十二个蛋
Juf Ob Laib Bod
Lol ngit juf ob bod, | 我们来看十二宝, |
Juf ob yent niangx qend. | 远古十二个宝蛋。 |
Lief nas git gheix xid? | 妹留生的什么蛋? |
Saif nas git gheix xid? | 蚕儿生的什么蛋? |
Liuk nas git gheix xid? | 团鱼生的什么蛋? |
Liuk nas git vib bod, | 团鱼生的卵石蛋, |
Saif nas git gangb ad, | 蚕儿生的蚕姐 [1] 蛋, |
Lief nas git Vangb Lak. | 妹留生的央腊 [2] 蛋。 |
Lol ngit juf ob bod, | 我们来看十二宝, |
Juf ob git niangx qend. | 一十二个远古蛋。 |
Lief nas git Vangb Lak, | 妹留生的央腊蛋, |
Lief nas Lief max ved, | 妹留生蛋它不孵, |
Saif nas saif max ved, | 蚕儿生蛋蚕不抱, |
Liuk nas liuk max ved. | 团鱼生蛋它不孵。 |
Liuk nas liuk max ved, | 团鱼生蛋它不孵, |
Dliat diot dail xid ved? | 让给谁来替它孵? |
Liuk nas liuk max ved, | 团鱼生蛋它不孵, |
Dliat diot vib nox ved, | 让给青石替它孵, |
Vib nox bes nenx hxed, | 青石孵了它就暖, |
Bes not jef jangx jid, | 孵久就出团鱼崽, |
Dlenl buk ghab dlangx ongd. | 团鱼钻进水塘里。 |
Saif nas saif max ved, | 蚕儿生蛋蚕不孵, |
Dliat diot dail xid ved? | 让给谁来替它孵? |
Saif nas saif max ved, | 蚕儿生蛋蚕不孵, |
Dliat diot wangb hxab ved, | 让给簸箕替它孵, |
Wangb hxab bes nenx diud, | 簸箕就来孵蚕蛋, |
Bes leit niangx hxed dongd, | 孵到一年春天暖, |
Bes leit niangx ob hfaid, | 孵到二月翻过去, |
Bes not jef jangx jid, | 孵多了来出蚕崽, |
Get vef jangx gangb nend. | 蠕动爬行像毛虫。 |
Dub diot niangx xenb dad, | 拿给姑娘去喂养, |
Niangx xenb jef deid hnid. | 姑娘心里暖融融。 |
Lol hmut juf ob bod, | 我们来赞十二宝, |
Juf ob yent niangx qend. | 远古十二个宝蛋。 |
Lief nas Lief max ved, | 妹留生蛋它不孵, |
Dliat diot dail xid ved? | 让给谁来替她孵? |
Lief nas Lief max ved, | 妹留生蛋它不孵, |
Dliat diot jit wix ved, | 让给鹡宇鸟来孵, |
Jit wix bes nenx hxed, | 鹡宇孵了它就暖, |
Bes not jef jangx jid. | 多孵了来才生崽。 |
Jit wix nongf dail bad, | 鹡宇各是一个爹, |
Bangx Lief nongf dail bad, | 妹榜各是一个爹, |
Eb nongf laix diongl dlod, | 河水各在一冲流, |
Naib nongf laix dail hsaid, | 各自一个妈来生, |
Dat lias jens gheix xid, | 早晨亲近在哪里, |
Hmangt lias jens gheix xid, | 晚上亲近哪里来, |
Lief nas max bub ved, | 妹留会生不会孵, |
Jit wix nas nenx ved, | 鹡宇才来为它孵, |
Jit wix bes nenx hxed, | 鹡宇孵了蛋就暖, |
Bes not jef jangx jid? | 抱久了来生出崽? |
Lol ngit xangf niangx qend, | 回头来看最远古, |
Luf diangb det mangx dod, | 砍倒那棵枫木树, |
Dongt dongs ghab mangx hsaid, | 大家都是枫树生, |
Sens dax dad sens diangd, | 清过去又清过来, |
Sens dax dios jid ad, | 清来本是两姊妹, |
Dios jid dax diub zaid, | 一个家族的弟兄, |
Laix nas ib laix ved, | 我生的蛋你给孵, |
Laix bes ib laix bod. | 你来孵抱我的宝。 |
Lol hmut juf ob bod, | 我们来赞十二宝, |
Juf ob git Vangb Lak, | 赞美十二央腊蛋, |
Lol hmut git Vangb diangl, | 来赞生出央的蛋, |
Git Lak ghot hnaib niul. | 远古时候的腊蛋。 |
Hsangk deis ghat vil dangl? | 哪一个来筑窝等? |
Hsangk deis qet vil lal? | 哪个来把窝修好? |
Kak liax ghat vil dangl, | 喜鹊筑窝来等待, |
Hxub Niux qet vil lal. | 修狃来把窝修好。 |
Dliat jit wix lol niel, | 修窝来给鹡宇坐, |
Lol bes git Vangb diangl, | 鹡宇来孵央腊蛋, |
Git Lak ghot hnaib niul. | 远古时候央腊蛋。 |
Lol hmut juf ob bod, | 我们来赞十二宝, |
Juf ob yent niangx qend, | 远古十二个宝蛋, |
Lol hmut git Vangb Lak, | 来赞美央腊的蛋, |
Git Lak dliel hnaib qend. | 远古时候央腊蛋。 |
Bes leit bib niangx baid, | 孵了足足三年整, |
Bib niangx dluf xux gend, | 三个冬天到冬天, |
Bes not bes max tad, | 孵久了来也不生, |
Bes not jit xix daid, | 久孵鹡宇脱尾翎, |
Tent dak dluf dlangx hfud. | 翅翎脱落到头顶。 |
Jit wix hxib max ved, | 鹡宇害怕不愿抱, |
Jit wix yangt zuk diud. | 鹡宇害怕飞跑了。 |
Hsangk yox ib dail xid? | 哪一个是好心肠? |
Hsangk deis dax tib daid? | 哪个才来添尾翎? |
Niangx hniut mais bad dongd, | 岁月父母好心肠, |
Mais ot dax tib daid. | 季节母亲添尾翎。 |
Jit wix dot niongx daid, | 鹡宇添得锦鸡尾, |
Dot ghab dak niangx qend, | 得到远古的翅翎, |
Jit wix jef diangd ved, | 鹡宇才转回来抱, |
Diangd bes Mais Bangx bod. | 转回来抱妹榜宝。 |
Lol hmut juf ob bod, | 我们来赞十二宝, |
Juf ob yent niangx qend. | 远古十二个宝蛋。 |
Max bes not max lol, | 孵得不久它不生, |
Bes not jus deix lol. | 孵得久来真要生。 |
Laix deit ib laix diangl, | 一个踢着一个生, |
Laix dliof ib laix fal. | 一个拉着一个起。 |
Deit not seix dot diangl, | 踢多了来也不生, |
Dliof not seix dot fal. | 拉多了来也不起。 |
Bes not jit xix jil, | 鹡孵太久脱翅翎, |
Tent dak dluf dlangx mangl. | 脱落翅翎到头顶。 |
Jit wix yangt dliul ghul, | 鹡宇急忙飞走了, |
Yangt wix ib dangl diongl, | 一飞飞到半山冲, |
Nongt vangs gangb nongx mongl. | 飞去山冲找虫吃。 |
Hsenb nenx lol duk zot, | 神仙来点松明火, |
Yud bab dul hvat git. | 拿把火来照蛋瞧。 |
Dlaib jul ib pit not, | 蛋里黑了一半多, |
Dail dal ib pit yut. | 还有小半透亮着。 |
Vangb vud hseid hlat git: | 姜央蛋里说话啦: |
“Bes ib hmangt ghax lol, | “再孵一夜就要生, |
Dliat ib hmangt ghax bal. | 丢了一夜就会坏。 |
Das Lak ib laix hul, | 死腊一个也罢了, |
Hxib das dangx ib dol, | 就怕大家都要死, |
Dongt dongs seix das jul!” | 大家都死就完啦!” |
Jit wix hnangd hveb lil, | 鹡宇听了有道理, |
Jit wix diangd lob lol, | 鹡宇又转回来抱, |
Lol bes git Vangb diangl. | 来抱远古生央蛋。 |
Lol hmut juf ob bod, | 我们来赞十二宝, |
Juf ob git Vangb Lak. | 一十二个央腊蛋。 |
Max bes not max lol, | 孵得不久不会生, |
Bes not jus deix lol. | 孵得久来真要生。 |
Vangb dangt ves hsenb yenl, | 姜央生在寅辰时, |
Hnaib hxud vut jef fal; | 丑日吉日他才起; |
Hob dangt niox hnaib mol; | 雷公生在卯日里; |
Hnaib yenx xed jef lol; | 寅日老虎才出生; |
Nangb dangt niox hnaib sail. | 蛇出生在巳日里。 |
Dal ib mail pik nes, | 还有一批姑娘们, |
Maib diangl hnaib hmangt gas, | 她们生在月明夜, |
Jus diangl jus hsent nos, | 一生下地会想算, |
Maib dad bil hxuk nos, | 会用手指来绩麻, |
Maib hsongd ngangl dok dens, | 会用脚杆织绸缎, |
Jangx pangb ud diot nios, | 缝件衣服给情郎, |
Jangx pangb ud diot nes. | 绣件花衣给姑娘。 |
Vangb diangl nongt hleik duk, | 姜央生了要割脐, |
Xed diangl nongt hleik duk, | 老虎生了要割脐, |
Vongx diangl nongt hleik duk, | 水龙生了要割脐, |
Nangb diangl nongt hleik duk, | 蛇生下了要割脐, |
Hob diangl nongt hleik duk. | 雷公生了要割脐。 |
Vangb diangl hlod nal hleik, | 姜央生了竹片割, |
Xed diangl nangx dongb hleik, | 老虎生了芭茅割, |
Vongx diangl dex niul hleik, | 水龙生了生铜割, |
Hob diangl vib linl hleik, | 雷公生了石块割, |
Nangb diangl vangx bil hleik, | 蛇生下了山岭割, |
Xenb dongx ngol lal genk. | 割得整齐又干净。 |
Lol wix khangd hleik duk, | 我们唱到割脐歌, |
Lol xangx khangd hleik duk. | 我们来赞割脐带。 |
Dal jox hxangb lid hxud, | 还有一根灰羊脐, |
Yax mongl dail xid said? | 究竟拿给谁来割? |
Yax mongl ghab zat vas, | 拿给岩山锐石割, |
Ghab vangx bil sangt dlius, | 山岭锐石割扔掉, |
Liangl jox hxangb lid dink. | 割断了根羊脐带。 |
Lol wix khangd hleik duk, | 我们唱到割脐歌, |
Lol xangx khangd hleik duk. | 我们赞美割脐带。 |
Vangb duk jangx nex qeb, | 姜央脐带变萩叶 [3] , |
Jangx nex qeb hfud vongl; | 变成萩叶生岩壁; |
Vongx duk mongl jangx yent, | 水龙脐带变宝物, |
Jangx laib bod nius ghot; | 变成远古的宝贝; |
Hob duk seix mongl jangx yent, | 雷公脐带变宝物, |
Jangx laib bod dent set. | 变成断案的宝贝。 |
Xed duk xed was lios, | 老虎脐带变鬼怪, [4] |
Denf bul ghangb lix las, | 踩踏人家的田土, |
Bul jul ib dail gas, | 别人要敬一只鸭, |
Jul ib dail bat diangs. | 要供一头大肥猪。 |
Nangb duk jangx nangx niul, | 老蛇脐带变青草, |
Des mait ghenx eb diongl, | 妹妹山冲去挑水, |
Mait ghob ghangx eb liul, | 妹妹拿根扁担戳, |
Jab des ghangx eb lol, | 蛊毒跟随扁担来, |
Mait dot nangb jab niel, | 妹妹才有毒蛇蛊, [5] |
Laix laix seix saib nil, | 个个也都怨恨妹, |
Saib mait jangx dliangb mongl. | 怨恨妹妹鬼样深。 |
Lol wix khangd hleik duk, | 我们唱到割脐歌, |
Lol xangx khangd hleik duk. | 我们来赞割脐带。 |
Dal jox hxangb lid hxud, | 还有一根灰羊脐, |
Duk yox kheib ghod jod, | 灰羊脐带捆膝盖, |
Dangl leit niangx ghangb diangd, | 等到以后的年代, |
Nenx jangx jens gheix xid? | 它变成个什么呢? |
Mongl jangx hlat kheib ghongd. | 变成一根吊颈索。 |
Dal jox hxangb dab dlul, | 还有野猪的脐带, |
Dangl niangx ghangb leit lol, | 等到以后的年代, |
Mongl jangx jens gheix xil? | 它去变成什么呢? |
Jangx jongx hveb hfud bil, | 变成山里蕨草根, |
Hniut vut nenx niangb mal, | 年成好就山里藏, |
Hniut yangf dliux hliub ngangl. | 年成坏挖来代粮 [6] 。 |
Dal jox hxangb ghul hsangt, | 还有大象的脐带, |
Dangl niangx ghangb lol leit, | 等到以后的年代, |
Bub jangx diel deis ait? | 不知变成什么呢? |
Dal jox hxangb ghul hsangt, | 还有大象的脐带, |
Fix niox ghab wul zat, | 挂在高山岩头上, |
Dangl niangx ghangb lol leit, | 等到以后的年代, |
Jangx dail dliangb gel yangt, | 变成酿鬼飞村寨, [7] |
Nongx mangx gheib dol hmangt, | 深夜要用公鸡敬, |
Maix liub xad hnangd wat! | 人们咒骂很难听! |
Lol hmut juf ob bod, | 我们来赞十二宝, |
Juf ob yent niangx qend. | 远古十二个宝蛋。 |
Not nes max yangx vud, | 树林难容众多鸟, |
Xangf not max yangx zaid, | 房屋难住众多人, |
Max yangx jib dul diod, | 一个火坑不够用, |
Jex nios jus diangb dangd, | 九个男子一把刀, |
Jus diangb sat said vud, | 一把砍树弯柴刀, |
Laix ed laix max hangd; | 你要去用我不愿; |
Xongs nes jus laib hxed, | 九女一架纺纱机, |
Laix was laix max hangd. | 你要去纺我不愿。 |
Xit vil seix hsab zaid, | 满屋都是争吵声, |
Laix laix hlib ait bad, | 个个都要争作父 [8] , |
Dail dail hlib ait bed. | 人人都争当大哥。 |
Jangx vangb ghab hnid hliod, | 姜央心里最聪明, |
Dex hob xit luf bed. | 和雷争夺当大哥。 |
Hob hot hob dail bed, | 雷说雷是个大哥, |
Vangb hot Vangb dail bed, | 央说央是个大哥, |
Mongx ait wil ax hangd, | 你要当哥我不愿, |
Wil ait mongx ax hangd, | 你要当哥你不肯, |
Ob daib xit luf bed, | 两个都争当大哥, |
Xit vaf laix hsangb hseid, | 互相咒骂千把句, |
Xit maf laix hsangb dangd. | 互相砍杀千把刀。 |
Vaf not ghax hvib bal, | 咒骂多了就伤心, |
Maf not ghax saib dlinl, | 砍杀多了就仇恨, |
Hob xangt eb yangb nangl, | 雷公放水淹天下, |
Vangb xangt dul kib bil, | 姜央放火烧山坡, |
Zul zangl Vangb bed yil, | 姜央弟兄 [9] 逃散尽, |
Ib laix ib gid mongl, | 一个逃到一处去, |
Vangs ax jas dod dial, | 弟兄之间不相逢, |
Vangs ax jas ad dlol. | 姊妹之间不相会。 |
Vangb dot jes gheix xid? | 姜央得到啥地方? |
Hob dot jes gheix xid? | 雷公得到啥地方? |
Vongx dot jes gheix xid? | 龙王得到啥地方? |
Xed dot jes gheix xid? | 老虎得到啥地方? |
Kuk dot jes gheix xid? | 蜈蚣得到啥地方? |
Kuk dot vib vux bil, | 蜈蚣去住岩石坡, |
Nenk ghenk hlieb max nongl; | 扭捏变成大仓枋; |
Xed dot vangx ghaib langl, | 老虎得到茅草岭, |
Xed des vangx ghaib mongl; | 老虎窜进草坡去; |
Nangb dot ghangb lix bil, | 老蛇得到田壁头, |
Nangb vuk ghangb lix mongl; | 老蛇梭上田壁去; |
Vangb dot Zangx Hxib dlangl, | 姜央得到掌西 [10] 坪, |
Dins xent ngax ghab lail; | 姜央稳坐官衙门 [11] ; |
Vongx dot bod saib nais, | 龙王得个贴鼻宝 [12] , |
Vongx dlenl eb mongl niangs; | 龙王钻进深水中; |
Hob dot box dod niel, | 雷公得个宝锣敲 [13] , |
Hob jit fangb waix mongl. | 雷公飞奔上天空。 |
Vangb dot Zangx Hxib dlangl, | 姜央得到掌西坪, |
Vangb dad gheix xid mail? | 姜央用个什么买? |
Vongx jul gheix xid mail, | 龙王用个哪样买, |
Nenx xob ghab jid niel? | 它才得到深水潭? |
Hob jul gheix xid mail, | 雷公又用哪样买, |
Xob jox fangb mal hxenk, | 它才得到跑马坪 [14] , |
Fangb box dod dangl jes? | 天空宝冲锣地方? |
Vangb jul gheix xid mail, | 姜央又用哪样买, |
Jef dot Zangx Hxib dlangl? | 他才得到掌西坪? |
Vangb jul nix vib mail, | 姜央就拿银子买, |
Jef dot Zangx Hxib dlangl; | 他才得到掌西坪; |
Vongx jul gib dex mail, | 龙王就用铜角 [15] 买, |
Vongx xob ghab jid niel; | 龙王才得深水潭; |
Hob jul dail mif gas, | 雷公用只老母鸭 [16] , |
Ghab bad liod juf xongs, | 一头公牛 [17] 十七岁, |
Mail gos fangb mal hxenk, | 买得地方好跑马, |
Fangb box dod dangl jes. | 天空敲宝锣地方。 |
Hob mongl seix lias jens, | 雷公去了住得惯, |
Box dod max lias jens, | 宝锣去了住不惯, |
Ghenx bod mongl diot ghet, | 抬宝锣去给雷公, |
Box nangl nangl dut deit, | 宝锣仍然太倔犟, |
Baix lol laib khangd ghot. | 掉落回到老地方。 |
Dliangb dab dail hvit dut, | 地神步子跑得快, |
Ghenx bod mongl diot ghet, | 抬宝锣去给雷公, |
Ghenx ghob yenl diot ghet, | 抬椅子去给雷公, |
Hob dad mongl dent set, | 雷公拿去好断案 [18] , |
Qet jox fangb lal jongt. | 才把地方整平靖。 |
Dail dal diangb dliok jes, | 还有一把称地秤, |
Dail naib gheix xid yis? | 哪个妈妈来生养? |
Dail dal diangb langt jangl, | 还有那根手挥棒 [19] , |
Dail mais deis dax diangl? | 哪个妈妈来生它? |
Dail dal diangb dliok jes, | 还有那把称地秤, |
Bob vangx bob bil yis, | 山坡山岭来生它, |
Jef diangl diangb dliok jes, | 才有那把称地秤, |
Hob dad mongl dliok jes, | 雷公拿去称大地, |
Jox fangb gal gut lus, | 称得地方矮墩墩, |
Jox fangb nal ghax dins. | 妈妈家乡就平稳。 |
Dail dal diangb langt jangs, | 还有那根手挥棒, |
Bux Pab Bux Bob mais, | 叵巴叵波老妈妈, |
Mais Bux Pab lol yis. | 叵巴老人来生养。 |
Dail dal niel leb nangl, | 还有那个轰隆锣, |
Niuf mais deis dax diangl, | 哪个妈妈来生养, |
Diangl laib niel leb nangl? | 生养那个轰隆锣? |
Niuf mais wuk Yux diangl, | 妈妈友婆来生养, |
Waix xux nenx diub mongl, | 冬天她就带走了, |
Diangd hxed nenx maib lol, | 春天她又带回来, |
Lol hsab vangx hsab bil, | 来震山坡和山岭, |
Lol hsab vangx hsab diongl. | 来轰山岭和山冲。 |
Dail xid khangd niangs bal, | 哪一个人心头坏, |
Buk duk kib nenl nenl; | 哪个心头颤颤抖; |
Dail xid khangd niangs lal, | 哪一个人心头善, |
Nenx jus max ait xil! | 哪个心头就不抖! |
[1] 蚕姐:苗族称蚕儿为蚕姐,因多系女子喂养的,故带有女性称呼。
[2] 央腊:苗语Vangb Lak译音,从十二个蛋里孵出第一个人类的祖先叫姜央,又名叫腊或央腊。
[3] 萩叶:传说是悬岩上一株绿树上的一片叶子,谁得到这片叶子就变得聪明过人,最会唱歌,而萩叶是姜央的脐带变成的。
[4] 苗族神话说老虎的脐带变成山野的鬼怪,这种鬼怪致人害病时,要用一只鸭和一头猪敬供。
[5] 苗族神话说蛊最早是毒蛇的脐带变成的,它像一片草叶,姑娘去挑水时看见,误用扁担去戳,蛊即随扁担爬到姑娘身上去,因此姑娘才有蛊,有蛊的女人都被怨恨。此乃糟粕。
[6] 苗族荒年挖蕨根取蕨粉吃。
[7] 苗族迷信酿鬼,又称老虎鬼,专门整人害病吃人家公鸡,神话说酿鬼是大象的脐带变成的。
[8] 作父:当头管家掌权,苗族有“父不在,哥作父”之说。
[9] 姜央兄弟:指十二个蛋里生出来的雷、龙、虎、蛇、象、羊等等。
[10] 掌西:苗族Zangx Hxib译音,古代地名,地势平坦,宽广无垠。传说苗族迁来西方时一个落脚点是今贵州省榕江县。榕江有个大坝子,很宽很平,故起名“掌西坪”,可能是沿用古老家乡的一个地名。
[11] 官衙门:姜央夺得天下,稳坐江山,比喻当官坐衙门一般,有权有势,固如金汤。
[12] 龙是最喜欢宝的,民间玩龙时,专有一人用宝逗龙,龙总是用嘴鼻追逐宝。
[13] 苗族民间信仰认为天上打雷时声音那么大,震天动地,就是雷公有个宝锣,敲起来才那么响。
[14] 跑马坪:苗族民间信仰认为雷公在天上,地方宽平,是跑马赛马的好地方。
[15] 铜角:苗族爱用铜箍嵌在水牛角上,既美观又便于斗角,在苗族观念中,水牛与龙的形象完全相同,故从水牛角上的铜箍联想到龙的铜角。
[16] 苗族祭雷神时,主要的祭品是一头公黄牛和一只母鸭。
[17] 苗族祭雷神时,主要的祭品是一头公黄牛和一只母鸭。
[18] 断案:苗族民间信仰认为,雷公是专门评断、判决一切纠纷案件的最公正的神,故苗族过去一切纠纷皆诉诸雷公,请予“公断”,即曾盛行了很久的“捞油锅”(神判)。
[19] 挥棒:苗族民间信仰认为雷公有一根挥棒,他手一挥“挥棒”,天空就闪电光。