搜索
   登录

十二个蛋
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-11-01 文章字数:8961字

十二个蛋

Juf Ob Laib Bod

Lol ngit juf ob bod,

我们来看十二宝,

Juf ob yent niangx qend.

远古十二个宝蛋。

Lief nas git gheix xid?

妹留生的什么蛋?

Saif nas git gheix xid?

蚕儿生的什么蛋?

Liuk nas git gheix xid?

团鱼生的什么蛋?

Liuk nas git vib bod,

团鱼生的卵石蛋,

Saif nas git gangb ad,

蚕儿生的蚕姐 [1] 蛋,

Lief nas git Vangb Lak.

妹留生的央腊 [2] 蛋。

Lol ngit juf ob bod,

我们来看十二宝,

Juf ob git niangx qend.

一十二个远古蛋。

Lief nas git Vangb Lak,

妹留生的央腊蛋,

Lief nas Lief max ved,

妹留生蛋它不孵,

Saif nas saif max ved,

蚕儿生蛋蚕不抱,

Liuk nas liuk max ved.

团鱼生蛋它不孵。

Liuk nas liuk max ved,

团鱼生蛋它不孵,

Dliat diot dail xid ved?

让给谁来替它孵?

Liuk nas liuk max ved,

团鱼生蛋它不孵,

Dliat diot vib nox ved,

让给青石替它孵,

Vib nox bes nenx hxed,

青石孵了它就暖,

Bes not jef jangx jid,

孵久就出团鱼崽,

Dlenl buk ghab dlangx ongd.

团鱼钻进水塘里。

Saif nas saif max ved,

蚕儿生蛋蚕不孵,

Dliat diot dail xid ved?

让给谁来替它孵?

Saif nas saif max ved,

蚕儿生蛋蚕不孵,

Dliat diot wangb hxab ved,

让给簸箕替它孵,

Wangb hxab bes nenx diud,

簸箕就来孵蚕蛋,

Bes leit niangx hxed dongd,

孵到一年春天暖,

Bes leit niangx ob hfaid,

孵到二月翻过去,

Bes not jef jangx jid,

孵多了来出蚕崽,

Get vef jangx gangb nend.

蠕动爬行像毛虫。

Dub diot niangx xenb dad,

拿给姑娘去喂养,

Niangx xenb jef deid hnid.

姑娘心里暖融融。

Lol hmut juf ob bod,

我们来赞十二宝,

Juf ob yent niangx qend.

远古十二个宝蛋。

Lief nas Lief max ved,

妹留生蛋它不孵,

Dliat diot dail xid ved?

让给谁来替她孵?

Lief nas Lief max ved,

妹留生蛋它不孵,

Dliat diot jit wix ved,

让给鹡宇鸟来孵,

Jit wix bes nenx hxed,

鹡宇孵了它就暖,

Bes not jef jangx jid.

多孵了来才生崽。

Jit wix nongf dail bad,

鹡宇各是一个爹,

Bangx Lief nongf dail bad,

妹榜各是一个爹,

Eb nongf laix diongl dlod,

河水各在一冲流,

Naib nongf laix dail hsaid,

各自一个妈来生,

Dat lias jens gheix xid,

早晨亲近在哪里,

Hmangt lias jens gheix xid,

晚上亲近哪里来,

Lief nas max bub ved,

妹留会生不会孵,

Jit wix nas nenx ved,

鹡宇才来为它孵,

Jit wix bes nenx hxed,

鹡宇孵了蛋就暖,

Bes not jef jangx jid?

抱久了来生出崽?

Lol ngit xangf niangx qend,

回头来看最远古,

Luf diangb det mangx dod,

砍倒那棵枫木树,

Dongt dongs ghab mangx hsaid,

大家都是枫树生,

Sens dax dad sens diangd,

清过去又清过来,

Sens dax dios jid ad,

清来本是两姊妹,

Dios jid dax diub zaid,

一个家族的弟兄,

Laix nas ib laix ved,

我生的蛋你给孵,

Laix bes ib laix bod.

你来孵抱我的宝。

Lol hmut juf ob bod,

我们来赞十二宝,

Juf ob git Vangb Lak,

赞美十二央腊蛋,

Lol hmut git Vangb diangl,

来赞生出央的蛋,

Git Lak ghot hnaib niul.

远古时候的腊蛋。

Hsangk deis ghat vil dangl?

哪一个来筑窝等?

Hsangk deis qet vil lal?

哪个来把窝修好?

Kak liax ghat vil dangl,

喜鹊筑窝来等待,

Hxub Niux qet vil lal.

修狃来把窝修好。

Dliat jit wix lol niel,

修窝来给鹡宇坐,

Lol bes git Vangb diangl,

鹡宇来孵央腊蛋,

Git Lak ghot hnaib niul.

远古时候央腊蛋。

Lol hmut juf ob bod,

我们来赞十二宝,

Juf ob yent niangx qend,

远古十二个宝蛋,

Lol hmut git Vangb Lak,

来赞美央腊的蛋,

Git Lak dliel hnaib qend.

远古时候央腊蛋。

Bes leit bib niangx baid,

孵了足足三年整,

Bib niangx dluf xux gend,

三个冬天到冬天,

Bes not bes max tad,

孵久了来也不生,

Bes not jit xix daid,

久孵鹡宇脱尾翎,

Tent dak dluf dlangx hfud.

翅翎脱落到头顶。

Jit wix hxib max ved,

鹡宇害怕不愿抱,

Jit wix yangt zuk diud.

鹡宇害怕飞跑了。

Hsangk yox ib dail xid?

哪一个是好心肠?

Hsangk deis dax tib daid?

哪个才来添尾翎?

Niangx hniut mais bad dongd,

岁月父母好心肠,

Mais ot dax tib daid.

季节母亲添尾翎。

Jit wix dot niongx daid,

鹡宇添得锦鸡尾,

Dot ghab dak niangx qend,

得到远古的翅翎,

Jit wix jef diangd ved,

鹡宇才转回来抱,

Diangd bes Mais Bangx bod.

转回来抱妹榜宝。

Lol hmut juf ob bod,

我们来赞十二宝,

Juf ob yent niangx qend.

远古十二个宝蛋。

Max bes not max lol,

孵得不久它不生,

Bes not jus deix lol.

孵得久来真要生。

Laix deit ib laix diangl,

一个踢着一个生,

Laix dliof ib laix fal.

一个拉着一个起。

Deit not seix dot diangl,

踢多了来也不生,

Dliof not seix dot fal.

拉多了来也不起。

Bes not jit xix jil,

鹡孵太久脱翅翎,

Tent dak dluf dlangx mangl.

脱落翅翎到头顶。

Jit wix yangt dliul ghul,

鹡宇急忙飞走了,

Yangt wix ib dangl diongl,

一飞飞到半山冲,

Nongt vangs gangb nongx mongl.

飞去山冲找虫吃。

Hsenb nenx lol duk zot,

神仙来点松明火,

Yud bab dul hvat git.

拿把火来照蛋瞧。

Dlaib jul ib pit not,

蛋里黑了一半多,

Dail dal ib pit yut.

还有小半透亮着。

Vangb vud hseid hlat git:

姜央蛋里说话啦:

“Bes ib hmangt ghax lol,

“再孵一夜就要生,

Dliat ib hmangt ghax bal.

丢了一夜就会坏。

Das Lak ib laix hul,

死腊一个也罢了,

Hxib das dangx ib dol,

就怕大家都要死,

Dongt dongs seix das jul!”

大家都死就完啦!”

Jit wix hnangd hveb lil,

鹡宇听了有道理,

Jit wix diangd lob lol,

鹡宇又转回来抱,

Lol bes git Vangb diangl.

来抱远古生央蛋。

Lol hmut juf ob bod,

我们来赞十二宝,

Juf ob git Vangb Lak.

一十二个央腊蛋。

Max bes not max lol,

孵得不久不会生,

Bes not jus deix lol.

孵得久来真要生。

Vangb dangt ves hsenb yenl,

姜央生在寅辰时,

Hnaib hxud vut jef fal;

丑日吉日他才起;

Hob dangt niox hnaib mol;

雷公生在卯日里;

Hnaib yenx xed jef lol;

寅日老虎才出生;

Nangb dangt niox hnaib sail.

蛇出生在巳日里。

Dal ib mail pik nes,

还有一批姑娘们,

Maib diangl hnaib hmangt gas,

她们生在月明夜,

Jus diangl jus hsent nos,

一生下地会想算,

Maib dad bil hxuk nos,

会用手指来绩麻,

Maib hsongd ngangl dok dens,

会用脚杆织绸缎,

Jangx pangb ud diot nios,

缝件衣服给情郎,

Jangx pangb ud diot nes.

绣件花衣给姑娘。

Vangb diangl nongt hleik duk,

姜央生了要割脐,

Xed diangl nongt hleik duk,

老虎生了要割脐,

Vongx diangl nongt hleik duk,

水龙生了要割脐,

Nangb diangl nongt hleik duk,

蛇生下了要割脐,

Hob diangl nongt hleik duk.

雷公生了要割脐。

Vangb diangl hlod nal hleik,

姜央生了竹片割,

Xed diangl nangx dongb hleik,

老虎生了芭茅割,

Vongx diangl dex niul hleik,

水龙生了生铜割,

Hob diangl vib linl hleik,

雷公生了石块割,

Nangb diangl vangx bil hleik,

蛇生下了山岭割,

Xenb dongx ngol lal genk.

割得整齐又干净。

Lol wix khangd hleik duk,

我们唱到割脐歌,

Lol xangx khangd hleik duk.

我们来赞割脐带。

Dal jox hxangb lid hxud,

还有一根灰羊脐,

Yax mongl dail xid said?

究竟拿给谁来割?

Yax mongl ghab zat vas,

拿给岩山锐石割,

Ghab vangx bil sangt dlius,

山岭锐石割扔掉,

Liangl jox hxangb lid dink.

割断了根羊脐带。

Lol wix khangd hleik duk,

我们唱到割脐歌,

Lol xangx khangd hleik duk.

我们赞美割脐带。

Vangb duk jangx nex qeb,

姜央脐带变萩叶 [3]

Jangx nex qeb hfud vongl;

变成萩叶生岩壁;

Vongx duk mongl jangx yent,

水龙脐带变宝物,

Jangx laib bod nius ghot;

变成远古的宝贝;

Hob duk seix mongl jangx yent,

雷公脐带变宝物,

Jangx laib bod dent set.

变成断案的宝贝。

Xed duk xed was lios,

老虎脐带变鬼怪, [4]

Denf bul ghangb lix las,

踩踏人家的田土,

Bul jul ib dail gas,

别人要敬一只鸭,

Jul ib dail bat diangs.

要供一头大肥猪。

Nangb duk jangx nangx niul,

老蛇脐带变青草,

Des mait ghenx eb diongl,

妹妹山冲去挑水,

Mait ghob ghangx eb liul,

妹妹拿根扁担戳,

Jab des ghangx eb lol,

蛊毒跟随扁担来,

Mait dot nangb jab niel,

妹妹才有毒蛇蛊, [5]

Laix laix seix saib nil,

个个也都怨恨妹,

Saib mait jangx dliangb mongl.

怨恨妹妹鬼样深。

Lol wix khangd hleik duk,

我们唱到割脐歌,

Lol xangx khangd hleik duk.

我们来赞割脐带。

Dal jox hxangb lid hxud,

还有一根灰羊脐,

Duk yox kheib ghod jod,

灰羊脐带捆膝盖,

Dangl leit niangx ghangb diangd,

等到以后的年代,

Nenx jangx jens gheix xid?

它变成个什么呢?

Mongl jangx hlat kheib ghongd.

变成一根吊颈索。

Dal jox hxangb dab dlul,

还有野猪的脐带,

Dangl niangx ghangb leit lol,

等到以后的年代,

Mongl jangx jens gheix xil?

它去变成什么呢?

Jangx jongx hveb hfud bil,

变成山里蕨草根,

Hniut vut nenx niangb mal,

年成好就山里藏,

Hniut yangf dliux hliub ngangl.

年成坏挖来代粮 [6]

Dal jox hxangb ghul hsangt,

还有大象的脐带,

Dangl niangx ghangb lol leit,

等到以后的年代,

Bub jangx diel deis ait?

不知变成什么呢?

Dal jox hxangb ghul hsangt,

还有大象的脐带,

Fix niox ghab wul zat,

挂在高山岩头上,

Dangl niangx ghangb lol leit,

等到以后的年代,

Jangx dail dliangb gel yangt,

变成酿鬼飞村寨, [7]

Nongx mangx gheib dol hmangt,

深夜要用公鸡敬,

Maix liub xad hnangd wat!

人们咒骂很难听!

Lol hmut juf ob bod,

我们来赞十二宝,

Juf ob yent niangx qend.

远古十二个宝蛋。

Not nes max yangx vud,

树林难容众多鸟,

Xangf not max yangx zaid,

房屋难住众多人,

Max yangx jib dul diod,

一个火坑不够用,

Jex nios jus diangb dangd,

九个男子一把刀,

Jus diangb sat said vud,

一把砍树弯柴刀,

Laix ed laix max hangd;

你要去用我不愿;

Xongs nes jus laib hxed,

九女一架纺纱机,

Laix was laix max hangd.

你要去纺我不愿。

Xit vil seix hsab zaid,

满屋都是争吵声,

Laix laix hlib ait bad,

个个都要争作父 [8]

Dail dail hlib ait bed.

人人都争当大哥。

Jangx vangb ghab hnid hliod,

姜央心里最聪明,

Dex hob xit luf bed.

和雷争夺当大哥。

Hob hot hob dail bed,

雷说雷是个大哥,

Vangb hot Vangb dail bed,

央说央是个大哥,

Mongx ait wil ax hangd,

你要当哥我不愿,

Wil ait mongx ax hangd,

你要当哥你不肯,

Ob daib xit luf bed,

两个都争当大哥,

Xit vaf laix hsangb hseid,

互相咒骂千把句,

Xit maf laix hsangb dangd.

互相砍杀千把刀。

Vaf not ghax hvib bal,

咒骂多了就伤心,

Maf not ghax saib dlinl,

砍杀多了就仇恨,

Hob xangt eb yangb nangl,

雷公放水淹天下,

Vangb xangt dul kib bil,

姜央放火烧山坡,

Zul zangl Vangb bed yil,

姜央弟兄 [9] 逃散尽,

Ib laix ib gid mongl,

一个逃到一处去,

Vangs ax jas dod dial,

弟兄之间不相逢,

Vangs ax jas ad dlol.

姊妹之间不相会。

Vangb dot jes gheix xid?

姜央得到啥地方?

Hob dot jes gheix xid?

雷公得到啥地方?

Vongx dot jes gheix xid?

龙王得到啥地方?

Xed dot jes gheix xid?

老虎得到啥地方?

Kuk dot jes gheix xid?

蜈蚣得到啥地方?

Kuk dot vib vux bil,

蜈蚣去住岩石坡,

Nenk ghenk hlieb max nongl;

扭捏变成大仓枋;

Xed dot vangx ghaib langl,

老虎得到茅草岭,

Xed des vangx ghaib mongl;

老虎窜进草坡去;

Nangb dot ghangb lix bil,

老蛇得到田壁头,

Nangb vuk ghangb lix mongl;

老蛇梭上田壁去;

Vangb dot Zangx Hxib dlangl,

姜央得到掌西 [10] 坪,

Dins xent ngax ghab lail;

姜央稳坐官衙门 [11]

Vongx dot bod saib nais,

龙王得个贴鼻宝 [12]

Vongx dlenl eb mongl niangs;

龙王钻进深水中;

Hob dot box dod niel,

雷公得个宝锣敲 [13]

Hob jit fangb waix mongl.

雷公飞奔上天空。

Vangb dot Zangx Hxib dlangl,

姜央得到掌西坪,

Vangb dad gheix xid mail?

姜央用个什么买?

Vongx jul gheix xid mail,

龙王用个哪样买,

Nenx xob ghab jid niel?

它才得到深水潭?

Hob jul gheix xid mail,

雷公又用哪样买,

Xob jox fangb mal hxenk,

它才得到跑马坪 [14]

Fangb box dod dangl jes?

天空宝冲锣地方?

Vangb jul gheix xid mail,

姜央又用哪样买,

Jef dot Zangx Hxib dlangl?

他才得到掌西坪?

Vangb jul nix vib mail,

姜央就拿银子买,

Jef dot Zangx Hxib dlangl;

他才得到掌西坪;

Vongx jul gib dex mail,

龙王就用铜角 [15] 买,

Vongx xob ghab jid niel;

龙王才得深水潭;

Hob jul dail mif gas,

雷公用只老母鸭 [16]

Ghab bad liod juf xongs,

一头公牛 [17] 十七岁,

Mail gos fangb mal hxenk,

买得地方好跑马,

Fangb box dod dangl jes.

天空敲宝锣地方。

Hob mongl seix lias jens,

雷公去了住得惯,

Box dod max lias jens,

宝锣去了住不惯,

Ghenx bod mongl diot ghet,

抬宝锣去给雷公,

Box nangl nangl dut deit,

宝锣仍然太倔犟,

Baix lol laib khangd ghot.

掉落回到老地方。

Dliangb dab dail hvit dut,

地神步子跑得快,

Ghenx bod mongl diot ghet,

抬宝锣去给雷公,

Ghenx ghob yenl diot ghet,

抬椅子去给雷公,

Hob dad mongl dent set,

雷公拿去好断案 [18]

Qet jox fangb lal jongt.

才把地方整平靖。

Dail dal diangb dliok jes,

还有一把称地秤,

Dail naib gheix xid yis?

哪个妈妈来生养?

Dail dal diangb langt jangl,

还有那根手挥棒 [19]

Dail mais deis dax diangl?

哪个妈妈来生它?

Dail dal diangb dliok jes,

还有那把称地秤,

Bob vangx bob bil yis,

山坡山岭来生它,

Jef diangl diangb dliok jes,

才有那把称地秤,

Hob dad mongl dliok jes,

雷公拿去称大地,

Jox fangb gal gut lus,

称得地方矮墩墩,

Jox fangb nal ghax dins.

妈妈家乡就平稳。

Dail dal diangb langt jangs,

还有那根手挥棒,

Bux Pab Bux Bob mais,

叵巴叵波老妈妈,

Mais Bux Pab lol yis.

叵巴老人来生养。

Dail dal niel leb nangl,

还有那个轰隆锣,

Niuf mais deis dax diangl,

哪个妈妈来生养,

Diangl laib niel leb nangl?

生养那个轰隆锣?

Niuf mais wuk Yux diangl,

妈妈友婆来生养,

Waix xux nenx diub mongl,

冬天她就带走了,

Diangd hxed nenx maib lol,

春天她又带回来,

Lol hsab vangx hsab bil,

来震山坡和山岭,

Lol hsab vangx hsab diongl.

来轰山岭和山冲。

Dail xid khangd niangs bal,

哪一个人心头坏,

Buk duk kib nenl nenl;

哪个心头颤颤抖;

Dail xid khangd niangs lal,

哪一个人心头善,

Nenx jus max ait xil!

哪个心头就不抖!


[1] 蚕姐:苗族称蚕儿为蚕姐,因多系女子喂养的,故带有女性称呼。

[2] 央腊:苗语Vangb Lak译音,从十二个蛋里孵出第一个人类的祖先叫姜央,又名叫腊或央腊。

[3] 萩叶:传说是悬岩上一株绿树上的一片叶子,谁得到这片叶子就变得聪明过人,最会唱歌,而萩叶是姜央的脐带变成的。

[4] 苗族神话说老虎的脐带变成山野的鬼怪,这种鬼怪致人害病时,要用一只鸭和一头猪敬供。

[5] 苗族神话说蛊最早是毒蛇的脐带变成的,它像一片草叶,姑娘去挑水时看见,误用扁担去戳,蛊即随扁担爬到姑娘身上去,因此姑娘才有蛊,有蛊的女人都被怨恨。此乃糟粕。

[6] 苗族荒年挖蕨根取蕨粉吃。

[7] 苗族迷信酿鬼,又称老虎鬼,专门整人害病吃人家公鸡,神话说酿鬼是大象的脐带变成的。

[8] 作父:当头管家掌权,苗族有“父不在,哥作父”之说。

[9] 姜央兄弟:指十二个蛋里生出来的雷、龙、虎、蛇、象、羊等等。

[10] 掌西:苗族Zangx Hxib译音,古代地名,地势平坦,宽广无垠。传说苗族迁来西方时一个落脚点是今贵州省榕江县。榕江有个大坝子,很宽很平,故起名“掌西坪”,可能是沿用古老家乡的一个地名。

[11] 官衙门:姜央夺得天下,稳坐江山,比喻当官坐衙门一般,有权有势,固如金汤。

[12] 龙是最喜欢宝的,民间玩龙时,专有一人用宝逗龙,龙总是用嘴鼻追逐宝。

[13] 苗族民间信仰认为天上打雷时声音那么大,震天动地,就是雷公有个宝锣,敲起来才那么响。

[14] 跑马坪:苗族民间信仰认为雷公在天上,地方宽平,是跑马赛马的好地方。

[15] 铜角:苗族爱用铜箍嵌在水牛角上,既美观又便于斗角,在苗族观念中,水牛与龙的形象完全相同,故从水牛角上的铜箍联想到龙的铜角。

[16] 苗族祭雷神时,主要的祭品是一头公黄牛和一只母鸭。

[17] 苗族祭雷神时,主要的祭品是一头公黄牛和一只母鸭。

[18] 断案:苗族民间信仰认为,雷公是专门评断、判决一切纠纷案件的最公正的神,故苗族过去一切纠纷皆诉诸雷公,请予“公断”,即曾盛行了很久的“捞油锅”(神判)。

[19] 挥棒:苗族民间信仰认为雷公有一根挥棒,他手一挥“挥棒”,天空就闪电光。

苗族古歌:苗汉对照