开天辟地
Tid Waix Xit Dab
Hfud dongd dliel lot ot, | 悠悠太初头年份, |
Mux hxib dol bongt wat; | 最初最初古时期; |
Nangx ghaib bil dot dangt, | 草草芭茅还不长, |
Bangx vob bil dot cait; | 花花野菜还没生; |
Fangb waix ax bil xit, | 天上还没有造就, |
Fangb dab ax bil dangt; | 地上还没有造成; |
Bil dib nix dangt dongt, | 没打银柱来撑天, |
Bil liub hnaib dangt hlat; | 没造日月来照明; |
Diel deis niangb bil dangt, | 什么都还没有造, |
Bub diangl diel deis vut! | 不知生些什么好! |
Naix ait gheb bil dangt, | 干活的人还没生, |
Gongb diangl dol hof hxangt, | 只生出些和尚 [1] 们, |
Nenx dol ib mail ghet, | 他们一批老公公, |
Lol val yangb val yit. | 连续不断跟着生。 |
Not ghet ngil ax hvid, | 这么多公懒得数, |
Gongb nais dlob dail qend: | 只问四个来最初: |
Ib ghet ghet Yux Yangl, | 第一个公叫友央 [2] , |
Ghet Yux Yangb dail lul; | 友央公公老人家; |
Ob ghet Lol Dongs Yangs, | 第二个公劳栋养, |
Lol Dongs Yenx vas nais; | 尖鼻子的劳栋尹 [3] ; |
Bib ghet Fux Fangb dail, | 第三个公叫甫方 [4] , |
Ghet Fux Fangb dail lul; | 甫方公公老人家; |
Dlob ghet ghet Hxub Niux. | 第四个公叫修狃 [5] 。 |
Dol daib lol hsat denx. | 他们四位来最早。 |
Lol xit dlad vongb ngix, | 造狗打猎满山跑, |
Lol xlt liod kab lix, | 来造耕牛犁田地, |
Hxangd gad lol bib nongx! | 种出粮食咱吃饱! |
Jangx Vangb dail hvib fangx, | 姜央是个聪明人, |
Jangx Vangb lol hsat denx. | 姜央是生来最早。 |
Lol tid dab xit waix, | 他来造天和造地, |
Lol xit dliangb xit naix, | 他来造鬼和造人, |
Xit bob bil liangs nangx, | 他造山坡生草草, |
Xit eb wangl dus box, | 他造水塘长浮萍, |
Lol xit gangb xit gux, | 他造蚂蚱乱蹦跳, |
Lol xit dlad vongb ngix, | 造狗打猎满山跑, |
Lol xit liod kab 1ix, | 来造耕牛犁田地, |
Hxangd gad lol bib nongx. | 种出粮食咱吃饱。 |
Jangx Vangb lol hsat denx? | 姜央生来最早么? |
Jangx Vangb dail yut niox, | 姜央算来还小啦, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是他生来最早! |
Jul dail dail Mais Bangx, | 还有一个叫妹榜 [6] , |
Mais Lief lol hsat denx. | 妹留 [7] 才生来最早。 |
Mais Lief dail yut niox, | 妹留算来还小啦, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是她生来最早! |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个生来最早呢? |
Fux Fangb dail hvib fangx, | 有个甫方最聪明, |
Fux Fangb lol hsat denx. | 甫方才生来最早。 |
Fux Fangb dail yut niox, | 甫方还是太小啦, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是他生来最早! |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个生来最早呀? |
Yangx Yub dail hvib fangx, | 那个养优 [8] 最聪明, |
Yangx Yub lol hsat denx. | 养优才生来最早。 |
Yangx Yub dail yut nlox, | 养优说来还小啦, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是他生来最早! |
Dail xid dail hvib fangx, | 哪一个是最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Hsenb nenx dail hvib fangx, | 神仙 [9] 才是最聪明, |
Hsenb nenx lol hsat denx. | 神仙才生来最早。 |
Hsenb nenx dail yut niox, | 神仙说来还小啦, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是他生来最早! |
Dail xid dail hvib fangx, | 哪一个是最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Jul dail wuk Xib Wangx, | 有个名叫西汪婆, |
Nenx dail lol hsat denx. | 她才是生来最早。 |
Jul dail wuk Xib Wangx, | 那个西汪 [10] 老婆婆, |
Nenx jul dail yut niox, | 算来她还是小啦, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是她生来最早! |
Dail xid dail hvib fangx, | 究竟哪个最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Hox Yab Lil hvib fangx, | 火亚立 [11] 是最聪明, |
Nenx dail lol hsat denx. | 他才是生来最早。 |
Hox Yab dail hvib fangx, | 那个火亚虽聪明, |
Nenx jul dail yut niox, | 说来他还是太小, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是他生来最早! |
Dail xid dail hvib fangx, | 哪个才是最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Jul dail wuk Xangb Niux, | 有个香妞 [12] 老婆婆, |
Nenx diub lol hsat denx. | 她才是生来最早。 |
Wuk Xangb Niux hvib fangx, | 香妞婆婆最聪明, |
Nenx diub dail yut niox, | 说来她还是太小, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是她生来最早! |
Dail xid dail hvib fangx, | 究竟哪个最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Bux Pab dail hvib fangx, | 那个叵爬 [13] 很聪明, |
Bux Pab lol hsat denx. | 叵爬才生来最早。 |
Bux Pab dail hvib fangx, | 那个叵爬很聪明, |
Nenx diub dail yut niox, | 算来他还是太小, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是他生来最早! |
Dail xid dail hvib fangx, | 究竟哪个最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Kob Dit dail hvib fangx, | 那个科帝 [14] 最聪明, |
Kob Dit lol hsat denx. | 科帝才生来最早。 |
Kot Dit bil hsat denx, | 不是科帝来最早, |
Nenx diub dail yut niox! | 说来他还是太小! |
Dail xid dail hvib fangx, | 哪个才是最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Paif Gux dail hvib fangx, | 那个盘古 [15] 最聪明, |
Paif Gux lol hsat denx. | 盘古才是来最早。 |
Paif Gux dail hvib fangx, | 那个盘古很聪明, |
Nenx diub dail yut niox, | 看来他还是太小, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是他生来最早! |
Dail xid dail hvib fangx, | 哪个才是最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Hxub Niux dail hvib fangx, | 修狃也是很聪明, |
Hxub Niux lol hsat denx. | 修狃才生来最早。 |
Hxub Niux dail hvib fangx, | 那个修狃很聪明, |
Nenx diub dail yut niox, | 说来它还是太小, |
Bil dios lol hsat denx! | 不是它生来最早。 |
Dail xid dail hvib fangx, | 哪个才是最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Eb hob dail hvib fangx, | 云雾 [16] 也是很聪明, |
Eb hob lol hsat denx. | 云雾才生来最早。 |
Eb hob lol hsat denx? | 云雾生来最早么? |
Eb hob dail yut niox! | 说来云雾还太小! |
Dail xid dail hvib fangx, | 究竟哪个最聪明, |
Dail xid lol hsat denx? | 哪个才生来最早? |
Bongt eb dail hvib fangx, | 水汽也是很聪明, |
Bongt eb lol hsat denx. | 水汽才生来最早。 |
Bongt eb dail hxut gas, | 那个水汽是聪明, |
Nenx diub dol hxangt zenk! | 可它住得太远啦! |
Hfab xongx dliel lot nius, | 回头来看最远古, |
Mux hxib dol hxat yas. | 最初古时远悠悠。 |
Nangx ghaib bil dot liangs, | 芭茅草草还没生, |
Bangx vob bil dot dus, | 花花野菜还没长, |
Bil diangl ghab bok vas, | 也还没有尖山坡, |
Ghab vangx bil ait deis. | 山岭也还没个样。 |
Dliel denx hxib khangd niul, | 最古年份远悠悠, |
Dliel mux hxib id lol, | 在那最初古时候, |
Git Hsenb Niux lol diangl, | 申狃 [17] 蛋啊来生养, |
Jef diangl ob liul niangl, | 才有两块薄板儿 [18] , |
Niangb ax bob gid nangl, | 稳稳躺在那东方, |
Jent dax kib diul diul. | 风一吹来轻轻飏。 |
Xongx hxib git Hsenb Niul, | 回头追溯申狃蛋, |
Git Hsenb Niux hnaib niul. | 远古年份申狃蛋。 |
Hxub Niux daib bad lul, | 有个好汉叫修狃, |
Hliad niux hxangb tid nongl, | 口吐丝儿造仓屋, |
Tid nenx laib zaid dlenl, | 它造房屋自己住, |
Ax was ghab diux yel, | 不留屋门和窗口, |
Laib zaid dliangt bongl liongl, | 整个房屋光溜溜, |
Dlenx gib wib qut nangl, | 圆螺螺滚在东方, |
Jangx gangb jeb bit mongl, | 变个蛹儿屋里睡, |
Dangx ghob hmob dot fal, | 酣酣睡着不会起, |
Niangb lax lax niangb dol, | 久坐久卧久安眠, |
Hfaid jangx git Hsenb Niul, | 变成一个申狃蛋, |
Git Hsenb Niux hnaib niul. | 远古年份申狃蛋。 |
Hxub Niux daib bad lul, | 那个修狃老公公, |
Nongx gad penb menl menl, | 蒙蒙灰云填肚空, |
Eb hob tit jenl ngangl, | 它把云雾当茶喝, |
Nenx hlieb ves hlieb dliangl. | 力气才是大无穷。 |
Dliel denx hxib khangd niul, | 最古年份远悠悠, |
Dliel mux hxib id lol, | 在那最初古时候, |
Ax yangl dent ent dles, | 幸得有那乌云孵, |
Bes laib git Hsenb Niul, | 来孵远古申狃蛋, |
Bes hfab jab gol wol, | 翻去翻来孵抱着, |
Bes lax bes not lol, | 孵呀抱呀太久了, |
Laib khub jangx vib diangl, | 蛋壳变成打火石, |
Ghab qub qangt gongl niongl, | 蛋中黑影蠕蠕动, |
Dangt dail daib hvib ngangl, | 生出一个高脚崽, |
Daib hlieb bongt hlieb dliangl, | 高脚崽力大无穷, |
Tiangk ghab khub ib denl, | 脚踢一下蛋壳儿, |
Qangt diongb khongd gangl wangl, | 蛋里阵阵在掀动, |
Buk wat jangx ob liul: | 掀动裂成两大块: |
Ib langl dik dlel mongl, | 一块蹦起升上去, |
Ib langl baix dik lol, | 一块坠落掉下来, |
Jef dangt ob liul niangl. | 变成薄薄两大块。 |
Lol hxid git Hsenb Niul, | 来看那个申狃蛋, |
Diangl lol ob liul niangl. | 生来薄薄两大块。 |
Langl waix gol dik diangl, | 上块名儿称跳生, |
Langl dab bit dik diangl. | 下块名字叫掉成。 |
Langl waix liek langl mos, | 上块就像顶帽子, |
Langl dab liek langl yas. | 下块就像只撮箕。 |
Git dangt daib hvib ngangl, | 申狃蛋生高脚崽, |
Daib hlieb bongt hlieb dliangl, | 高脚崽崽力气大, |
Ghab ait Paif Gux dail, | 给他取名叫盘古, |
Paif Gux daib bad lul. | 盘古是个英雄汉。 |
Dliel denx hxib khangd niul, | 古老年代远悠悠, |
Lot ot mux hxib dol, | 最初古时悠悠远, |
Waix qend gid dangt lol, | 天刚生来的时候, |
Dab qend gid dangt lol, | 地刚生来的时候, |
Langl waix hlieb mos diel, | 天上只有帽子大, |
Langl dab hlieb pab bil. | 地上只有巴掌宽。 |
Bok bil hlieb denb jenl, | 山坡只有茶杯大, |
Jox gid hlieb diub ngangl. | 道路最大像脚杆。 |
Gangb pend dail hvib lal, | 有个蚂蚁心肠好, |
Ghangt dud sos hangb vangl, | 挑着纸钱串村寨, |
Ghangt dud sos dax mail, | 挑着纸钱串村卖, |
Hangb jox vangx Ghed Lol, | 走在耇劳山岭上, |
Jox vangx hlieb jil ngangl, | 山岭像只小脚杆, |
Jox vangx kib diul diul. | 走得山岭打颤颤。 |
Hfab hxid dliel lot ot, | 回头来看最远古, |
Mux hxib dol bongt wat, | 悠悠最初古时候, |
Waix qend gid diangl dangt, | 天上刚刚生出来, |
Dab qend gid diangl dangt, | 地上刚刚生出来, |
Ob liul dail yut yut. | 天地两块还很小。 |
Langl waix Kob Dit yis, | 天上那块科帝喂, |
Langl dab Lol Dit yis, | 地上这块劳帝养, |
Lol kub ob liul niangl, | 来吻两块小薄板, |
Kub not nenx hlieb lol, | 多吻了来它就长, |
Ob liul dab ghol dlol, | 长成两块厚笃笃, |
Hlieb dax xit heib dlel, | 长厚了来相粘贴, |
Liangs niot heib mix mongl, | 长出青苔相粘连, |
Las ax yangx jil bil, | 一只手掌插不下, |
Bus ax yangx dail nangl, | 一只老鼠钻不进, |
Ax yangx dail diob dlenl. | 螃蟹无法往里爬。 |
Ghet Paif Gux dail lul, | 盘古公公老人家, |
Nenx diub diot nangl lol, | 他从东方走过来, |
Dad lol diangb dot bil, | 拿来一把大斧子, |
Lol pab ob liul niangl, | 来劈两块薄板儿, |
Wangt zeit mongl ob dangl, | 两块裂开去两边, |
Fangx waix dot ib liul, | 天上得到了一块, |
Fangb dab dot ib liul. | 地上也得了一块。 |
Lol hxid ob liul niangl, | 来看两块薄板儿, |
Jul dail ghet Yux Yangl, | 有个公公叫友央, |
Wuk Niuk ob dail lul, | 妞婆婆他们两个, |
Mongl nol ob liul niangl, | 拉巴两块薄板儿, |
Ib hfangb dliof bib bil, | 一边拉扯了三下, |
Langl waix max bib bil, | 天上那块拍三拍, |
Langl dab neif bib bil, | 地上这块压三压, |
Jef hvit hlieb hvit diangl, | 这样它才快长大, |
Ob liul fangd gangl yangl, | 两块长得宽又宽, |
Ngit ax bongf but yel. | 抬眼看不见边边。 |
Niangb dail Bod Dit Dis, | 有个名叫保迪迪, |
Bod Dit Dil dlot jes, | 保迪迪公来丈量, |
Lix nangl maib ait bas, | 丈量天地两大块, |
Langl waix xit dangf cenk, | 天上地上一样宽, |
Langl dab xit dangf cenk. | 地上天上一样广。 |
Ob ngit ghet Yux Yangl, | 我俩来看友央公, |
Ghet Yux Yangb dail lul. | 友央公公老人家。 |
Maix eb jef dlod diongl, | 有水才向山冲流, |
Maix naib jef hsaid lol, | 有娘才能来生养, |
Dail naib gheix xid diangl? | 哪个妈妈来生呀? |
Nenk ghenk gox vib fal, | 扭狞岩石就爬起, |
Tat was gox vib lol, | 排开岩石就出来, |
Jef dangt ghet Yux Yangl, | 这才有个友央公, |
Ghet Yux Yangb dail lul. | 友央公公老人家。 |
Ghet Paif Gux dail lul, | 那个盘古老公公, |
Nenx diub diot nangl lol, | 他从东方走过来, |
Dad lol diangb dot bil, | 带来一把好斧子, |
Lol pab ob liul niangl. | 来劈两块薄板儿。 |
Ib dot zux vib mongl, | 一斧劈去碎石溅, |
Dlief nix ib zul zangl, | 溅起火花烟飞散, |
Fangx hniub mais dlial dlial, | 晃起眼睛亮闪闪, |
Ob dot buk ghongs dlial, | 两斧劈去裂缝开, |
Bib dot jangx ob liul, | 三斧劈去成两块, |
Ob liul mongl ob dangl. | 两块分开去两边。 |
Paif Gux dail vut hxut, | 盘古老人热心肠, |
Denl laib waix al zeit, | 狠狠擎着天向上, |
Waix hvib hvib al tiat. | 擎天高高到穹苍。 |
Paif Gux dail vut hxut, | 盘古老人热心肠, |
Denl laib waix al zeit, | 狠狠擎着天向上, |
Dad laib hfud mongl diut, | 用他的头去顶着, |
Dliangx jil bil mongl hniangt, | 伸只手去撑起来, |
Yenx mongl hnaib mongl hmangt, | 日日夜夜都这样, |
Nenx nil not xus hniut, | 他擎着天多少年, |
Ghax hvib not xus det, | 天就升高多少尺, |
Nenx nil hsangb wangs hniut, | 他撑着天千万年, |
Ghax hvib hsangb wangs det. | 天就升高千万尺。 |
Dliel denx hxib khangd niul, | 古老年代远悠悠, |
Dliel mux hxib id lol, | 悠悠远古那时候, |
Seix dangt ob liul niangl, | 早已生出两薄板, |
Ob liul fangd gangl yangl, | 天地两块宽又宽, |
Ngit ax bongf but yel, | 抬眼望去不见边, |
Bil dangt bob bil lal. | 还没造出光山坡。 |
Paif Gux daib bad lul, | 盘古公公英雄汉, |
Vud hseid jangx hob nul, | 说起话来像雷鸣, |
Hseik mais jangx hob dul, | 眨眨眼睛就闪电, |
Xangt bongt jangx jent nangl, | 呼吸变成东风吹, |
Eb mais jangx eb seil, | 眼泪汇成清水流, |
Dliub hfud jangx ghaib dul, | 头发变成柴和草, |
Tiangt lax lax tiangt dol, | 久久撑天太久长, |
Ghut jox diub bel dlel, | 身子散架落纷纷, |
Das genk jangx bob bil. | 盘古死后变山坡。 |
Paif Gux daib bad lul, | 盘古公公英雄汉, |
Das genk jangx bob bil, | 死后变成高山坡, |
Nenx jangx juf ob bil, | 他变成十二个坡, |
Juf ob bok niangb nangl. | 十二个坡在东方。 |
Paif Gux daib bad lul, | 那个盘古英雄汉, |
Das jangx juf ob bil, | 死后变成十二坡, |
Juf ob bok niangb nangl. | 十二个坡在东方。 |
Eb hob daib bad lul, | 有个云雾老公公, |
Dat dat ghangt mox yel, | 朝朝抬粪去撒放, |
Hmangt hmangt ghangt mox yel, | 暮暮抬粪去撒放, |
Ghangt hfat put nenx diangl, | 抬粪撒放它就长, |
Hfat dlub put langl bil, | 白糠就撒在天上, |
Hfat dlaib put langl nangl, | 地下撒的是黑糠, |
Put diot juf ob bil, | 撒放在那十二坡, |
Jef hvit hlieb hvit diangl, | 它才快大和快长, |
Nongt leit fangb waix lol. | 快要长到蓝天上。 |
Jul dail ghet Fux Fangb, | 有个甫方老公公, |
Sul dail wuk Niux Xangb, | 他和妞香老婆婆, |
Ob daib dail fangx hvib, | 两人都是好心肠, |
Jex ngangl ghut deix lob, | 都是九节高脚杆, |
Juf ngol ghut deix dlangb. | 都是十节手臂长。 |
Nenx dol ob laix ob, | 他们两个老人家, |
Ob daib hniangt waix dlub, | 两个用手来撑天, |
Mongx neit wil dax saib, | 你撑累了我来接, |
Wil neit mongx dax saib, | 我撑累了你就上, |
Dlob jil hniangt waix dlub, | 四只手来撑着天, |
Dlob jil ait liex gheb, | 四只手来做活路, |
Ait nongd hxat jox hvib, | 这样实在够心焦, |
Hxat dad wat dangx dob! | 辛苦极啦兄弟们! |
Ob ngit Fux Fangb dail, | 我们来看甫方公, |
Niuf mais deis dax diangl, | 哪对爹妈来生养, |
Jef dangt Fux Fangb dail? | 才有这个甫方公? |
Hsangb jens gox dab diangl, | 千样物种大地长, |
Bat jens gox dab diangl, | 百样物种大地生, |
Mais gox dab hsaid lol, | 大地妈妈来生养, |
Jef dangt Fux Fangb dail. | 才有这个甫方公。 |
Dal dail tongb hfud nangl, | 有位才智很超群, |
Hsenb nenx daib bad lul, | 神仙老伯最聪明, |
Nenx diub diot nangl lol, | 他从东方往西行, |
Put leix ib jil bil, | 一只手上拿书本, |
Zenk nix ib jil bil, | 一手挥鞭赶山奔, |
Dias bob liek dias mal, | 赶山就像赶马群, |
Dias bob jit jes lol, | 赶着山坡向西行, |
Dias lol juf ob bil, | 赶来十二座山坡, |
Juf ob vangx xit diol, | 十二座岭紧相连, |
Bob liek mos xib diel, | 山坡就像斗笠样, |
Bob leit Fangb Hxib dlangl, | 山山相连到方西 [19] , |
Bob hxet Fangb Hxib dail. | 山坡就住在方西。 |
Leif niox fangb gid nangl, | 丢下东方老家乡, |
Fangb zenx liek dinl diel, | 地方平展像席子, |
Fangd jangx gheix xid mongl, | 广阔平原宽无垠, |
Ax maix ghab bob bil, | 没有山岭和山坡, |
Gongb maix eb lial lial. | 只有江河与湖泊。 |
Ob ngit hsenb nenx dail, | 我俩来看那神仙, |
Dail naib gheix xid diangl, | 是个什么妈妈生, |
Jef dangt hsenb nenx dail? | 才有这个神仙呀? |
Wuk Xib Wangx hvib lal, | 西汪婆婆好心人, |
Ghat diangs dliel hnaib niul, | 架起那座远古桥, |
Ghat diangs ghab waix niel, | 天空架桥 [20] 才能生, |
Jef yis hsenb nenx dail. | 才能生下那神仙。 |
Niangx nongd hsangb wangs bil, | 现在有了千万坡, |
Hsangb bens ngix hob xil, | 千份祭祀雷公肉 [21] , |
Hsangb qik ngix qangb nal. | 千串房族祭祀肉 [22] 。 |
Eb seix dot dlod diongl, | 江河也有山冲流, |
Hxab seix dot dliangd liol, | 纺车也能摇转动, |
Fangb seix dot hxangd jenl, | 田地也会出米粮, |
Bib seix dot ud nangl, | 我们也得到衣穿, |
Vut jangx gheix xid mongl. | 美好生活说不完。 |
Niangx denx juf ob bil, | 从前只有十二坡, |
Juf ob bens ngix xil, | 一十二份祭雷肉, |
Juf ob qangb ngix nal. | 一十二串供祖宗, |
Eb ax ghot dlad diongl, | 有水不够泻山冲, |
Hxab ax ghot dliangd liol, | 有车不够纺线用, |
Fangb ax ghot hxangd jenl, | 田地产粮不够吃, |
Hxat jangx gheix xid mongl. | 说起来哟真是穷。 |
Hxub Niux daib bad lul, | 修狃是个英雄汉, |
Mif niux hlieb jangd jel, | 喙子大得像碓杆, |
Liangs dax gib bol diol, | 头上高高两只角, |
Jil lob hlieb dongs nongl, | 脚杆粗大如仓柱, |
Jil hab hlieb yas diel. | 鞋子宽大像撮箕。 |
Xongx eb jit jes lol, | 它沿江河往西行, |
Diex khab eb dlial dlial. | 踩踏江河水断流。 |
Mongl khent juf ob bil, | 它去撬拱十二坡, |
Ib khent ghab bob zangl. | 一拱山坡就崩塌。 |
Laib niux xix diongl diongl, | 它用喙子咚咚撞, |
Hlod eb niux hsot bil, | 口水滴淌洗山坡, |
Ghab zat los bel dlel, | 山坡岩石纷纷落, |
Juf ob bob zul zangl, | 十二座山全破碎, |
Jangx hsangb laib bil lol. | 变成千个小山坡。 |
Bongt eb jox hvib lal, | 水汽有副好心肠, |
Ghat diangs waix diongb yangl, | 它在空中架桥梁, |
Dlob ghot eb dax nil, | 四面黑白水涌流, |
Eb dlub jit diangs mongl, | 白水流向桥上走, |
Eb dlaib vuk diangs lol, | 黑水流向桥下去, |
Nenk ghenk jangx vib diangl, | 两股拧成打火石, |
Tent dlinf jangx ib dail, | 一个生命就孕育, |
Yang haif diongx hmongb lol, | 它从心心飞出来, |
Jef dangt Hxub Niux dail. | 才有那个大修狃。 |
Hxub Niux daib bad lul, | 这个修狃英雄汉, |
Dangt jangx hsangb laib bil. | 它造成了千山坡。 |
Yangx Yub daib bad lul, | 优美是个聪明人, |
Nenx diub diot nangl lol. | 他从东方往西行。 |
Lol ngit hsangb laib bil, | 他来查看千山坡, |
Ghab bob ax bil wenl, | 看见山坡还不稳, |
Nenx diub jef vud lol: | 急忙催促大家说: |
“Hvit vongs hvit vongs bil, | “你们快点快点呀, |
Hvit vongs xongt jos yal, | 快点架起炉子吧, |
Xongt jos ghab zangx dlangl, | 炉子架在坪子上, |
Xongt jos zat bob bil, | 架起炉来铸山坡, |
Jef dot bob bil lal.” | 要铸才得好山坡。” |
Lol wix haib lol sos, | 我们唱呀唱到啦, |
Lol wix gid zat jes. | 唱到那段铸山歌。 |
Ob ngit xangf niangx nongl, | 我俩看看现在吧, |
Jos dab fangx liub wil. | 黄泥土炉铸铁锅。 |
Hfab ngit xangf niangx niul, | 回头去看古时候, |
Jos deb lel liub nangl, | 兜娄 [23] 炉子铸山坡, |
Zat jes dliel hnaib niul. | 铸那远古大山坡。 |
Ob hxid tongd liub wil, | 我俩看铸锅风箱, |
Det dlongx dlub tid lol, | 白泡桐木来造成, |
Maib mox gheib tiet yangl, | 鸡毛活塞作牵引, |
Gib ninx ait bed nol. | 牛角作的风箱柄。 |
Hfab hxid tongd liub nangl, | 来看铸山的风箱, |
Ghab liangx kend tid lol, | 用天仙帚来造成, |
Jex kend qib vangx liangl, | 九把仙帚扫陡岭, |
Maib jex nenf tiet yangl, | 九把扇子来牵引, |
Nenf dex ob bed nol. | 铜扇两头作柄拉。 |
Nenf ax wangb ax wenl, | 扇呀扇呀来回扇, |
Dliof jent menx hob lol, | 风是抽从天上来, |
Dliof jent dax ib dail, | 抽来天风一大股, |
Jangx laib tongd liub nangl, | 就成风箱铸山坡, |
Zat bob dliel hnaib niul. | 铸那远古大山坡。 |
Niangx nongd seix dot dlief, | 现时而今才有火, |
Niangx qend bil dot dlief. | 远古时候没有火。 |
Hox Yab Lil hxut gas, | 火亚立心有主意, |
Mongl ghab vongl pit jes, | 跑到上边山冲里, |
Vib vib bod xit khangk, | 拣硬岩石相撞击, |
Zux ib dul bet penk, | 砰砰击石溅火星, |
Jef xob dul zat bok. | 才得火来铸山坡。 |
Lol wix haib lol sos, | 我们唱呀唱到啦, |
Lol wix gid zat jes. | 唱到这段铸山歌。 |
Ob hxid wil hot gas, | 我俩来看煮鸭锅, |
Wil tob nail hlat xongs, | 看那七月煮鱼锅, |
Wil jib gad diot mais. | 那是妈的蒸饭锅。 |
Daib Diel nangl hxut gas, | 汉人聪明手艺好, |
Ghenx laib tongd lent lens, | 轻轻挑起风箱来, |
Ghenx laib tongd jit jes, | 挑个风箱来西方, |
Daib liub bab tiet jos, | 儿子铸锅爹抽风, |
Bad liub daib tiet jos, | 爹铸锅来儿抽风, |
Liub jangx wil hot gas. | 铸成一口煮鸭锅。 |
Laib nend wil hot gas, | 那是一口煮鸭锅, |
Hfab hxid wil zat jes, | 回头来看铸坡锅, |
Wil liub bil lot nius. | 远古铸造山坡锅。 |
Jul dail Bod Dit Diongs, | 有个人叫鲍迪栋, |
Bod Dit Diongl ghangt jos, | 鲍迪栋来抬炉子, |
Ghab liangx lol tiet jos, | 天上仙女拉风箱, |
Hox Yab Lil zat jes, | 火亚立来掌炉子, |
Liub jangx wil zat bok, | 铸成一个铸坡锅, |
Wil liub bil lot nius, | 悠悠远古铸坡锅。 |
Liub jangx bil bok vas, | 铸造成个尖山坡, |
Ghab vangx bil xit des. | 山坡山岭紧相连。 |
Ob ngit Hox Yab Lil, | 我俩来看火亚立, |
Hox Yab Lil liub nangl, | 看火亚立铸山坡, |
Zat jes dliel hnaib niul. | 铸造远古的山坡。 |
Maix naib maix nal diangl, | 有妈有娘来生养, |
Diongl eb gheix xid yil, | 哪条山冲水清洗, |
Dail naib gheix xid diangl, | 哪个妈妈来生的, |
Jef dangt Hox Yab Lil? | 才有这个火亚立? |
Ghet Xongt niox hnaib niul, | 雄公在那古时候, |
Xangt det niox eb wangl, | 用木棒来搅水塘, |
Nenk ghenk gox vib fal, | 扭拧岩石就爬起, |
Jef dangt Hox Yab Lil, | 才生出个火亚立, |
Hox Yab Lil liub nangl, | 铸山坡的火亚立, |
Zat jes dliel hnaib niul, | 来铸远古的山坡, |
Zat jes ax ab lol. | 一路走来一路铸。 |
Jul dail Bod Dit Diongs, | 有个人叫保迪栋, |
Nix wab nal lol yis. | 铸锅妈妈来生养。 |
Ob ngit nix wab dail, | 我们来看那坩埚, |
Wuk nix wab dail lul, | 坩埚婆婆老人家, |
Dail naib gheix xid diangl, | 哪个妈妈来生她, |
Jef dangt nix wab nal? | 才有这个坩埚妈? |
Mais vib nox hsaid lol, | 青石妈妈来生养, |
Jef dangt nix wab dail. | 才有坩埚老人家。 |
Lol hxid vib nox dail, | 我们来看青石头, |
Dail naib gheix xid diangl, | 哪个妈妈来生养, |
Jef dangt vib nox dail? | 才有那个青石头? |
Hsangb jens gox dab diangl, | 千样物种大地生, |
Bat jens gox dab diangl, | 百样物种大地长, |
Mais gox dab hsaid lol, | 大地妈妈来生养, |
Jef dangt vib nox dail. | 才有那个青石头。 |
Lol hxid wil hot gas, | 我们来看煮鸭锅, |
Wil hsab niul hot gas. | 生钢锅子才煮鸭, |
Laib nend wil hot gas, | 这是那个煮鸭锅, |
Hfab hxid wil zat bok, | 来看铸造山坡锅, |
Wil deb lel zat bok. | 兜娄锅来铸山坡。 |
Yangx Yub dail hxut gas, | 养优是个热心人, |
Nenx diub lol ghangt jos, | 他来挑抬炉子行, |
Ghab liangx lol tiet jos, | 天上仙女拉风箱, |
Bangx Yangx gid wil des, | 榜养 [24] 扛着锅跟随, |
Wangx Wub lol zat bok, | 汪巫 [25] 才来铸山坡, |
Mongl hangd nongd zas dis, | 走到这里铸一下, |
Mongl hangd id zat dis, | 走到那里铸一下, |
Liub jangx bil bok vas, | 铸成一路尖山坡, |
Ghab vangx bil xit des. | 山坡山岭紧相连。 |
Lol wix haib lol sos, | 唱呀唱呵唱到啦, |
Lol wix gid xongt bok. | 唱到这段立山歌。 |
Ob hxid naib xongt nongl, | 我俩来看妈立仓, |
Naib xongt diaf jex jil, | 妈妈立的九柱房, |
Xongt diaf jis nax liel, | 立房来装稻谷粮, |
Jas nax dlub hxangd lol, | 秋收白谷要进仓, |
Xongt jangx dins dil gheil. | 立成仓房稳当当。 |
Hnaib yenx mol jef xongt, | 寅日卯日是吉日 [26] , |
Hnaib xenx sail jef vut. | 辰日巳日才立房 [27] 。 |
Laib nend naib xongt nongl, | 那是妈妈立仓房, |
Hfab hxid Yub xongt bil, | 来看养优立山坡, |
Xongt bob jit waix mongl, | 要把山坡立顶天, |
Xongt jangx dins dil gheil. | 山坡立了稳当当。 |
Hnaib hfud qend jef vut, | 开初那天是吉日, |
Hxib hxud hxid jef xongt. | 毛雨时辰立山坡。 |
Ob hxid naib xongt nongl, | 来看妈妈立仓房, |
Naib xongt diaf jex jil, | 妈妈要立九柱房, |
Yenx hxib gheib gol vangl, | 寅时寨里公鸡叫, |
Mox hxib ob gol nol, | 卯时天就蒙蒙亮, |
Gut liut mongl ghongs vangl, | 妈妈匆忙去寨里, |
Gol dot dail xangs lul, | 去喊来个老巫师, |
Genk xit mox gheib lail, | 纸条剪作鸡毛样 [28] , |
Gangf hsangt nox xab mangl, | 撑把青伞遮住脸 [29] , |
Gangf gheib dlub diot bil, | 雪白公鸡拿手上 [30] , |
Liongx gheib dlub dlial dlial, | 时将白鸡扬一扬 [31] , |
Gol ghab hvib lol nil. | 请嘎西来帮撑房。 |
Ghab hvib vuk bel dlel, | 嘎西山神下山来, |
Lol hniangt ghab max dlenl, | 要立新房斗榫子, |
Naib xongt diaf ghax wenl. | 妈的房屋才稳固。 |
Hfab hxid Yub xongt bil, | 来看养优立山坡, |
Xongt bob dangf xongt nongl, | 立山好比立仓房, |
Mongl ghab dail xangs lul, | 要去请个老巫师, |
Dios vongx eb dail lul, | 来的是个老水龙, |
Genk xit mox gheib lail, | 纸条剪作鸡毛样, |
Gangf beb wex diot bil, | 抓只乌龟在手上, |
Liongx beb wex dlial dlial. | 手把乌龟扬一扬。 |
Gol Fux Fangb dail lul, | 请个甫方老人家, |
Fux Fangb vuk bel dlel, | 甫方匆匆下来啦, |
Lol hniangt ghab vangx bil, | 下来帮助撑山坡, |
Yub xongt bob ghax wenl, | 养优立坡就稳当, |
Xongt bob jit waix mongl. | 立起山坡顶天上。 |
Ob hxid naib xongt nongl, | 我俩来看妈立房, |
Hlat hxub niul xongt nongl, | 立房要用稻草索, |
Xongt sas jit waix mongl. | 一排排房立上去。 |
Laib nend hlat xongt nongl, | 这是立房的绳索, |
Hfab hxid Yub xongt bil, | 来看养优立山坡, |
Hlat menx hob xongt bil, | 雷公绳索立山坡, |
Xongt bob jit waix mongl. | 才把山坡立起来。 |
Jangx Hsab Yenx hvib lal, | 蒋沙尹 [32] 是热心肠, |
Nenx diub diot nangl lol, | 他是来自那东方, |
Gangf diangb langx qud wul, | 拿着一把弯长刀, |
Qud liek diangb hnaid ghongl, | 就像一把弯弓样, |
Diangb langx hsangb dliangx dangl, | 千庹半长刀一把, |
Ngit fangb waix ax lal, | 他见天上不平整, |
Qenk fangb waix xol xol, | 窣窣削着那天上, |
Vis penb vib ful ful, | 碎石灰尘纷纷落, |
Ngit fangb dab ax lal, | 他看地上不平整, |
Hleik fangb dab zel zel, | 霍霍割着那地上, |
Zux penb dab ful ful, | 土块灰尘纷纷溅, |
Ghab dab jef lal lol. | 这样地上才平整。 |
Ghet Xongt wuk Sangf lul, | 雄公嫦婆两老人, |
Ob daib jox hvib lal, | 两个老人好心肠, |
Mongl yuf vib menl menl, | 他俩去撮石渣渣, |
Mong yuf dab mongl mongl, | 去撮碎土细泥巴, |
Dad hsait ghab bob bil. | 拿来垒砌那山坡, |
Ghet Xongt hsait sangx bil, | 雄公公来垒上层, |
Wuk Sangf hsait sangx nangl, | 嫦婆婆去垒下层, |
Hsait jangx ghab bob bil, | 这才垒成那山坡, |
Seix vut liek liub dail, | 也像铸的一个样, |
Jef dot hsangb bob bil. | 这才有了千山坡。 |
Jangx Hsab Yenx vut hxut, | 蒋沙尹是好心肠, |
Dad diangb langx mongl hleik, | 拿把长刀去削割, |
Fangb waix ax bil dliangt. | 天上还没有削平。 |
Yangx Yub dail vut hxut, | 养优是个好心肠, |
Gangl gid nangl hlongt dut, | 匆匆跑来自东方, |
Dliangx pab bil mongl hlait, | 伸开手掌去摩挲, |
Mongl tangb haib mongl hlait, | 去抚了呵又去摩, |
Langl waix dios langl hlait, | 天上那块摩得好, |
Jex pab jus bil hlait, | 九掌就做一次摩, |
Waix dlub lal val hvet. | 天上平整又光滑。 |
Langl dab dios langl hat, | 地上这块是模样, |
Jex pab jex bil hlait, | 九掌分作九次摩, |
Jangx ghab bob bil vut. | 这才摩成好山坡。 |
Niangx nongd eb dlod nangl, | 如今江河向东流, |
Eb seix jas gid mongl, | 滔滔河水有路走, |
Seix maix xangx hxad liangl, | 也有集市去花钱, |
Seix maix jib diod dul, | 也有坑儿来烧火, |
Seix maix fangb tid diel. | 也有地方来开亲。 |
Niangx denx eb qud wul, | 从前潇洒回漩流, |
Vangs ax jas gid mongl, | 河水找不到路走, |
Eb zenx fangb gangl yangl, | 水陆一片大汪洋, |
Langs zenx ghab dut ngil. | 水浪高齐屋檐上。 |
Gangb dul lind det niangs, | 蛀虫能够拔动树, |
Gangb nil od zat los, | 蚂蝗能撬岩石落, |
Dlax jox eb mongl niangs, | 河水漏往地洞走, |
Jox eb hlieb jil dius, | 股股水细如筷子, |
Genx wub wub mongl niangs, | 灌入地洞响呜呜, |
Dlax hnaib hnaib ax ngas. | 大水成天流不干。 |
Hxub Niux daib bad lul, | 修狃是个英雄汉, |
Nenx diub diot nangl lol, | 它从东方走过来, |
Dad lol diangb jut ghongl, | 拿来一把弯锯子, |
Bab lol diangb dot bil, | 带来一把利斧头, |
Xenb jox vangx Ghed Lol, | 砍断那条耇劳岭, |
Eb jef jas gid mongl, | 河水才有路东流, |
Jef maix xangx hxad liangl, | 才有集市去花钱, |
Jef maix jib diod dul, | 才有坑儿来烧火, |
Dangx fangb jef tid diel, | 整个地方可开亲, |
Bas khat liongx lib bil, | 普天之下有亲戚, |
Diut qut seix hangb jul. | 处处访亲处处走。 |
Ob hxid vangx Ghed Lol, | 我俩看那耇劳岭, |
Xenb lol dol vib linl, | 只砍掉些碎石头, |
Xenb lol dol dab del, | 只砍落些黑泥土, |
Langl jox eb bil dil. | 堵拦河水没路走。 |
Hxub Niux daib bad lul, | 修狃是个英雄汉, |
Qab hsat mongl ob dangl, | 刨开泥沙去两边, |
Eb jef jas gid mongl. | 河水才有道路走。 |
Hsenb nenx daib bad lul, | 神仙老人心肠好, |
Hsenb nenx det mos dlel, | 神仙戴顶扁塌帽, |
Dat dat dax hlab gol, | 朝朝都跑来叫喊, |
Hmangt hmangt dax hlab gol, | 暮暮也跑来叫唤, |
Hxat hvib jangx ib niongl, | 心焦火燎很久了, |
Yongt niaf ax bub ngangl. | 肚子饿也不想吃。 |
“Khab qab mongl ghab bil, | “要刨就刨上山坡, |
Xet qab mongl ghab diongl, | 别刨泥石下山冲, |
Dliat fangb vangl khab wul, | 地方留来开田坝, |
Khab zangt lol yis nil, | 开田种稻养姑娘, |
Khab zangt lol yis dial!” | 开田种粮养儿郎!” |
Lol hxid dot pab dul, | 来看劈柴的斧子, |
Dot hsab niul pab dul. | 铁打的斧能劈柴。 |
Laib nend dot pab dul, | 这是劈柴的斧子, |
Hfab hxid dot pab bil, | 回头来看劈山斧, |
Dot deb lel pab bil, | 兜娄斧子劈山坡, |
Pab jox vangx Ghed Lol, | 劈开那条耇劳岭, |
Eb jef jas gid mongl. | 河水才有道路走。 |
Hxub Niux dail hxut gas, | 修狃是个英雄汉, |
Gangl gid nangl hlongt sos, | 他从东方走过来, |
Laib niux dad diut qik, | 粗大喙子六尺长, |
Xix jox gid qat lis, | 来开道路运金银, |
Ib hnaib mongl diut qik, | 一天开了六尺长, |
Juf hnaib mongl diut zangk. | 十天开成六丈远。 |
Hxub Niux daib bad lul, | 修狃是个英雄汉, |
Ghenx lol ib bil xongl, | 它挑来一捆钎子, |
Ib bil cenb jit bil, | 挑捆钎子上山坡, |
Ib bok ib cenb xongl, | 一个山坡戳一钎, |
Cenb not bok dlax jul, | 多戳山坡就通完, |
Vangx vib buk dlongs dlial, | 山岭岩石开坳口, |
Dlax jox eb hsot bil, | 河水沿山坡流淌, |
Leif niox eb dlod nangl, | 剩余河水向东流, |
Jef maix eb hxangd jenl, | 这才有水产稻粮, |
Fangb dab jef dot ngangl. | 天下人才得饭吃。 |
[1] 和尚:苗语称hof hxangt,苗族认为和尚是修仙者,这里的和尚是神仙的同义语。
[2] 友央:苗语Yux Yang1译音,古神名。
[3] 劳栋养、劳栋尹:分别为苗语Lol Dongs Yangs Lol Dongs Yenx译音,是一个人的两个名字。苗族诗歌中的人名多如此。
[4] 甫方:苗语Fux Fangb译音,半神半人者。
[5] 修狃:苗语Hxub Niux译音,半神半兽的动物,似犀牛的形象。
[6] 妹榜、妹留:分别是苗语mais bangx、mais lief译音,二者经常连起来叫mais bangx mais lief,意即蝶母蝶娘、蝴蝶妈妈。
[7] 妹榜、妹留:分别是苗语mais bangx、mais lief译音,二者经常连起来叫mais bangx mais lief,意即蝶母蝶娘、蝴蝶妈妈。
[8] 养优:苗语Yangx Yub 译者,古神名。
[9] 神仙:在苗族古歌中出现的人,多是半神半人性质的,唯有神仙是唯一的神。
[10] 西汪:苗语Xib Wangx译音,半神半人者。
[11] 火亚立:苗语Hox Yab Lil译音,又简称火亚,传说为发明火的半神半人者。
[12] 香妞:苗语Xangb Niux译音,半神半人者。
[13] 叵爬:苗语Bux Pab译音,半神半人者
[14] 科帝:苗语Kob Dit译音,半神半人者。
[15] 盘古:具有神性的人。
[16] 拟人化的云雾。
[17] 申狃:苗语Hsenb Niux译音,修狃的另一名称。
[18] 两块薄片儿:天和地最初是薄薄的两块。
[19] 方西:苗语Fangb Hxib译音,古地名。今贵州省榕江县城苗语叫“方西”,可能沿用古地名。
[20] 架桥:苗族信仰民俗认为架桥可以生儿育女,每年农历二月初二是敬桥节。
[21] 苗族认为雷神是最大的天神,祭雷神时,祭家的房族兄弟有多少户,就把祭肉分成多少份,逐一散给各家,每户一份,作为分祭自家祖宗。
[22] 分成股份散发各家的祭雷神肉,每份肉用竹签穿成串儿。
[23] 兜娄:苗语Deb Lel译音,一种神灵物,苗族民间信仰认为它能解决一切难题。
[24] 榜养:苗语Bangx Yangx译音,半神半人者。
[25] 汪巫:苗语Wangx Wub译音,半神半人者。
[26] 苗族认为寅日、辰日、巳日是立房吉日。
[27] 苗族认为寅日、辰日、巳日是立房吉日。
[28] 苗族立新房子时要祭保护神“嘎西”(ghab hvib),其过程是请个祭师来剪纸条作鸡毛状,挂在一棵砍来的小树上,然后,祭师手撑一把青布伞,一手抓一只白公鸡,并将白鸡时时扬一扬,一边念祭词一边抛撒白米。
[29] 苗族立新房子时要祭保护神“嘎西”(ghab hvib),其过程是请个祭师来剪纸条作鸡毛状,挂在一棵砍来的小树上,然后,祭师手撑一把青布伞,一手抓一只白公鸡,并将白鸡时时扬一扬,一边念祭词一边抛撒白米。
[30] 苗族立新房子时要祭保护神“嘎西”(ghab hvib),其过程是请个祭师来剪纸条作鸡毛状,挂在一棵砍来的小树上,然后,祭师手撑一把青布伞,一手抓一只白公鸡,并将白鸡时时扬一扬,一边念祭词一边抛撒白米。
[31] 苗族立新房子时要祭保护神“嘎西”(ghab hvib),其过程是请个祭师来剪纸条作鸡毛状,挂在一棵砍来的小树上,然后,祭师手撑一把青布伞,一手抓一只白公鸡,并将白鸡时时扬一扬,一边念祭词一边抛撒白米。
[32] 蒋沙尹:苗语Jangx Hsab Yenx译音,半人半神者。