搜索
   登录

铸日造月
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-11-01 文章字数:1055字

铸日造月

Liub Hnaib Dangt Hlat

Xongt dongs xongt jangx jul,

立柱撑天立好了,

Ait yangs ait yangx yangl,

看呀看呵看样儿,

Ait yangs nongt diex mongl,

看样就要向前走,

Nongt dangt hlat dax dail!

就要铸造月亮啦!

Hfab hxid dliel lot ot,

回头来看那远古,

Mux hxib dol bongt wat,

最初古时远悠悠,

Nangx ghaib bil dot dangt,

茅草都还没有长,

Bangx vob bil dot cait,

野菜花花还不生,

Bil liub hnaib dangt hlat,

还没铸日和造月,

Waix dlaib dab al jat,

天上一片黑黢黢,

Dab dlaib waix al jat,

地上一片黢黢黑,

Zek dlaib nangl al hlangt.

到处昏黑看不见。

Fangb waix ax vut hxet,

天上日子不好过,

Fangb dab ax vut hxet.

地下日子不好过。

Fangb waix dail xid hlongt?

天上来了哪一个?

Fangb dab dail xid hlongt?

地下来了哪一人?

Fangb waix Wid Yul hlongt,

天上来了个宇郁 [1]

Wid Yul lol hlongt dut.

那个宇郁走来了。

Dail xid dail vut hxut,

哪几个公热心肠,

Nenx dol dlob dail ghet,

他们四个老公公,

Dlob laix mongl dangt jit,

四个老人打主意,

Hsangb liangx lol dangt hlat,

商量来铸造月亮,

Liub hnaib bil dent ent?

铸造云坡的太阳?

Ghet Bod jangb ghet Xongt,

有个保公和雄公,

Ghet Qed jangb ghet Dangt,

有个且公与当公,

Nenx dol dlob dail ghet,

他们四个老公公,

Dlob laix lol dangt jit,

四个老人打主意,

Hsangb liangx mongl dangt hlat,

商量来铸造月亮,

Liub laib hnaib bil ent.

铸造云坡的太阳。

Niangx nongd sail dot yangs,

现在才有个模样,

Maib wangb niel ait yangs.

拿簸箕来作模样。

Niangx qend bil dot yangs,

从前还没啥模样,

Maib diel xid ait yangs,

拿什么来作模样,

Jef dad lol dangt hlat,

才能拿来造月亮,

Liub hnaib bil dent ent?

铸造云坡的太阳?

Ghet Bod jangb ghet Xongt,

有个保公和雄公,

Ghet Qed jangb ghet Dangt,

有个且公和当公,

Nenx dol dlob dail ghet,

他们四个老人家,

Dlob laix mongl dangt jit,

四个老人打主意,

Dias dail liod jit zat,

赶头黄牛上岩坡,

Mongl kab haib mongl kak,

去犁去耙岩坡上,

Mongl kab laib wul zat,

去犁那个凹岩窝,

Zux dol vib dliangd lol,

细碎石块往下落,

Diof mongl diub jid nangl,

滚到岩下水潭里,

Dus langs qix eb wul,

溅起浪花起漩涡,

Maib eb wul ait yangs,

就用漩涡作模样,

Jef dad lol dangt hlat,

才能拿来造月亮,

Liub hnaib bil dent ent.

铸造云坡的太阳。

Maib deb lel tit jos,

用兜勒来当炉子,

Jex vangx liangl ghuk jent,

九岭峡谷聚风来,

Jex jox diongl ghuk bongt,

九条山冲风来吹,

Xob lol laib tongd vut.

这就成个好风箱。

Maib vib bod tit ghait,

用石块来作锤子,

Jef dad lol dangt hlat,

这才拿来造月亮,

Liub laib hnaib bil ent.

铸造云坡的太阳。

Wid Yul dail vut hxut,

宇郁是个热心肠,

Wid Yul lol dliof bongt,

宇郁就来拉风箱,

Vil tongd al dif diot,

拉着风箱手不停,

Wid Yul lol muf ghait,

宇郁又来挥锤子,

Sux muf ax sux xangt,

只会挥来不会打,

Ib ghait zangl vot vot,

一锤打去银星溅,

Ob ghait zangl vot vot,

二锤打去溅银星,

Yux nix ghab wul zangt,

碎银星子溅满地,

Bib ghait muf denb deit,

三锤砸在墩子上,

Hsab zab nangl diut qut,

五方六处震声响,

Vab ghab diongl cat cat.

山冲轰鸣一阵阵。

Hob hnangd hob nul bongt,

雷公听了怒哼声,

Vongx hnangd vongx baid qit.

龙王听了很气愤。

Ghet Bod dail vut hxut,

保公见了不高兴,

Ghet Bod lol hot lot:

保公才来吼两声:

“Mangx kub nongd dlongl wat,

“你们这些也真笨,

Ax bub gid dangt hlat,

不懂得打造月亮,

Ax sux bil was ghait,

只会挥锤不会打,

Dliat nix yux but pangt,

碎金碎银溅坡旁,

Ax jangx hnaib mangl hlat,

太阳月亮造不成,

Jangx daib ghaib mongl hot!”

却打成了小星星!”

Ghet Bod jangb ghet Xongt,

有个保公和雄公,

Ghet Qed jangb ghet Dangt,

有个且公和当公,

Nenx dol dlob dail ghet,

他们四个老人家,

Sux bil mongl was ghait,

会挥锤来也会打,

Nenx dol lol zat hlat.

他们来铸造日月。

Liub diot bil das nangx,

铸在山坡烧死草,

Liub diot wangl das box,

铸在水塘死浮萍,

Liub diot nangl deis dax,

铸在哪里才好呢,

Jef dangt mangl hnaib nix?

才能铸成银太阳?

Liub diot bil das ghaib,

铸在山坡烧死茅,

Liub diot wangl das dob,

铸在水塘死青苔,

Liub diot nangl deis fangb,

究竟铸在啥地方,

Jef dangt jangx mangl hnaib?

才能铸成金太阳?

Bib diongl ghat bib vangx,

三冲三岭作架子,

Gid waix ghat laib dlox,

上面架口大鼎锅,

Ghat jos lol liub nix,

架起炉来化银子,

Jeb dul diot ghangb dlox,

锅底下面烧起火,

Vut diod dul liub nix,

烧起火来化银子,

Liub diot wangl vib nox,

铸在青石塘里面,

Jef dangt mangl hnaib nix.

才造成了银太阳。

Bib diongl ghat bib hvangb,

三冲三岭搭架子,

Gid waix ghat laib wab,

上面安个大坩埚,

Ghat jos lol liub jenb,

架起炉来化金子,

Diod dul diot ghangb wab,

坩埚底下烧起火,

Vut diod dul liub jenb,

烧起火来化金子,

Liub diot wangl vib dlaib,

铸在黑石塘里面,

Jef dangt mangl hnaib jenb.

才造成了金太阳。

Ghet Bod jangb ghet Xongt,

有个保公和雄公,

Ghet Qed jangb ghet Dangt,

有个且公和当公,

Nenx dol dlob dail ghet,

他们四个老人家,

Dlob laix mongl zat hlat,

四个老人铸月亮,

Liub hnaib bil dent ent.

铸造云坡金太阳。

Dail xid hot xet zat?

哪一个说别忙铸?

Dail xid hot zat diot?

哪一个说快铸吧?

Ghet Qed mongl zat hxit,

且公便去猛一铸,

Hnaib jangl mangl git wit,

太阳脸儿弯斜斜,

Hlat jangl mangl git wit.

月亮脸儿弯斜斜。

Laib hnaib ax diangl xent,

成个不亮的太阳,

Laib hlat ax diangl xent.

成个不明的月亮。

Ghet Bod ent hsent zeit,

保公见了很生气,

Qeb laib wil muf deit,

端起锅来猛一砸,

Wil dus wil nenk ghenk,

砸成了口破弯锅,

Bub jangx diel deis ait?

不知变成个什么?

Wil bus wil nenk ghenk,

砸成了个破弯锅,

Mongl jongx dail jek hlat,

后来变成天竹鼠 [2]

Ngangl laib hnaib bil ent,

吞食云坡金太阳,

Ngangl laib hlat bil ent.

吞食云坡银月亮。

Hlat nix ib dail bad,

月亮各是一个爹,

Hnaib nix ib dail bad,

太阳各是—个爹,

Jek nix ib dail bad,

竹鼠各是一个爹,

Bib laix bib dail bad,

三个各是三个爹,

Dlis ghab jongx al wid,

根子相离远又远,

Sens ghet ax wix bad,

从公数典不共爹,

Sens wuk ax wix hxed,

从奶数典不共妈,

Sens deik ax wix dod,

从姑数典不同妹,

Bub hsut jens gheix xid,

不知因为啥原故,

Dail yenb hlieb dail xed?

他们结仇大如虎?

“Hfud qend wil yux nix,

“起初用我化银两,

Ghangb dongd wil ax jangx naix.

后来我已不成器。

Dangl mongl leit ib niangx,

一等过去了一年,

Dangl mongl leit ob niangx,

再等过去了两年,

Wil mongl leit fangb waix,

我才走到天上去,

Ngangl hlat ait qub diangx,

吞蚀月亮饱肚子,

Ngangl hnaib ngas hvib naix.

吞蚀太阳才甘心。

Hfud qend wil yux jenb,

最初拿我熔金子,

Ghangb dongd wil ax jangx daib.

后来我不成才了。

Dangl mongl leit niangx ib,

一等过去了一年,

Dangl mongl leit niangx ob,

再等过去了两年,

Wil mongl leit waix dlub,

我才走到天上去,

Ngangl hlat ait diangx qub,

吞食月亮补身子,

Ngangl hnaib ait diangx qub,

吞食太阳补身子,

Diot wil ngas jox hvib.”

这样才使我甘心。” [3]

Wid Yul dail hxut gas,

宇郁是个心灵巧,

Wid Yul dad genk genk,

宇郁拿着把剪刀,

Genk jul ghab lit liangs,

剪了边缘小枝桠 [4]

Hnaib dlenx mangl vut yangs,

太阳脸圆模样好,

Hlat dlenx mangl vut yangs.

月亮脸圆好模样。

Wid Yul dad genk genk,

宇郁拿剪刀来剪,

Genk mongl ghab lit liangs,

剪去边缘小枝桠,

Hnaib hlat bil vut yangs,

日月还没啥好看,

Hnaib hlat wix gut lius.

日月还是弯曲曲。

Ghet Bod dail vut hxut,

保公是个好心肠,

Nenx Sux bil was ghait,

他有手艺会敲锤,

Tangb hnaib hlat dlenx vut.

日月敲打圆溜光。

Ghet Bod jangb ghet Xongt,

有个保公和雄公,

Ghet Qed haib ghet Dangt,

有个且公和当公,

Dlob laix mongl zat hlat.

四个老人铸月亮。

Bub zat not xus hmangt,

不知铸了多少夜,

Ghax jangx not xus hlat?

铸成多少个月亮?

Bub zat not xus hxib,

不知铸了多少时,

Ghax jangx not xus hnaib?

铸成多少个太阳?

Zat jangx juf ob hmangt,

铸了十二个夜晚,

Ghax jangx juf ob hlat,

铸成十二个月亮,

Zat jangx juf ob hxib,

铸了十二个时辰,

Ghax jangx juf ob hnaib.

铸成十二个太阳。

Ib hnaib ghax bit said,

一个太阳就叫子,

Ob hnaib ghax bit hxud,

两个太阳就叫丑,

Bib hnaib ghax bit yenx,

三个太阳就叫寅,

Dlob hnaib ghax bit mol,

四个太阳就叫卯,

Zab hnaib ghax bit xenx,

五个太阳就叫辰,

Diut hnaib ghax bit sail,

六个太阳就叫巳,

Xongs hnaib ghax bit ngux,

七个太阳就叫午,

Yaf hnaib ghax bit mais,

八个太阳就叫未,

Jex hnaib ghax bit hxenb,

九个太阳就叫申,

Juf hnaib ghax bit yul,

十个太阳就叫酉,

Juf ghaid hnaib bit hxenk,

十一个太阳叫戌,

Juf ob hnaib bit hat,

十二个太阳叫亥,

Juf ob hnaib niangb nend.

那是十二金太阳。

Dangt hnaib hlat jangx jul,

铸日造月完毕了,

Dangt hxet ves ax sel.

造完了就歇歇气。

Ait yangs ait yangx yangl,

看呀看呵看样儿,

Ait yangs nongt diex mongl,

看样子要向前走,

Nongt lios jos dax dail!

要把炉子推倒啦!

Liub dul mongl ghab bil,

炉火倒去大山坡,

Hxat hvib yangx nangx dul.

恐怕烧化柴和草。

Hsongt dlief mongl eb wangl,

把火送到水塘去,

Dangx mongl fangb dab mongl,

沉到人间地底里,

Fangb dab jef dot dul,

这样人间才有火,

Niangx nongd ot bongl yongl,

如今地面暖融融,

Bongx ib dluf hfud bil,

烟火冒到高山头,

Bongx vib eb zaf lol,

地里冒出锈水来,

Bongx hnaib hnaib ax jul,

锈水天天冒不完,

Ax baib laib bit dal.

地火之名不失传。

Lios jos mongl bob bil,

炉子推倒向山坡,

Ghax jangx dab tait dul.

后来就变成煤炭。

Lios tongd mongl ghab diongl,

风箱推去山冲里,

Ghab diongl ot bongl yongl.

山冲变得暖融融。

Lios ghait mongl hob dlangl,

锤儿丢到雷公家,

Jangx hob ghait dib niel.

雷公用作敲锣锤。 [5]

Hsongt jos hsongt jangx jul,

搁置炉子搁好了,

Ait yangs ait yangx yangl,

看呵看呀看样儿,

Ait yangs nongt diex mongl,

看样子要向前走,

Ghangt hnaib hlat dax dail!

要抬日月上天啦!

Lix Gongb daib bad lul,

里功是个英雄汉,

Diub gek jangx hsab niul,

脊背硬得像生钢,

Jil lob hlieb dongs nongl,

脚杆大得像仓柱,

Tik lob dins bol diol,

大步跨来稳笃笃,

Ghangt hnaib jit waix mongl,

抬着太阳上天去,

Ghangt hlat jit waix mongl.

抬着月亮上天去。

Dlab ait jus deix mongl,

道假也要抬上天,

Jus ait jus deix mongl,

说真也要抬上天,

Mongl wix ib dangl bil,

走呵走到一半路,

Leit wix ib dangl yangl,

已经走到半路上,

Hnaib kib naf gal lial,

太阳烫得辣乎乎,

Kib lins xangt bil dlial,

太烫了呵猛放手,

Hnaib hlat ghax diol wol,

太阳月亮滚下坡,

Diof wol mongl ghab diongl,

轱辘滚到山冲里,

Hnaib hlat dus jex liul.

日月破成九大块。

Dus yangx hangb gid qet,

摔破了呵再修补,

Vuf jangx hangb gid ghangt.

箍好了呀再抬走。

Ob hxid nal vuf xit,

我俩来看箍甑子,

Tat gheix xid vuf xit?

什么箍子箍甑子?

Tat hlod nal vuf xit,

竹子篾条箍甑子,

Tat jib jil jef jongt.

箍杉木桶才牢固。

Ed gheix xid vuf hlat,

拿什么来箍月亮,

Vuf hnaib ghax gheil jongt,

箍得太阳牢又牢,

Vuf hlat ghax gheil jongt?

箍得月亮牢又牢?

Yux jenb ghab wul vib,

熔化金子在石窝,

Baix eb jenb lol dab,

金子熔化滴地下,

Jef dot lol vuf hnaib.

才能得来箍太阳。

Yux nix ghab wul zat,

银子熔在岩窝窝,

Baix eb nix lol leit,

银子熔化滴地下,

Maib eb nix hent hlat,

拿银水来焊月亮,

Hnaib hlat ghax gheil jongt.

太阳月亮就牢固。

Lix Gongb nenx dail yut,

里功个头太小了,

Nenx diub ghangt ax leit.

日月他是抬不动。

Xongx Tinb daib bad lul,

熊町是个英雄汉,

Xongx Tinb naix hlieb dliangl,

熊町高大力无穷,

Dliof det bongx ghaib lol,

能拔大树起根来,

Yax niangs ghab bob bil,

能够搬动大山坡,

Fangd ghab dlangb guf jil,

肩头宽大又结实,

Hlat dub ib pit jil,

一只肩头扛月亮,

Hnaib dub ib pit jil,

一只肩头扛太阳,

Hnaib dab diot bil jangl,

太阳扛在左肩上,

Gangf hnaib jit waix mongl,

扛着太阳去天上,

Gangf hlat jit waix mongl.

扛着月亮去天上。

Mongl mongl jus deix mongl,

走呀走呀径直走,

Jit wix ib dangl bil,

已经走到一半坡,

Leit wix ib dangl yangl,

已经走了一半路,

Mongl leit bil ent dlangl,

走到天上云坪坡,

Ngit bongf hob diux nongl,

看见雷公仓门口,

Hnaib kib naf gal lial,

太阳烫呀辣乎乎,

Kib lins xangt bil dlial,

烫得难受忽放手,

Hnaib hlat ghax diol wol,

太阳月亮滚下坡,

Diof wol mongl ghab diongl,

轱辘轱辘滚下冲,

Baix bof mongl eb wangl,

卟的一声掉塘里,

Hnaib hlat dus jex liul.

日月破成九大块。

Dus yangx hangb gid hent,

滚破了来又再焊,

Hent jangx hangb gid ghangt.

焊好了来又再抬。

Ed gheix xid hent diot,

要拿什么来焊呢,

Hent hnaib hlat diangd vut,

日月焊好了以后,

Ghab hsangb bongl liongl dliangt,

没有半点伤疤痕,

Bongl liongl dangf khangd ghot?

溜溜光光如当初?

Eb ghaif lind vuf diot,

燕子口水可焊接, [6]

Ghaif lind niux hent hlat,

燕子喙儿焊月亮,

Hent hnaib dad diangd vut,

焊接太阳还原好,

Ghab hsangb bongl liongl dliangt,

没有半点伤疤痕,

Bongl liongl dangf khangd ghot.

玉玉溜溜像当初。

Bangx Yangx haib Bongl Yongl,

榜养朋荣 [7] 英雄汉,

Jongt jox diub dil gheil,

身子硬朗紧绷绷,

Nongx jex dliangb jed liul,

一顿吃下九槽粑,

Hek jex teb nail niul,

一顿能吃九桶鱼,

Nongx jul bib dad hlet,

能吃得下三秤 [8] 铁,

Jex jangb hsab yil lot,

九斤钢水漱漱口,

Bongx eb ghab naix lol,

两只耳朵冒凉水,

Yangb eb diot jil bil,

水淌下来手上流,

Daib ghaib ob diongx mongl,

星星装在袖子里,

Ghangt hnaib niangb ib dangl,

一个肩头扛太阳,

Ghangt hlat niangb ib dangl,

一个肩头扛月亮,

Ghangt hnaib jit waix mongl,

扛着太阳上天去,

Ghangt hlat jit waix mongl.

扛着月亮上天去。

Dlab ait jus deix mongl,

说是假吧当真走,

Jus ait jus deix mongl,

道是真吧当真走,

Jit wix ib dangl bil,

已经走到半坡上,

Leit wix ib dangl yangl,

已经走至半空中,

Hlongt leit bil ent dlangl,

走到天空云坪坡,

Hnaib kib naf gal lial,

太阳烫得辣乎乎,

Kib ghab naix bil jangl,

烧着左边大耳朵,

Kib seix ax xangt bil.

再烫再辣不松手。

Mongl mongl jus deix mongl,

走呀走呀径直走,

Eb hob daib bad lul,

那个云雾老大人,

Eb hob dax dil ghul,

云雾跑过来阻挡,

Jox gid zek gongl niongl,

遮起路上黑昏昏,

Nenx pab hxit dax mongl,

排开云雾向前走,

Nongt leit wangx hob dlangl,

去到了那雷王坪,

Hob dad tit dax langl.

雷公关门来阻挡。

Diot ib deit dax mongl,

一脚踢开门进去,

Hlongt sos wangx hob dlangl,

才进到了雷王坪,

Hnaib hlat hxet hob dlangl.

日月坐在雷王坪。

Bangx Yangx haib Bongl Yongl,

榜养朋荣英雄汉,

Ghangt hlat wangx hob dlangl,

扛月亮到雷王坪,

Ghangt hnaib wangx hob dlangl,

扛太阳到雷王坪,

Ghangt leit nenx diangd lol,

他扛到了就转来,

Hniongb ghangb ax xangs yel.

忘记嘱咐日月啦。

Wangx senb daib bad lul,

就是冷王 [9] 英雄汉,

Nenx diub jef diangd mongl,

他又亲自转回去,

Khab hnaib hlat ait nal:

这样嘱咐日和月:

“Hnaib said said hangb jit,

“逢到子日子的出,

Hnaib hxud hxud hangb hlongt.

逢到丑日丑的出。

Hnaib hangb ghongd dlongs zat,

只许走在岩山口,

Xet hangb ghongd dlongs det.

不准走到树林坳。

Said dax dax said diangd,

子时出来子时转,

Hxud longx longx hxud ted.

丑时出来丑时回。

Ib hnaib ib laix ted,

一个出来走一天,

Ax baib dail xid hsad!”

不许哪个出差错!”

Wid Daif dail bub hvib,

宇德 [10] 是个聪明人,

Wid Daif gid diangb kab,

宇德扛着一架犁,

Dias dail liod hlab hlab,

赶头黄牛慢慢走,

Kab jox gid fangb hob,

犁出天上一条路,

Baib hnaib hlat mongl hangb.

太阳月亮得行走。

Hnaib hlat qud gib wib,

太阳月亮环行转,

Gas leit wul fangb dab,

整个天下亮堂堂,

Dangx dol diek hob hob.

天下人人笑呵呵。

Wid Daif dail bub hvib,

宇德是个聪明人,

Kab jangx gid fangb hob.

犁成天上一条路。

Wid Yul dail bub hvib,

宇郁是个聪明人,

Wid Yul dad diangb taib,

宇郁拿着把刨子,

Wid Yul dad diangb benb,

宇郁拿着把锛子,

Dad diangb taib mongl taib,

拿把刨子就去刨,

Dad diangb benb mongl benb,

拿把锛子就去锛,

Taib jox gid fangb hob,

去刨天上那条路,

Jox gid lal gib neib,

刨得路面光溜溜,

Baib hnaib hlat mongl hangb,

刨给日月来行走,

Hlat tob mangl gab ab,

月亮脸上亮堂堂,

Hnaib qud wul gib wib.

太阳脸上圆溜溜。

Wid Yul dad diangb dieb,

宇郁拿着把扫帚,

Wid Yul dad diangb kheb,

宇郁拿着把凿子,

Dad diangb dieb mongl qib,

拿着扫帚去打扫,

Mongl qib dol fangb hob,

打扫整个蓝蓝天,

Mongl qib dol ghab penb,

扫去那些灰和尘,

Fangb waix lal gib neib,

整个天上光溜溜,

Ax baib wat daib ghaib.

不让弄脏小星星。

Dad diangb kheb mongl kheb,

拿着凿子就去凿,

Kheb jangx dol wangl vib,

凿成一些小石窝,

Dad daib ghaib mongl dub,

才把星星去安放,

Bet nongd jenl ib laib,

这个窝里栽一个,

Bet id jenl ib laib,

那个窝里栽一个,

Ngit fangb dab bub jub,

星星盯着天下望,

Ngit hseik mais tob tob,

频频眨着小眼睛,

Gas leit wul fangb dab.

整个天下都照亮。


[1] 宇郁:苗语Wid Yul译音,一女神名。

[2] 竹鼠:一种食竹子、巴茅等的野兽,身体似老鼠,但比鼠大。苗族民间信仰认为月蚀就是竹鼠吃了月亮,相当于汉族的天狗吃月。

[3] 这段是竹鼠的独白,说明它为什么要吞食太阳和月亮。两段歌句内容完全一样,这里变换了声调,这是苗歌分作左右路数的特点。

[4] 这句是说日月铸的毛丕,边缘生出许多枝桠。

[5] 苗族民间信仰认为打雷是雷公敲锣声,敲锣锤就是铸造日月的锤儿。

[6] 燕子含泥,用嘴砌窝,认为燕子口水有粘性,可焊接。

[7] 榜养朋荣:苗语Bangx Yangx Bongl Yongl译音,一个半人半神者,即不熔化者的绰号。

[8] 秤:计量单位,十斤为一秤。

[9] 冷王:榜养朋荣的敬称,苗族诗歌中对人物敬称多用“王”字,如“雷王”、“蟹王”、“太阳王”等等。

[10] 宇德:苗语Wid Daif译音,一神名。

苗族古歌:苗汉对照