搜索
   登录

犁东耙西
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-11-01 文章字数:7708字

犁东耙西

Kab Nangl Kak Jes

Dot hniub dot jangx jul,

枫树种子得到啦,

Dot hniub nongt kab nangl,

得了树种要犁东 [1]

Nongt kak jes dax yel!

要耙西 [2] 来栽树啦。

Kab ib yul dus dais,

一犁下来山破碎,

Fangb dab gal jus yangs,

天下矮了一大截,

Mangx diangl hlieb xongs bes.

枫树生长七大抱。

Dlab liek laib niangx nongd,

假若说是这年代,

Niak mais bob dox hsaid,

耕牛的妈包岛生,

Dail ninx hlieb nongl dongd,

水牛大得像仓库,

Job diot Jangx Vangb dad,

水牛交给姜央牵,

Jangx Vangb mongl kab qed,

姜央牵牛去犁田,

Kab zangt nangl eb fangd,

去犁东方水田坝,

Kab zangt yis zab bad,

犁田来养五支爹,

Yis diut ghet niangx qend.

奉养远古六祖先。

Laib nend Vangb kab qed,

那是姜央犁坝田,

Lol hxid Xangb kab khongd.

来看榜香犁山岭。

Niak mais dail xid hsaid?

耕牛的妈谁生养?

Niak mais Yux Yangb hsaid,

耕牛的妈友央 [3] 生,

Dail ninx hlieb dail ghangd,

生个水牛青蛙样,

Xuk niangb laib vux hlod,

关在竹笼用手拎,

Xangb dad mongl kab khongd,

榜香拿去犁山坡,

Kab bil bil max hfaid,

它犁山坡犁不翻,

Kab dlangl dlangl max lind.

它犁大地犁不成。

Lol ngit Xangb kab khongd,

来看榜香犁山坡,

Dail ninx hlieb dail ghangd,

水牛像个大青蛙。

Bub wil dail xid ait liod?

要捉什么当耕牛?

Wil Hxub Niux ait liod.

要捉修狃当耕牛。

Kab bil bil jef hfaid,

它犁山坡犁得翻,

Kab dlangl dlangl jef lind.

它犁大地犁得下。

Lol hxid kab kak jes,

我们来看犁耙西 [4]

Kab ib yux dus dais,

一犁下去山破碎,

Mangx diangl hlieb xongs bes.

枫树生长七抱大。

Dad laib ghab dlangb yenl,

牛轭要用肩上背,

Hsangk deis dax dib jil,

哪个来把树枝打,

Hsangk deis dax yub ghongl,

谁个又来纡弯的,

Jef dot ghab dlangb yenl,

拿它来作犁牛轭,

Dad diot Bangx Xangb Yul?

榜香猷公用耙西?

Dliek ngas dax dib jil,

冬天冰凌打树枝,

Dat bangs dax yub ghongl,

霜冻又来给纡弯,

Jef dot ghab dlangb yenl.

这才得到个牛轭。

Jak diot ninx hlieb dliangl,

架在水牛肩头上,

Xangb dad mongl kab nangl,

榜香才拿去犁东,

Kak jes dliel hnaib niul,

远古时候耙山坡,

Kak jes jenl mangx yel,

耙山坡来栽枫树,

Jenl diangb det niangx niul.

栽棵远古枫香树。

Lol wix khangd kak jes,

我们唱到耙西歌,

Lol xangx khangd kak jes.

我们来赞耙山坡。

Dios liek Jangx Vangb gid,

好比姜央去犁田,

Jangx Vangb mongl kab qed,

姜央牵牛犁田土,

Kab zangt nangl eb fangd,

犁耙东方水坝田,

Kab zangt yis zab bad,

犁田来养五支父,

Yis diut ghet hnaib qend.

奉养远古六支祖。

Niux kab hsab niul tid,

铧口生钢来铸造,

Laib liax ghab yel said,

栎木砍来造犁头,

Gid nend Vangb kab qed.

那是姜央犁田土。

Lol hxid Xangb kab khongd,

来看榜香犁山坡,

Liax kab det gheix xid?

什么树木造犁头?

Niux kab dint gheix xid?

什么东西造铧口?

Liax kab deb lel dind,

犁头要用兜勒造,

Niux kab deb lel dind.

兜勒也要造铧口。

Dad diot Bangx Xangb dad,

拿给榜香公去用,

Bangx Xangb mongl kab khongd,

榜香拿去犁山坡,

Kak jes dliel hnaib qend.

犁东耙西在远古。

Lol wix khangd pit jes,

我们唱到耙西歌,

Lol xangx khangd pit jes,

我们来赞耙山坡,

Dib bad ghangd kab bis.

赶只公蛙去犁地。

Jul dail bongl hlat kak,

来看那双犁耙索,

Maib diel xid nenk ghenk?

用什么来扭成的?

Maib hxub nix nenk ghenk,

用稻草芯扭成的。

Jef jangx bongl hlat kak,

才得那双犁耙索,

Vangb dad mongl kab bis.

姜央拿去犁田地。

Jox nend jox Vangb gid,

那是姜央犁田地,

Lol ngit Bangx Xangb gid.

来看榜香犁山坡。

Jul dail bongl hlat kak,

来看那双犁耙索,

Maib diel xid nenk ghenk?

要用什么来搓扭?

Maib deb lel nenk ghenk,

要用兜勒来搓扭,

Jef jangx bongl hlat kak,

搓扭成双犁耙索,

Dad diot Bangx Xangb dad,

交给榜香公公用,

Bangx Xangb mongl kab khongd,

榜香拿去犁山坡,

Kak jes jenl hniub dod,

耙西栽种枫香木,

Jenl hniub det hnaib qend.

栽种远古枫香树。

Lol hxid khangd kab bis,

我们来看犁田地,

Daib dad vangl kab bis.

村中父子犁田土。

Jul dail diangb zenk ceik,

还有一根赶牛鞭,

Maib diel xid ait zenk?

牛鞭要用什么做?

Maib hlod nal ait zenk,

牛鞭要用竹子做,

Dad diot Jangx Vangb dad,

交给姜央拿去用,

Jangx Vangb mongl kab qed,

姜央用去犁田土,

Kab zangt yis zab bad,

犁田来养五支父,

Yis diut ghet hnaib qend.

奉养远古六支祖。

Gid nend Jangx Vangb gid,

那是姜央犁田土,

Lol hxid Bangx Xangb gid.

来看榜香犁山坡。

Bangx Xangb mongl kab khongd,

榜香公公犁山坡,

Maib diel xid ait zenk?

用什么来作鞭子?

Maib hxud hxid ait zenk,

用毛雨来作鞭子,

Xangb dad mongl kab pangt,

拿给榜香去犁坡,

Kab jes jenl det ghot.

犁山栽种古枫树。

Lol wix khangd kak jes,

我们唱到耙西歌,

Lol xangx khangd kak jes.

来赞犁耙大山坡。

Jib bad vangl kab bis,

寨中叔伯犁田地,

Jangx Vangb not jid ad,

姜央 [5] 家里姊妹多,

Des Jangx Vangb wil ghangd,

跟随姜央捉青蛙, [6]

Wil nail nox diangd zaid.

捕捉青鱼好回家。

Gid nend Jangx Vangb gid,

那是姜央犁田土,

Lol hxid Bangx Xangb gid.

来看榜香犁山坡。

Bangx Xangb mongl kab khongd,

榜香公公去犁山,

Xangb dot maix jid ad,

榜香家里没姊妹,

Hsangk yox ib dail xid,

有个叫做什么呀,

Dex Bangx Xangb wil ghangd,

跟随榜香捉青蛙,

Wil nangb nox diangd zaid?

捉个青蛇转回家?

Kak liax daib bad hliod,

喜鹊是个热心肠,

Des Bangx Xangb wil ghangd,

跟随榜香捉青蛙,

Wil nangb nox diangd zaid.

捉个青蛇转回家。

Lol wix khangd kak jes,

我们唱到耙西歌,

Lol xangx khangd kak jes.

来赞榜香耙山坡。

Jib bad vangl kab bis,

村中叔伯犁田土,

Neif kab jas gheix xid?

压犁遇见什么呀?

Xuk kab jas gheix xid?

提犁遇见什么呀?

Neif kab jas ghad mad,

压犁遇见稀泥土,

Xuk kab jas ghad hliad.

提犁遇见浮渣滓。

Gid nend Jangx Vangb gid,

那是姜央犁田土,

Lol hxid Bangx Xangb gid,

来看榜香犁山坡,

Bangx Xangb mongl kab khongd,

榜香公公犁山坡,

Neif kab jas gheix xid?

压犁遇见什么呀?

Xuk kab jas gheix xid?

提犁遇见什么呀?

Neif kab jangx ghab diongl,

压犁现出深山冲,

Xuk kab jangx bob bil.

提犁就成高山坡。

Lol wix khangd kak jes,

我们唱到耙西歌,

Lol xangx khangd kak jes.

来赞榜香耙山坡。

Jib bad vangl kab bis,

寨中叔伯犁田土,

Liax kab jas diel xid?

犁头遇见什么呀?

Niux kab jas diel xid?

犁铧遇见什么呀?

Liax kab jas ghad mad,

犁头遇见稀泥淖,

Niux kab jas nail hsod.

犁铧遇见小草鱼。

Gid nend Vangb kab qed,

那是姜央犁田土,

Lol hxid Bangx Xangx gid.

来看榜香犁山坡。

Bangx Xangb mongl kab khongd,

榜香公公犁山坡,

Kak jes jenl hniub dod.

耙西栽种枫香树。

Liax kab jas diel xid?

犁头遇见什么呀?

Niux kab jas diel xid?

犁铧遇见什么呀?

Liax kab jas vib bod,

犁头前边遇石头,

Niux kab jas nail kid,

犁铧旁边见鲵鱼,

Fal guf max fal hfud,

拱起脊背埋着头,

Fal laib niux god qod.

又把嘴巴来翘起。

Lol wix khangd kab jes,

我们唱到犁西歌,

Lol xangx khangd kab jes.

来赞榜香犁山坡。

Kab wix dangl hmangt gos,

犁田将近傍晚时,

Jangx Vangb jent diel xid?

姜央来烧什么吃?

Jangx Vangb jent nail hsod,

姜央要烧草鱼吃,

Jent nail nongx hlaid gad,

烧了草鱼来下饭,

Nongx jangx hangb diangd zaid.

吃了才好转回家。

Gid nend Jangx Vangb gid,

那是姜央犁田土,

Lol hxid Bangx Xangb gid.

来看榜香犁山坡。

Bangx Xangb Yul kab khongd,

榜香猷公犁山坡,

Kak jes jenl hniub dod,

耙西栽种枫木树,

Jenl dail det niangx qend.

栽棵远古枫木树。

Kab wix dangl hmangt gos,

犁到天黑傍晚时,

Bangx Xangb jent diel xid?

榜香猷公烧什么?

Jent diel xid hlaid gad?

要烧什么下饭吃?

Bangx Xangb jent nail kid,

榜香猷公烧鲵鱼,

Jent nangb nongx hlaid gad,

要烧鲵鱼来下饭,

Nongx jangx hangb diangd zaid.

吃了饭后好回家。

Lol wix gid kab jes,

我们唱到犁西歌,

Lol xangx gid kab jes.

来赞榜香犁山坡。

Bangx Xangb Yul kab pangt,

榜香猷去犁山坡,

Kab pangt jenl hniub det.

犁了山坡种枫树。

Kab wix dliel hmangt gos,

犁到天黑傍晚时,

Hnaib wix bil hxat yas,

太阳傍山要落坡,

Bangx Xangb jent nail kid,

榜香猷公烧鲵鱼,

Jent nangb nongx hlaid gad.

烧烤青蛇下饭吃。

Dal bongl nangb nox diub,

还有两条青背蛇,

Nal hangd deis dax kub,

什么爹妈来生养,

Diangl bongl nangb nox diub?

才有两条青背蛇?

Bongl dlob ghent fangb hob,

天上两个好后生,

Bongl daib pik fangb dab,

地上两个美姑娘,

Nil jil ghab vangx jenb,

站在金山上谈情,

Los lol ib jox hxangb,

掉落下来根丝线,

Diangl bongl nangb nox diub,

才生那对青背蛇,

Xangb dad jent nongx hnaib.

榜香天天烧来吃。

Lol wix khangd kab jes,

我们唱到犁西歌,

Lol xangx khangd kab jes.

来赞榜香犁山坡。

Kab leit jes gheix xid,

犁到哪里的时候,

Dait ghab tangb kab diud?

犁柱忽然折断了?

Kab leit vangx vib nied,

犁到山岭陡岩边,

Dait ghab tangb kab diud.

犁柱忽然折断了。

Jus fangk mongl ghangb gid,

把它扔去路坎下,

Hmangt jas dail gheix xid?

夜里变成个什么?

Jangx dail beb dlenl jid.

变只乌龟钻水潭。

Kab jes kab jangx jul,

犁东耙西已完毕,

Kab jangx jul hsongt jens.

犁完了要送工具。

Hsongt kab mongl pit deis?

犁儿送到哪里去?

Hsongt liax mongl pit deis?

犁头送到哪里去?

Hsongt kab mongl bil bangs,

犁儿送到山坡上,

Dangl lol ghangb ot sos,

等到以后的年代,

Bub jangx diel ait deis?

不知变成个什么?

Jangx laib bil bok vas.

变成一个尖山坡。

Hsongt dlangb mongl pit jes,

牛轭送到西边去,

Dangl lol ghangb ot sos,

等到以后的年代,

Mongl jangx ghab lot dlongs.

变成一个山坳坳。

Hsongt liax mongl pit niangs,

犁头送去山冲里,

Dangl lol ghangb ot sos,

等到以后的年代,

Mongl jangx dail dlot vos.

变成一只穿山甲。 [7]

Lol wix khangd kab jes,

我们唱到犁西歌,

Lol xangx khangd kab jes.

来赞榜香犁山坡。

Kab jes kab jangx jul,

犁东耙西已完毕,

Kab jangx jul hsongt jens,

犁耙完了送工具,

Hsongt diel maib ait bas.

什么工具都送走。

Dal laib wangx ghangb ghangl,

还剩一个牛打脚 [8]

Hsongt diot jox deis mongl?

又要送到哪里去?

Hsongt mongl ghab vangx bil,

送到山坡岭上去,

Dangl niangx ghangb leit lol,

等到以后的年代,

Mongl jas jens gheix xil?

变化成个什么呢?

Jangx dail nangb gheik bil,

变成一条两头蛇,

Ob dangl ghab hfud lial.

首尾都有个脑袋。

Lol wix khangd kab jes,

我们唱到犁西歌,

Lol xangx khangd kab jes.

来赞榜香犁山坡。

Kab jes kab jangx jul,

犁东耙西已完毕,

Kab jangx jul hsongt jens,

犁耙完毕送工具,

Hsongt diel maib ait bas.

一定要送个齐全。

Dal laib niux kab lod,

剩下一个断铧口,

Dangl leit niangx ghangb diangd,

等到以后的年代,

Mongl jas jens gheix xid?

它去变成个什么?

Jangx dail Jenb Hsongd Ghangd,

变成那个金松冈 [9]

Wangx Lef Lax bad hliod,

一个好汉陆腊王 [10]

Jus baix dab vud hseid.

刚生下地会讲话。

Kab jes kab jangx jul,

犁东耙西已完毕,

Kab jangx jul hsongt jens,

犁耙完毕送工具,

Hsongt diel maib ait bas.

要送就送个齐全。

Hsongt ninx mongl qut mais,

水牛送去妈妈家,

Jib bad vangl dot yis,

寨中叔伯得喂养,

Jef dad mongl kab bis,

才得牵去犁田地,

Kab lix yis diut mais,

犁田奉养六支母,

Zab bad dliel lot nius.

奉养远古五支父。

Jib bad vangl hsongt jens,

寨中叔伯送工具,

Dad diel xid hsongt jens?

拿什么来送工具?

Dad gheib ghol hsongt jens,

拿只鸡来送工具,

Baib niangx nil hsongt jens.

要姑娘去送工具。

Hsongt ninx mongl qut mais,

水牛送去妈妈家,

Mongl dex daib nenl yus.

去和舅爷们居住。

Gid nend Vangb hsongt jens,

那是姜央送工具,

Lol hxid Xangb hsongt jens.

来看榜香送工具。

Maib diel xid hsongt jens?

拿什么来送工具?

Maib hxud hxid hsongt jens,

拿毛雨来送工具,

Hsongt ninx ghab wul was,

水牛送去山凹凹,

Ghab yox eb dangl niangs.

送去山湾河岸边。

Lol wix khangd hsongt jens,

我们唱到送工具,

Lol xangx khangd hsongt jens.

我们来赞送工具。

Ninx mongl dal hfut vas,

水牛去了留下角 [11]

Dangl niangx ghangb lol sos,

等到以后的年代,

Yox baib dail xid gangf?

拿给哪个人去用?

Yox baib daib Diel gangf,

拿给汉人去乱用,

Dail Diel gid nangl jes,

汉人扛起到处游,

Mongl xangx hfib xangx dlas.

到处游来夸富贵。


[1] 这里的“东”和“西”指大地、山坡。

[2] 这里的“东”和“西”指大地、山坡。

[3] 友央:苗语Yux Yangl译音,半神半兽者。

[4] 犁耙西:犁东耙西的简称,亦可简称犁东、犁西、耙西。犁东耙西,其意为犁耙天下,犁耙山坡。

[5] 这里的姜央指现代人。

[6] 苗族犁田时,哥哥在前边犁,姊妹在后边捞鱼虾。捉青蛙是比兴,其实是捉鱼。

[7] 苗族热爱劳动,对劳动工具也极敬重,一季活儿结束了,要把工具洗干净后,分别送去搁置保存起来,认为工具也有功劳,让它们去变化成各种东西。

[8] 犁耙索拴在犁耙前边的一根横木,俗称“牛打脚”。

[9] 金松冈、陆腊王:分别系苗语Jenb Hsongd Ghangd、Wangx Lef Lax译音,是同一个理老的名字,前者是本名,后者是敬称。

[10] 金松冈、陆腊王:分别系苗语Jenb Hsongd Ghangd、Wangx Lef Lax译音,是同一个理老的名字,前者是本名,后者是敬称。

[11] 苗俗,杀水牛祭祖后,牛角留下来放在香火下纪念祖先。

苗族古歌:苗汉对照