沿河西迁
Nangx Eb Jit Bil
Lol ngit zab gangx hal, | 来看五对老爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, [1] |
Hlat jit jes nongx lal. | 西迁寻找好生活。 |
Dliel denx hxib khangd niul, | 在那悠悠最远古, |
Dol bangx mangb qend diangl, | 杏树花儿初初绽, |
Dangx dob ait dios diel, | 大家做事做得对, |
Vangb ait ax dios diel: | 姜央做事实在怪: |
Vangb luf pik Niangx Nil, | 抢妹仰妮作妻子, |
Luf niangx xenb dod jel. | 抢妹仰妮来舂碓。 [2] |
Dangt dail daib ghol dol, | 生下一个肉团崽, |
Ghok dof liek dliex dul. | 圆不溜秋像火把。 |
Vangs laib khaib det yel, | 拿起一个栎木砧, |
Diangb ghab daib sat ghongl, | 一把小小弯柴刀, |
Diangk benk benf ghax mongl. | 嘭嘭剁个肉团崽。 |
Diangk dot jex dlak diel, | 盛满九只撮箕儿, |
Zas diot jex laib bil, | 撒在九个大山间, |
Ghax dot jex dob nal, | 就得来九对爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, |
Hlat jit jes nongx lal. | 西迁来找好生活。 |
Lol ngit zab gangx nal, | 来看五对老爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, |
Hlat jit jes nongx lal. | 西迁来找好生活。 |
Dliel denx hxib khangd niul, | 在那悠悠最远古, |
Dol bangx vob qend diangl, | 野菜花儿初初开, |
Naib hxet eb zenx dlangl, | 爹妈住在海边边, |
Bob jex hsangb gid nangl. | 九千山坡 [3] 的东面。 |
Zof not ax yangx vil, | 雀多窝窝住不下, |
Xangf not ax yangx vangl, | 人多寨子容不了, |
Ax yangx jib diod dul, | 难容火塘煮饭吃, |
Ax yangx wangb ced ghol, | 难容簸箕簸小米, |
Ax yangx lob dod jel, | 难容脚板舂碓杆, |
Ax yangx fangb tid diel, | 没有地方去开亲, |
Ax yangx fangb hxad liangl. | 没有地方去花钱。 |
Xongs ghet jus diangb hsod, | 七 [4] 个公公一把锄, |
Laix juk juf laix hxid, | 一个挖地十 [5] 个等, |
Nat ves dlinf niox nongd! | 日子实在太难过! |
Diut wuk jus laib hxed, | 六个婆婆一架车, |
Jus jil dius vob hvid, | 一根蒿针共纺线, |
Laix was juf laix hxid, | 一人在纺十人看, |
Nat ves dlinf niox nongd! | 真是实在太艰难! |
Nongx gad ghab jongx hfib, | 吃的是些葛根饭, |
Nangl ud ghab nex xub, | 芭蕉叶来作衣穿, |
Nongx gad ghab hfat lus, | 又吃箩装秕糠饭, |
Nangl ud ghab liut nas. | 拿笋壳叶作衣穿。 |
Lol ngit zab gangx nal, | 来看五对老爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, |
Hlat jit jes nongx lal. | 西迁来找好生活。 |
Naib niangb eb zenx dlangl, | 爹妈住在海边边, |
Bob jex hsangb gid nangl. | 九千山坡的东面。 |
Nongx gad ghab jongx hfib, | 吃的是些葛根饭, |
Nongx ait nongd ax ghangb, | 这样吃来味太淡, |
Naib sot sul gux gangb; | 爹妈饿瘦如蚂蚁; |
Nangl ud ghab nex xub, | 芭蕉叶作衣服穿, |
Ib mongl neis jex pangb, | 穿了一夜破九件, |
Neis not ngil ax paib, | 破烂多次懒得补, |
At yal nal nangx gongb, | 难怪爹娘要上路, |
Nal jit jes nongx dlub. | 西迁寻找好生活。 |
Nongx gad ghab hfat lus, | 吃的箩装秕糠饭, |
Nongx nongd hvit xit xus, | 吃这种饭饿得快, |
At yal nal dot diangs, | 难怪爹娘不肥胖, |
Nal sot jid nongt das; | 爹妈身瘦弱不堪; |
Nangl ud ghab liut nas, | 穿的笋壳叶衣服, |
Nangl ait nongd hvit neis, | 这种衣服破得快, |
Ib mongl paib diut dias, | 穿了一夜补六次, |
Pangb ud sul dlot vos, | 补巴衣服鲮鲤甲, |
Nangl ait nongd xit sas, | 穿这衣服害羞呀, |
Hxib ax mongl ait longs, | 害怕出门去玩耍, |
At yal nal jit jes, | 难怪爹娘要西迁, |
Naib nangx bil hek dlas. | 爬山去找好生活。 |
Naib lol naib dal diel, | 爹妈西迁留物件, |
Dal niox hniub gad ghol. | 就留下了小米种, |
Hniub niaf wangx gid nangl. | 东方老家包谷种。 |
Naib nongx naib gheik mangl, | 爹妈饿得脸瘦削, |
Sot diub jangx nangb mongl, | 身子瘦得如老蛇, |
Vas lot jangx gangb gul. | 嘴尖皮瘦如蚂蚱。 |
Niuf mais dut lat diangl, | 一双妈妈杜拉 [6] 生, |
Dut lat jangx hniub ghol. | 杜拉产出小米种。 |
Hniub niaf wangx gid nangl. | 东方老家玉米种。 |
Ob ngit zab gangx nal, | 我俩看五对爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, |
Hlat jit jes nongx lal, | 西迁寻找好生活, |
Hek vut dlub lax dongl, | 吃好喝好白生生, |
Dangf pet fangb waix lol. | 洁白如雪天上来。 |
Kak liax daib bad lul, | 喜鹊好汉心肠好, |
Ghenx vux gheib hvad genl, | 挑个鸡笼去赶场, |
Hvangb aib hvangb nongd yel, | 这边去游那边串, |
Ghangb fangb dluf hfud vangl, | 寨脚串游到村头, |
Ghangb gongb dluf hfud vongl, | 沟脚游串到山坡, |
Bongf vangx nox hxangd ghol, | 看见绿岭产小米, |
Bongf vangx yux hxangd jenl, | 看见桐山出稻粮, |
Gongx nax hlieb dad bil, | 稻秆粗大如手指, |
Det jub maix tid nongl, | 高粱秸秆可盖仓, |
Box lix hlieb xangd jenl, | 田里浮萍大如碗, |
Nef nox hlieb hfud mal, | 鲤鱼大得像马头, |
Nef nongx box dongl dongl, | 鱼吃浮萍咚咚响, |
Qangt leit fangb Zangx Yangl, | 掌洋地方都震动, |
Sangx zab ib bad mal, | 钱五白银一匹马, |
Fenb nix ib dod ghol. | 一斗小米一分银。 |
Nenx diub jef diangd lol, | 它从那里转回来, |
Jus max naib dlid jil, | 轻轻拍着妈肩头, |
Hsat laix naib bol xol: | 悄声嘁嘁告诉妈: |
“Jas jox fangb id lal, | “我见到那好地方, |
Vangx nox vut hxangd ghol, | 绿岭山上产小米, |
Vangx yux vut hxangd jenl, | 桐岭山下产稻粮, |
Gongx nax hlieb dad bil, | 稻秆粗大像手指, |
Hniangb nax hlieb daid mal, | 谷穗马尾一样长, |
Fenb nix ib dod ghol, | 一斗小米一分银, |
Sangx zab ib bad mal, | 钱五白银一匹马, |
Mongl dol fangb id mongl.” | 迁到那里去住吧。” |
Xangs hlat hlat bongx liul, | 告诉爹娘好喜欢, |
Hlat bongx hvib dlial dlial, | 妈妈心欢怦怦跳, |
Bongx hvib nongt yax liol, | 心欢了就要迁走, |
Mongl dol fangb nend mongl, | 迁到那里去居住, |
Dol fangb nend hxangd ghol, | 那些地方产小米, |
Dol fangb nend hxangd jenl. | 那些地方出稻粮。 |
Lol ngit zab gangx nal, | 来看五对老爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬山坡, |
Hlat jit jes nongx lal. | 西迁寻找好生活。 |
Xongx Tinb daib bad lul, | 熊町是个聪明人, |
Xongx Tinb ait zangt mal, | 熊町出去贩卖马, |
Ait zangt diuf dex bal, | 捎带贩卖铜网坠 [7] , |
Dias ninx tiab jit vongl, | 赶头水牛走山冲, |
Xongx hxangb eb jit bil, | 沿着河岸爬高坡, |
Denf vib nox gheik ghangl, | 踩踏青石现印痕, |
Vib nox dangf qut mal, | 青石现出马蹄印, |
Dangf liax kab hat dol, | 又像犁铧铺路长 [8] , |
Hfab mais ngit dangl bil, | 回头去看那西方, |
Bongf vangx yux hxangd jenl, | 看见桐岭产稻粮, |
Bongf vangx nox hxangd ghol, | 绿坡处处出小米, |
Gongx nax hlieb dad bil, | 稻秆粗大手指样, |
Ghab laib hlieb zend yel, | 谷子颗颗像板栗, |
Ghab hniangb hlieb daid mal, | 稻穗马尾一样长, |
Det jub maix tid nongl, | 高梁秸秆可盖仓, |
Nail dab hlieb dongs nongl, | 泥鳅大得像仓柱, |
Nef nox hlieb hfud mal, | 鲤鱼就有马头大, |
Box lix hlieb xangd jenl, | 田里浮萍大如碗, |
Nef nongx box dongl dongl, | 鱼吃浮萍咚咚响, |
Nongx box dangf khaid niel, | 啃吃浮萍像敲锣, |
Qangt leit fangb Zangx Yangl, | 掌洋地方都震荡, |
Fenb nix ib dod ghol, | 一斗小米一分银, |
Sangx zab ib bad mal. | 钱五白银一匹马。 |
Nenx diab ab diangd lol, | 他就径直转回来, |
Jus max naib dlid jil, | 爹妈肩头轻轻拍, |
Hsat laix naib bol xol: | 悄声告诉爹妈说: |
“Jas jox fangb id lal, | “我见那些地方好, |
Yax jox fangb id mongl.” | 迁去那些地方住。” |
Xangs hlat hlat bongx liul, | 告诉爹妈心欢喜, |
Hlat bongx hvib dlial dlial, | 爹妈心欢怦怦跳, |
Bongx hvib nongt yax liol, | 喜欢才是要迁移, |
Nongt jit jes nongx lal, | 西迁去过好生活, |
Hek vut dlub lax dongl, | 吃好长得白生生, |
Liek pet fangb waix lol. | 洁白如雪天上来。 |
Ob ngit zab gangx nal, | 我俩看五对爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, |
Hlat jit jes nongx lal. | 西迁来找好生活。 |
Dlief dliangx daib bad lul, | 山喳鸟儿热心肠, |
Dlief dliangx diot hangl lol, | 山喳鸟儿东方来。 |
Maf ngix ghab vud lul, | 砍肉在那老山林, |
Maf ngix baib jangd niel, | 砍肉分给众人用。 |
Maf ngix ax sad bil, | 只顾砍肉不洗手, |
Diuk maf diuk nongx niul, | 边砍肉来边生吃, |
Xok but lot vax lial. | 两块嘴皮红赤赤。 |
Jul dal hniub gad ghol, | 还有那些小米种, |
Hniub niaf wangx gid nangl, | 东方老家包谷种, |
Niox mib dail Lat jenl, | 拿给拉 [9] 人去栽种, |
Jenl niox hniub gad ghol, | 拉人栽种小米种, |
Hniub niaf wangx gid nangl. | 东方老家包谷种。 |
Ob ngit zab gangx nal, | 我俩看五对爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, |
Hlat jit jes nongx lal. | 西迁来找好生活。 |
Naib mongl naib dal jens, | 爹妈走时留物件, |
Dal laib hxed wul was, | 留下一架纺纱机, |
Dub niox ghab but las, | 搁在那些土坎边, |
Hlat zab nenx lol sos, | 年年五月它来到, |
Jangx dail gangb qangd nos, | 变成一只纺织娘, |
Genx val angb val enk. | 呀吭呀嗯在呜叫。 |
Ob ngit zab gangx nal, | 我俩看五对爹娘, |
Diut niuf mais nangx bil, | 六对爹妈爬高山, |
Xongs ghet nangx eb lol, | 七个祖公沿河来, |
Diut ghet dliel hnaib niul, | 六个祖公远古代, |
Naib maib ait nangx bil, | 爹妈定要爬高山, |
Naib jit jes nongx lal. | 西迁去过好生活。 |
Bad khab daib yuk xongs, | 父嘱儿子取钢钎, |
Daib khab bad yuk xongs; | 儿嘱父亲取钢钎; |
Dod khab niangb ak niak, | 姑姑劝嫂背孩子, |
Niangb khab dod yuk dius; | 嫂嫂叫姑取纺针; |
Dod khab niangb ghangt xongs, | 姑姑劝嫂挑陶罐, |
Ghangt dlox wil jit jes. | 挑抬鼎锅往西迁。 |
Daib khab bad yuk xongs, | 儿嘱父亲取钢钎, |
Yuk xongs dub max nongl; | 钢钎搁在仓枋上; |
Niangb khab dod yuk dius, | 嫂叫姑姑取纺针, |
Yuk dius dub diongx nal, | 纺针搁在竹筒里, |
Tik diot ghab max nongl. | 竹筒插在仓枋上。 |
Naib mongl naib dal jens, | 爹妈走时留物件, |
Dal liul qub hxangt hniangk, | 留下一张揩汗巾, |
Naib jox hvib dot ngas, | 爹妈心里很挂欠, |
Naib diangd mangl dliongs dliongs, | 爹妈频频掉转脸, |
Ib mangl diangd xongs dias. | 一次回头看七遍, |
Jex mangl diangd wangs xongs. | 九次回头七万眼。 |
Naib mongl naib dal jens, | 爹妈走时留物件, |
Dal liul qub hxangt hniangk, | 留下一张揩汗巾, |
Dub niox dliel ghot jis, | 搁在柜子角落里, |
Liul qub liul mes mais, | 这是一张盖脸帕 [10] , |
Baib laix nal hsent nangs, | 送给妈妈去算命 [11] , |
Xab dangx dol vut hens. | 护佑大家都安康。 |
Yil mongl yil dal jens, | 青年去时留物件, |
Dal fongb gix bad nios. | 留下一副好芦笙。 |
Ghet mongl ghet dal jens, | 公公走时留物件, |
Dal niox diangb det nias, | 留下一根手拐杖, |
Dub niox dliel lot dlongs, | 搁在高山坳口上, |
Dangl niangx ghangb lol sos, | 等到以后的年代, |
Nenx jangx bongl det yongs, | 变成一双直干树, |
Bongl jib ghab lot dlongs, | 山口坳上两株杉, |
Diel lol Diel hxet ves, | 汉人来到就休息, |
Hmub lol Hmub hxel ves. | 苗人来到就歇气。 [12] |
Kak liax daib bad lul, | 喜鹊是个热心肠, |
Kak liax dliangx hveb gol: | 喜鹊飞来高声喊: |
“Xet bil xet bil mongl, | “且慢别忙匆匆走, |
Hxet ves ob diex dangl, | 停下两步且等着, |
Zat bas ob vix jenl, | 等一等斟两遍酒, |
Zuk bas ob vix niel, | 等一等跳两圈鼓, |
Ait jis bib seix mongl!” | 做完毕了我们走!” |
Gheib dlub dail hxut gas, | 白公鸡的心肠好, |
Nenx fal sod hxangt zenk, | 天天起来它最早, |
Nenx fal sod kot mais, | 它早起来叫妈妈, |
Naib fal sod hot bais, | 叫妈起来早煮饭, |
Nal khad gad diot lus, | 做饭盛在篾箩里, |
Ait yangs nal jit jes, | 看样子要往西迁, |
Naib nangx bil hek dlas. | 跋山寻找好生活。 |
Yex dad nal baf nius, | 长竿子儿扒谷种, |
Yex hlod nal baf gas. | 竹竿子儿来赶鸭。 |
Yex ib dul baf dlongs, | 烟柱竿子扒山坳, [13] |
Baf laix nal jit jes, | 赶着妈妈来西迁, [14] |
Naib nangx bil hek dlas. | 跋山寻找好生活。 |
Jus ait jus deix mongl, | 说真走么当真走, |
Dlab ait jus deix mongl. | 道假走么也真走。 |
Jus dliat fangb niox seil, | 丢弃老家就冷落, |
Dliat qut liangs nangx mil, | 留下房屋茅草生, |
Liangs xit nis bex dlangl. | 铁郎基草长满地。 |
Niox gongb eb seil hlongt, | 丢下沟渠清水流, |
Niox qangb nangl zol hxet, | 丢下房屋耗子住, |
Dlieb liax diod dul dat. | 黄鼬进去烧火烤。 |
Niangb dol daix zaid ghot, | 居住那些老房屋, |
Kab dol lix bad ghet. | 耕种那些祖业田。 |
Zax hsod vax yongs dangt, | 钉耙锄头不用制, |
Dlox wil vax yongs xit. | 鼎罐菜锅不用置。 |
Bed mongl ut dax saib, | 哥哥走了弟弟住, |
Hnaib mongl hlat dax tinb, | 太阳落坡月亮照, |
Liek khangd ghot denx hxib. | 还像从前一般好。 |
Zaid ngil vut jox diub, | 瓦房顶上好屋脊, |
Qud wul liek ninx gib, | 弯曲就像水牛角, |
Ob dangl deit vax qab. | 两头高高往上翘。 |
Deif dot fangb Ait Ninl, | 德得艾宁好地方, |
Bob jex hsangb gid nangl, | 就在九千坡东方, |
Xongt dot bob vib ngil, | 熊只得个瓦石坡, |
Bob zab nax gid nangl. | 东方一个晒谷场。 |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀从容走, [15] |
Yel yel jus deix yel. | 游呀游呀从容游。 [16] |
Lol leit vib jex liul, | 走来到了九块石, |
Xongs dleif zat niangx niul. | 远古时候七层岩。 |
Nangb nox hlieb jangd jel, | 青蛇大得像碓杆, |
Gangb kuk hlieb max nongl. | 蜈蚣粗大如仓枋, |
Laib lot hlieb langx dal, | 嘴巴都大像甑子, |
Ait yangs nongt nongx nal, | 看着就要吃妈妈, |
Hek mais ait diangx mangl. | 要吃妈妈补身子。 |
Mais bongf mais yangx liul, | 妈妈见了心害怕, |
Mais hxat hvib val gheil, | 妈妈心里忧忡忡, |
Eb mais dangt vangx mangl, | 眼泪滚滚满面流, |
Dangt vangx hniangb gil seil, | 额头隐隐渍泪痕, |
Ait yangs nongt genx hail: | 看着就要哭出声: |
“Dlab bub wil xet lol, | “如早知道我不来, |
Wil niangb wil qut nal, | 我就住在我老家, |
Qut ngif jus yox hul! | 老家窄就窄点吧! |
Qut ngif seix yangx bul, | 窄点他人住得下, |
Ait deis ax yangx wil!” | 怎么我就住不下!” |
Ghab liangx daib bad lul, | 天仙英雄好心肠, |
Ghab liangx vuk bil lol, | 天仙飞跑下山岗, |
Jus max naib dlid jil, | 轻轻拍着妈肩头, |
Hsat laix naib bol xol: | 悄声来对妈妈讲: |
“Xet naf hvib laix nal, | “妈妈不要心焦呀, |
Wil dat gangb niox dail, | 我就来把蜈蚣杀, |
Dib gangb dliangt jox gongl, | 打杀蜈蚣路就通, |
Mongx hfent hvib yax liol, | 你就可以放心走, |
Mongx jit jes nongx lal, | 你西迁找好生活, |
Hek pangt dlub vax dongl, | 吃得肥胖白生生 [17] , |
Liek pet los waix niel.” | 洁白如雪天上落。” |
Fat zeit vib jex liul, | 已走过了九块石, |
Xongs dleif zat niangx niul. | 远古时候七层岩。 |
Lol lol jus deix lol, | 走呵走呵当真走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呵游呵当真游, |
Lol leit zangx ghaib vol. | 就来到了草窝坪。 |
Denx hxib ait deis lol, | 从前有个啥典故, |
Ghab hot zangx ghaib vol? | 它才叫做草窝坪? |
Bat ghent gax ghaib vol, | 花猪拖草筑窝巢, |
Ghab hot zangx ghaib vol. | 这才叫做草窝坪。 |
Fat zeit zangx ghaib vol, | 一走过了草窝坪, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀从容走, |
Yel yel jis deix yel, | 游呀游呀从容游, |
Dluf hliat vangx pib jenl. | 就来到了煨茶岭。 |
Denx hxib ait deis lol, | 从前有个啥典故, |
Gol ait vangx pib jenl? | 它才叫做煨茶岭? |
Naib lol naib sot wil, | 妈妈到此架起锅, |
Dib xek nix pib jenl, | 打桩架锅来煨茶, |
Ghab hot vangx pib jenl. | 这才叫做煨茶岭。 |
Fat zeit vangx pib jenl, | 走过去了煨茶岭, |
Dluf hliat ngix dab diongl, | 跋涉来到野猪冲, |
Dluf hliat niongx jib bil. | 又来到了野鸡坡。 |
Niongx jib daib bad lul, | 野鸡是个凶猛汉, |
Niongx jib vuk bil lol, | 野鸡飞跑下山来, |
Dles mais sul ghangb wil, | 满脸如同锅底黑, |
Xok mais jangx denb dul, | 两眼红红如灯火, |
Lol haif naib dlel dlel: | 阵阵吓唬老妈妈: |
“Bil nongd wil bangf bil, | “这坡就是我的坡, |
Xet fat wil bangf bil!” | 你们别过我的坡!” |
Ngix dab daib bad lul, | 野猪是个凶猛汉, |
Lot liek liax kab lul, | 嘴巴像块老犁铧, |
Jox jid liek pangb dinl, | 身子宽大如竹席, |
Ngix dab vuk bil lol, | 野猪匆匆跑下山, |
Haif laix naib dlel dlel: | 频频吓唬老妈妈: |
“Diongl nongd wil bangf diongl, | “这条冲是我的冲, |
Xet fat wil bangf diongl!” | 你们别过我的冲!” |
Laix naib jef vud lol: | 爹妈这样来回答: |
“Mongx hot mongx bangf diongl, | “你说这是你的冲, |
Mongx jul jens xid mail, | 你用哪样向谁买, |
Mail gos fangb nongd jul?” | 这个地方全买了?” |
Ngix dab diangd vud lol: | 野猪又来这样说: |
“Wil jul jongx hfib mail, | “我用葛藤根来买, |
Mail gos jox fangb jul, | 这个地方全买得, |
Ax hsent mongx nongf mongl, | 如不相信你去挖, |
Ghongs dot jongx hfib lul, | 挖出老葛根才算, |
Bet bet seix niangb jul!” | 这里葛根处处有!” |
Niongx jib dad xangs lol: | 野鸡又来回答说: |
“Wil jul vob hvid mail, | “我用野蒿菜来买, |
Mail jox fangb nongd jul, | 整个地方都买了, |
Ax hsent mongx liangb liol, | 若是不信你去摘, |
Ax hsent mongx hxib dul, | 若是不信你去砍, |
Sail niangb vob hvid lial, | 这里全是野蒿菜, |
Bet bet seix jus diel, | 个个山坡都一样, |
Ax niangb det hsab sul!” | 没有别的杂木树!” |
Fat zeit ngix dab diongl, | 已走过了野猪冲, |
Fat zeit niongx jib bil, | 已走过了野鸡坡, |
Dluf hliat vongx eb dlangl. | 就来到了水龙坪。 |
Lol leit vongx eb dlangl, | 刚刚走到水龙坪, |
Vongx eb daib bad lul, | 水龙是个凶猛汉, |
Vongx eb vud hseid lol: | 水龙凶凶跑来说: |
“Dlangl nongd wil bangf dlangl, | “这个坪子是我的, |
Xet fat wil bangf dlangl!” | 你们别过我坪子!” |
Xet fat vongx bil bok, | 别过水龙的山坡, |
Bob laib bil qut los, | 水龙山坡处处垮, |
Saix hxangb lol pit bangs, | 不论垮向哪一边, |
Nongt dib nal ghet das. | 都要砸死老祖先。 |
Fat zeit vongx eb dlangl, | 水龙地方走过了, |
Dluf hliat jes gheix xil? | 又走来到啥地方? |
Dluf hliat zangx ghaib mongl. | 就走来到细草坪。 |
Lol leit zangx ghaib mongl, | 走来到了细草坪, |
Ghangb lix dus det ful, | 桦槁茅草杂丛生, |
Jab jib sul det yel, | 化香树与麻栎木, |
Ghab nex xit mil langl, | 叶子重叠把路拦, |
Ghab ceib xit tiut dlinl, | 树枝交叉来阻挡, |
Vangs ax jas gid lol. | 找不到路往前行。 |
Naib bongf naib yangx liul, | 爹妈见了很担心, |
Naib yangx hvib dlinl dlinl, | 爹奶心头忧忡忡, |
Eb mais dangt vangx mangl, | 泪水纷纷脸面流, |
Dangt vangx hniangb gil seil, | 一直溢湿了额头, |
Ait yangs nongt genx hail: | 看样子要哭出声: |
“Dlab bub wil xet lol, | “如早知道我不来, |
Wil niangb wil qut nal, | 我住爹妈老家乡, |
Qut ngif jus yox hul, | 老家窄一点也罢, |
Qut ngif seix yangx bul, | 狭窄别人住得下, |
Ait deis ax yangx wil!” | 怎么我就住不下!” |
Ghet Yux Yangb bad lul, | 友央公公心肠好, |
Nenx diub diot nangl lol, | 他也是从东方来, |
Hsat laix naib bol xol: | 细声告诉妈妈说: |
“Xet yongs naf jox liul, | “大家不用太操心, |
Xet naf hvib vax gheil, | 不要焦急忧忡忡, |
Ib hxot wil lax bel, | 等会我来砍荆棘, |
Lax gongb diot mangx mongl.” | 开条道路你们走。” |
Ghet Yux Yangb pid bil, | 友央放火来烧山, |
Pid mongl eb mongl diongl, | 烧了河谷烧山冲, |
Pid mongl bob mongl bil, | 烧了坡脚烧山头, |
Los det mongl ghab diongl, | 烧得树木山冲倒, |
Tat was mongl ob dangl, | 两边分出一条路, |
Naib jef dot gid lol, | 爹妈才得道路走, |
Naib jit jes nongx lal, | 西迁去过好生活, |
Hek pangt dlub vax dongl, | 吃得肥胖白生生, |
Liek pet los waix niel. | 洁白如雪从天落。 |
Fat zeit vangx ghaib mongl, | 刚走过了细草坡, |
Dluf hliat diongl hxuk kuk. | 就来到了利石冲, |
Hxib kib liangl dut khet, | 锋利石子割裤脚, |
Liangl liax lob jul zeit. | 脚跟全都被划破。 |
Lol leit diongl hxuk kuk, | 已走来到利石冲, |
Hxib kib liangl dut khuk, | 锋利石子割裙脚, |
Liangl liax lob jul zenk. | 脚跟全都被划破。 |
Niangx nongd jus laib hlat, | 如今有一个月亮, |
Jus laib hnaib bil ent. | 一个太阳云坡上。 |
Niangx denx juf ob hlat, | 从前十二个月亮, |
Juf ob hnaib bil ent, | 十二太阳云坡上, |
Dax bul dlel jus dat, | 一个早上争着出, |
Longx bul dlel jus hmangt, | 一个夜里争着上, |
Yangx jul vib jul zat, | 岩山石头都熔完, |
Yangx jul nangx jul det, | 杂草树木都烧光, |
Yangx dab sul nongs hsot, | 泥土熔来如雨洗, |
Yangx vib sul dos vit, | 岩石熔得像胶样, |
Jef diangl diongl hxuk kuk, | 这才生出利石冲, |
Hxib kib liangl dut khuk, | 锋利刀石割裙脚, |
Liangl liax lob jul zenk. | 脚跟全都被划破。 |
Ob hxid hab dongd ot, | 来看节日新鞋子, [18] |
Ghab liax hfed diel hsat, | 鞋跟丝线来编结, |
Guf liax hfed diel hnent, | 鞋尖丝线来刺绣, |
Jef xob hab dongd ot, | 才得节日新鞋子, |
Hab yex mol hlat diut. | 六月游卯 [19] 新布鞋。 |
Laib nend hab dongd ot, | 那是节日新鞋子, |
Hab yex mol hlat diut. | 六月游卯新布鞋。 |
Lol hxid hab jit lit, | 来看跋山涉水鞋, |
Hab nangx bil hek vut. | 寻好生活的鞋子。 |
Juf hlat bas nox vil, | 十根青藤子来勒, |
Yaf hlat bas nox vil, | 八根青藤子来捆, |
Jef dot hab nangx bil, | 才编成双跋山鞋, |
Naib jit jes nongx lal, | 爹妈去过好生活, |
Hek pangt dlub lax dongl, | 吃得肥胖白生生, |
Dangf pet los waix niel. | 洁白如雪天上落。 |
Lol leit diongl hxuk kuk, | 走来到那利石冲, |
Maib ghaib langl nenk ghenk, | 去拿茅草来搓扭, |
Heib hab ninx diel diot, | 编双鞋给水牛穿, |
Ninx tiab jef lol leit. | 水牛才能走过来。 |
Longx Nox daib bad lul, | 陇诺 [20] 是个大力汉, |
Vux ninx ait jus bil, | 一手搂着水牯牛, |
Ait jus bes ghax lol. | 抱起水牛就过来。 |
Fat zeit diongl hxuk kuk, | 已走过了利石冲, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀匆匆走, |
Lol leit bil zat zek, | 就走到了黑岩坡, |
Lol leit bil zat ak, | 来到黑岩坡背后, |
Zat ak ak leix dud. | 岩背就背书本上。 [21] |
Lil Dongs Hat pab bil, | 劈坡好汉立栋哈, |
Pab zat ait jex liul, | 劈破岩坡成九块, |
Ait xongs dleif niox mongl, | 破成这样七大片, |
Zat los ghab zangx lal, | 岩坡崩垮平地上, |
Jef dot zab gangx lil, | 这才得到五摞理, |
Xongs bes xit niangx niul. | 才得七抱远古纸。 |
Lil Dongs Hat pab bok, | 劈山好汉立栋哈, |
Pab vangx pab bil ted, | 一路劈山劈岭来, |
Pab zat ait jex hxid, | 劈破岩山成九块, |
Ait xongs dleif niox nongd, | 破成这样七大片, |
Zat los ghab zangx fangd, | 岩山崩垮平地上, |
Jef dot zab gangx dud, | 这才得到五摞书, |
Xongs bes xit niangx qend. | 得到七抱远古纸。 |
Ob ngit Yenx Dinb Senl, | 我俩来看尹丁圣 [22] , |
Lil Dongs Hat pab bil. | 劈坡好汉立栋哈。 |
Maix eb jef dlod diongl, | 有水才泻山冲流, |
Maix naib jef hsaid lol, | 有爹妈才生养他, |
Dail naib gheix xid diangl, | 哪个爹妈来生养, |
Jef dangt Yenx Dinb Senl, | 才有这个尹丁圣, |
Lil Dongs Hat pab bil? | 劈山好汉立栋哈? |
Diot dangd nangl eb hniangb, | 筑堤拦截江河水, |
Hmangt yis dail Fab Ghangb, | 夜里就生了华刚 [23] , |
Lil Dongs Hat pab bob. | 劈山好汉立栋哈。 |
Lol lol jus deix ted, | 走呀走呵走来了, |
Lol leit vib dox nied. | 走来到了陡石岩。 |
Niangx nongd dlangd nongx gheib, | 如今老鹰才吃鸡, |
Niangx qend dlangd nongx naib, | 从前老鹰要吃人, |
Ngangl nal ait diangx qub, | 要吃爹妈补身子, |
Nal bongf nal yangx hvib, | 爹妈见了很担心, |
Nal hxat hxut vax seib. | 爹妈害怕极了呀。 |
Dlangd lol dlangd gos ves, | 老鹰力气真是大, |
Bob dail gheid xongs bes, | 栖息七抱松树上, |
Dail gheid diul hfenk hfenk, | 松树垂垂弯下来, |
Dail gheid lod xongs nangs. | 松树断成七大段。 |
Longx Nox daib bad hliod, | 陇诺是个英雄汉, |
Ak dax ib bil hnaid, | 背来—把长箭秆, |
Bit benk vangx vib bangd, | 卧在石岭来射箭, |
Bangd gos dlangd laib hfud, | 一箭射中老鹰头, |
Denk denk dlangd ghab ghongd, | 正中老鹰的颈子, |
Ak khob vax wib dliangd, | 老鹰偏头坠下来, |
Gos benk dlangx dab nongd, | 就倒在这地面上, |
Los hsangt zux dab pend. | 鲜血直往地上喷。 |
Longx Nox bil hot das, | 陇诺当鹰还没死, |
Wangx gangb niongx hxut gas, | 马蜂大王有胆量, |
Nenx dail mongl hlongt sos, | 它敢走到老鹰旁, |
Nangx gangb dliud hmut ves. | 爬上鹰胸去试探。 |
“Dail nongd dail dlangd das, | “这是一只死老鹰, |
Ax dios dail dlangd ves!” | 不是一只活老鹰!” |
Ob hxid hsenb bangd dlangd, | 我俩来看射鹰枪, |
Bab hxongt gheix xid tid, | 枪托用什么来造, |
Hmongb hxongt gheix xid qud, | 枪管用什么来制, |
Jef dot hsenb bangd dlangd? | 这才得支射鹰枪? |
Bab hxongt jil yel tid, | 枪托是用栎枝 [24] 造, |
Hmongb hxongt hsab niul qud, | 枪管是拿生钢制, |
Jef dot hsenb bangd dlangd. | 这才造成射鹰枪。 |
Mos hsab lix ghed dlangd, | 粽叶斗笠 [25] 口封灵, |
Mos ghab nex ghed dlangd, | 叶子斗笠 [26] 咒老鹰, |
Ghed nenx hlieb hfud dad, | 咒封它如手掌大, |
Ax baib hlieb hfud liod, | 不许长大像牛头, |
Wangs hniut ax hongb diangd, | 千万年也是这样, |
Ax diangd jangx hlieb dlangd. | 不再长成大老鹰。 |
Wuk Peit ghenx laib wil, | 佩 [27] 婆挑来一口锅, |
Ghangt diuk vax ab lol, | 扛把大刀匆匆来, |
Hot yof nongx hangb mongl. | 煮鹞子肉吃再走。 |
Fat zeit vib dox nied, | 已走过了陡峭岩, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀从容走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呀游呀从容游, |
Lol leit vongl zat dlik. | 走呀走到蝌蚪谷。 |
Niangx nongd ghangd nongx gangb, | 如今蛤蟆都吃虫, |
Niangx qend ghangd nongx naib, | 从前蛤蟆要吃人, |
Nal bongf nal yangx hvib, | 爹妈见了真害怕, |
Naib hxat hxut vax ab, | 爹妈焦急忧忡忡, |
Eb mais dangt vangx mangl, | 眼泪流满了脸面, |
Dangt vangx hniangb gil seil, | 眼泪浸渍到额头, |
Ait yangs nongt genx mongl: | 看样子要哭出声: |
“Dlab bub wil xet lol, | “若早知道我不来, |
Wil niangb wil qut nal, | 我就住在老家乡, |
Qut ngif jus yox hul, | 家乡窄一点也罢, |
Qut ngif seix yangx bul, | 家窄别人住得下, |
Ait deis ax yangx wil!” | 难道我就住不下!” |
Longx Nox daib bad hliod, | 陇诺是个英雄汉, |
Longx Nox vib dlied dad, | 陇诺抓把长铲子, |
Vib ghait diox dail ghangd, | 抓个槌子打蛤蟆, |
Diut ghait diox laib hfud, | 六槌打在脑壳顶, |
Bat ghait diox ghab ghongd, | 百槌打在颈子上, |
Ghangd gos dlangx dab nongd, | 蛤蟆倒死在地上, |
Los hsangt zux dab pend. | 鲜血直往地上喷。 |
Wangx gangb yud vut ves, | 苍蝇大王有力气, |
Nenx dail mongl hlongt sos, | 苍蝇大王上前去, |
Nangx gangb dliud hmut ves, | 扒在蛤蟆胸口探, |
Nenx dail maib lot xangs: | 它就开口这样说: |
“Dail nongd dail ghangd das, | “这是一只死青蛙, |
Ax dios dail ghangd ves, | 不是一只活蛤蟆, |
Xet gid hxib nenx hens!” | 你们不用怕它呀!” |
Mos hfab lix ghed ghangd, | 镶花斗笠咒蛤蟆, |
Ghed nenx hlieb hfud dad, | 只许它像手掌大, |
Ax baib hlieb hfud liod, | 不让长大像头牛, |
Wangs hniut vax hongb diangd, | 万年也都不回转, |
Vax hongb jangx hlieb ghangd. | 不会变成大蛤蟆。 |
Wuk Peit ghenx laib wil, | 佩婆挑来一口锅, |
Ghangt diuk vax ab lol, | 扛把大刀匆匆来, |
Hot dlik nongx hangb mongl. | 煮蛤蟆肉吃再走。 |
Fat zeit vongl zat dlik, | 蛤蟆岩谷已走过, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀真的走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呀游呀真的游, |
Lot leit ghab vongl liangl. | 就走来到深峡谷。 |
Gid waix ghab gongk bel, | 峡谷上面是刺蓬, |
Gid dab ghab jid niel. | 峡谷下面是深潭。 |
Mais lol mais lob lal, | 妈妈走来妈脚滑, |
Mais dliab lob nenl nenl. | 妈妈走来步步滑。 |
Hfab mais ngit dangl bil, | 抬头看看前边路, |
Bongf jox dob hsangd dlangl, | 见有一匹布阻拦, |
Fangf laix naib bil dil, | 牢牢挡住了爹妈, |
Vangs ax jas gid mongl, | 已经找不到路走, |
Naib bongf naib yangx liul, | 爹妈见了很灰心, |
Naib hxat hvib vax gheil, | 爹妈焦急忧忡忡, |
Eb mais dangt vangx mangl, | 眼泪漫流脸面上, |
Dangt vangx hniangb gil seil, | 额头浸渍现出来, |
Ait yangs nongt genx mongl: | 看样子要哭出声: |
“Dlab bub wil xet lol, | “如早知道我不来, |
Wil niangb wil qut nal, | 我就住在我老家, |
Qut ngif jus yox hul, | 老家窄一点也罢, |
Qut ngif seix yangx bul, | 家窄别人住得下, |
Ait deis ax yangx wil!” | 怎么我就住不下!” |
Naib hot jox dob del, | 爹妈说是一布匹, |
Ax dios jox dob del, | 其实不是一布匹, |
Nongf dios jox eb lal, | 原来是一条河流, |
Jox eb dlub hsangd dlangl, | 一条白水河阻拦, |
Fangf laix naib bil dil, | 牢牢挡住了爹妈, |
Naib ax dot gid lol. | 爹妈找不到路走。 |
Longx Nox daib bad lul, | 陇诺是个好心人, |
Longx Nox diot nangl lol, | 陇诺从东方走来, |
Gangf laix naib jil bil, | 紧紧握住爹妈手, |
Hsat laix naib bol xol: | 嘁嘁告诉爹妈说: |
“Ib hxet wil vangs gongl, | “等一会我来找路, |
Vangs gid baib mongx mongl.” | 我找路来你们走。” |
Longx Nox dail fangx hvib, | 陇诺是个聪明人, |
Hfab mangl ngit waix dlub, | 抬起头去看蓝天, |
Bongf dail det dlongx dlub, | 看见一棵白桐树, |
Niangb dliel ghet diux hob, | 生在雷公家门前, |
Hob dad hlat dax kheib, | 雷公拿索来拴住, |
Hob dad hsangt dax xab, | 雷公用伞来遮着, |
Kib bil deis vax kib, | 野火烧山烧不到, |
Yangb nangl deis vax yangb. | 洪水滔天淹不着。 |
Dod lol ait niangx qab, | 把它砍来造船划, |
Qab nal jit bongx eb, | 运着爹妈上水滩, |
Nal jit jes nongx dlub. | 西迁去过好生活。 |
Yongx Hsenb dail hxut gas, | 勇申 [28] 才是最聪明, |
Fangb waix nenx mongl sos, | 天上它也去得到, |
Fangb dab nenx lol sos, | 地上它也来得成, |
Dex hob bil xit xangs, | 它同雷公商量好, |
Dlak dlongx lol ait yes, | 砍棵泡桐来造船, |
Qab laix nal jit jes, | 运着爹妈来西方, |
Nal nangx bil hek dlas, | 跋山去过好生活, |
Nal dlub mangl git hvik, | 爹妈脸面白生生, |
Dlub mangl sul git gas, | 脸面洁白如鸭蛋, |
Sul bangx pud hlat xongs. | 像朵七月开的花。 |
Dot det dot jangx jul, | 树子已经得到了, |
Nongt luf det dax dail! | 就要砍伐树子啦! |
Dail gheib lul qut qat, | 有只公鸡去扒刨, |
Qab laib daix zaid ghot, | 去刨一个老屋基, |
Qab lol diangb dot vut, | 刨来一把好斧子, |
Jef dad mongl sangt det, | 才拿去砍泡桐树, |
Luf dail vob yangl xit, | 去砍那棵椿芽树 [29] , |
Dail dlongx dlub bil ent. | 一棵云山白桐木。 |
Benb liek jens gheix xid, | 锛子样子像什么, |
Taib liek jens gheix xid, | 刨子样子像什么, |
Sos liek jens gheix xid, | 凿子样子像什么, |
Dot liek jens gheix xid? | 斧子样子像什么? |
Benb liek ghab nex kod, | 锛子像张荸荠叶, |
Taib liek ghangx gangb mod, | 刨子像个水虿儿, |
Sos liek ninx laib hmid, | 凿子就像水牛牙, |
Dot liek liax lob qod. | 斧子像只翘脚掌。 |
Dot jens dot jangx jul, | 造船工具已得全, |
Dot jens hxut vax zangl, | 工具已得心安然, |
Nongt xit yes dax dail! | 就要动手来造船! |
Niangx nongd hxid dot yangs, | 如今造船有样比, |
Niangx denx bil dot yangs, | 远古时候没样比, |
Maib diel xid liek yangs, | 用什么来作样比, |
Jef dad lol xit yes, | 才能比照来造船, |
Xit niangx lol baf mais, | 造船来运载爹妈, |
Qab laix nal jit jes, | 划着爹妈上西方, |
Naib nangx bil hek dlas? | 跋山去过好生活? |
Zend dlongx bil liek yangs, | 泡桐果儿作样比, |
Jef dad lol xit yes, | 才能照作来造船, |
Xit niangx lol baf mais, | 造船来运载爹娘, |
Qab laix nal jit jes, | 运着爹妈上西方, |
Naib nangx bil hek dlas. | 跋山寻找好生活。 |
Hfud niangx gangb gul liek, | 船头像只蚂蚱样, |
Daid niangx daid nail liek, | 船尾就像鱼尾巴, |
Bax niangx nenf nail liek, | 船桨像个鱼鳍样, |
Diongb niangx ngol hlod liek, | 船舱就像竹节节, |
Jef xob lol xit yes, | 才得模样来造船, |
Xit niangx lol baf mais, | 造船来运送爹妈, |
Qab laix nal jit jes, | 运送爹妈迁西方, |
Naib nangx bil hek dlas. | 跋山去过好生活。 |
Xit niangx juf ghaid ngol, | 大船造了十一节, |
Qab lol bat yaf nal; | 运来百八 [30] 个妈妈; |
Xit niangx juf ghaid qongd, | 大船造了十一舱, |
Qab lol bat yaf bad. | 运来百八个爸爸。 |
Xit yes xit jangx jul, | 要造的船造好了, |
Xit jis hxut vax zangl. | 船造好了心安然。 |
Ait yangs ait yangx yangl, | 看呀看呵看样子, |
Ait yangs nongt diex mongl, | 看样子要向前走, |
Nongt jangt yes dax dail. | 就要把船来擦油。 |
Eb yux dul jangt mos, | 斗笠要用桐油浆, |
Jus dax hnaib jus ngas; | 太阳一出就晒干; |
Eb fangb yangl jangt yes, | 方洋水 [31] 把船浆, |
Jus zab hnaib jus ngas, | 太阳一晒它就干, |
Jangt jangx niangx vut yangs, | 大船浆得很好看, |
Jef dad lol qat mais, | 才能拿来运妈妈, |
Qab laix nal jit jes, | 运送爹妈来西方, |
Naib nangx bil hek dlas. | 跋山寻找好生活。 |
Jangt yes jangt jangx jul, | 大船已经浆好了, |
Jangt yes hxut vax zangl. | 浆好大船心安然。 |
Ait yangs nongt diex mongl, | 看样子要向前走, |
Nongt qab mais dax dail. | 要运妈妈迁西方。 |
Vob hmongb bil ait ghot lint, | 山中野藤作纽襻, |
Jef dad lol qat et, | 才拿拴纤来拉船, |
Qab laix nal jit put, | 运送爹妈上水滩, |
Naib nangx bil hek vut. | 跋山寻找好生活。 |
Vob hmongb bil nenk ghenk, | 山中野藤采拧扭, |
Nenk jangx bongl hlat diut, | 扭成一双韧绳索, |
Jef dad lol tiet et, | 才拿作纤来拉船, |
Qab laix nal jit put, | 运送爹妈上水滩, |
Naib nangx bil hek vut. | 跋山来过好生活。 |
Hxub Niux dail hxut gas, | 修狃心里很聪明, |
Dib laib niel zat dus, | 敲打锣鼓震岩山, |
Gol lol zab bat fangs, | 喊来五百大猿猴, |
Gol leib lul tiet yes, | 叫喊老猴来拉船, |
Tiet laix nal jit jes, | 来拉爹妈上西方, |
Naib nangx bil hek dlas. | 跋山来找好生活。 |
Longx Nox qab dangl hfud, | 陇诺站在船头划, |
Hsenb nenx qab dangl daid. | 神仙站在船尾划。 |
Ib waf fat ib yangd, | 一划就过一段河, |
Ob waf fat ob yangd, | 两划就过两段河, |
Jex bax fat xongs jid, | 九划船行过七潭, |
Fat xongs put niangx qend. | 划过远古七个滩。 |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呵从容走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呀游呵慢慢游, |
Lol leit eb jex jil. | 来到九条江汇处。 |
Jex eb hfud jes lol, | 九条江河西方来, |
Jus jox ghab nangl vil, | 都是一起向东流, |
Put zenx fangb gul yul, | 水上一片平洋洋, |
Dangl deis seix dangl bil, | 哪面看来也是西, |
Dangl deis seix dangl nangl. | 哪边看去也是东。 |
Ob nal dail hxut gas, | 我俩爹妈很聪明, |
Wad nangx niul hxit zas, | 抓把绿草撒水上, |
Mox dongb lal vuk langs, | 芭茅东流跟着浪, |
Laix naib lol jit jes. | 爹妈行船上西方。 |
Mais ait jox hvib lal, | 妈妈本是老实人, |
Caik ait jox hvib liel, | 蔡 [32] 是一坏心肠, |
Dlab mais hot maix nail, | 欺哄妈妈说有鱼, |
Bongl jeb hlieb bongl mal, | 一对鳒鱼大如马, |
Dlab nal mongl baf hlongk, | 欺哄妈去划石船, |
Daib Diel lol baf yes. | 让汉人来划木船。 |
Caik dot niangx jib jil, | 蔡就得到了木船, |
Mais dot niangx vib linl, | 妈妈得的石板船, |
Mais qab qab ax lol. | 妈妈才划不过来。 |
Juf ob niangx mais lul, | 一十二船载伯娘, |
Juf ob niangx mais niul, | 一十二船载婶子, |
Lif yes jangx gangb mongl, | 行船密麻如蜂拥, |
Jex dangx ghangb jid niel, | 九船沉下深潭里, |
Juf dangx ghangb jid niel, | 十船沉下深潭里, |
Hveb gol gol nongf sos, | 互相喊话听得到, |
Lob mongl vax dot sos. | 要走就是去不到。 |
Laix leib daib bad lul, | 有个猴子英雄汉, |
Laix leib ait hvib lal, | 猴子英雄好心肠, |
Nenk ghenk jox dob del, | 猴子搓扭根布带, |
Jus daf jox dob vil, | 布带扔给妈妈拉, |
Naib dliof jox dob lol, | 爹妈拉着布带来, |
Laix naib jef nangx bil, | 妈妈才能来跋山, |
Jef jit jes nongx lal, | 西迁寻找好生活, |
Hek pangt dlub vax dongl. | 吃得肥胖白生生。 |
Laix leib ib dail bad, | 猴子各是一个爹, |
Laix naib ib dail bad, | 爹妈各是一个爹, |
Eb nongf laix diongl dlod, | 河水各在一冲流, |
Naib nongf laix dail hsaid, | 各自有爹妈养育, |
Xit lias jens gheix xid, | 他们为啥才相亲, |
Leib xangt jox dob dlod, | 猴子才抛出布带, |
Nenk ghenk jox dob jud, | 扭紧一根青布带, |
Hlat des jox dob ted? | 妈妈拉着布带来? |
Dliel denx hxib khangd niul, | 在那悠悠远古时, |
Dol bangx wab qend zangl, | 樱桃花花初初绽, |
Dol nangx vob qend diangl, | 野菜草草初初生, |
Vangb diangb daib sat ghongl, | 姜央拿把小弯刀, |
Laib daib khaib det yel, | 一个小小栋砧板, |
Diangk benk benk ghangb nongl, | 嘭嘭剁肉在仓脚, |
Diangk dot jex dlak diel, | 剁得满满九大撮, |
Zas diot jex laib bil, | 撒在九个大山坡, |
Ghax dot jex dob nal, | 这才得到九支祖, |
Xongs ghet nangx eb lol. | 七支公公沿河来。 |
Diangk not xix laib liol, | 剁多了来砧板损, |
Jus zenf mongl ghab diongl, | 把它扔到山冲去, |
Hmangt yis dail leib lul. | 半夜生出个老猴。 |
Nenx dol xit lias jil, | 这样他们才相亲, |
Xit lias bet nend lol, | 相亲是从那里来, |
Leib jef xangt dob del, | 猴子才来放布带, |
Nenk ghenk jox dob vil, | 扭根布带拉妈妈, |
Hlat des jox dob lol. | 妈妈拉着布带来。 |
Fat zeit eb jex jil, | 船行过了九河口, |
Lol lol jus deix lol, | 走呵走呀向前走, |
Lol leit Dlongs Diux Nongl, | 就来到了仓门坳 [33] , |
Dlongs ngif liek liax jel, | 坳口狭窄像碓跟, |
Ait laib ghat fix ghol, | 可当个钩挂小米, |
Ait ghab zat fix niel. | 可当岩头挂鼓敲。 |
Diel khab nal dot dlas, | 汉人祝妈妈发财, |
Nal khab Diel dot vas. | 妈妈祝汉人聪明。 |
Fat zeit dlongs diux nongl, | 仓门山坳走过了, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀向前走, |
Lol leit nangl hsat mongl. | 就走来到细沙滩。 |
Denx hxib ait deis lol, | 古时有个啥由来, |
Ghab hot nangl hsat mongl? | 起名叫做细沙滩? |
Naib lol naib zuk niel, | 就是妈妈来踩鼓, |
Zuk hek jangx ib niongl, | 踩鼓时间太久了, |
Denf not xix hsab mongl, | 踩多了来沙石细, |
Hsat hlieb jangx laib ghol. | 大沙变成小沙粒。 |
Lol leit nangl hsat mongl, | 爹妈来到细沙滩, |
Laix naib lol ait niel, | 爹妈来了要祭鼓, |
Vangs ninx tiab but nal. | 要找水牯来祭祖。 |
Dliel denx hxib khangd niul, | 在那悠悠古时候, |
Niak hxet zangx vob gil, | 牛就住在苦桑坪, |
Zangx vob lax gid nangl. | 东方老家苦桑坪。 |
Deix seix lol vangs niak, | 真说也要来找牛, |
Dlab seix lol vangs niak. | 假说也要来找牛。 |
Ob ngit xangf niangx nongd, | 我俩看看现在吧, |
Dail ninx sail dot sais, | 每头水牛都有旋 [34] , |
Dail bat sail dot yes. | 每头猪儿也有旋。 |
Laib nend xangf niangx nongl, | 那是如今平常事, |
Hfab ngit xangf niangx niul. | 回头来看最远古。 |
Dail ninx bil dot sais, | 头头水牛没有旋, |
Dail bat bil dot yes. | 头头猪儿没有旋。 |
Ghed Lol dail hxut gas, | 耇劳公公最聪明, |
Ghed Lol lol dint sais, | 耇劳公公来定旋, |
Dint sais diot ninx jid, | 旋儿定在牛身上, |
Xuk vas diot ninx hfud, | 头牛上面放犄角, |
Dot niak laix naib ed. | 这是妈妈要的牛。 |
Dot niak dot jangx jul, | 牛儿也是找到了, |
Dot jis hxut vax zangl. | 找到了牛心安然。 |
Ait yangs ait yangx yangl, | 看呵看着那样子, |
Ait yangs nongt diex mongl, | 看样子要向前走, |
Nongt vangs Liongx dax yel, | 就要去找勇 [35] 神啦, |
Nongt vangs Lif dax yel! | 就要去寻立 [36] 神啦! |
Lif hxet dliel fangb bil, | 立神住在高坡上, |
Zangx vob lax gid nangl, | 在那东方苦桑坪, |
Qend ghab Liongx qend lol, | 一请勇神就来到, |
Qend ghab Lif qend lol. | 一请立神他就来。 |
Laib nend xangf niangx nongl, | 那是如今敬神事, |
Hfab hxid xangf niangx niul. | 回头来看古时候。 |
Liongx hxet ghab vud lul, | 勇神坐在老山林, |
Lif hxet vangx zab jil, | 立神坐在五岭坡, |
Qend ghab Liongx qend lol, | 一请勇神就来到, |
Qend ghab Lif qend lol. | 一叫立神就到来。 |
Dax not xus Liongx hliod, | 聪明勇神来多少, |
Liongx not xus Liongx bod? | 来了多少个宝神? |
Dax xongs juf Liongx bod, | 来了七十个勇神, |
Liongx xongs juf Liongx hliod, | 聪明勇神七十个, |
Dax yux hob del led, | 雷声咚隆天上鸣, |
Dax but Mais Bangx dlongd, | 来祭妹榜老妈妈, |
Mais Lief ghangb nangx hnid. | 妹榜妹留很高兴。 |
Dot Liongx dot jangx jul, | 勇神都请来完了, |
Dot Lif dot jangx jul, | 立神都请来完了, |
Dot jis hxut vax zangl. | 神明都来心安然。 |
Ait yangs ait yangx yangl, | 看呵看着那样子, |
Ait yangs nongt diex mongl, | 看样子要向前走, |
Nongt vangs hek dax dail! | 就要寻找木鼓啦! |
Ob ngit xangf niangx nongl, | 我俩看看现在吧, |
Det hfab fangx tid niel, | 要用楠木来造鼓, |
Xib diongx but hfud nal. | 造木鼓来祭祖先。 |
Laib nend xangf niangx nongl, | 这是如今的事情, |
Hfab hxid xangf niangx niul, | 回头看看古时候, |
Det nangx dongb tid niel, | 造鼓要用芭茅草, |
But laix Vangb bad lul, | 用鼓来祭姜央公, |
Jef dot hek niangx niul. | 才得从前祭祖鼓。 |
Dot hek dot jangx jul, | 木鼓已经得到啦, |
Dot Liongx dot jangx jul, | 勇神请也请来了, |
Dot Lif dot jangx jul, | 立神请也请来了, |
Dot jis hxut vax zangl, | 都已来了心安然, |
Nongt luf niak dax dail! | 就要宰牯牛来啦! |
Ob hxid xangf niangx nongd, | 我俩看看如今吧, |
Dol jib jid gangf qok, | 女婿们来拿支杆, [37] |
Dail daib nenl luf niak, | 舅爷才来杀祭牛, |
Luf niak ninx ghab ghongd, | 舅舅砍杀牛颈子, |
Dliof niak dlangx dab nongd, | 拉牛倒在地面上, |
Los hsangt zux dab pend. | 鲜血往地上溅开。 |
Laib nend xangf niangx nongd, | 那是如今宰祭牛, |
Hfab hxid xangf niangx qend, | 回头来看远古时, |
Wax Hab Wul gangf qok, | 瓦哈吾 [38] 来握支杆, |
Hlib Hlid Lol luf niak, | 溪徐劳 [39] 杀祭祖牛, |
Luf niak ninx ghab ghongd, | 刀砍水牛长颈子, |
Dliof niak dlangx dab nongd, | 拉牛倒在地面上, |
Los hsangt zux dab pend. | 鲜血往地上溅开。 |
Luf niak luf jangx jul, | 屠牛已经屠完了, |
Khat dlas ghenx ib jil, | 富的客人扛一腿, [40] |
Khat hxat ghenx ib liul, | 穷的客人拎一块, [41] |
Vangt hleik nangx hsab lial. | 后生枉自割牛草。 |
Laib nend xangf niangx nongd, | 那是如今祭祖事, |
Hfab ngit xangf niangx qend, | 回头来看古时候, |
Nios bot ghenx ib jil, | 豹子扛得一只腿, |
Dlieb dliangk ghenx ib liul, | 野猫得到一块肉, |
Ghangl lieb vax ab mongl, | 扛起匆匆往回走, |
Vangt hleik nangx hsab lial. | 后生枉自割牛草。 |
Luf niak luf jangx jul, | 砍牛都已砍了啦! |
Luf jis hxut vax zangl. | 砍了牛来心安然。 |
Ait yangs ait yangx yangl, | 看呵看着那样子, |
Ait yangs nongt diex mongl. | 看样子要向前走。 |
Fat zeit nangl hsat mongl, | 细沙滩上走过了, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀向前走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呀游呀向前游, |
Lol leit jex hsangb vangl, | 向前来到九千寨 [42] , |
Naib lol naib xongt nongl, | 爹妈来了盖仓房, |
Naib xongt diaf jex jil, | 爹妈盖房九角檐, |
Xongt diaf xit wangx ghangl, | 九角屋檐纵横接, |
Xongt diaf xit gangx gul, | 层层檐角柑重叠, |
Xit gangx bob del lel, | 鳞次栉比相堆砌, |
Ghab hot jex hsangb vangl. | 这才叫作九千寨。 |
Fat zeit jex hsangb vangl, | 九千大寨一走过, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀向前走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呀游呀向前游, |
Lol leit jof dinx bod, | 走来到了停宝堂, |
Naib lol naib dinx jid, | 妈妈去了生小孩, |
Gol hot jof dinx bod. | 取名叫做停宝堂。 |
Jib daib ghangt ghangx hlod, | 小孩挑的竹扁担, [43] |
Ghangt tob tob xongx gid, | 挑起匆匆顺路来, |
Jib daib ghangt ghangx dul, | 小孩挑的柴扁担, [44] |
Ghangt tob tob xongx diongl, | 挑起匆匆顺冲来, |
Lol leit jof dinx bod. | 才走来到停宝堂。 |
Diut juf dail Hmub niul, | 六十个人是生苗 [45] , |
Bat yaf dail daib Diel, | 一百八十个汉人, |
Hnaib hnaib mongl sangb liangl, | 天天都去暗商量, |
Sangb liangl ghab vud lul, | 就在老山林商量, |
Cob laib diongx det nal, | 个个吹起竹筒子, |
Cob ghab vangx dangl bil, | 站在高山岭上吹, |
Niangs ghangb lix genl wenl, | 震得田坎打颤颤, |
Dlab mais hot vongx fal, | 哄妈说是龙起身, |
Hob def bongt dax dail! | 雷公怒吼天要垮! |
Mais hnangd mais yangx liul, | 妈妈听了很害怕, |
Mais hxat hvib vax gheil, | 妈妈心里好忧愁, |
Eb mais dangt vangx mangl, | 眼泪纷纷脸面流, |
Dangt vangx hniangb gil seil, | 额头渍渍也浸湿, |
Ait yangs nongt genx mongl: | 看样子要哭出声: |
“Dlab bub wil xet lol, | “如早知道我不来, |
Wil niangb wil qut nal, | 我就住在我老家, |
Qut ngif jus yox hul, | 地方窄一点也罢, |
Qut ngif seix yangx bul, | 家窄别人住得下, |
Ait deis ax yangx wil?” | 怎么我就住不下?” |
Lol wix haib lol sos. | 走啊走啊向前走, |
Lol wix ghab nangl los, | 来到下游塌方处, |
Laix leib dail hxut gas, | 猴子狡猾又聪明, |
Ed bongl ghab nangl los, | 崩塌地方娶妻子, |
Laix leib daib bad lul, | 猴子是个蛮横汉, |
Luf sat ghab vangx liangl. | 断岭山头去抢妻。 |
Fat zeit ghab nangl los, | 走呀走过崩塌处, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀向前走, |
Lol leit vangx yux khongd. | 就走来到油桐岭。 |
Daib yus vangx nox hnaid, | 姑爹架箭在山岭, |
Luf deik ghab vangx vud. | 抢夺姑妈山岭上。 |
Fat zeit vangx yux khongd, | 又走过了油桐岭, |
Lol leit vib nens liod, | 就来到了堆牛岩。 |
Daib yus wangx hnaib nangl, | 姑爹叫做太阳王, |
Luf deik Niangx Eb Seil. | 抢的姑妈仰阿莎 [46] 。 |
Fat zeit vib nens liod, | 又走过了堆牛岩, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀向前走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呀游呀向前游, |
Lol leit zangt lix liongl, | 来到一处好田坝, |
Zangt laf dus box niul, | 坝子田里浮萍生, |
Dus box eib bil xil. | 浮萍生得密层层。 |
Daib yus gangb gux hfaid, | 姑爹蚂蚱变成的, [47] |
Luf deik mox dongb qod. | 抢的姑妈芭茅叶。 [48] |
Fat zeit zangt lix liongl, | 又走过了好坝田, |
Lol lol jus deix lol, | 走呀走呀向前走, |
Yel yel jus deix yel, | 游呀游呀向前游, |
Lol leit Jenb Jux vangl, | 就走到了金久 [49] 寨, |
Bongf Jenb Jux dod ghol, | 看见金久在舂米, |
Vut ghangb lox jenl jel, | 有好楼脚安碓窝, |
Vut ghab daix jenl nongl, | 有好屋基盖仓房, |
Zat ghangb lox bail lail. | 楼脚砌岩稳笃笃。 |
Fat zeit Jenb Jux vangl, | 一走过了金久寨, |
Lol leit fangb Dangx Ghongd, | 就来到了台拱寨, |
Xongs ghet jus nangx hxud. | 七个公公住一处。 |
Ghet Xangb Nix dail hliod, | 香旎 [50] 公公最聪明, |
Ib jil bil dliud liod, | 一手拿个牛心子, [51] |
Ib jil bil xangd jud, | 一手端着大碗酒, |
Jit hxit guf dax ghed: | 爬上桌子来议榔: |
Fenb ghet xangf niangx qend, | 分开古时宗支住, |
Fuk jit Vangx Gangb mongl, | 傅公就上养岗 [52] 去, |
Hmangt yis dol fangb bil, | 就生出来高坡人, |
Nangl ob liul hmub dlongl, | 披着两块素黑布, |
Ob pit ghol ob liul, | 两边吊挂着两块, |
Diot Nais mongl Eb Hvid, | 刁亚公去欧西 [53] 住, |
Lix Xangb mongl Eb Dlod, | 里香公去住欧绍 [54] , |
Jangx Vangb lol Diongl Lius, | 姜央公来住龚留 [55] , |
Vux gheib diangd dangl dlas, | 小小鸡笼可致富, |
Leif jox fangb Nangl Ghongd, | 剩个地方在南宫 [56] , |
Dib vib jangx mal dind, | 打石发财买马骑, |
Ghet Xangb Nix dail hliod, | 香旎公是聪明人, |
Ghet Xangb Nix mongl hxud, | 香旎公公就去住, |
Wangx Jangb hed Wangs Xangf, | 网姜汪降两公公, |
Dlaib Ghob mongl Jes Mif. | 去和塞高住鸠密 [57] 。 |
[1] 这里的“五对”、“六对”指多数,“爹妈”、“爹娘”指祖先。
[2] 舂碓:苗族家务劳动之一,全是妇女干的活,这里舂米的外延意思即妻子。
[3] 九千山坡:九千系指多数,山坡系指苗族现今居住地带。这句歌意为老家在九千山坡以外的东方。
[4] 这里的“七”和“十”系多数,不是确数。
[5] 这里的“七”和“十”系多数,不是确数。
[6] 杜拉:苗语dut lat译音,即烧火土,是种小米的生产方式。先砍杂草树木,晒干后放火烧过,即撒小米种,这是刀耕火种。
[7] 铜网坠:鱼网脚吊的坠子,多用锡做的,也有钢做的,像腰子状。
[8] 踩踏日久,许多青石板上现出犁铧般的深脚印,一个接一个的去很远。
[9] 拉:苗语Lat译音,苗族称另一种少数民族,这种少数民族主要种植包谷和小米,即主要是种植旱作物。
[10] 苗族巫师“过阴”时脸上盖着块布,到阴间去寻访鬼神卜问吉凶,以保活人安康。
[11] 苗族巫师“过阴”时脸上盖着块布,到阴间去寻访鬼神卜问吉凶,以保活人安康。
[12] 苗族居住山区,山拗口上两边一般植常绿树,人们路过时走累了就坐下来乘凉、休息。
[13] 这两句歌的意思是迁徙中为了共同到达目的地,走在前面的人在山坳上烧火作记号,后面的人朝冒烟的方向走去。
[14] 这两句歌的意思是迁徙中为了共同到达目的地,走在前面的人在山坳上烧火作记号,后面的人朝冒烟的方向走去。
[15] 苗族诗歌常用这种叠句式反映行动的继续。
[16] 苗族诗歌常用这种叠句式反映行动的继续。
[17] 苗族传统观念认为,肥胖就是健康,白就是美。
[18] 苗族过去贫穷,一般平日都是穿草鞋,但节日期间青年男女都要做双新布鞋穿,新鞋都在鞋尖和鞋跟上绣上花朵。
[19] 六月游卯:农历六月苗族过吃新节,又叫吃卯节,游卯即卯节游玩。
[20] 陇诺:苗语Longx Nox译音,半人半神者。
[21] 这是一句利用谐声语比喻吉利的话。此句寓意是走过这岩背即等于背着书本走。书本代表知识,象征聪明,所以走过这个岩背的人,以后个个聪明,足见苗族求知的欲望了。
[22] 尹丁圣:苗语Yenx Dinb Senl译音,立栋哈的另一个名字(敬称)。苗族比较著名的人物,都有两个或两个以上的名字,类似汉族有别号。
[23] 华刚:苗语Fab Ghangb译音,是立栋哈的另一个名字。
[24] 栎枝:坚韧的麻栎树枝。
[25] 巫师念口封咒语时,头戴粽叶斗笠或笋壳斗笠。
[26] 巫师念口封咒语时,头戴粽叶斗笠或笋壳斗笠。
[27] 佩:苗语Peit译音,一神婆名。
[28] 勇申:苗语Yongx Hsenb译音,神名,保护神。
[29] 这里为了押调,用了“椿芽树”,实际仍是泡桐。
[30] 百八:一百八十,表示多数,非确数。
[31] 方洋水:一种涂擦船儿的水,亮黄色。
[32] 蔡:苗语Caik译音,可能是汉族的一支。
[33] 仓门坳:地名,在今贵州省剑河县境内,是剑河、台江通往榕江的要道。
[34] 旋:牛身上的毛旋。苗族很讲究牛旋的好坏,旋对称则吉,不对称则凶。
[35] 勇、立:分别系苗语Liongx、Lif译音,传说是姜央的大姐夫和二姐夫,“吃鼓藏”祭祖时由勇、立来杀牛。
[36] 勇、立:分别系苗语Liongx、Lif译音,传说是姜央的大姐夫和二姐夫,“吃鼓藏”祭祖时由勇、立来杀牛。
[37] 苗族“吃鼓藏”宰杀祭祖牛时,由女婿(姑爹)执支杆,使牛翘起颈来才好杀,由舅爷执刀杀牛。
[38] 瓦哈吾、溪徐劳:系苗语Wax Hab Wul、Hlib Hlid Lol译音,两个人名。
[39] 瓦哈吾、溪徐劳:系苗语Wax Hab Wul、Hlib Hlid Lol译音,两个人名。
[40] 苗族杀牛祭祖时,亲戚中有钱者馈送一只腿扛回去,穷的只给他一块肉拎走。
[41] 苗族杀牛祭祖时,亲戚中有钱者馈送一只腿扛回去,穷的只给他一块肉拎走。
[42] 九千寨:九千栋房子的村寨,表示大村寨。
[43] 小孩子挑着竹扁担(指女孩)和柴扁担(指男孩)都在这个地方,小孩就是小宝贝,故这地方叫停宝堂。
[44] 小孩子挑着竹扁担(指女孩)和柴扁担(指男孩)都在这个地方,小孩就是小宝贝,故这地方叫停宝堂。
[45] 河边、平地上的苗族称高坡上的苗族为“生苗”。
[46] 苗族民间有太阳、月亮争夺美女仰阿莎为妻的典故。
[47] 秋后蚂蚱死在芭茅叶上,比喻蚂蚱是姑爷,芭茅是姑妈。
[48] 秋后蚂蚱死在芭茅叶上,比喻蚂蚱是姑爷,芭茅是姑妈。
[49] 金久:苗语Jenb Jux译音,人名,苗族历史上分宗开亲的真实人物。
[50] 香旎:苗语Xangb Nix译音,人名,迁徙中的一个领头人,真实历史人物。
[51] 历史上苗族盟誓立约时要杀牛,取下牛心由理老拿在手上发话。
[52] 养岗:苗语Vangx Gangb译音,地名,在今贵州省台江县境内。
[53] 刁亚、欧西:分别为苗语Diot Nais、Eb Hvid译音,前者为人名,后者为地名。欧西在今台江县境内。
[54] 里香、欧绍:分别为苗语Lix Xangb、Eb Dlod译音,前者为人名,后者为地名。欧绍在今台江县境内。
[55] 姜央、龚留:分别为苗语Jangx Vangb、Diongl Lius译音,前者为人名,后者为地名。姜央不是传说中的始姐姜央;龚留在今台江县境内。
[56] 南宫:苗语Nangl Ghongd译音,在今台江县境内。
[57] 网姜、鸠密:分别为苗语Wangx Jangb、Wangx Xangf译者,前者为人名,后者为地名。鸠密在今台江县境内。