搜索
   登录

沿河西迁
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-11-01 文章字数:28424字

沿河西迁

Nangx Eb Jit Bil

Lol ngit zab gangx hal,

来看五对老爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山, [1]

Hlat jit jes nongx lal.

西迁寻找好生活。

Dliel denx hxib khangd niul,

在那悠悠最远古,

Dol bangx mangb qend diangl,

杏树花儿初初绽,

Dangx dob ait dios diel,

大家做事做得对,

Vangb ait ax dios diel:

姜央做事实在怪:

Vangb luf pik Niangx Nil,

抢妹仰妮作妻子,

Luf niangx xenb dod jel.

抢妹仰妮来舂碓。 [2]

Dangt dail daib ghol dol,

生下一个肉团崽,

Ghok dof liek dliex dul.

圆不溜秋像火把。

Vangs laib khaib det yel,

拿起一个栎木砧,

Diangb ghab daib sat ghongl,

一把小小弯柴刀,

Diangk benk benf ghax mongl.

嘭嘭剁个肉团崽。

Diangk dot jex dlak diel,

盛满九只撮箕儿,

Zas diot jex laib bil,

撒在九个大山间,

Ghax dot jex dob nal,

就得来九对爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山,

Hlat jit jes nongx lal.

西迁来找好生活。

Lol ngit zab gangx nal,

来看五对老爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山,

Hlat jit jes nongx lal.

西迁来找好生活。

Dliel denx hxib khangd niul,

在那悠悠最远古,

Dol bangx vob qend diangl,

野菜花儿初初开,

Naib hxet eb zenx dlangl,

爹妈住在海边边,

Bob jex hsangb gid nangl.

九千山坡 [3] 的东面。

Zof not ax yangx vil,

雀多窝窝住不下,

Xangf not ax yangx vangl,

人多寨子容不了,

Ax yangx jib diod dul,

难容火塘煮饭吃,

Ax yangx wangb ced ghol,

难容簸箕簸小米,

Ax yangx lob dod jel,

难容脚板舂碓杆,

Ax yangx fangb tid diel,

没有地方去开亲,

Ax yangx fangb hxad liangl.

没有地方去花钱。

Xongs ghet jus diangb hsod,

[4] 个公公一把锄,

Laix juk juf laix hxid,

一个挖地十 [5] 个等,

Nat ves dlinf niox nongd!

日子实在太难过!

Diut wuk jus laib hxed,

六个婆婆一架车,

Jus jil dius vob hvid,

一根蒿针共纺线,

Laix was juf laix hxid,

一人在纺十人看,

Nat ves dlinf niox nongd!

真是实在太艰难!

Nongx gad ghab jongx hfib,

吃的是些葛根饭,

Nangl ud ghab nex xub,

芭蕉叶来作衣穿,

Nongx gad ghab hfat lus,

又吃箩装秕糠饭,

Nangl ud ghab liut nas.

拿笋壳叶作衣穿。

Lol ngit zab gangx nal,

来看五对老爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山,

Hlat jit jes nongx lal.

西迁来找好生活。

Naib niangb eb zenx dlangl,

爹妈住在海边边,

Bob jex hsangb gid nangl.

九千山坡的东面。

Nongx gad ghab jongx hfib,

吃的是些葛根饭,

Nongx ait nongd ax ghangb,

这样吃来味太淡,

Naib sot sul gux gangb;

爹妈饿瘦如蚂蚁;

Nangl ud ghab nex xub,

芭蕉叶作衣服穿,

Ib mongl neis jex pangb,

穿了一夜破九件,

Neis not ngil ax paib,

破烂多次懒得补,

At yal nal nangx gongb,

难怪爹娘要上路,

Nal jit jes nongx dlub.

西迁寻找好生活。

Nongx gad ghab hfat lus,

吃的箩装秕糠饭,

Nongx nongd hvit xit xus,

吃这种饭饿得快,

At yal nal dot diangs,

难怪爹娘不肥胖,

Nal sot jid nongt das;

爹妈身瘦弱不堪;

Nangl ud ghab liut nas,

穿的笋壳叶衣服,

Nangl ait nongd hvit neis,

这种衣服破得快,

Ib mongl paib diut dias,

穿了一夜补六次,

Pangb ud sul dlot vos,

补巴衣服鲮鲤甲,

Nangl ait nongd xit sas,

穿这衣服害羞呀,

Hxib ax mongl ait longs,

害怕出门去玩耍,

At yal nal jit jes,

难怪爹娘要西迁,

Naib nangx bil hek dlas.

爬山去找好生活。

Naib lol naib dal diel,

爹妈西迁留物件,

Dal niox hniub gad ghol.

就留下了小米种,

Hniub niaf wangx gid nangl.

东方老家包谷种。

Naib nongx naib gheik mangl,

爹妈饿得脸瘦削,

Sot diub jangx nangb mongl,

身子瘦得如老蛇,

Vas lot jangx gangb gul.

嘴尖皮瘦如蚂蚱。

Niuf mais dut lat diangl,

一双妈妈杜拉 [6] 生,

Dut lat jangx hniub ghol.

杜拉产出小米种。

Hniub niaf wangx gid nangl.

东方老家玉米种。

Ob ngit zab gangx nal,

我俩看五对爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山,

Hlat jit jes nongx lal,

西迁寻找好生活,

Hek vut dlub lax dongl,

吃好喝好白生生,

Dangf pet fangb waix lol.

洁白如雪天上来。

Kak liax daib bad lul,

喜鹊好汉心肠好,

Ghenx vux gheib hvad genl,

挑个鸡笼去赶场,

Hvangb aib hvangb nongd yel,

这边去游那边串,

Ghangb fangb dluf hfud vangl,

寨脚串游到村头,

Ghangb gongb dluf hfud vongl,

沟脚游串到山坡,

Bongf vangx nox hxangd ghol,

看见绿岭产小米,

Bongf vangx yux hxangd jenl,

看见桐山出稻粮,

Gongx nax hlieb dad bil,

稻秆粗大如手指,

Det jub maix tid nongl,

高粱秸秆可盖仓,

Box lix hlieb xangd jenl,

田里浮萍大如碗,

Nef nox hlieb hfud mal,

鲤鱼大得像马头,

Nef nongx box dongl dongl,

鱼吃浮萍咚咚响,

Qangt leit fangb Zangx Yangl,

掌洋地方都震动,

Sangx zab ib bad mal,

钱五白银一匹马,

Fenb nix ib dod ghol.

一斗小米一分银。

Nenx diub jef diangd lol,

它从那里转回来,

Jus max naib dlid jil,

轻轻拍着妈肩头,

Hsat laix naib bol xol:

悄声嘁嘁告诉妈:

“Jas jox fangb id lal,

“我见到那好地方,

Vangx nox vut hxangd ghol,

绿岭山上产小米,

Vangx yux vut hxangd jenl,

桐岭山下产稻粮,

Gongx nax hlieb dad bil,

稻秆粗大像手指,

Hniangb nax hlieb daid mal,

谷穗马尾一样长,

Fenb nix ib dod ghol,

一斗小米一分银,

Sangx zab ib bad mal,

钱五白银一匹马,

Mongl dol fangb id mongl.”

迁到那里去住吧。”

Xangs hlat hlat bongx liul,

告诉爹娘好喜欢,

Hlat bongx hvib dlial dlial,

妈妈心欢怦怦跳,

Bongx hvib nongt yax liol,

心欢了就要迁走,

Mongl dol fangb nend mongl,

迁到那里去居住,

Dol fangb nend hxangd ghol,

那些地方产小米,

Dol fangb nend hxangd jenl.

那些地方出稻粮。

Lol ngit zab gangx nal,

来看五对老爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬山坡,

Hlat jit jes nongx lal.

西迁寻找好生活。

Xongx Tinb daib bad lul,

熊町是个聪明人,

Xongx Tinb ait zangt mal,

熊町出去贩卖马,

Ait zangt diuf dex bal,

捎带贩卖铜网坠 [7]

Dias ninx tiab jit vongl,

赶头水牛走山冲,

Xongx hxangb eb jit bil,

沿着河岸爬高坡,

Denf vib nox gheik ghangl,

踩踏青石现印痕,

Vib nox dangf qut mal,

青石现出马蹄印,

Dangf liax kab hat dol,

又像犁铧铺路长 [8]

Hfab mais ngit dangl bil,

回头去看那西方,

Bongf vangx yux hxangd jenl,

看见桐岭产稻粮,

Bongf vangx nox hxangd ghol,

绿坡处处出小米,

Gongx nax hlieb dad bil,

稻秆粗大手指样,

Ghab laib hlieb zend yel,

谷子颗颗像板栗,

Ghab hniangb hlieb daid mal,

稻穗马尾一样长,

Det jub maix tid nongl,

高梁秸秆可盖仓,

Nail dab hlieb dongs nongl,

泥鳅大得像仓柱,

Nef nox hlieb hfud mal,

鲤鱼就有马头大,

Box lix hlieb xangd jenl,

田里浮萍大如碗,

Nef nongx box dongl dongl,

鱼吃浮萍咚咚响,

Nongx box dangf khaid niel,

啃吃浮萍像敲锣,

Qangt leit fangb Zangx Yangl,

掌洋地方都震荡,

Fenb nix ib dod ghol,

一斗小米一分银,

Sangx zab ib bad mal.

钱五白银一匹马。

Nenx diab ab diangd lol,

他就径直转回来,

Jus max naib dlid jil,

爹妈肩头轻轻拍,

Hsat laix naib bol xol:

悄声告诉爹妈说:

“Jas jox fangb id lal,

“我见那些地方好,

Yax jox fangb id mongl.”

迁去那些地方住。”

Xangs hlat hlat bongx liul,

告诉爹妈心欢喜,

Hlat bongx hvib dlial dlial,

爹妈心欢怦怦跳,

Bongx hvib nongt yax liol,

喜欢才是要迁移,

Nongt jit jes nongx lal,

西迁去过好生活,

Hek vut dlub lax dongl,

吃好长得白生生,

Liek pet fangb waix lol.

洁白如雪天上来。

Ob ngit zab gangx nal,

我俩看五对爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山,

Hlat jit jes nongx lal.

西迁来找好生活。

Dlief dliangx daib bad lul,

山喳鸟儿热心肠,

Dlief dliangx diot hangl lol,

山喳鸟儿东方来。

Maf ngix ghab vud lul,

砍肉在那老山林,

Maf ngix baib jangd niel,

砍肉分给众人用。

Maf ngix ax sad bil,

只顾砍肉不洗手,

Diuk maf diuk nongx niul,

边砍肉来边生吃,

Xok but lot vax lial.

两块嘴皮红赤赤。

Jul dal hniub gad ghol,

还有那些小米种,

Hniub niaf wangx gid nangl,

东方老家包谷种,

Niox mib dail Lat jenl,

拿给拉 [9] 人去栽种,

Jenl niox hniub gad ghol,

拉人栽种小米种,

Hniub niaf wangx gid nangl.

东方老家包谷种。

Ob ngit zab gangx nal,

我俩看五对爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山,

Hlat jit jes nongx lal.

西迁来找好生活。

Naib mongl naib dal jens,

爹妈走时留物件,

Dal laib hxed wul was,

留下一架纺纱机,

Dub niox ghab but las,

搁在那些土坎边,

Hlat zab nenx lol sos,

年年五月它来到,

Jangx dail gangb qangd nos,

变成一只纺织娘,

Genx val angb val enk.

呀吭呀嗯在呜叫。

Ob ngit zab gangx nal,

我俩看五对爹娘,

Diut niuf mais nangx bil,

六对爹妈爬高山,

Xongs ghet nangx eb lol,

七个祖公沿河来,

Diut ghet dliel hnaib niul,

六个祖公远古代,

Naib maib ait nangx bil,

爹妈定要爬高山,

Naib jit jes nongx lal.

西迁去过好生活。

Bad khab daib yuk xongs,

父嘱儿子取钢钎,

Daib khab bad yuk xongs;

儿嘱父亲取钢钎;

Dod khab niangb ak niak,

姑姑劝嫂背孩子,

Niangb khab dod yuk dius;

嫂嫂叫姑取纺针;

Dod khab niangb ghangt xongs,

姑姑劝嫂挑陶罐,

Ghangt dlox wil jit jes.

挑抬鼎锅往西迁。

Daib khab bad yuk xongs,

儿嘱父亲取钢钎,

Yuk xongs dub max nongl;

钢钎搁在仓枋上;

Niangb khab dod yuk dius,

嫂叫姑姑取纺针,

Yuk dius dub diongx nal,

纺针搁在竹筒里,

Tik diot ghab max nongl.

竹筒插在仓枋上。

Naib mongl naib dal jens,

爹妈走时留物件,

Dal liul qub hxangt hniangk,

留下一张揩汗巾,

Naib jox hvib dot ngas,

爹妈心里很挂欠,

Naib diangd mangl dliongs dliongs,

爹妈频频掉转脸,

Ib mangl diangd xongs dias.

一次回头看七遍,

Jex mangl diangd wangs xongs.

九次回头七万眼。

Naib mongl naib dal jens,

爹妈走时留物件,

Dal liul qub hxangt hniangk,

留下一张揩汗巾,

Dub niox dliel ghot jis,

搁在柜子角落里,

Liul qub liul mes mais,

这是一张盖脸帕 [10]

Baib laix nal hsent nangs,

送给妈妈去算命 [11]

Xab dangx dol vut hens.

护佑大家都安康。

Yil mongl yil dal jens,

青年去时留物件,

Dal fongb gix bad nios.

留下一副好芦笙。

Ghet mongl ghet dal jens,

公公走时留物件,

Dal niox diangb det nias,

留下一根手拐杖,

Dub niox dliel lot dlongs,

搁在高山坳口上,

Dangl niangx ghangb lol sos,

等到以后的年代,

Nenx jangx bongl det yongs,

变成一双直干树,

Bongl jib ghab lot dlongs,

山口坳上两株杉,

Diel lol Diel hxet ves,

汉人来到就休息,

Hmub lol Hmub hxel ves.

苗人来到就歇气。 [12]

Kak liax daib bad lul,

喜鹊是个热心肠,

Kak liax dliangx hveb gol:

喜鹊飞来高声喊:

“Xet bil xet bil mongl,

“且慢别忙匆匆走,

Hxet ves ob diex dangl,

停下两步且等着,

Zat bas ob vix jenl,

等一等斟两遍酒,

Zuk bas ob vix niel,

等一等跳两圈鼓,

Ait jis bib seix mongl!”

做完毕了我们走!”

Gheib dlub dail hxut gas,

白公鸡的心肠好,

Nenx fal sod hxangt zenk,

天天起来它最早,

Nenx fal sod kot mais,

它早起来叫妈妈,

Naib fal sod hot bais,

叫妈起来早煮饭,

Nal khad gad diot lus,

做饭盛在篾箩里,

Ait yangs nal jit jes,

看样子要往西迁,

Naib nangx bil hek dlas.

跋山寻找好生活。

Yex dad nal baf nius,

长竿子儿扒谷种,

Yex hlod nal baf gas.

竹竿子儿来赶鸭。

Yex ib dul baf dlongs,

烟柱竿子扒山坳, [13]

Baf laix nal jit jes,

赶着妈妈来西迁, [14]

Naib nangx bil hek dlas.

跋山寻找好生活。

Jus ait jus deix mongl,

说真走么当真走,

Dlab ait jus deix mongl.

道假走么也真走。

Jus dliat fangb niox seil,

丢弃老家就冷落,

Dliat qut liangs nangx mil,

留下房屋茅草生,

Liangs xit nis bex dlangl.

铁郎基草长满地。

Niox gongb eb seil hlongt,

丢下沟渠清水流,

Niox qangb nangl zol hxet,

丢下房屋耗子住,

Dlieb liax diod dul dat.

黄鼬进去烧火烤。

Niangb dol daix zaid ghot,

居住那些老房屋,

Kab dol lix bad ghet.

耕种那些祖业田。

Zax hsod vax yongs dangt,

钉耙锄头不用制,

Dlox wil vax yongs xit.

鼎罐菜锅不用置。

Bed mongl ut dax saib,

哥哥走了弟弟住,

Hnaib mongl hlat dax tinb,

太阳落坡月亮照,

Liek khangd ghot denx hxib.

还像从前一般好。

Zaid ngil vut jox diub,

瓦房顶上好屋脊,

Qud wul liek ninx gib,

弯曲就像水牛角,

Ob dangl deit vax qab.

两头高高往上翘。

Deif dot fangb Ait Ninl,

德得艾宁好地方,

Bob jex hsangb gid nangl,

就在九千坡东方,

Xongt dot bob vib ngil,

熊只得个瓦石坡,

Bob zab nax gid nangl.

东方一个晒谷场。

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀从容走, [15]

Yel yel jus deix yel.

游呀游呀从容游。 [16]

Lol leit vib jex liul,

走来到了九块石,

Xongs dleif zat niangx niul.

远古时候七层岩。

Nangb nox hlieb jangd jel,

青蛇大得像碓杆,

Gangb kuk hlieb max nongl.

蜈蚣粗大如仓枋,

Laib lot hlieb langx dal,

嘴巴都大像甑子,

Ait yangs nongt nongx nal,

看着就要吃妈妈,

Hek mais ait diangx mangl.

要吃妈妈补身子。

Mais bongf mais yangx liul,

妈妈见了心害怕,

Mais hxat hvib val gheil,

妈妈心里忧忡忡,

Eb mais dangt vangx mangl,

眼泪滚滚满面流,

Dangt vangx hniangb gil seil,

额头隐隐渍泪痕,

Ait yangs nongt genx hail:

看着就要哭出声:

“Dlab bub wil xet lol,

“如早知道我不来,

Wil niangb wil qut nal,

我就住在我老家,

Qut ngif jus yox hul!

老家窄就窄点吧!

Qut ngif seix yangx bul,

窄点他人住得下,

Ait deis ax yangx wil!”

怎么我就住不下!”

Ghab liangx daib bad lul,

天仙英雄好心肠,

Ghab liangx vuk bil lol,

天仙飞跑下山岗,

Jus max naib dlid jil,

轻轻拍着妈肩头,

Hsat laix naib bol xol:

悄声来对妈妈讲:

“Xet naf hvib laix nal,

“妈妈不要心焦呀,

Wil dat gangb niox dail,

我就来把蜈蚣杀,

Dib gangb dliangt jox gongl,

打杀蜈蚣路就通,

Mongx hfent hvib yax liol,

你就可以放心走,

Mongx jit jes nongx lal,

你西迁找好生活,

Hek pangt dlub vax dongl,

吃得肥胖白生生 [17]

Liek pet los waix niel.”

洁白如雪天上落。”

Fat zeit vib jex liul,

已走过了九块石,

Xongs dleif zat niangx niul.

远古时候七层岩。

Lol lol jus deix lol,

走呵走呵当真走,

Yel yel jus deix yel,

游呵游呵当真游,

Lol leit zangx ghaib vol.

就来到了草窝坪。

Denx hxib ait deis lol,

从前有个啥典故,

Ghab hot zangx ghaib vol?

它才叫做草窝坪?

Bat ghent gax ghaib vol,

花猪拖草筑窝巢,

Ghab hot zangx ghaib vol.

这才叫做草窝坪。

Fat zeit zangx ghaib vol,

一走过了草窝坪,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀从容走,

Yel yel jis deix yel,

游呀游呀从容游,

Dluf hliat vangx pib jenl.

就来到了煨茶岭。

Denx hxib ait deis lol,

从前有个啥典故,

Gol ait vangx pib jenl?

它才叫做煨茶岭?

Naib lol naib sot wil,

妈妈到此架起锅,

Dib xek nix pib jenl,

打桩架锅来煨茶,

Ghab hot vangx pib jenl.

这才叫做煨茶岭。

Fat zeit vangx pib jenl,

走过去了煨茶岭,

Dluf hliat ngix dab diongl,

跋涉来到野猪冲,

Dluf hliat niongx jib bil.

又来到了野鸡坡。

Niongx jib daib bad lul,

野鸡是个凶猛汉,

Niongx jib vuk bil lol,

野鸡飞跑下山来,

Dles mais sul ghangb wil,

满脸如同锅底黑,

Xok mais jangx denb dul,

两眼红红如灯火,

Lol haif naib dlel dlel:

阵阵吓唬老妈妈:

“Bil nongd wil bangf bil,

“这坡就是我的坡,

Xet fat wil bangf bil!”

你们别过我的坡!”

Ngix dab daib bad lul,

野猪是个凶猛汉,

Lot liek liax kab lul,

嘴巴像块老犁铧,

Jox jid liek pangb dinl,

身子宽大如竹席,

Ngix dab vuk bil lol,

野猪匆匆跑下山,

Haif laix naib dlel dlel:

频频吓唬老妈妈:

“Diongl nongd wil bangf diongl,

“这条冲是我的冲,

Xet fat wil bangf diongl!”

你们别过我的冲!”

Laix naib jef vud lol:

爹妈这样来回答:

“Mongx hot mongx bangf diongl,

“你说这是你的冲,

Mongx jul jens xid mail,

你用哪样向谁买,

Mail gos fangb nongd jul?”

这个地方全买了?”

Ngix dab diangd vud lol:

野猪又来这样说:

“Wil jul jongx hfib mail,

“我用葛藤根来买,

Mail gos jox fangb jul,

这个地方全买得,

Ax hsent mongx nongf mongl,

如不相信你去挖,

Ghongs dot jongx hfib lul,

挖出老葛根才算,

Bet bet seix niangb jul!”

这里葛根处处有!”

Niongx jib dad xangs lol:

野鸡又来回答说:

“Wil jul vob hvid mail,

“我用野蒿菜来买,

Mail jox fangb nongd jul,

整个地方都买了,

Ax hsent mongx liangb liol,

若是不信你去摘,

Ax hsent mongx hxib dul,

若是不信你去砍,

Sail niangb vob hvid lial,

这里全是野蒿菜,

Bet bet seix jus diel,

个个山坡都一样,

Ax niangb det hsab sul!”

没有别的杂木树!”

Fat zeit ngix dab diongl,

已走过了野猪冲,

Fat zeit niongx jib bil,

已走过了野鸡坡,

Dluf hliat vongx eb dlangl.

就来到了水龙坪。

Lol leit vongx eb dlangl,

刚刚走到水龙坪,

Vongx eb daib bad lul,

水龙是个凶猛汉,

Vongx eb vud hseid lol:

水龙凶凶跑来说:

“Dlangl nongd wil bangf dlangl,

“这个坪子是我的,

Xet fat wil bangf dlangl!”

你们别过我坪子!”

Xet fat vongx bil bok,

别过水龙的山坡,

Bob laib bil qut los,

水龙山坡处处垮,

Saix hxangb lol pit bangs,

不论垮向哪一边,

Nongt dib nal ghet das.

都要砸死老祖先。

Fat zeit vongx eb dlangl,

水龙地方走过了,

Dluf hliat jes gheix xil?

又走来到啥地方?

Dluf hliat zangx ghaib mongl.

就走来到细草坪。

Lol leit zangx ghaib mongl,

走来到了细草坪,

Ghangb lix dus det ful,

桦槁茅草杂丛生,

Jab jib sul det yel,

化香树与麻栎木,

Ghab nex xit mil langl,

叶子重叠把路拦,

Ghab ceib xit tiut dlinl,

树枝交叉来阻挡,

Vangs ax jas gid lol.

找不到路往前行。

Naib bongf naib yangx liul,

爹妈见了很担心,

Naib yangx hvib dlinl dlinl,

爹奶心头忧忡忡,

Eb mais dangt vangx mangl,

泪水纷纷脸面流,

Dangt vangx hniangb gil seil,

一直溢湿了额头,

Ait yangs nongt genx hail:

看样子要哭出声:

“Dlab bub wil xet lol,

“如早知道我不来,

Wil niangb wil qut nal,

我住爹妈老家乡,

Qut ngif jus yox hul,

老家窄一点也罢,

Qut ngif seix yangx bul,

狭窄别人住得下,

Ait deis ax yangx wil!”

怎么我就住不下!”

Ghet Yux Yangb bad lul,

友央公公心肠好,

Nenx diub diot nangl lol,

他也是从东方来,

Hsat laix naib bol xol:

细声告诉妈妈说:

“Xet yongs naf jox liul,

“大家不用太操心,

Xet naf hvib vax gheil,

不要焦急忧忡忡,

Ib hxot wil lax bel,

等会我来砍荆棘,

Lax gongb diot mangx mongl.”

开条道路你们走。”

Ghet Yux Yangb pid bil,

友央放火来烧山,

Pid mongl eb mongl diongl,

烧了河谷烧山冲,

Pid mongl bob mongl bil,

烧了坡脚烧山头,

Los det mongl ghab diongl,

烧得树木山冲倒,

Tat was mongl ob dangl,

两边分出一条路,

Naib jef dot gid lol,

爹妈才得道路走,

Naib jit jes nongx lal,

西迁去过好生活,

Hek pangt dlub vax dongl,

吃得肥胖白生生,

Liek pet los waix niel.

洁白如雪从天落。

Fat zeit vangx ghaib mongl,

刚走过了细草坡,

Dluf hliat diongl hxuk kuk.

就来到了利石冲,

Hxib kib liangl dut khet,

锋利石子割裤脚,

Liangl liax lob jul zeit.

脚跟全都被划破。

Lol leit diongl hxuk kuk,

已走来到利石冲,

Hxib kib liangl dut khuk,

锋利石子割裙脚,

Liangl liax lob jul zenk.

脚跟全都被划破。

Niangx nongd jus laib hlat,

如今有一个月亮,

Jus laib hnaib bil ent.

一个太阳云坡上。

Niangx denx juf ob hlat,

从前十二个月亮,

Juf ob hnaib bil ent,

十二太阳云坡上,

Dax bul dlel jus dat,

一个早上争着出,

Longx bul dlel jus hmangt,

一个夜里争着上,

Yangx jul vib jul zat,

岩山石头都熔完,

Yangx jul nangx jul det,

杂草树木都烧光,

Yangx dab sul nongs hsot,

泥土熔来如雨洗,

Yangx vib sul dos vit,

岩石熔得像胶样,

Jef diangl diongl hxuk kuk,

这才生出利石冲,

Hxib kib liangl dut khuk,

锋利刀石割裙脚,

Liangl liax lob jul zenk.

脚跟全都被划破。

Ob hxid hab dongd ot,

来看节日新鞋子, [18]

Ghab liax hfed diel hsat,

鞋跟丝线来编结,

Guf liax hfed diel hnent,

鞋尖丝线来刺绣,

Jef xob hab dongd ot,

才得节日新鞋子,

Hab yex mol hlat diut.

六月游卯 [19] 新布鞋。

Laib nend hab dongd ot,

那是节日新鞋子,

Hab yex mol hlat diut.

六月游卯新布鞋。

Lol hxid hab jit lit,

来看跋山涉水鞋,

Hab nangx bil hek vut.

寻好生活的鞋子。

Juf hlat bas nox vil,

十根青藤子来勒,

Yaf hlat bas nox vil,

八根青藤子来捆,

Jef dot hab nangx bil,

才编成双跋山鞋,

Naib jit jes nongx lal,

爹妈去过好生活,

Hek pangt dlub lax dongl,

吃得肥胖白生生,

Dangf pet los waix niel.

洁白如雪天上落。

Lol leit diongl hxuk kuk,

走来到那利石冲,

Maib ghaib langl nenk ghenk,

去拿茅草来搓扭,

Heib hab ninx diel diot,

编双鞋给水牛穿,

Ninx tiab jef lol leit.

水牛才能走过来。

Longx Nox daib bad lul,

陇诺 [20] 是个大力汉,

Vux ninx ait jus bil,

一手搂着水牯牛,

Ait jus bes ghax lol.

抱起水牛就过来。

Fat zeit diongl hxuk kuk,

已走过了利石冲,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀匆匆走,

Lol leit bil zat zek,

就走到了黑岩坡,

Lol leit bil zat ak,

来到黑岩坡背后,

Zat ak ak leix dud.

岩背就背书本上。 [21]

Lil Dongs Hat pab bil,

劈坡好汉立栋哈,

Pab zat ait jex liul,

劈破岩坡成九块,

Ait xongs dleif niox mongl,

破成这样七大片,

Zat los ghab zangx lal,

岩坡崩垮平地上,

Jef dot zab gangx lil,

这才得到五摞理,

Xongs bes xit niangx niul.

才得七抱远古纸。

Lil Dongs Hat pab bok,

劈山好汉立栋哈,

Pab vangx pab bil ted,

一路劈山劈岭来,

Pab zat ait jex hxid,

劈破岩山成九块,

Ait xongs dleif niox nongd,

破成这样七大片,

Zat los ghab zangx fangd,

岩山崩垮平地上,

Jef dot zab gangx dud,

这才得到五摞书,

Xongs bes xit niangx qend.

得到七抱远古纸。

Ob ngit Yenx Dinb Senl,

我俩来看尹丁圣 [22]

Lil Dongs Hat pab bil.

劈坡好汉立栋哈。

Maix eb jef dlod diongl,

有水才泻山冲流,

Maix naib jef hsaid lol,

有爹妈才生养他,

Dail naib gheix xid diangl,

哪个爹妈来生养,

Jef dangt Yenx Dinb Senl,

才有这个尹丁圣,

Lil Dongs Hat pab bil?

劈山好汉立栋哈?

Diot dangd nangl eb hniangb,

筑堤拦截江河水,

Hmangt yis dail Fab Ghangb,

夜里就生了华刚 [23]

Lil Dongs Hat pab bob.

劈山好汉立栋哈。

Lol lol jus deix ted,

走呀走呵走来了,

Lol leit vib dox nied.

走来到了陡石岩。

Niangx nongd dlangd nongx gheib,

如今老鹰才吃鸡,

Niangx qend dlangd nongx naib,

从前老鹰要吃人,

Ngangl nal ait diangx qub,

要吃爹妈补身子,

Nal bongf nal yangx hvib,

爹妈见了很担心,

Nal hxat hxut vax seib.

爹妈害怕极了呀。

Dlangd lol dlangd gos ves,

老鹰力气真是大,

Bob dail gheid xongs bes,

栖息七抱松树上,

Dail gheid diul hfenk hfenk,

松树垂垂弯下来,

Dail gheid lod xongs nangs.

松树断成七大段。

Longx Nox daib bad hliod,

陇诺是个英雄汉,

Ak dax ib bil hnaid,

背来—把长箭秆,

Bit benk vangx vib bangd,

卧在石岭来射箭,

Bangd gos dlangd laib hfud,

一箭射中老鹰头,

Denk denk dlangd ghab ghongd,

正中老鹰的颈子,

Ak khob vax wib dliangd,

老鹰偏头坠下来,

Gos benk dlangx dab nongd,

就倒在这地面上,

Los hsangt zux dab pend.

鲜血直往地上喷。

Longx Nox bil hot das,

陇诺当鹰还没死,

Wangx gangb niongx hxut gas,

马蜂大王有胆量,

Nenx dail mongl hlongt sos,

它敢走到老鹰旁,

Nangx gangb dliud hmut ves.

爬上鹰胸去试探。

“Dail nongd dail dlangd das,

“这是一只死老鹰,

Ax dios dail dlangd ves!”

不是一只活老鹰!”

Ob hxid hsenb bangd dlangd,

我俩来看射鹰枪,

Bab hxongt gheix xid tid,

枪托用什么来造,

Hmongb hxongt gheix xid qud,

枪管用什么来制,

Jef dot hsenb bangd dlangd?

这才得支射鹰枪?

Bab hxongt jil yel tid,

枪托是用栎枝 [24] 造,

Hmongb hxongt hsab niul qud,

枪管是拿生钢制,

Jef dot hsenb bangd dlangd.

这才造成射鹰枪。

Mos hsab lix ghed dlangd,

粽叶斗笠 [25] 口封灵,

Mos ghab nex ghed dlangd,

叶子斗笠 [26] 咒老鹰,

Ghed nenx hlieb hfud dad,

咒封它如手掌大,

Ax baib hlieb hfud liod,

不许长大像牛头,

Wangs hniut ax hongb diangd,

千万年也是这样,

Ax diangd jangx hlieb dlangd.

不再长成大老鹰。

Wuk Peit ghenx laib wil,

[27] 婆挑来一口锅,

Ghangt diuk vax ab lol,

扛把大刀匆匆来,

Hot yof nongx hangb mongl.

煮鹞子肉吃再走。

Fat zeit vib dox nied,

已走过了陡峭岩,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀从容走,

Yel yel jus deix yel,

游呀游呀从容游,

Lol leit vongl zat dlik.

走呀走到蝌蚪谷。

Niangx nongd ghangd nongx gangb,

如今蛤蟆都吃虫,

Niangx qend ghangd nongx naib,

从前蛤蟆要吃人,

Nal bongf nal yangx hvib,

爹妈见了真害怕,

Naib hxat hxut vax ab,

爹妈焦急忧忡忡,

Eb mais dangt vangx mangl,

眼泪流满了脸面,

Dangt vangx hniangb gil seil,

眼泪浸渍到额头,

Ait yangs nongt genx mongl:

看样子要哭出声:

“Dlab bub wil xet lol,

“若早知道我不来,

Wil niangb wil qut nal,

我就住在老家乡,

Qut ngif jus yox hul,

家乡窄一点也罢,

Qut ngif seix yangx bul,

家窄别人住得下,

Ait deis ax yangx wil!”

难道我就住不下!”

Longx Nox daib bad hliod,

陇诺是个英雄汉,

Longx Nox vib dlied dad,

陇诺抓把长铲子,

Vib ghait diox dail ghangd,

抓个槌子打蛤蟆,

Diut ghait diox laib hfud,

六槌打在脑壳顶,

Bat ghait diox ghab ghongd,

百槌打在颈子上,

Ghangd gos dlangx dab nongd,

蛤蟆倒死在地上,

Los hsangt zux dab pend.

鲜血直往地上喷。

Wangx gangb yud vut ves,

苍蝇大王有力气,

Nenx dail mongl hlongt sos,

苍蝇大王上前去,

Nangx gangb dliud hmut ves,

扒在蛤蟆胸口探,

Nenx dail maib lot xangs:

它就开口这样说:

“Dail nongd dail ghangd das,

“这是一只死青蛙,

Ax dios dail ghangd ves,

不是一只活蛤蟆,

Xet gid hxib nenx hens!”

你们不用怕它呀!”

Mos hfab lix ghed ghangd,

镶花斗笠咒蛤蟆,

Ghed nenx hlieb hfud dad,

只许它像手掌大,

Ax baib hlieb hfud liod,

不让长大像头牛,

Wangs hniut vax hongb diangd,

万年也都不回转,

Vax hongb jangx hlieb ghangd.

不会变成大蛤蟆。

Wuk Peit ghenx laib wil,

佩婆挑来一口锅,

Ghangt diuk vax ab lol,

扛把大刀匆匆来,

Hot dlik nongx hangb mongl.

煮蛤蟆肉吃再走。

Fat zeit vongl zat dlik,

蛤蟆岩谷已走过,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀真的走,

Yel yel jus deix yel,

游呀游呀真的游,

Lot leit ghab vongl liangl.

就走来到深峡谷。

Gid waix ghab gongk bel,

峡谷上面是刺蓬,

Gid dab ghab jid niel.

峡谷下面是深潭。

Mais lol mais lob lal,

妈妈走来妈脚滑,

Mais dliab lob nenl nenl.

妈妈走来步步滑。

Hfab mais ngit dangl bil,

抬头看看前边路,

Bongf jox dob hsangd dlangl,

见有一匹布阻拦,

Fangf laix naib bil dil,

牢牢挡住了爹妈,

Vangs ax jas gid mongl,

已经找不到路走,

Naib bongf naib yangx liul,

爹妈见了很灰心,

Naib hxat hvib vax gheil,

爹妈焦急忧忡忡,

Eb mais dangt vangx mangl,

眼泪漫流脸面上,

Dangt vangx hniangb gil seil,

额头浸渍现出来,

Ait yangs nongt genx mongl:

看样子要哭出声:

“Dlab bub wil xet lol,

“如早知道我不来,

Wil niangb wil qut nal,

我就住在我老家,

Qut ngif jus yox hul,

老家窄一点也罢,

Qut ngif seix yangx bul,

家窄别人住得下,

Ait deis ax yangx wil!”

怎么我就住不下!”

Naib hot jox dob del,

爹妈说是一布匹,

Ax dios jox dob del,

其实不是一布匹,

Nongf dios jox eb lal,

原来是一条河流,

Jox eb dlub hsangd dlangl,

一条白水河阻拦,

Fangf laix naib bil dil,

牢牢挡住了爹妈,

Naib ax dot gid lol.

爹妈找不到路走。

Longx Nox daib bad lul,

陇诺是个好心人,

Longx Nox diot nangl lol,

陇诺从东方走来,

Gangf laix naib jil bil,

紧紧握住爹妈手,

Hsat laix naib bol xol:

嘁嘁告诉爹妈说:

“Ib hxet wil vangs gongl,

“等一会我来找路,

Vangs gid baib mongx mongl.”

我找路来你们走。”

Longx Nox dail fangx hvib,

陇诺是个聪明人,

Hfab mangl ngit waix dlub,

抬起头去看蓝天,

Bongf dail det dlongx dlub,

看见一棵白桐树,

Niangb dliel ghet diux hob,

生在雷公家门前,

Hob dad hlat dax kheib,

雷公拿索来拴住,

Hob dad hsangt dax xab,

雷公用伞来遮着,

Kib bil deis vax kib,

野火烧山烧不到,

Yangb nangl deis vax yangb.

洪水滔天淹不着。

Dod lol ait niangx qab,

把它砍来造船划,

Qab nal jit bongx eb,

运着爹妈上水滩,

Nal jit jes nongx dlub.

西迁去过好生活。

Yongx Hsenb dail hxut gas,

勇申 [28] 才是最聪明,

Fangb waix nenx mongl sos,

天上它也去得到,

Fangb dab nenx lol sos,

地上它也来得成,

Dex hob bil xit xangs,

它同雷公商量好,

Dlak dlongx lol ait yes,

砍棵泡桐来造船,

Qab laix nal jit jes,

运着爹妈来西方,

Nal nangx bil hek dlas,

跋山去过好生活,

Nal dlub mangl git hvik,

爹妈脸面白生生,

Dlub mangl sul git gas,

脸面洁白如鸭蛋,

Sul bangx pud hlat xongs.

像朵七月开的花。

Dot det dot jangx jul,

树子已经得到了,

Nongt luf det dax dail!

就要砍伐树子啦!

Dail gheib lul qut qat,

有只公鸡去扒刨,

Qab laib daix zaid ghot,

去刨一个老屋基,

Qab lol diangb dot vut,

刨来一把好斧子,

Jef dad mongl sangt det,

才拿去砍泡桐树,

Luf dail vob yangl xit,

去砍那棵椿芽树 [29]

Dail dlongx dlub bil ent.

一棵云山白桐木。

Benb liek jens gheix xid,

锛子样子像什么,

Taib liek jens gheix xid,

刨子样子像什么,

Sos liek jens gheix xid,

凿子样子像什么,

Dot liek jens gheix xid?

斧子样子像什么?

Benb liek ghab nex kod,

锛子像张荸荠叶,

Taib liek ghangx gangb mod,

刨子像个水虿儿,

Sos liek ninx laib hmid,

凿子就像水牛牙,

Dot liek liax lob qod.

斧子像只翘脚掌。

Dot jens dot jangx jul,

造船工具已得全,

Dot jens hxut vax zangl,

工具已得心安然,

Nongt xit yes dax dail!

就要动手来造船!

Niangx nongd hxid dot yangs,

如今造船有样比,

Niangx denx bil dot yangs,

远古时候没样比,

Maib diel xid liek yangs,

用什么来作样比,

Jef dad lol xit yes,

才能比照来造船,

Xit niangx lol baf mais,

造船来运载爹妈,

Qab laix nal jit jes,

划着爹妈上西方,

Naib nangx bil hek dlas?

跋山去过好生活?

Zend dlongx bil liek yangs,

泡桐果儿作样比,

Jef dad lol xit yes,

才能照作来造船,

Xit niangx lol baf mais,

造船来运载爹娘,

Qab laix nal jit jes,

运着爹妈上西方,

Naib nangx bil hek dlas.

跋山寻找好生活。

Hfud niangx gangb gul liek,

船头像只蚂蚱样,

Daid niangx daid nail liek,

船尾就像鱼尾巴,

Bax niangx nenf nail liek,

船桨像个鱼鳍样,

Diongb niangx ngol hlod liek,

船舱就像竹节节,

Jef xob lol xit yes,

才得模样来造船,

Xit niangx lol baf mais,

造船来运送爹妈,

Qab laix nal jit jes,

运送爹妈迁西方,

Naib nangx bil hek dlas.

跋山去过好生活。

Xit niangx juf ghaid ngol,

大船造了十一节,

Qab lol bat yaf nal;

运来百八 [30] 个妈妈;

Xit niangx juf ghaid qongd,

大船造了十一舱,

Qab lol bat yaf bad.

运来百八个爸爸。

Xit yes xit jangx jul,

要造的船造好了,

Xit jis hxut vax zangl.

船造好了心安然。

Ait yangs ait yangx yangl,

看呀看呵看样子,

Ait yangs nongt diex mongl,

看样子要向前走,

Nongt jangt yes dax dail.

就要把船来擦油。

Eb yux dul jangt mos,

斗笠要用桐油浆,

Jus dax hnaib jus ngas;

太阳一出就晒干;

Eb fangb yangl jangt yes,

方洋水 [31] 把船浆,

Jus zab hnaib jus ngas,

太阳一晒它就干,

Jangt jangx niangx vut yangs,

大船浆得很好看,

Jef dad lol qat mais,

才能拿来运妈妈,

Qab laix nal jit jes,

运送爹妈来西方,

Naib nangx bil hek dlas.

跋山寻找好生活。

Jangt yes jangt jangx jul,

大船已经浆好了,

Jangt yes hxut vax zangl.

浆好大船心安然。

Ait yangs nongt diex mongl,

看样子要向前走,

Nongt qab mais dax dail.

要运妈妈迁西方。

Vob hmongb bil ait ghot lint,

山中野藤作纽襻,

Jef dad lol qat et,

才拿拴纤来拉船,

Qab laix nal jit put,

运送爹妈上水滩,

Naib nangx bil hek vut.

跋山寻找好生活。

Vob hmongb bil nenk ghenk,

山中野藤采拧扭,

Nenk jangx bongl hlat diut,

扭成一双韧绳索,

Jef dad lol tiet et,

才拿作纤来拉船,

Qab laix nal jit put,

运送爹妈上水滩,

Naib nangx bil hek vut.

跋山来过好生活。

Hxub Niux dail hxut gas,

修狃心里很聪明,

Dib laib niel zat dus,

敲打锣鼓震岩山,

Gol lol zab bat fangs,

喊来五百大猿猴,

Gol leib lul tiet yes,

叫喊老猴来拉船,

Tiet laix nal jit jes,

来拉爹妈上西方,

Naib nangx bil hek dlas.

跋山来找好生活。

Longx Nox qab dangl hfud,

陇诺站在船头划,

Hsenb nenx qab dangl daid.

神仙站在船尾划。

Ib waf fat ib yangd,

一划就过一段河,

Ob waf fat ob yangd,

两划就过两段河,

Jex bax fat xongs jid,

九划船行过七潭,

Fat xongs put niangx qend.

划过远古七个滩。

Lol lol jus deix lol,

走呀走呵从容走,

Yel yel jus deix yel,

游呀游呵慢慢游,

Lol leit eb jex jil.

来到九条江汇处。

Jex eb hfud jes lol,

九条江河西方来,

Jus jox ghab nangl vil,

都是一起向东流,

Put zenx fangb gul yul,

水上一片平洋洋,

Dangl deis seix dangl bil,

哪面看来也是西,

Dangl deis seix dangl nangl.

哪边看去也是东。

Ob nal dail hxut gas,

我俩爹妈很聪明,

Wad nangx niul hxit zas,

抓把绿草撒水上,

Mox dongb lal vuk langs,

芭茅东流跟着浪,

Laix naib lol jit jes.

爹妈行船上西方。

Mais ait jox hvib lal,

妈妈本是老实人,

Caik ait jox hvib liel,

[32] 是一坏心肠,

Dlab mais hot maix nail,

欺哄妈妈说有鱼,

Bongl jeb hlieb bongl mal,

一对鳒鱼大如马,

Dlab nal mongl baf hlongk,

欺哄妈去划石船,

Daib Diel lol baf yes.

让汉人来划木船。

Caik dot niangx jib jil,

蔡就得到了木船,

Mais dot niangx vib linl,

妈妈得的石板船,

Mais qab qab ax lol.

妈妈才划不过来。

Juf ob niangx mais lul,

一十二船载伯娘,

Juf ob niangx mais niul,

一十二船载婶子,

Lif yes jangx gangb mongl,

行船密麻如蜂拥,

Jex dangx ghangb jid niel,

九船沉下深潭里,

Juf dangx ghangb jid niel,

十船沉下深潭里,

Hveb gol gol nongf sos,

互相喊话听得到,

Lob mongl vax dot sos.

要走就是去不到。

Laix leib daib bad lul,

有个猴子英雄汉,

Laix leib ait hvib lal,

猴子英雄好心肠,

Nenk ghenk jox dob del,

猴子搓扭根布带,

Jus daf jox dob vil,

布带扔给妈妈拉,

Naib dliof jox dob lol,

爹妈拉着布带来,

Laix naib jef nangx bil,

妈妈才能来跋山,

Jef jit jes nongx lal,

西迁寻找好生活,

Hek pangt dlub vax dongl.

吃得肥胖白生生。

Laix leib ib dail bad,

猴子各是一个爹,

Laix naib ib dail bad,

爹妈各是一个爹,

Eb nongf laix diongl dlod,

河水各在一冲流,

Naib nongf laix dail hsaid,

各自有爹妈养育,

Xit lias jens gheix xid,

他们为啥才相亲,

Leib xangt jox dob dlod,

猴子才抛出布带,

Nenk ghenk jox dob jud,

扭紧一根青布带,

Hlat des jox dob ted?

妈妈拉着布带来?

Dliel denx hxib khangd niul,

在那悠悠远古时,

Dol bangx wab qend zangl,

樱桃花花初初绽,

Dol nangx vob qend diangl,

野菜草草初初生,

Vangb diangb daib sat ghongl,

姜央拿把小弯刀,

Laib daib khaib det yel,

一个小小栋砧板,

Diangk benk benk ghangb nongl,

嘭嘭剁肉在仓脚,

Diangk dot jex dlak diel,

剁得满满九大撮,

Zas diot jex laib bil,

撒在九个大山坡,

Ghax dot jex dob nal,

这才得到九支祖,

Xongs ghet nangx eb lol.

七支公公沿河来。

Diangk not xix laib liol,

剁多了来砧板损,

Jus zenf mongl ghab diongl,

把它扔到山冲去,

Hmangt yis dail leib lul.

半夜生出个老猴。

Nenx dol xit lias jil,

这样他们才相亲,

Xit lias bet nend lol,

相亲是从那里来,

Leib jef xangt dob del,

猴子才来放布带,

Nenk ghenk jox dob vil,

扭根布带拉妈妈,

Hlat des jox dob lol.

妈妈拉着布带来。

Fat zeit eb jex jil,

船行过了九河口,

Lol lol jus deix lol,

走呵走呀向前走,

Lol leit Dlongs Diux Nongl,

就来到了仓门坳 [33]

Dlongs ngif liek liax jel,

坳口狭窄像碓跟,

Ait laib ghat fix ghol,

可当个钩挂小米,

Ait ghab zat fix niel.

可当岩头挂鼓敲。

Diel khab nal dot dlas,

汉人祝妈妈发财,

Nal khab Diel dot vas.

妈妈祝汉人聪明。

Fat zeit dlongs diux nongl,

仓门山坳走过了,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀向前走,

Lol leit nangl hsat mongl.

就走来到细沙滩。

Denx hxib ait deis lol,

古时有个啥由来,

Ghab hot nangl hsat mongl?

起名叫做细沙滩?

Naib lol naib zuk niel,

就是妈妈来踩鼓,

Zuk hek jangx ib niongl,

踩鼓时间太久了,

Denf not xix hsab mongl,

踩多了来沙石细,

Hsat hlieb jangx laib ghol.

大沙变成小沙粒。

Lol leit nangl hsat mongl,

爹妈来到细沙滩,

Laix naib lol ait niel,

爹妈来了要祭鼓,

Vangs ninx tiab but nal.

要找水牯来祭祖。

Dliel denx hxib khangd niul,

在那悠悠古时候,

Niak hxet zangx vob gil,

牛就住在苦桑坪,

Zangx vob lax gid nangl.

东方老家苦桑坪。

Deix seix lol vangs niak,

真说也要来找牛,

Dlab seix lol vangs niak.

假说也要来找牛。

Ob ngit xangf niangx nongd,

我俩看看现在吧,

Dail ninx sail dot sais,

每头水牛都有旋 [34]

Dail bat sail dot yes.

每头猪儿也有旋。

Laib nend xangf niangx nongl,

那是如今平常事,

Hfab ngit xangf niangx niul.

回头来看最远古。

Dail ninx bil dot sais,

头头水牛没有旋,

Dail bat bil dot yes.

头头猪儿没有旋。

Ghed Lol dail hxut gas,

耇劳公公最聪明,

Ghed Lol lol dint sais,

耇劳公公来定旋,

Dint sais diot ninx jid,

旋儿定在牛身上,

Xuk vas diot ninx hfud,

头牛上面放犄角,

Dot niak laix naib ed.

这是妈妈要的牛。

Dot niak dot jangx jul,

牛儿也是找到了,

Dot jis hxut vax zangl.

找到了牛心安然。

Ait yangs ait yangx yangl,

看呵看着那样子,

Ait yangs nongt diex mongl,

看样子要向前走,

Nongt vangs Liongx dax yel,

就要去找勇 [35] 神啦,

Nongt vangs Lif dax yel!

就要去寻立 [36] 神啦!

Lif hxet dliel fangb bil,

立神住在高坡上,

Zangx vob lax gid nangl,

在那东方苦桑坪,

Qend ghab Liongx qend lol,

一请勇神就来到,

Qend ghab Lif qend lol.

一请立神他就来。

Laib nend xangf niangx nongl,

那是如今敬神事,

Hfab hxid xangf niangx niul.

回头来看古时候。

Liongx hxet ghab vud lul,

勇神坐在老山林,

Lif hxet vangx zab jil,

立神坐在五岭坡,

Qend ghab Liongx qend lol,

一请勇神就来到,

Qend ghab Lif qend lol.

一叫立神就到来。

Dax not xus Liongx hliod,

聪明勇神来多少,

Liongx not xus Liongx bod?

来了多少个宝神?

Dax xongs juf Liongx bod,

来了七十个勇神,

Liongx xongs juf Liongx hliod,

聪明勇神七十个,

Dax yux hob del led,

雷声咚隆天上鸣,

Dax but Mais Bangx dlongd,

来祭妹榜老妈妈,

Mais Lief ghangb nangx hnid.

妹榜妹留很高兴。

Dot Liongx dot jangx jul,

勇神都请来完了,

Dot Lif dot jangx jul,

立神都请来完了,

Dot jis hxut vax zangl.

神明都来心安然。

Ait yangs ait yangx yangl,

看呵看着那样子,

Ait yangs nongt diex mongl,

看样子要向前走,

Nongt vangs hek dax dail!

就要寻找木鼓啦!

Ob ngit xangf niangx nongl,

我俩看看现在吧,

Det hfab fangx tid niel,

要用楠木来造鼓,

Xib diongx but hfud nal.

造木鼓来祭祖先。

Laib nend xangf niangx nongl,

这是如今的事情,

Hfab hxid xangf niangx niul,

回头看看古时候,

Det nangx dongb tid niel,

造鼓要用芭茅草,

But laix Vangb bad lul,

用鼓来祭姜央公,

Jef dot hek niangx niul.

才得从前祭祖鼓。

Dot hek dot jangx jul,

木鼓已经得到啦,

Dot Liongx dot jangx jul,

勇神请也请来了,

Dot Lif dot jangx jul,

立神请也请来了,

Dot jis hxut vax zangl,

都已来了心安然,

Nongt luf niak dax dail!

就要宰牯牛来啦!

Ob hxid xangf niangx nongd,

我俩看看如今吧,

Dol jib jid gangf qok,

女婿们来拿支杆, [37]

Dail daib nenl luf niak,

舅爷才来杀祭牛,

Luf niak ninx ghab ghongd,

舅舅砍杀牛颈子,

Dliof niak dlangx dab nongd,

拉牛倒在地面上,

Los hsangt zux dab pend.

鲜血往地上溅开。

Laib nend xangf niangx nongd,

那是如今宰祭牛,

Hfab hxid xangf niangx qend,

回头来看远古时,

Wax Hab Wul gangf qok,

瓦哈吾 [38] 来握支杆,

Hlib Hlid Lol luf niak,

溪徐劳 [39] 杀祭祖牛,

Luf niak ninx ghab ghongd,

刀砍水牛长颈子,

Dliof niak dlangx dab nongd,

拉牛倒在地面上,

Los hsangt zux dab pend.

鲜血往地上溅开。

Luf niak luf jangx jul,

屠牛已经屠完了,

Khat dlas ghenx ib jil,

富的客人扛一腿, [40]

Khat hxat ghenx ib liul,

穷的客人拎一块, [41]

Vangt hleik nangx hsab lial.

后生枉自割牛草。

Laib nend xangf niangx nongd,

那是如今祭祖事,

Hfab ngit xangf niangx qend,

回头来看古时候,

Nios bot ghenx ib jil,

豹子扛得一只腿,

Dlieb dliangk ghenx ib liul,

野猫得到一块肉,

Ghangl lieb vax ab mongl,

扛起匆匆往回走,

Vangt hleik nangx hsab lial.

后生枉自割牛草。

Luf niak luf jangx jul,

砍牛都已砍了啦!

Luf jis hxut vax zangl.

砍了牛来心安然。

Ait yangs ait yangx yangl,

看呵看着那样子,

Ait yangs nongt diex mongl.

看样子要向前走。

Fat zeit nangl hsat mongl,

细沙滩上走过了,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀向前走,

Yel yel jus deix yel,

游呀游呀向前游,

Lol leit jex hsangb vangl,

向前来到九千寨 [42]

Naib lol naib xongt nongl,

爹妈来了盖仓房,

Naib xongt diaf jex jil,

爹妈盖房九角檐,

Xongt diaf xit wangx ghangl,

九角屋檐纵横接,

Xongt diaf xit gangx gul,

层层檐角柑重叠,

Xit gangx bob del lel,

鳞次栉比相堆砌,

Ghab hot jex hsangb vangl.

这才叫作九千寨。

Fat zeit jex hsangb vangl,

九千大寨一走过,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀向前走,

Yel yel jus deix yel,

游呀游呀向前游,

Lol leit jof dinx bod,

走来到了停宝堂,

Naib lol naib dinx jid,

妈妈去了生小孩,

Gol hot jof dinx bod.

取名叫做停宝堂。

Jib daib ghangt ghangx hlod,

小孩挑的竹扁担, [43]

Ghangt tob tob xongx gid,

挑起匆匆顺路来,

Jib daib ghangt ghangx dul,

小孩挑的柴扁担, [44]

Ghangt tob tob xongx diongl,

挑起匆匆顺冲来,

Lol leit jof dinx bod.

才走来到停宝堂。

Diut juf dail Hmub niul,

六十个人是生苗 [45]

Bat yaf dail daib Diel,

一百八十个汉人,

Hnaib hnaib mongl sangb liangl,

天天都去暗商量,

Sangb liangl ghab vud lul,

就在老山林商量,

Cob laib diongx det nal,

个个吹起竹筒子,

Cob ghab vangx dangl bil,

站在高山岭上吹,

Niangs ghangb lix genl wenl,

震得田坎打颤颤,

Dlab mais hot vongx fal,

哄妈说是龙起身,

Hob def bongt dax dail!

雷公怒吼天要垮!

Mais hnangd mais yangx liul,

妈妈听了很害怕,

Mais hxat hvib vax gheil,

妈妈心里好忧愁,

Eb mais dangt vangx mangl,

眼泪纷纷脸面流,

Dangt vangx hniangb gil seil,

额头渍渍也浸湿,

Ait yangs nongt genx mongl:

看样子要哭出声:

“Dlab bub wil xet lol,

“如早知道我不来,

Wil niangb wil qut nal,

我就住在我老家,

Qut ngif jus yox hul,

地方窄一点也罢,

Qut ngif seix yangx bul,

家窄别人住得下,

Ait deis ax yangx wil?”

怎么我就住不下?”

Lol wix haib lol sos.

走啊走啊向前走,

Lol wix ghab nangl los,

来到下游塌方处,

Laix leib dail hxut gas,

猴子狡猾又聪明,

Ed bongl ghab nangl los,

崩塌地方娶妻子,

Laix leib daib bad lul,

猴子是个蛮横汉,

Luf sat ghab vangx liangl.

断岭山头去抢妻。

Fat zeit ghab nangl los,

走呀走过崩塌处,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀向前走,

Lol leit vangx yux khongd.

就走来到油桐岭。

Daib yus vangx nox hnaid,

姑爹架箭在山岭,

Luf deik ghab vangx vud.

抢夺姑妈山岭上。

Fat zeit vangx yux khongd,

又走过了油桐岭,

Lol leit vib nens liod,

就来到了堆牛岩。

Daib yus wangx hnaib nangl,

姑爹叫做太阳王,

Luf deik Niangx Eb Seil.

抢的姑妈仰阿莎 [46]

Fat zeit vib nens liod,

又走过了堆牛岩,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀向前走,

Yel yel jus deix yel,

游呀游呀向前游,

Lol leit zangt lix liongl,

来到一处好田坝,

Zangt laf dus box niul,

坝子田里浮萍生,

Dus box eib bil xil.

浮萍生得密层层。

Daib yus gangb gux hfaid,

姑爹蚂蚱变成的, [47]

Luf deik mox dongb qod.

抢的姑妈芭茅叶。 [48]

Fat zeit zangt lix liongl,

又走过了好坝田,

Lol lol jus deix lol,

走呀走呀向前走,

Yel yel jus deix yel,

游呀游呀向前游,

Lol leit Jenb Jux vangl,

就走到了金久 [49] 寨,

Bongf Jenb Jux dod ghol,

看见金久在舂米,

Vut ghangb lox jenl jel,

有好楼脚安碓窝,

Vut ghab daix jenl nongl,

有好屋基盖仓房,

Zat ghangb lox bail lail.

楼脚砌岩稳笃笃。

Fat zeit Jenb Jux vangl,

一走过了金久寨,

Lol leit fangb Dangx Ghongd,

就来到了台拱寨,

Xongs ghet jus nangx hxud.

七个公公住一处。

Ghet Xangb Nix dail hliod,

香旎 [50] 公公最聪明,

Ib jil bil dliud liod,

一手拿个牛心子, [51]

Ib jil bil xangd jud,

一手端着大碗酒,

Jit hxit guf dax ghed:

爬上桌子来议榔:

Fenb ghet xangf niangx qend,

分开古时宗支住,

Fuk jit Vangx Gangb mongl,

傅公就上养岗 [52] 去,

Hmangt yis dol fangb bil,

就生出来高坡人,

Nangl ob liul hmub dlongl,

披着两块素黑布,

Ob pit ghol ob liul,

两边吊挂着两块,

Diot Nais mongl Eb Hvid,

刁亚公去欧西 [53] 住,

Lix Xangb mongl Eb Dlod,

里香公去住欧绍 [54]

Jangx Vangb lol Diongl Lius,

姜央公来住龚留 [55]

Vux gheib diangd dangl dlas,

小小鸡笼可致富,

Leif jox fangb Nangl Ghongd,

剩个地方在南宫 [56]

Dib vib jangx mal dind,

打石发财买马骑,

Ghet Xangb Nix dail hliod,

香旎公是聪明人,

Ghet Xangb Nix mongl hxud,

香旎公公就去住,

Wangx Jangb hed Wangs Xangf,

网姜汪降两公公,

Dlaib Ghob mongl Jes Mif.

去和塞高住鸠密 [57]


[1] 这里的“五对”、“六对”指多数,“爹妈”、“爹娘”指祖先。

[2] 舂碓:苗族家务劳动之一,全是妇女干的活,这里舂米的外延意思即妻子。

[3] 九千山坡:九千系指多数,山坡系指苗族现今居住地带。这句歌意为老家在九千山坡以外的东方。

[4] 这里的“七”和“十”系多数,不是确数。

[5] 这里的“七”和“十”系多数,不是确数。

[6] 杜拉:苗语dut lat译音,即烧火土,是种小米的生产方式。先砍杂草树木,晒干后放火烧过,即撒小米种,这是刀耕火种。

[7] 铜网坠:鱼网脚吊的坠子,多用锡做的,也有钢做的,像腰子状。

[8] 踩踏日久,许多青石板上现出犁铧般的深脚印,一个接一个的去很远。

[9] 拉:苗语Lat译音,苗族称另一种少数民族,这种少数民族主要种植包谷和小米,即主要是种植旱作物。

[10] 苗族巫师“过阴”时脸上盖着块布,到阴间去寻访鬼神卜问吉凶,以保活人安康。

[11] 苗族巫师“过阴”时脸上盖着块布,到阴间去寻访鬼神卜问吉凶,以保活人安康。

[12] 苗族居住山区,山拗口上两边一般植常绿树,人们路过时走累了就坐下来乘凉、休息。

[13] 这两句歌的意思是迁徙中为了共同到达目的地,走在前面的人在山坳上烧火作记号,后面的人朝冒烟的方向走去。

[14] 这两句歌的意思是迁徙中为了共同到达目的地,走在前面的人在山坳上烧火作记号,后面的人朝冒烟的方向走去。

[15] 苗族诗歌常用这种叠句式反映行动的继续。

[16] 苗族诗歌常用这种叠句式反映行动的继续。

[17] 苗族传统观念认为,肥胖就是健康,白就是美。

[18] 苗族过去贫穷,一般平日都是穿草鞋,但节日期间青年男女都要做双新布鞋穿,新鞋都在鞋尖和鞋跟上绣上花朵。

[19] 六月游卯:农历六月苗族过吃新节,又叫吃卯节,游卯即卯节游玩。

[20] 陇诺:苗语Longx Nox译音,半人半神者。

[21] 这是一句利用谐声语比喻吉利的话。此句寓意是走过这岩背即等于背着书本走。书本代表知识,象征聪明,所以走过这个岩背的人,以后个个聪明,足见苗族求知的欲望了。

[22] 尹丁圣:苗语Yenx Dinb Senl译音,立栋哈的另一个名字(敬称)。苗族比较著名的人物,都有两个或两个以上的名字,类似汉族有别号。

[23] 华刚:苗语Fab Ghangb译音,是立栋哈的另一个名字。

[24] 栎枝:坚韧的麻栎树枝。

[25] 巫师念口封咒语时,头戴粽叶斗笠或笋壳斗笠。

[26] 巫师念口封咒语时,头戴粽叶斗笠或笋壳斗笠。

[27] 佩:苗语Peit译音,一神婆名。

[28] 勇申:苗语Yongx Hsenb译音,神名,保护神。

[29] 这里为了押调,用了“椿芽树”,实际仍是泡桐。

[30] 百八:一百八十,表示多数,非确数。

[31] 方洋水:一种涂擦船儿的水,亮黄色。

[32] 蔡:苗语Caik译音,可能是汉族的一支。

[33] 仓门坳:地名,在今贵州省剑河县境内,是剑河、台江通往榕江的要道。

[34] 旋:牛身上的毛旋。苗族很讲究牛旋的好坏,旋对称则吉,不对称则凶。

[35] 勇、立:分别系苗语Liongx、Lif译音,传说是姜央的大姐夫和二姐夫,“吃鼓藏”祭祖时由勇、立来杀牛。

[36] 勇、立:分别系苗语Liongx、Lif译音,传说是姜央的大姐夫和二姐夫,“吃鼓藏”祭祖时由勇、立来杀牛。

[37] 苗族“吃鼓藏”宰杀祭祖牛时,由女婿(姑爹)执支杆,使牛翘起颈来才好杀,由舅爷执刀杀牛。

[38] 瓦哈吾、溪徐劳:系苗语Wax Hab Wul、Hlib Hlid Lol译音,两个人名。

[39] 瓦哈吾、溪徐劳:系苗语Wax Hab Wul、Hlib Hlid Lol译音,两个人名。

[40] 苗族杀牛祭祖时,亲戚中有钱者馈送一只腿扛回去,穷的只给他一块肉拎走。

[41] 苗族杀牛祭祖时,亲戚中有钱者馈送一只腿扛回去,穷的只给他一块肉拎走。

[42] 九千寨:九千栋房子的村寨,表示大村寨。

[43] 小孩子挑着竹扁担(指女孩)和柴扁担(指男孩)都在这个地方,小孩就是小宝贝,故这地方叫停宝堂。

[44] 小孩子挑着竹扁担(指女孩)和柴扁担(指男孩)都在这个地方,小孩就是小宝贝,故这地方叫停宝堂。

[45] 河边、平地上的苗族称高坡上的苗族为“生苗”。

[46] 苗族民间有太阳、月亮争夺美女仰阿莎为妻的典故。

[47] 秋后蚂蚱死在芭茅叶上,比喻蚂蚱是姑爷,芭茅是姑妈。

[48] 秋后蚂蚱死在芭茅叶上,比喻蚂蚱是姑爷,芭茅是姑妈。

[49] 金久:苗语Jenb Jux译音,人名,苗族历史上分宗开亲的真实人物。

[50] 香旎:苗语Xangb Nix译音,人名,迁徙中的一个领头人,真实历史人物。

[51] 历史上苗族盟誓立约时要杀牛,取下牛心由理老拿在手上发话。

[52] 养岗:苗语Vangx Gangb译音,地名,在今贵州省台江县境内。

[53] 刁亚、欧西:分别为苗语Diot Nais、Eb Hvid译音,前者为人名,后者为地名。欧西在今台江县境内。

[54] 里香、欧绍:分别为苗语Lix Xangb、Eb Dlod译音,前者为人名,后者为地名。欧绍在今台江县境内。

[55] 姜央、龚留:分别为苗语Jangx Vangb、Diongl Lius译音,前者为人名,后者为地名。姜央不是传说中的始姐姜央;龚留在今台江县境内。

[56] 南宫:苗语Nangl Ghongd译音,在今台江县境内。

[57] 网姜、鸠密:分别为苗语Wangx Jangb、Wangx Xangf译者,前者为人名,后者为地名。鸠密在今台江县境内。

苗族古歌:苗汉对照