搜索
   登录

枫香树种
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-11-01 文章字数:1547字

枫香树种

Hniub Mangx Dod

Lol hmut hniub mangx dod,

我们来赞枫树种,

Hniub det xangf niangx qend.

最远古时枫树种。

Niuf mais deis dax hsaid,

哪一对妈来生的,

Jef dot hniub mangx dod?

才得远古枫树种?

Niuf mais Niux Sangx hsaid,

一对妞赏妈妈生,

Jef dot hniub mangx dod.

才有远古枫树种。

Lol hmut hniub mangx dod,

我们来赞枫树种,

Det hxet ghab vangx vud.

树子生在野山坡。

Ob ngit xangf niangx nongd,

我俩看看现在吧,

Det not jangx gheix xid,

树子多得说不完,

Hniub not jangx gheix xid,

树种多得说不清,

Det not bib ax vud,

树子太多不用谈,

Hniub not bib ax ed.

种子太多不用讲。

Lol ngit xangf niangx qend,

我们来看最远古,

Lot mux hxib dangl hfud,

悠悠最初古时候,

Hniub hxet jes gheix xid?

树种住在哪里呀?

Hsangb hniub seix niangb nangl,

千样树种在东方,

Bat hniub seix niangb nangl,

百样树种在东方,

Niangb laib ngex Ghed Lol,

住在耇劳家屋里,

Diaf hsenb nenx gid nangl.

东方一个神仙屋。

Lol hxid laib zaid mais,

我们来看妈房屋,

Zaid nal juf xongs dongs,

妈妈房子十七柱,

Dail xid bad ait xangs?

谁家爹来作木匠?

Jangx Vangb bad ait xangs,

姜央 [1] 家爹作木匠,

Laib khob hlod nal des,

墨斗是用竹子造,

Khob hxangb niangx nil nins,

墨斗的线姑娘纺,

Diangb bad jangl mongl des,

拿把角尺去比量,

Hsab ghal ghus ghal ghus,

嘎咕嘎咕不停响,

Jef jangx laib zaid mais.

盖成妈妈的房屋。

Laib nend laib zaid mais,

那是妈妈的房屋,

Lol hxid laib zaid nius,

我们来看种子屋,

Dail xid bad ait xangs?

哪个家爹作木匠?

Hxub Niux bad ait xangs.

修狃家爹作木匠。

Jox hxangb dail xid nins?

墨斗的线哪个纺?

Jox hxangb wuk Sangf nins.

墨斗的线嫦 [2] 婆纺。

Lol hxid laib zaid mais,

我们来看妈房屋,

Dail xid gid qok las?

哪个扛撑杆来穿?

Xex diongb gid qok las,

二哥扛撑杆来穿,

Xex nib dad hlat vis,

小弟拿绳索来捆,

Xex lul gid ghait dlangs,

大哥扛来锤子打,

Max qangb bus lot las,

枋子穿进榫子框,

Gos max qangb nangl jes,

东西榫框套穿枋,

Gos gos ghab vel vos,

再把椽皮来订上,

Jef jangx laib zaid mais.

盖成一栋妈妈房。

Lol hxid laib zaid nius,

我们来看树种屋,

Zaid lul yil deis dongs?

古老种屋多少柱?

Zaid lul ghax xongs dongs.

古老种屋七根柱,

Hsangb jox max lis vos,

千条枋子椽皮装,

Jef jangx laib zaid nius.

盖成一栋种子屋。

Lol nxid laib zaid mais,

来看妈妈盖房屋,

Hsangk deis jus fal sod,

哪一个真起得早,

Hot laix naib jib gad?

叫妈快把饭蒸好?

Gheib ghat nal gib zaid,

妈妈屋角公鸡叫,

Hot laix naib jib gad,

叫妈快把饭蒸好,

Laix naib jef fal sod,

这样妈妈才起早,

Laix naib xongt xit gad,

妈妈起来把饭蒸,

Dangx dob gid bud dled,

大家匆匆来扛拉,

Nas laix naib hfaid zaid,

来为妈妈盖房屋,

Jus dat xongt jex qongd,

一天早上立九间,

Xongt diaf niangb niangx nongd.

这是如今立房子。

Laib nend laib zaid mais,

那是妈妈盖房屋,

Jul dail laib zaid nius,

来看空上树种屋,

Hsangk deis jef fal sod?

哪一个真起得早?

Bad wangx hnaib fal sod,

太阳大王起得早,

Hot Yangx Yub jib gad,

叫养优公快蒸饭,

Yangx Yub xongt xit gad,

养优公公把饭蒸,

Dangx dob gid bud sed,

大家匆匆来扛抬,

Nas Yangx Yub hfaid zaid,

来为养优盖房子,

Jus dat xongt jex qongd,

一天早上立九间,

Xongt diaf niangb niangx qend.

立个远古树种屋。

Xongt diaf xongt jangx jul,

房屋都已立好了,

Xongt diaf nongt nens diel,

房屋立了要堆物,

Nens hniub liek nens dul.

堆积树种像堆柴。

Sangx waix dail xid nens?

最上层是哪个堆?

Sangx diongb dail xid nens?

中间层是哪个堆?

Sangx dab dail xid nens?

最下层是哪个堆?

Sangx waix wuk Yux nens,

[3] 婆婆来堆上层,

Sangx diongb Waix Hxib nens,

中间层是宛西 [4] 堆,

Sangx dab Ghab Sal nens,

最下层是戛萨 [5] 堆,

Liek nens hsob yux vongl.

堆种像堆棕树叶。

Hsangk deis ib dail xil,

究竟一个什么人,

Ghok fangb waix dod jel,

趴着天上来舂碓,

Tak ghangb waix dlel dlel?

天上震动摇晃晃?

Dail ghet jex sangx ngangl,

有个公公九节腿,

Xongs nangs jus naix lul.

七个膝盖老年人。

Seix hot jex sangx ngangl,

话说是个九节腿,

Nongf dios jex vangx bil,

却是九座高山岭,

Xongs nangs bok nox mal,

七座绿色马草山,

Jex sangx ngangl naix lul,

九节长腿老年人,

Ghok ghab waix dod jel,

趴着天上来舂碓,

Tak ghangb waix dlel dlel,

天上震动摇晃晃,

Los lol jex niol dul,

掉落下来九朵火,

Max yens jens gheix xil,

别的啥也没烧着,

Jens laib ngex Ghed Lol,

只烧着个耇劳房,

Diaf fangx ib dlinl dlinl,

房屋燃烧亮闪闪,

Los zot fangb waix lol.

火灾是从天上来。

Hlat gheix xid dlod nail?

什么索子来吊鱼?

Hlat hxangb nix dlod nail.

柏树藤子来吊鱼。

Hlat gheix xid dlod lil?

什么索子来吊理?

Hlat hsenb nenx dlod lil.

神仙索子来吊理。

Hlat gheix xid dlod niel?

什么索子来吊鼓?

Hlat hmongb vud dlod niel,

野藤索子来吊鼓,

Los hek fangb waix lol.

锣鼓从天吊下来。 [6]

Hlat gheix xid dlod dul,

什么索子来吊火,

Los zot fangb waix lol?

把火从天吊下来?

Hlat max hob dlod dul,

雷打索子来吊火,

Los dax jex niol dul,

九朵火花从天落,

Xongs bes zot fangx nangl.

七抱油柴 [7] 烧地方。

Zot dlod fangb waix lol,

油柴吊从天上来,

Jens laib ngex Ghed Lol,

烧着那栋耇劳房,

Diaf fangx ib dlinl dlinl.

烧屋火光亮闪闪。

Kib laib ngex Ghed Lol,

火烧那栋耇劳房,

Hsangk yox ib dail xil,

哪一个是坏心肠,

Ak lol diongx cob dul?

背来一根吹火筒?

Wuk Xangb Liangx hsaid lol,

香两 [8] 婆婆来生养,

Dangt jent liangx dail lul,

生养仙风老人家,

Ak lol diongx cob dul,

背来一根吹火筒,

Cob hvib ax cob gal,

故意吹高不低吹,

Cob ghangb ngex Ghed Lol,

专吹那栋耇劳房,

Diaf fangx ib dlinl dlinl.

烧房烟火闪闪亮。

Lol hxid laib dul yut,

来看那个小火种,

Laix naib dail xid dangt?

哪个妈妈生的呢?

Das ghet Bangx Xangb Yul,

榜香猷 [9] 公死以后,

Hniub mais jangx vib dul,

他的眼珠变火石,

Hlat mais jangx hmob lif,

他的眼膜变火草,

Jangx dangx linx duk dul.

变成火镰来点火。

Dail naib linx duk dul,

击石起火的火镰,

Niuf mais deis dax diangl?

哪对妈妈来生的?

Mais linx xenb hsaid lol,

流星妈妈来生的,

Nenk ghenk jangx jib bil,

扭拧杉木成火绳,

Dangt jit jangx dab dul,

设个巧计烧起火,

Kib laib ngex Ghed Lol.

烧着那栋耇劳房。

Hsangk deis ak dif diel?

哪个背来只桶儿?

Dif liek mongx bib wil,

也像你我家水桶,

Dif bis ghenx eb seil,

拿只木桶挑凉水,

Ghangt ment eb jit diongl,

挑起井水上山冲, [10]

Ghangt ment lol baib nal,

挑起水来给妈妈,

Hot niaf nongx diongb mongl.

妈妈半夜煮饭吃。

Laib nend hot niaf ngangl,

那是挑水煮饭吃。

Lol hxid eb hfek dul,

来看挑水扑灭火,

Hsangk deis ak dif diel,

哪个拿来只桶儿,

Ghenx eb lol hfek dul?

拿桶挑水来灭火?

Eb hob ak dif diel,

云雾背来只桶儿,

Ghenx eb gib waix niel,

天角上面去挑水,

Ghenx eb lol hfek dul,

去挑水来灭大火,

Hfek laib ngex Ghed Lol,

灭熄那栋耇劳房,

Diaf fangx ib dlinl dlinl.

仓房燃烧火真旺。

Kib laib ngex Ghed Lol,

火烧耇劳家仓房,

Kib jangx yenx duf mol,

寅时烧到卯时候,

Kib leit xenx duf sail,

辰时烧到巳时候,

Yenx duf yenx jef seil.

从寅到寅才熄灭。

Los hniub mes eb wangl,

树种撒落满水塘,

Los jent mes eb wangl,

竹种撒落满水塘,

Los xit mes eb wangl,

纸种撒落满水塘,

Los nguf eb nguf diongl,

掉满河来落满冲,

Hsait jangx bob lal gul.

堆砌成了凸山坡。

Hsangk yox ib dail xil?

有个什么英雄汉?

Ngix dab daib bad lul,

野猪是个英雄汉,

Lot nongx dab hlieb dliangl,

嘴拱泥土力气大,

Ves liek ninx zab jil,

力气赛过五腿牛,

Penb hniub lol ghab bil,

拱树种子上岸来,

Penb jent lol ghab bil,

拱竹 [11] 种子上岸来,

Penb xit lol ghab bil,

拱纸 [12] 种子上岸来,

Nens ib mongl ib mongl.

堆起一摞又一摞。

Dail xid jet hniub det?

哪个认得树种呢?

Dail xid jet hniub jent?

哪个认得竹种呢?

Dail xid jet hniub xit?

哪个认得纸种呢?

Ghed Lol jet hniub det,

耇劳认得树种子,

Hsenb nenx jet hniub jent,

神仙认得竹种子,

Dangx linx jet hniub xit.

火镰认得纸种子。

Kib laib ngex Ghed Lol,

火烧那栋耇劳房,

Kib ghab hsenb muk jul.

智慧已被火烧完。

Kib mongl bib dail mal,

火烧去了三匹马,

Kib mongl bib dail Diel.

三个汉人被烧死。

Seix hot bib dail mal,

比喻说的三匹马, [13]

Seix hot bib dail Diel,

比喻说的三汉人, [14]

Nongf dios bib bil lil,

本来各是三把理, [15]

Jent nox dab gel dlel.

根根竹子绿茵茵。 [16]

Kib ghab ngex Nangl Ted,

火烧去了南透房 [17]

Kib mongl bib dail liod,

火烧去了三头牛,

Xix mongl bib dail Gud,

三个侗人被烧死,

Bub xix gongb diel xid?

不知烧化些什么?

Seix hot bib dail liod,

比喻说的三头牛,

Seix hot bib dail Gud,

也是说成三侗人,

Nongf dios bib bil sangd.

原来各是三抱桑 [18]

Kib laib ngex Ghed Lol,

大火烧着耇劳房,

Dongt dongs hniub dex zuk.

所有树种都跑光。

Xit zuk jes gheix xid?

纸种跑到哪里去?

Jent zuk jes gheix xid?

竹种跑到哪里去?

Hniub zuk jes gheix xid?

树种逃跑去哪里?

Xit zuk ghab jid ongd,

纸种跑到水潭里,

Niel ghab jid hliad hlied;

水潭底下黑沉沉;

Jent zuk jit wangx hlod,

竹种逃到竹园里,

Niul ghab wangx hliad hlied;

满园竹子绿茵茵;

Hniub zuk jit waix niel,

树种跑到天上去,

Niel ghab waix hliad hlied.

整个天上浑沉沉。

Hniub naib jit waix mongl,

树种妈妈上天去,

Hniub hxet dail xid zaid?

树种住在哪个家?

Hniub hxet wangx hob zaid,

树种住在雷公家,

Hniub hxet jangx bib dongd,

树种住了三年整,

Jangx bib niangx baid baid,

三个年头春对春,

Jangx bib niangx xend xend.

三个年头整整的。

Niangb not lax xangd ghongd,

住得久了就寂寞,

Hniub ghax lob gid wid.

树种要想走出去。

Diongb hxet dail xid zaid?

接着又去哪家住?

Diongb hxet nios hlat zaid.

接着去住月亮家。

Fat zeit nios hlat zaid,

月亮家已住过了,

Ghangb ot dail xid zaid?

最后去住哪个家?

Ghangb ot Hab Dob zaid,

最后去住哈道家,

Nenx hxet jangx bib dongd,

又是住了三年整,

Jangx bib niangx baid baid,

三个年头满满的,

Jangx bib niangx xend xend.

住了整整三周年。

Niangb lax hniub xangd ghongd,

住得太久就寂寞,

Hniub ghax lob gid wid,

树种又想走出去,

Hniub max niangb diod nongd.

树种不愿住这里。

Hniub hxet Hab Dob nongl,

树种去住哈道仓,

Hab Dob buk ongd nail,

哈道因为开鱼塘,

Buk gix eb dlod nangl,

开沟放水向东流,

Hniub des gix eb lal.

树种就随沟水淌。

Dail xid dail vut ves,

哪一个是力气大,

Nenx dol mongl ket nges,

它们跑去乱摇动,

Ket nges laib hniub los?

去摇树种落下来?

Jangd nangl jent vut ves,

东方卷风好力气,

Jangd nangl mongl ket nges,

东风就去乱摇动,

Ket nges laib hniub los.

去摇树种落下来。

Bul lol bul yangk ves,

别个掉落轻轻下,

Hniub lol max yangk ves,

树种掉落太急促,

Hniub dliangd bil bus dles,

树种跌倒翻滚下,

Hniub los lol bas las,

树种纷纷往下落,

Baix mongl ib dlot dob,

陷进地里一拃深,

Jex vangx vib lol mes.

九岭石板来盖住。

Dail xid dail vut mais?

哪一个的眼力好?

Dail xid dail vut ves?

哪一个的力气大?

Gangb pend dail vut mais,

就是蚂蚁眼力好,

Nangl zol dail vut ves,

就是老鼠力气大,

Kheb liax lil liat lis,

嘿呀嘿呀用力抠,

Kheb liax lil mongl songs.

嘿呀嘿呀抠到了。

Hniub baix ghab dlangx jid,

树种掉进潭子底,

Dax jongx hlieb jid hsod,

生根就像锄把大,

Dus ceit hlieb max zaid,

分蘖枝桠像枋子,

Hek vut hniub max diangd.

树种吃好不回转。

Hniub baix ghab dlangx wangl,

树种掉进塘底下,

Hek vut hniub max lol.

吃好喝好不回来。

Niangx jex hlieb cad val,

九月雪米纷纷落,

Hlat xongs dax hob liul,

七月冰雹从天降,

Hlieb eb diot jes lol,

洪水滔滔西方来,

Dus bongx hlieb nongl diel,

掀起波涛如仓大,

Dus langs hlieb ngex mal,

掀起浪头像马圈,

Eb niel sad det nius.

浑浊洪水冲树种。

Dail xid dail lot vas?

是哪一个牙锋利?

Nail nangl dail lot vas,

鱼鼠 [19] 牙齿很锋利,

Xenb hxangb jongx gid niangs,

咬断潭里树种根,

Hniub bongx wul lad las.

树种水上冒纷纷。

Hniub bongx wul lad lat,

树种纷纷水上冒,

Hniub wix ghab nangl dliangt,

树种流到下游坝,

Hniub wix ghab nangl hsat.

树种流到河沙滩。

Hsangk deis hnent bal lul,

哪一个来织粗网,

Hsangk deis hnent bal mongl,

哪一个来织细网,

Heib yas waix ghab nangl?

编撮箕来围河谷?

Vib nox hnent bal lul,

青石块来织粗网,

Gangb diongx hnent bal mongl,

水中筒虫 [20] 织细网,

Heib yas waix ghab nangl,

编撮箕来围河谷,

Seix baib eb dlod nangl,

只让河水东流去,

Max baib hniub dlod lal,

不让树种随水淌,

Waix laib hniub lol bil,

围着树种上岸来,

Hniub genx mais lax ghul.

树种喊妈哭兮兮。

Hniub wix ghab nangl hsat,

树种流到河沙滩,

Maib gheix xid bil put?

要用什么拦河滩?

Maib vongx jid bil put,

要用龙身拦河滩,

Hfab eb mongl jid lit,

把水排进深潭里,

Hfab hniub lol gid hsat,

树种排上沙滩来,

Dlub lob bil lad vot,

树种手脚白生生,

Dlub lob sul diel khat.

手脚洁白像汉人。 [21]

Lol wix khangd heik nius,

唱到舀树种子歌,

Lol xangx khangd heik nius,

我们来赞舀树种,

Haib gheix xid heik nius?

什么瓢儿舀树种?

Haib dex niul heik lis,

生铜瓢儿舀金银,

Haib gheix xid heik zas,

什么瓢儿舀菜汤,

Linx eb niel diot niangs?

浑水引到里面去?

Haib gheix xid heik nius?

什么瓢儿舀树种?

Haib Wangx Wul heik nius,

汪吾 [22] 的瓢舀树种,

Linx eb dlod diot niangs,

河水引向里面淌,

Max baib hniub dlod los,

不让树种随水流,

Eb max yangl mongl did,

不让河水来冲走,

Heik jex lux baid baid,

舀得九箩满满的,

Dot jex lux hvud hvud,

得了九箩冒尖尖,

Ait jangx longx hvid hsaid.

盛满一只炕谷笼。

Liek hxab hniub gid jend,

急急忙忙筛树种,

Hxab diot jes gheix xid?

筛在什么地方呢?

Jus dail xid dax hvid?

树种由哪个来晒?

Jus dail xid dax lind?

晒种又是谁来翻?

Hxab diot sangx vib bod,

树种筛在石板上,

Bad wangx hnaib dax hvid,

太阳大王它来晒,

Jus jent nios dax lind,

清风好汉它来翻,

Jef ngas laib hniub dod,

枫香树种干得快,

Hniub mangx ngas dliod ghod.

枫香树种干透了。

Zab diot sangx vib bod,

晒它在那岩石上,

Laix hniub hvib ax hfend,

枫树种子不喜欢,

Laix hniub dik tod tod,

枫树种子嘟嘟跳,

Seix max hxangb hniub dod,

跳也不伤枫树种,

Seix max hxangb vib bod.

也不损伤大岩石。

Hsangk yox ib dail xid,

究竟来了哪一个,

Hsangk deis dax qeb diud?

哪一个来捡起看?

Jent nios dax qeb diud,

大风跑来捡起看,

Jox ves ghax hliongd hliongd,

捡起看时力过猛,

Hniub mangx fal dliangd ghod.

枫树种子吓一跳。

Laib nend laib hniub dod,

那个就是枫树种,

Laib hniub det niangx qend.

最远古的枫树种。

Hniub mangx ngas niox nongd,

枫树种子晒干了,

Ngas hniub nongt dax dod,

种子晒干就要舂,

Nongt dlangs hniub gid jend!

赶忙要舂树种啦!

Lol hxid laib jel hfat,

来看舂谷的碓儿,

Laib jel khaib yel sangt,

舂谷碓杆青冈造,

Laib nend jel dlangs hfat,

那是舂谷的碓儿,

Jel dod hsaid yis ghet,

舂米来养我们公,

Yis bib nal nius ghot.

奉养远古老爹娘。

Lol hxid jel dlangs det,

来看舂种的碓儿,

Jel gheix xid dlangs det?

什么作碓舂树种?

Wangb gheix xid deis hfat?

什么簸箕来簸糠?

Jel vangx bil dlangs det,

山岭作碓舂树种,

Wangb wax wul deis hfat.

娃吾 [23] 簸箕来簸糠。

Lol wix khangd dlangs det,

唱到碓儿舂种子,

Sul bix gid dlangs hfat.

好比就是舂谷子。

Ghet niangx xenb dod hsaid,

要请姑娘来舂米, [24]

Gheb ghet seix bib xangd,

工价就是三碗饭, [25]

Gheb lot seix bib xangd,

工钱也是三碗饭,

Niangx xenb jef deid hnid,

这样姑娘才高兴,

Niangx xenb jef dod hsaid,

姑娘才愿来舂米,

Dlangs hfat dliel hnaib qend,

舂那远古的谷子,

Dlangs hfat yis zab bad,

舂谷奉养五个爹,

Yis diut ghet niangx qend.

养最远古六个公 [26]

Jel nend jel dlangs hfat,

那是舂米的碓子,

Lol hxid jel dlangs det,

来看舂种的碓子,

Ghet ghab liangx diel xid?

要拿啥来请仙女?

Ghet nenx ib bil hlod.

一把竹子请仙女。

Nenf nix ob diangb bod,

一把扇子两根轴,

Diangd hxed diangb nenf xit,

春天是把纸扇子,

Waix xux diangb nenf hlet,

冬天是把铁扇子,

Jib daib hot seil wat,

小孩子说冬天冷,

Diangd hxed diangb nenf xit,

春天是把纸扇儿,

Jib daib hot hvent not.

小孩子说春天凉。

Lol wix khangd dlangs det,

唱了舂种这段歌,

Dlangs det dlangs jangx jul,

舂树种子舂完了,

Dlangs jangx jul hsongt jens,

舂完树种送工具,

Hsongt diel maib ait bas.

什么都得要送走。

Hsongt jel mongl pit deis?

碓儿要送去哪里?

Dangl lol ghangb ot sos,

等到若干年以后,

Bub jangx diel ait deis?

不知变成个什么?

Hsongt liol mongl pit deis?

碓窝要送去哪里?

Dangl lol ghangb ot sos,

等到若干年以后,

Bub jangx diel ait deis?

不知变成个什么?

Hsongt wangb mongl pit deis?

簸箕要送到哪里?

Dangl lol ghangb ot sos,

等到若干年以后,

Bub jangx diel ait deis?

不知变成个什么?

Hsongt wangb mongl but las,

簸箕送去土坎边,

Mongl jangx dail ghob bis,

后来变成个斑鸠,

Dail ghob bil but las,

一只土边的斑鸠,

Hniut vut ghax ib bens,

年成好来叫一声, [27]

Hniut yangf ob bib bens.

年成坏时两三声。 [28]

Hniut vut vut dangx dol,

年成好来大家好,

Hniut yangf yangf dangx dol,

欠收年时大家苦,

Hek hlik bas niux dlinl.

家家户户喝稀粥。

Hsongt liol mongl pit jes,

碓窝送去山坡上,

Mongl jangx dail dlot vos.

后来变只穿山甲。

Hsongt niel mongl pit jes,

碓柱送到西边去,

Mongl jangx ghab lot dlongs.

后来变成山坳口。

Hsongt jel mongl pit niangs,

碓嘴送去山坡里,

Mongl jangx bil bok vas.

后来变成尖山坡。

Dlangs det dlangs jangx jul,

枫树种子舂好了,

Ghab hfat jangx gheix xil?

秕糠变成什么呢?

Ghab hxangb jangx gheil xil?

筋筋变成什么呢?

Ghab laib jangx gheix xil?

颗粒变成什么呢?

Ghab laib jangx mangx yel,

颗粒变成枫树果,

Ghab hfat jangx gangb yud,

秕糠就变成苍蝇,

Ghab hxangb jangx nangx vud,

筋筋就变成野草,

Jangx lis dub vangx vud.

变成野草满山岭。

Diangb ghangx dail xid maf,

哪一个来砍扁担 [29]

Laib zex dail xid vuf,

哪一个来箍箩筐,

Jef dad lol ghangt nius,

才能拿来挑树种,

Ghenx hniub dod jit jes?

挑枫树种上西方?

Diangb ghangx Ghed Lol maf,

耇劳公公砍扁担,

Laib zex hlod nal vuf,

竹篾用来箍箩筐,

Heib niox bil vad venf,

两手不停编织着,

Jef dad lol ghangt nius,

才能拿来挑树种,

Ghenx hniub dod jit jes.

挑枫树种上西方。

Mangx ghangx mangx ait deis,

挑枫扁担 [30] 像什么,

Mangx zex mangx ait deis,

装枫箩筐像什么,

Jef dad lol ghangt nius,

才拿来挑枫树种,

Ghenx hniub dod jit jes?

挑枫树种上西方?

Mangx ghangx mangx dak gas,

挑枫扁担像鸭翅,

Mangx zex mangx ongt xongs,

装种箩筐像坛罐,

Ib mangl bel tok yangs,

像个刺梨的样子,

Jef dad lol ghangt nius,

才拿来挑枫树种,

Ghenx hniub dod jit jes.

挑枫树种上西方。

Lol wix khangd ghangt nius,

我们唱到挑树种,

Ghenx hniub dod jit jes.

挑枫树种上西方。

Jul dail ib dail yus,

还有一个英雄汉,

Dail xid ib dail yus?

谁是这个英雄汉?

Jul dail nangb jent vas,

就是一条青竹蛇 [31]

Nenx dlenl vud xad senk,

它已钻进密林里, [32]

Ghenx hniub dod mongl jes,

挑枫树种上西方,

Bob jox fangb lal dins.

沿途路上才清靖。

Max dot hniub max lol,

没得树种就不来,

Dot hniub jus deix lol.

得了树种就要来。

Lol wix ghab vongl liangl,

抬种来到深山冲,

Zat baix eb bol bol.

岩头滴水啵啵响。

Hsangk yox ib dail xil,

有个什么大魔怪,

Ghok ghangb vib bil dil,

紧紧趴在岩壁上,

Buk lot hlieb diux nongl,

张开大嘴像仓门,

Nongt hek hniub nongx jul?

要把树种一口喝,

Hniub niox hvib dlial dlial:

枫树种子忧忡忡:

“Bub sod bib xet lol,

“早知这样咱不来,

Bib niangb bib gid nangl,

咱们就住咱东方,

Hek xens nenk seix hul.”

吃苦喝淡点也罢。”

Dliek nox daib bad lul,

就是冰块老魔怪,

Ghok ghangb vib bil dil,

紧紧趴在岩壁上,

Buk lot hlieb diux nongl,

张开大嘴像仓门,

Nongt hek hniub nongx jul.

要把树种一口喝。

Ghet wangx hnaib dail lul,

太阳大王老人家,

Ghangt dax bib bil lil,

挑抬过来三把理,

Xet hot bib bil lil,

比喻说成三把理,

Nongf hot bib bil dul,

本来就是三把柴,

Dliek nox mais bongl yongl,

烤着冰块软融融,

Hniub mangx dot gid lol,

枫树种才得路来,

Hniub jit jes nongx lal.

来西方过好生活。

Max dot hniub max lol,

不得树种就不来,

Dot hniub jus deix lol,

得了树种就要来,

Lol lol jus deix lol.

来呀来呵当真来。

Lol wix ib dangl diongl,

就来到了半山冲,

Sait det ot vangx diongl,

密林野树蔽山冲,

Gheik zat ot vangx vongl,

深深峡岩锁山谷,

Hniub max dot gid lol.

枫树种子没路走。

Hsangk yox ib dail xil?

有个什么英雄汉?

Ghet Hxub Niux dail lul,

修狃公公英雄汉?

Jox jid hlieb nongl diel,

身子高大如仓库,

Jil lob haib jil bil,

两只脚杆和手杆,

Hlieb liek diangb zax ghongl,

又粗又大像钉耙,

Qab jox eb mal lal,

刨通那道峡岩沟,

Hniub mangx dot gid lol,

枫树种子得路走,

Hniub jit jes nongx lal.

来西方过好生活。

Max dot hniub max lol,

不得种子就不来,

Dot hniub jus deix lol,

得了树种就要来,

Lol leit ghab zangx lal,

来到一处宽坪地,

Bul lol bul lias jens,

别个来到就熟悉,

Hniub lol max lias jens,

树种来到觉生疏,

Hniub diangd mangl dliongs dliongs,

树种频频转回头,

Nongt diangd nangl vongs vongs.

急急要想回东方。

Hsangk deis hlod bal langl?

哪个垂网来阻挡?

Eb hob hlod bal langl,

云雾垂网来阻挡,

Hlod vib weix ghangb nangl,

滚下岩石拦东边,

Waix laib hniub lol bil.

围着树种来西方。

Max dot hniub max lol,

不得树种就不来,

Dot hniub jus deix lol.

得了树种就要来。

Liak kat daib bad lul,

那个喜鹊老大人,

Jit hliat guf vangx gol:

一下爬上山岭叫:

“Bongf jox fangb gid bil,

“见了西边那地方,

Dab dlaib liuf ghongd mal,

黑泥深深过马颈,

Liuf qub ninx sad sangl.”

齐齐淹过牛肚皮。”

Hniub bongx hvib benl benl,

树种喜欢跳嘭嘭,

Hniub jit jes nongx lal.

来西方过好生活。

Max dot hniub max lol,

不得树种就不来,

Dot hniub jus deix lol,

得了树种就要来,

Lol lol jus deix lol,

来呀来呵当真来,

Lol wix ghab vangx nangl,

来到东边山岭下,

Jox vangx dot ud nangl,

看见山岭没衣穿,

Hxangt ghab vangx gal lial.

座座山岭赤条条。

Hniub niox hvib dlial dlial:

枫树种子忧忡忡:

“Bub sod bib xet lol,

“早知这样咱不来,

Bib niangb bib gid nangl,

咱们就住咱东方,

Hek xens nenk seix hul.”

吃苦喝淡点也罢。”

Hxit nis dib linx diel,

铁线草来织锦缎,

Hnent vos baib vangx nangl,

绣花衣服山岭穿,

Jid vangx jef hangd niul,

山岭身上绿葱葱,

Laib hniub jef hangd lol,

树种高兴才愿来,

Hniub jit jes nongx lal.

来西方过好生活。

Max dot hniub max lol,

不得树种就不来,

Dot hniub jus deix lol,

得了树种就要来,

Lol lol jus deix lol,

来呀来呵当真来,

Dluf jox fangb gid bil.

已经走来到西方。

Hsangk deis was ghab nangl,

有个什么翻地下,

Was dab dlaib mongl nangl,

黑泥肥土翻下去,

Was dab fangx lol bil?

黄泥瘦土翻上来?

Juk nix daib bad lul,

锄头这个老大人,

Juk nix was ghab nangl,

锄头故意翻地下,

Was dab dlaib mongl nangl,

肥土黑泥翻下去,

Was dab fangx lol bil.

瘦土黄泥翻上来。

Hniub niox hvib dlial dlial:

树种灰心一阵阵:

“Sod bub bib xet lol,

“早知这样咱不来,

Bib niangb bib gid nangl,

咱们就住咱东方,

Hek xens nenk seix hul!”

吃苦喝淡点也罢!”

Max dot hniub max lol,

不得树种就不来,

Dot hniub jus deix lol,

得了树种就要来,

Lol lol jus deix lol,

来呵来呵当真来,

Lol wix ongd xongs tangt,

来到一个七口塘 [33]

Ongd gib yaf jil ghot.

那塘共有八只角。

Ib jil dail xid dint?

一只角是哪个砌?

Ob jil dail xid dint?

两只角是哪个砌?

Bib jil dail xid dint?

三只角是哪个砌?

Dlob jil dail xid dint?

四只角是哪个砌?

Ib jil Ghed Lol dint,

一只角是耇劳砌,

Ob jil Waix Hxib dint,

两只角是瓦西 [34] 砌,

Bib jil Waix Dab dint,

三只角是瓦达 [35] 砌,

Dlob jil Waix Yangl dint,

四只角是瓦洋 [36] 砌,

Jangx laib ongd xongs tangt,

砌成了个七口塘,

Ongd gib yaf jil ghot.

七口塘有八只角。


[1] 姜央:苗语Jangx Vangb译音,苗族神话传说中从十二个蛋里孵出来的人类始祖,他聪明、勇敢、勤劳,是智慧的化身,后来常用他的名字“姜央”来称聪明能干的人,这里的姜央指现代能人。

[2] 嫦:苗语Sangf译音,一女神名。

[3] 友、宛西、戛萨:分别系苗语Yux、Waix Hxib、Ghab Sal译音,皆神名。

[4] 友、宛西、戛萨:分别系苗语Yux、Waix Hxib、Ghab Sal译音,皆神名。

[5] 友、宛西、戛萨:分别系苗语Yux、Waix Hxib、Ghab Sal译音,皆神名。

[6] 这一段与下一段系比兴关系。两句之间的比兴关系是常见的,两段之间的比兴则少见,此乃一大特色。

[7] 油柴:松木含油的干枝,又叫松膏,苗族农村用以照明。

[8] 香两:苗语Xangb Liangx译音,仙名。

[9] 榜香猷:苗语Bangx Xangb Yul译音,苗族神话中一寿星,传说活了八万七千岁或九千八万年。

[10] 山冲挑水上坡正是苗族居住环境的特点。

[11] 竹和纸相提并论,在苗族古歌中常见到,竹与纸乃象征聪明智慧,苗族的一切原始宗教活动,从最大的吃鼓藏到一般的祭神敬鬼活动都少不了竹与纸。它在苗族巫文化中的重要性,似乎反映了苗族有过文字的历史之蛛丝马迹。

[12] 竹和纸相提并论,在苗族古歌中常见到,竹与纸乃象征聪明智慧,苗族的一切原始宗教活动,从最大的吃鼓藏到一般的祭神敬鬼活动都少不了竹与纸。它在苗族巫文化中的重要性,似乎反映了苗族有过文字的历史之蛛丝马迹。

[13] 苗族人认为马有力量,认为汉人聪明、有知识,故把理(即知识、力量)比作马、汉人。

[14] 苗族人认为马有力量,认为汉人聪明、有知识,故把理(即知识、力量)比作马、汉人。

[15] 苗族人认为马有力量,认为汉人聪明、有知识,故把理(即知识、力量)比作马、汉人。

[16] 讲理时用竹板来拍打理桌。

[17] 南透房:耇劳房的另一名称,“南透”系苗语Nangl Ted译音。

[18] 桑:苗语Sangd译音,即理,知识。

[19] 鱼鼠:水鼠。

[20] 筒虫:一种生活在水中石壁上的小虫,体黑,筒状,可食。

[21] 苗族认为汉人都住城里,不干活,故汉人手脚白生生。

[22] 汪吾:苗语Wangx Wul译音,半神半人者。

[23] 娃吾:苗语Wax Wul译音,风名,因吹风的响声得名。

[24] 苗族舂米全是姑娘的活路。

[25] 姑娘舂米不取工价,只吃顿饭。

[26] 远古六个公:六指多数,非确数,迁徙史歌一开头说远祖六个公,乃指众祖先。

[27] 民间认为斑鸠的叫声能辨别年成的好坏。

[28] 民间认为斑鸠的叫声能辨别年成的好坏。

[29] 砍扁担:做成扁担,因苗族最早随便砍来一根木棒即作扁担用,故有此说。

[30] 挑枫扁担:挑枫树种的扁担。

[31] 青竹蛇:一种毒蛇。

[32] 喻毒蛇让路,沿途平安。

[33] 七口塘:七处开口放水的塘。

[34] 瓦西:苗语Waix Hxib译音,半人半神者。

[35] 瓦达:苗语Waix Dab译音,半人半神者。

[36] 瓦洋:苗语Waix Yangl译音,半人半神者。

苗族古歌:苗汉对照