犁东耙西
Kab Nangl Kak Jes
Dot hniub dot jangx jul, | 枫树种子得到啦, |
Dot hniub nongt kab nangl, | 得了树种要犁东 [1] , |
Nongt kak jes dax yel! | 要耙西 [2] 来栽树啦。 |
Kab ib yul dus dais, | 一犁下来山破碎, |
Fangb dab gal jus yangs, | 天下矮了一大截, |
Mangx diangl hlieb xongs bes. | 枫树生长七大抱。 |
Dlab liek laib niangx nongd, | 假若说是这年代, |
Niak mais bob dox hsaid, | 耕牛的妈包岛生, |
Dail ninx hlieb nongl dongd, | 水牛大得像仓库, |
Job diot Jangx Vangb dad, | 水牛交给姜央牵, |
Jangx Vangb mongl kab qed, | 姜央牵牛去犁田, |
Kab zangt nangl eb fangd, | 去犁东方水田坝, |
Kab zangt yis zab bad, | 犁田来养五支爹, |
Yis diut ghet niangx qend. | 奉养远古六祖先。 |
Laib nend Vangb kab qed, | 那是姜央犁坝田, |
Lol hxid Xangb kab khongd. | 来看榜香犁山岭。 |
Niak mais dail xid hsaid? | 耕牛的妈谁生养? |
Niak mais Yux Yangb hsaid, | 耕牛的妈友央 [3] 生, |
Dail ninx hlieb dail ghangd, | 生个水牛青蛙样, |
Xuk niangb laib vux hlod, | 关在竹笼用手拎, |
Xangb dad mongl kab khongd, | 榜香拿去犁山坡, |
Kab bil bil max hfaid, | 它犁山坡犁不翻, |
Kab dlangl dlangl max lind. | 它犁大地犁不成。 |
Lol ngit Xangb kab khongd, | 来看榜香犁山坡, |
Dail ninx hlieb dail ghangd, | 水牛像个大青蛙。 |
Bub wil dail xid ait liod? | 要捉什么当耕牛? |
Wil Hxub Niux ait liod. | 要捉修狃当耕牛。 |
Kab bil bil jef hfaid, | 它犁山坡犁得翻, |
Kab dlangl dlangl jef lind. | 它犁大地犁得下。 |
Lol hxid kab kak jes, | 我们来看犁耙西 [4] , |
Kab ib yux dus dais, | 一犁下去山破碎, |
Mangx diangl hlieb xongs bes. | 枫树生长七抱大。 |
Dad laib ghab dlangb yenl, | 牛轭要用肩上背, |
Hsangk deis dax dib jil, | 哪个来把树枝打, |
Hsangk deis dax yub ghongl, | 谁个又来纡弯的, |
Jef dot ghab dlangb yenl, | 拿它来作犁牛轭, |
Dad diot Bangx Xangb Yul? | 榜香猷公用耙西? |
Dliek ngas dax dib jil, | 冬天冰凌打树枝, |
Dat bangs dax yub ghongl, | 霜冻又来给纡弯, |
Jef dot ghab dlangb yenl. | 这才得到个牛轭。 |
Jak diot ninx hlieb dliangl, | 架在水牛肩头上, |
Xangb dad mongl kab nangl, | 榜香才拿去犁东, |
Kak jes dliel hnaib niul, | 远古时候耙山坡, |
Kak jes jenl mangx yel, | 耙山坡来栽枫树, |
Jenl diangb det niangx niul. | 栽棵远古枫香树。 |
Lol wix khangd kak jes, | 我们唱到耙西歌, |
Lol xangx khangd kak jes. | 我们来赞耙山坡。 |
Dios liek Jangx Vangb gid, | 好比姜央去犁田, |
Jangx Vangb mongl kab qed, | 姜央牵牛犁田土, |
Kab zangt nangl eb fangd, | 犁耙东方水坝田, |
Kab zangt yis zab bad, | 犁田来养五支父, |
Yis diut ghet hnaib qend. | 奉养远古六支祖。 |
Niux kab hsab niul tid, | 铧口生钢来铸造, |
Laib liax ghab yel said, | 栎木砍来造犁头, |
Gid nend Vangb kab qed. | 那是姜央犁田土。 |
Lol hxid Xangb kab khongd, | 来看榜香犁山坡, |
Liax kab det gheix xid? | 什么树木造犁头? |
Niux kab dint gheix xid? | 什么东西造铧口? |
Liax kab deb lel dind, | 犁头要用兜勒造, |
Niux kab deb lel dind. | 兜勒也要造铧口。 |
Dad diot Bangx Xangb dad, | 拿给榜香公去用, |
Bangx Xangb mongl kab khongd, | 榜香拿去犁山坡, |
Kak jes dliel hnaib qend. | 犁东耙西在远古。 |
Lol wix khangd pit jes, | 我们唱到耙西歌, |
Lol xangx khangd pit jes, | 我们来赞耙山坡, |
Dib bad ghangd kab bis. | 赶只公蛙去犁地。 |
Jul dail bongl hlat kak, | 来看那双犁耙索, |
Maib diel xid nenk ghenk? | 用什么来扭成的? |
Maib hxub nix nenk ghenk, | 用稻草芯扭成的。 |
Jef jangx bongl hlat kak, | 才得那双犁耙索, |
Vangb dad mongl kab bis. | 姜央拿去犁田地。 |
Jox nend jox Vangb gid, | 那是姜央犁田地, |
Lol ngit Bangx Xangb gid. | 来看榜香犁山坡。 |
Jul dail bongl hlat kak, | 来看那双犁耙索, |
Maib diel xid nenk ghenk? | 要用什么来搓扭? |
Maib deb lel nenk ghenk, | 要用兜勒来搓扭, |
Jef jangx bongl hlat kak, | 搓扭成双犁耙索, |
Dad diot Bangx Xangb dad, | 交给榜香公公用, |
Bangx Xangb mongl kab khongd, | 榜香拿去犁山坡, |
Kak jes jenl hniub dod, | 耙西栽种枫香木, |
Jenl hniub det hnaib qend. | 栽种远古枫香树。 |
Lol hxid khangd kab bis, | 我们来看犁田地, |
Daib dad vangl kab bis. | 村中父子犁田土。 |
Jul dail diangb zenk ceik, | 还有一根赶牛鞭, |
Maib diel xid ait zenk? | 牛鞭要用什么做? |
Maib hlod nal ait zenk, | 牛鞭要用竹子做, |
Dad diot Jangx Vangb dad, | 交给姜央拿去用, |
Jangx Vangb mongl kab qed, | 姜央用去犁田土, |
Kab zangt yis zab bad, | 犁田来养五支父, |
Yis diut ghet hnaib qend. | 奉养远古六支祖。 |
Gid nend Jangx Vangb gid, | 那是姜央犁田土, |
Lol hxid Bangx Xangb gid. | 来看榜香犁山坡。 |
Bangx Xangb mongl kab khongd, | 榜香公公犁山坡, |
Maib diel xid ait zenk? | 用什么来作鞭子? |
Maib hxud hxid ait zenk, | 用毛雨来作鞭子, |
Xangb dad mongl kab pangt, | 拿给榜香去犁坡, |
Kab jes jenl det ghot. | 犁山栽种古枫树。 |
Lol wix khangd kak jes, | 我们唱到耙西歌, |
Lol xangx khangd kak jes. | 来赞犁耙大山坡。 |
Jib bad vangl kab bis, | 寨中叔伯犁田地, |
Jangx Vangb not jid ad, | 姜央 [5] 家里姊妹多, |
Des Jangx Vangb wil ghangd, | 跟随姜央捉青蛙, [6] |
Wil nail nox diangd zaid. | 捕捉青鱼好回家。 |
Gid nend Jangx Vangb gid, | 那是姜央犁田土, |
Lol hxid Bangx Xangb gid. | 来看榜香犁山坡。 |
Bangx Xangb mongl kab khongd, | 榜香公公去犁山, |
Xangb dot maix jid ad, | 榜香家里没姊妹, |
Hsangk yox ib dail xid, | 有个叫做什么呀, |
Dex Bangx Xangb wil ghangd, | 跟随榜香捉青蛙, |
Wil nangb nox diangd zaid? | 捉个青蛇转回家? |
Kak liax daib bad hliod, | 喜鹊是个热心肠, |
Des Bangx Xangb wil ghangd, | 跟随榜香捉青蛙, |
Wil nangb nox diangd zaid. | 捉个青蛇转回家。 |
Lol wix khangd kak jes, | 我们唱到耙西歌, |
Lol xangx khangd kak jes. | 来赞榜香耙山坡。 |
Jib bad vangl kab bis, | 村中叔伯犁田土, |
Neif kab jas gheix xid? | 压犁遇见什么呀? |
Xuk kab jas gheix xid? | 提犁遇见什么呀? |
Neif kab jas ghad mad, | 压犁遇见稀泥土, |
Xuk kab jas ghad hliad. | 提犁遇见浮渣滓。 |
Gid nend Jangx Vangb gid, | 那是姜央犁田土, |
Lol hxid Bangx Xangb gid, | 来看榜香犁山坡, |
Bangx Xangb mongl kab khongd, | 榜香公公犁山坡, |
Neif kab jas gheix xid? | 压犁遇见什么呀? |
Xuk kab jas gheix xid? | 提犁遇见什么呀? |
Neif kab jangx ghab diongl, | 压犁现出深山冲, |
Xuk kab jangx bob bil. | 提犁就成高山坡。 |
Lol wix khangd kak jes, | 我们唱到耙西歌, |
Lol xangx khangd kak jes. | 来赞榜香耙山坡。 |
Jib bad vangl kab bis, | 寨中叔伯犁田土, |
Liax kab jas diel xid? | 犁头遇见什么呀? |
Niux kab jas diel xid? | 犁铧遇见什么呀? |
Liax kab jas ghad mad, | 犁头遇见稀泥淖, |
Niux kab jas nail hsod. | 犁铧遇见小草鱼。 |
Gid nend Vangb kab qed, | 那是姜央犁田土, |
Lol hxid Bangx Xangx gid. | 来看榜香犁山坡。 |
Bangx Xangb mongl kab khongd, | 榜香公公犁山坡, |
Kak jes jenl hniub dod. | 耙西栽种枫香树。 |
Liax kab jas diel xid? | 犁头遇见什么呀? |
Niux kab jas diel xid? | 犁铧遇见什么呀? |
Liax kab jas vib bod, | 犁头前边遇石头, |
Niux kab jas nail kid, | 犁铧旁边见鲵鱼, |
Fal guf max fal hfud, | 拱起脊背埋着头, |
Fal laib niux god qod. | 又把嘴巴来翘起。 |
Lol wix khangd kab jes, | 我们唱到犁西歌, |
Lol xangx khangd kab jes. | 来赞榜香犁山坡。 |
Kab wix dangl hmangt gos, | 犁田将近傍晚时, |
Jangx Vangb jent diel xid? | 姜央来烧什么吃? |
Jangx Vangb jent nail hsod, | 姜央要烧草鱼吃, |
Jent nail nongx hlaid gad, | 烧了草鱼来下饭, |
Nongx jangx hangb diangd zaid. | 吃了才好转回家。 |
Gid nend Jangx Vangb gid, | 那是姜央犁田土, |
Lol hxid Bangx Xangb gid. | 来看榜香犁山坡。 |
Bangx Xangb Yul kab khongd, | 榜香猷公犁山坡, |
Kak jes jenl hniub dod, | 耙西栽种枫木树, |
Jenl dail det niangx qend. | 栽棵远古枫木树。 |
Kab wix dangl hmangt gos, | 犁到天黑傍晚时, |
Bangx Xangb jent diel xid? | 榜香猷公烧什么? |
Jent diel xid hlaid gad? | 要烧什么下饭吃? |
Bangx Xangb jent nail kid, | 榜香猷公烧鲵鱼, |
Jent nangb nongx hlaid gad, | 要烧鲵鱼来下饭, |
Nongx jangx hangb diangd zaid. | 吃了饭后好回家。 |
Lol wix gid kab jes, | 我们唱到犁西歌, |
Lol xangx gid kab jes. | 来赞榜香犁山坡。 |
Bangx Xangb Yul kab pangt, | 榜香猷去犁山坡, |
Kab pangt jenl hniub det. | 犁了山坡种枫树。 |
Kab wix dliel hmangt gos, | 犁到天黑傍晚时, |
Hnaib wix bil hxat yas, | 太阳傍山要落坡, |
Bangx Xangb jent nail kid, | 榜香猷公烧鲵鱼, |
Jent nangb nongx hlaid gad. | 烧烤青蛇下饭吃。 |
Dal bongl nangb nox diub, | 还有两条青背蛇, |
Nal hangd deis dax kub, | 什么爹妈来生养, |
Diangl bongl nangb nox diub? | 才有两条青背蛇? |
Bongl dlob ghent fangb hob, | 天上两个好后生, |
Bongl daib pik fangb dab, | 地上两个美姑娘, |
Nil jil ghab vangx jenb, | 站在金山上谈情, |
Los lol ib jox hxangb, | 掉落下来根丝线, |
Diangl bongl nangb nox diub, | 才生那对青背蛇, |
Xangb dad jent nongx hnaib. | 榜香天天烧来吃。 |
Lol wix khangd kab jes, | 我们唱到犁西歌, |
Lol xangx khangd kab jes. | 来赞榜香犁山坡。 |
Kab leit jes gheix xid, | 犁到哪里的时候, |
Dait ghab tangb kab diud? | 犁柱忽然折断了? |
Kab leit vangx vib nied, | 犁到山岭陡岩边, |
Dait ghab tangb kab diud. | 犁柱忽然折断了。 |
Jus fangk mongl ghangb gid, | 把它扔去路坎下, |
Hmangt jas dail gheix xid? | 夜里变成个什么? |
Jangx dail beb dlenl jid. | 变只乌龟钻水潭。 |
Kab jes kab jangx jul, | 犁东耙西已完毕, |
Kab jangx jul hsongt jens. | 犁完了要送工具。 |
Hsongt kab mongl pit deis? | 犁儿送到哪里去? |
Hsongt liax mongl pit deis? | 犁头送到哪里去? |
Hsongt kab mongl bil bangs, | 犁儿送到山坡上, |
Dangl lol ghangb ot sos, | 等到以后的年代, |
Bub jangx diel ait deis? | 不知变成个什么? |
Jangx laib bil bok vas. | 变成一个尖山坡。 |
Hsongt dlangb mongl pit jes, | 牛轭送到西边去, |
Dangl lol ghangb ot sos, | 等到以后的年代, |
Mongl jangx ghab lot dlongs. | 变成一个山坳坳。 |
Hsongt liax mongl pit niangs, | 犁头送去山冲里, |
Dangl lol ghangb ot sos, | 等到以后的年代, |
Mongl jangx dail dlot vos. | 变成一只穿山甲。 [7] |
Lol wix khangd kab jes, | 我们唱到犁西歌, |
Lol xangx khangd kab jes. | 来赞榜香犁山坡。 |
Kab jes kab jangx jul, | 犁东耙西已完毕, |
Kab jangx jul hsongt jens, | 犁耙完了送工具, |
Hsongt diel maib ait bas. | 什么工具都送走。 |
Dal laib wangx ghangb ghangl, | 还剩一个牛打脚 [8] , |
Hsongt diot jox deis mongl? | 又要送到哪里去? |
Hsongt mongl ghab vangx bil, | 送到山坡岭上去, |
Dangl niangx ghangb leit lol, | 等到以后的年代, |
Mongl jas jens gheix xil? | 变化成个什么呢? |
Jangx dail nangb gheik bil, | 变成一条两头蛇, |
Ob dangl ghab hfud lial. | 首尾都有个脑袋。 |
Lol wix khangd kab jes, | 我们唱到犁西歌, |
Lol xangx khangd kab jes. | 来赞榜香犁山坡。 |
Kab jes kab jangx jul, | 犁东耙西已完毕, |
Kab jangx jul hsongt jens, | 犁耙完毕送工具, |
Hsongt diel maib ait bas. | 一定要送个齐全。 |
Dal laib niux kab lod, | 剩下一个断铧口, |
Dangl leit niangx ghangb diangd, | 等到以后的年代, |
Mongl jas jens gheix xid? | 它去变成个什么? |
Jangx dail Jenb Hsongd Ghangd, | 变成那个金松冈 [9] , |
Wangx Lef Lax bad hliod, | 一个好汉陆腊王 [10] , |
Jus baix dab vud hseid. | 刚生下地会讲话。 |
Kab jes kab jangx jul, | 犁东耙西已完毕, |
Kab jangx jul hsongt jens, | 犁耙完毕送工具, |
Hsongt diel maib ait bas. | 要送就送个齐全。 |
Hsongt ninx mongl qut mais, | 水牛送去妈妈家, |
Jib bad vangl dot yis, | 寨中叔伯得喂养, |
Jef dad mongl kab bis, | 才得牵去犁田地, |
Kab lix yis diut mais, | 犁田奉养六支母, |
Zab bad dliel lot nius. | 奉养远古五支父。 |
Jib bad vangl hsongt jens, | 寨中叔伯送工具, |
Dad diel xid hsongt jens? | 拿什么来送工具? |
Dad gheib ghol hsongt jens, | 拿只鸡来送工具, |
Baib niangx nil hsongt jens. | 要姑娘去送工具。 |
Hsongt ninx mongl qut mais, | 水牛送去妈妈家, |
Mongl dex daib nenl yus. | 去和舅爷们居住。 |
Gid nend Vangb hsongt jens, | 那是姜央送工具, |
Lol hxid Xangb hsongt jens. | 来看榜香送工具。 |
Maib diel xid hsongt jens? | 拿什么来送工具? |
Maib hxud hxid hsongt jens, | 拿毛雨来送工具, |
Hsongt ninx ghab wul was, | 水牛送去山凹凹, |
Ghab yox eb dangl niangs. | 送去山湾河岸边。 |
Lol wix khangd hsongt jens, | 我们唱到送工具, |
Lol xangx khangd hsongt jens. | 我们来赞送工具。 |
Ninx mongl dal hfut vas, | 水牛去了留下角 [11] , |
Dangl niangx ghangb lol sos, | 等到以后的年代, |
Yox baib dail xid gangf? | 拿给哪个人去用? |
Yox baib daib Diel gangf, | 拿给汉人去乱用, |
Dail Diel gid nangl jes, | 汉人扛起到处游, |
Mongl xangx hfib xangx dlas. | 到处游来夸富贵。 |
[1] 这里的“东”和“西”指大地、山坡。
[2] 这里的“东”和“西”指大地、山坡。
[3] 友央:苗语Yux Yangl译音,半神半兽者。
[4] 犁耙西:犁东耙西的简称,亦可简称犁东、犁西、耙西。犁东耙西,其意为犁耙天下,犁耙山坡。
[5] 这里的姜央指现代人。
[6] 苗族犁田时,哥哥在前边犁,姊妹在后边捞鱼虾。捉青蛙是比兴,其实是捉鱼。
[7] 苗族热爱劳动,对劳动工具也极敬重,一季活儿结束了,要把工具洗干净后,分别送去搁置保存起来,认为工具也有功劳,让它们去变化成各种东西。
[8] 犁耙索拴在犁耙前边的一根横木,俗称“牛打脚”。
[9] 金松冈、陆腊王:分别系苗语Jenb Hsongd Ghangd、Wangx Lef Lax译音,是同一个理老的名字,前者是本名,后者是敬称。
[10] 金松冈、陆腊王:分别系苗语Jenb Hsongd Ghangd、Wangx Lef Lax译音,是同一个理老的名字,前者是本名,后者是敬称。
[11] 苗俗,杀水牛祭祖后,牛角留下来放在香火下纪念祖先。