搜索
   登录

射日射月
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-11-01 文章字数:6773字

射日射月

Bangd Hnaib Bangd Hlat

Niangx nongd jus pit hlat,

如今有一个月亮,

Jus laib hnaib bil ent.

一个太阳有云坡。

Ait gheb yil deis ait?

人们怎样做活路?

Diongb hnaib diongb mongl ait,

白天黑夜都在做,

Kab qed lol yis vangt,

犁田犁地养小孩,

Kab qed lol yis hlat.

种田种地养爹妈。

Niangx qend juf ob hlat,

从前十二个日月,

Ait gheb yil deis ait,

人们怎样做活路,

Jef hxangd gad yis hlat,

种出粮食养爹妈,

Jef hxangd gad yis vangt?

种出粮食养娃娃?

Diongb hnaib mongl vik hvent,

白天都去乘荫凉,

Diongb mongl lol kab zangt,

夜里才来犁田地,

Jef hxangd gad yis hlat,

才种出粮养爹妈,

Jef hxangd gad yis vangt.

才种出粮养娃娃。

Niangx nongd jus pit hlat,

如今有一个月亮,

Jus laib hnaib bil ent.

一个太阳在云坡。

Niangx qend juf ob hlat,

从前十二个月亮,

Juf ob hnaib bil ent.

十二太阳在云坡。

Hnaib dax ghongd dlongs zat,

只许太阳岩口出,

Xet dax ghongd dlongs det.

别从山林坳上来。

Hnaib ghab naix lol wat,

日月耳朵聋极了,

Khab hnaib ax diangl zongt,

嘱咐的话它不听,

Ghab bongb sul bat ghent,

顽皮像头花猪崽,

Hnaib dax ghongd dlongs det,

日出树林山坳上,

Dax bel dlel jus dat,

一朝忽忽跑出来,

Longx bel dlel jus hxot,

忽忽一下出齐了,

Yangx jul ghab bil det,

山坡树林烧成灰,

Yangx mongl vib mongl zat,

山岭岩石烧熔完,

Yangx jangb sul los vit,

岩浆熔如落胶样,

Sul jangb gheid vis det.

又如松油树下淌。

Hnaib denx yangx bongl mait,

前天烧化两女郎,

Liangb liol eb but pangt;

摘菜死在水沟旁;

Hnaib nongl yangx bongl xongt,

昨天烧化两儿郎,

Ved liod ghab diongl det.

放牛死在山冲上。

Yangx mongl Lil Dongs Hat,

立栋哈 [1] 已被烧化,

Lil Dinb Said vas wat.

就是智者立定赛 [2]

Yangx mongl bad yus vut,

烧死这个好汉子,

Dangx ib dol qit wat.

大家都是气得惨。

Qeb laix diangb hnaid zeit,

一个拿着一张弓,

Bangd laib hnaib gid hvangt.

都来侧面射太阳。

Ib hnaid yil deis ait?

一箭射去怎么样?

Ob hnaid yil deis ait?

两箭射去怎么样?

Bib hnaid yil deis ait?

三箭射去怎么样?

Ib hnaid dluf bil ent,

一箭射到云坡上,

Ob hnaid diongb bil qed,

两箭射去落云坡,

Bib hnaid gel sel vit,

三箭射云只挨边,

Ghab vangx dangl bil qed.

箭在山岭上边落。

Ob hxid Lil Dongs Hat,

我俩来看立栋哈,

Yux naib dail xid dangt,

哪个妈妈来生他,

Jef diangl Lil Dongs Hat,

才有这个立栋哈,

Lil Dinb Said gas hxut?

立定赛是聪明人?

Bangx Yangx Bongl Yongl dangt,

榜养朋荣生养他,

Jef diangl Lil Dongs Hat,

才有这个立栋哈,

Lil Dinb Said gas hxut.

聪明过人立定赛。

Yux Lul dail vut hxut,

友罗是个聪明人,

Yux Lul lol hot lot:

友罗把话说分明:

“Hnaid nongd hnaid bangd ceit,

“这箭只射土画眉,

Hnaid bangd nes ghad hot,

只能射些咯咯鸟,

Bil dios hnaid bangd hlat,

不是射月的弓箭,

Hnaid hlat niangb zaid hxet.”

射月弓箭在家里。”

Ob hxid hnaid bangd hlat,

来看射月的弓箭,

Diangb khangb Yux Lul xit,

弓子就是友罗造,

Ghab ok ghet Bod dangt,

鲍公老人造箭头,

Jox hxangb Wid Yul hnent,

弓弦是宇郁织成,

Jef xob diangb hnaid hlat,

才成射月的弓箭,

Bangd laib hnaib bil ent.

射那云坡金太阳。

Ob hxid diangb hnaid lul,

我俩来看古弓箭,

Det gheid daib tid lol,

小松树木来造弓,

Jef xob diangb hnaid lul,

造成一把古弓箭,

Bangd hnaib hlat gid bil.

射那天上日和月。

Det gheid daib bad lul,

小松树木是好汉,

Det hlieb nenx tid ghongl,

树木长大造弓箭,

Bangd hnaib hlat gid bil.

可射天上日和月。

Det gheid nenx vud lol:

松树有话这样说:

“Wil hlieb wil tid nongl,

“我长大来要造仓,

Wil ax bub tid ghongl.”

我不懂得造弓箭。”

Hsangk deis daib bad lul,

什么树子是好汉,

Det hlieb nenx tid ghongl,

它长大来造弓箭,

Bangd hnaib hlat gid bil?

去射天上日和月?

Det mangx daib bad lul,

枫树才是英雄汉,

Det hlieb nenx tid ghongl,

长大了来造弓箭,

Bangd hnaib hlat gid bil.

去射天上日和月。

Det mangx daib bad lul,

枫树倒是真好汉,

Det mangx nenx vud lol:

枫树又有话来说:

“Wil hlieb wil xab vangl,

“我长大来遮村寨,

Diut bat dliangx ghab jil,

我的枝桠六百庹,

Xongs bat dliangx diongb yangl,

我的树干七百庹,

Xab mongl eb mongl bil,

遮荫江河与山坡,

Xab mongl fangb mongl vangl,

遮护千村和万寨,

Xab fangb leit Gud Ngul,

遮到贡俄地方来,

Guf leit Liongx Lib Bil,

树梢高齐陇立坡 [3]

Wil ax bub tid ghongl.”

我不懂得造弓箭。”

Hsangk deis daib bad lul,

什么树子是好汉,

Nenx hlieb hlieb hxangt diongl,

树干粗大赛山冲,

Nenx hvib hvib hxangt bil,

树梢高过山峰顶,

Nongt leit fangb waix lol,

就要高齐天上来,

Det hlieb nenx tid ghongl,

它长大来造弓箭,

Bangd hnaib hlat gid bil?

去射天上日和月?

Det wik daib bad lul,

马桑树子是好汉,

Nenx hlieb hlieb hxangt diongl,

树干粗大赛山冲,

Nenx hvib hvib hxangt bil,

树梢高过山峰顶,

Nongt leit fangb waix lol.

就要高齐天上来,

Det hlieb nenx tid ghongl,

它长大来造弓箭,

Bangd hnaib hlat gid bil.

去射天上日和月。

Ob hxid xangf niangx niul,

我俩来看最远古,

Det wik daib bad lul,

来看高大马桑树,

Nenx hlieb hlieb hxangt diongl,

树干粗大赛山冲,

Nenx hvib hvib hxangt bil.

树梢高过山峰顶。

Laib gux ait deis lol,

到底根由怎么来,

Hlieb hxangt dangx ib dol,

它才粗大赛千树,

Hvib hxangt dangx ib dol?

它才高大赛万木?

Hsenb nenx daib bad lul,

有个神仙是好汉,

Hsenb nenx maix fangb yangl,

神仙好汉有先知,

Hsenb nenx dax hlab gol:

神仙好汉来呼唤:

“Mongx hlieb hlieb hvit bil,

“你要快快来长大,

Mongx hvib hvib hvit bil,

你要快快来长高,

Hvib diot dangx ib dol,

长高了来为大家,

Bangd hnaib hlat gid bil,

去射天上日和月,

Fangb dab jef hfent liul.”

天下人们才安宁。”

Laib gux ait nend lol.

根由就是那样来。

Laib nend xangf niangx niul,

那是悠悠远古时,

Hfab hxid xangf niangx nongl,

回过头来看现在,

Det wik daib bad lul,

这个马桑好汉子,

Hnaib hnaib hlieb ait nal.

天天总是这么大。

Weid diot jens gheix xil,

究竟是什么原故,

Bot jox diub gol wol,

马桑驼背又弯腰,

Det mais ax lieb mongl?

勾腰垂头触地下?

Weid diot hsenb nenx dail,

因为神仙老人家,

Fongb hveb wik hvib mongl,

封话 [4] 马桑快长高,

Bangd hnaib hlat gid bil,

去射天上日和月,

Hob hxat hvib bangd jul,

雷怕日月射光了,

Hob denf wik gal lol,

雷踏马桑矮下来,

Hnaib hnaib hlieb ait nal,

它才天天是这样,

Det mais ax lieb mongl.

弯腰垂头触地下。

Hnaid ok dangt jangx jul,

弓箭已经造好了,

Dangt jis hxet ax zel.

造好弓箭就等着。

Ait yangs ait yangx yangl,

看呵看着那样子,

Ait yangs nongt diex mongl,

看样子要向前走,

Nongt luf hlat dax dail!

就要去射月亮啦!

Hsangk deis daib bad lul,

有个什么英雄汉,

Jox diub ak kud liul,

背上挎着个箭囊,

Jil bil gangf hnaid dul,

手上拿一张火弓,

Bit diot jes gheix xil,

他卧伏在啥地方,

Ghat diot jes gheix xil,

弓箭又架在何处,

Hlat dax gas gol wol,

月亮出来亮堂堂,

Hnaib dax gas gol wol,

太阳出来亮堂堂,

Bangd hnaib hlat gid bil?

就射天上日和月?

Jul dail dail Kod Gil,

有个汉子叫科贵 [5]

Jox diub ak kud liul,

身上挎着个箭囊,

Jil bil gangf hnaid ghongl,

手上拿着张弓箭,

Bit diot ghab vangx nangl,

趴在东边山岭上,

Hxet diot wangl eb dangl,

坐在水塘边等着,

Ghat diot det mangx nol.

架弓枫树上瞄准。

Hlat dax gas gol wol,

月亮出来亮堂堂,

Hnaib dax gas gol wol,

太阳出来亮堂堂,

Bangd hnaib hlat gid bil,

他射天上日和月,

Ax leit hnaib hlat dlangl,

箭射不到日月坪,

Leit ghab waix qed lol,

射到天空落下来,

Ok ok seix hsab lial.

箭箭射去也枉然。

Kod Gil daib bad lul,

那个科贵英雄汉,

Bit diot ghab vangx nangl,

趴在东边山岭上,

Mid diot wangl eb dangl,

躲在水塘里等着,

Ghat diot det mangx nol,

架弓枫树上瞄准,

Ax leit hnaib gid bil.

射不到天上日月。

Hsangk deis daib bad lul,

有个什么英雄汉,

Yax qut hangd deis mongl,

移到哪里去射呢,

Ghat diot hangd deis nol,

架到哪里去瞄准,

Bit diot hangd deis dangl,

趴在哪里去等待,

Bangd hnaib hlat gid bil?

去射天上日和月?

Nox Yis daib bad lul,

饶仪 [6] 是个英雄汉,

Yax qut vangx hvib mongl,

移到高山岭上射,

Bit diot wef vib dangl,

趴在石窝里等着,

Ghat diot dlangx bob nol,

架在山顶上瞄准,

Bangd hnaib hlat gid bil.

他射天上日和月。

Ib ok xangt dax mongl,

一箭嗖嗖射出去,

Ob ok xangt dax mongl,

两箭嗖嗖射出去,

Seix ax leit hnaib dlangl,

也射不到日月坪,

Qab laib ghab hsaid ghol,

还差一颗小米粒,

Ok ok seix hsab lial.

箭箭射去都落空。

Nox Yis daib bad lul,

饶仪是个英雄汉,

Yax qut vangx hvib mongl,

移到高山岭上射,

Bit diot wef vib dangl,

趴在石窝里等着,

Ghat diot dlangx bob nol,

架弓山顶上瞄准,

Ax gos hnaib lob bil.

射去不中日手脚。

Hsangk deis daib bad lul,

哪一个是英雄汉,

Yax qut hangd deis mongl,

移到哪里去射呢,

Bit diot hangd deis dangl,

趴在哪里去等待,

Ghat diot hangd deis nol,

架弓哪里来瞄准,

Bangd gos hlat gid bil,

射中天上的月亮,

Bangd gos hnaib gid bil?

射中天上的太阳?

Hsangb Zad daib bad lul,

桑札 [7] 是个英雄汉,

Yax qut jit wik mongl,

移到马桑树上射,

Bit diot jil wik dangl,

趴在马桑树上等,

Ghat diot guf wik nol.

架弓马桑树瞄准。

Hnaib dax gas gol wol,

太阳出来亮堂堂,

Hlat dax gas gol wol,

月亮出来堂堂亮,

Bangd hnaib hlat gid bil,

他射天上日和月,

Bangd hnaib hlat dliangd lol,

射着日月往下落,

Fangk liangk jex laib bil,

滚入九个大山坡,

Muf linf jex dob diongl,

撞击九条大深冲,

Hnaib hlat dus jex liul,

日月破成九大块,

Dangx bof mongl eb wangl.

卟的一声陷塘中。

Ob ngit Hsangb Zad dail,

我俩来看桑札汉,

Dail naib gheix xid diangl,

哪个妈妈来生的,

Jef yis Hsangb Zad dail?

才有桑札英雄汉?

Daib ghaib baix dul lol,

天上星星掉天火 [8]

Tub hsenb nenx lol diangl,

就是星星来生的,

Dangt yis Hsangb Zad dail.

生个桑札英雄汉。

Hsangb Zad daib bad hliod,

桑札是个英雄汉,

Nenx jit det wik bangd,

他爬马桑树去射,

Nenx bangd not xus hnaid,

他射出去多少箭,

Ghax gos not xus hlat?

射中多少个月亮?

Nenx bangd not xus ok!

他射出去多少矢,

Ghax gos not xus hnaib?

射中多少个太阳?

Nenx bangd juf ghaid hnaid,

他射出去十一箭,

Ghax gos juf ghaid hlat;

射中十一个月亮;

Nenx bangd juf ghaid ok,

他射出了十一矢,

Ghax gos juf ghaid hnaib.

射中十一个太阳。

Hsangb Zad dail vut hxut,

桑札是个英雄汉,

Hsangb Zad bangd hnaib hlat.

桑札射中日和月。

Hnaib baix eb wangl ment,

太阳掉进水塘里,

Bub jangx diel deis vut?

不知后来变什么?

Hlat baix eb wangl ment,

月亮掉进水塘里,

Bub jangx diel deis vut?

不知后来变什么?

Hlat baix jangx gheib dlub,

月亮掉落变白鸡,

Gheib liangx ghat fangb dab;

仙鸡天下喔喔叫;

Hnaib baix jangx gheib niongx,

太阳掉落变锦鸡,

Gheib niongx ghat fangb waix.

锦鸡咕咕天上鸣。


[1] 立栋哈、立定赛:分别系苗语Lil Dongs Hat、Lil Dinb Said译音,一人的两个名字,这是个半人半神的智者。

[2] 立栋哈、立定赛:分别系苗语Lil Dongs Hat、Lil Dinb Said译音,一人的两个名字,这是个半人半神的智者。

[3] 陇立坡:神话中的山坡名,“陇立”即苗语Liongx Lib译音。

[4] 有威望的老年人口头说出来表示愿望的话语。

[5] 科贵:苗语Kod Gil译音,神名。

[6] 饶仪:苗语Nox Yis译音,神名。

[7] 桑札:苗语Hsangb Zad译音,神名。

[8] 这是指流星。

苗族古歌:苗汉对照