射日射月
Bangd Hnaib Bangd Hlat
Niangx nongd jus pit hlat, | 如今有一个月亮, |
Jus laib hnaib bil ent. | 一个太阳有云坡。 |
Ait gheb yil deis ait? | 人们怎样做活路? |
Diongb hnaib diongb mongl ait, | 白天黑夜都在做, |
Kab qed lol yis vangt, | 犁田犁地养小孩, |
Kab qed lol yis hlat. | 种田种地养爹妈。 |
Niangx qend juf ob hlat, | 从前十二个日月, |
Ait gheb yil deis ait, | 人们怎样做活路, |
Jef hxangd gad yis hlat, | 种出粮食养爹妈, |
Jef hxangd gad yis vangt? | 种出粮食养娃娃? |
Diongb hnaib mongl vik hvent, | 白天都去乘荫凉, |
Diongb mongl lol kab zangt, | 夜里才来犁田地, |
Jef hxangd gad yis hlat, | 才种出粮养爹妈, |
Jef hxangd gad yis vangt. | 才种出粮养娃娃。 |
Niangx nongd jus pit hlat, | 如今有一个月亮, |
Jus laib hnaib bil ent. | 一个太阳在云坡。 |
Niangx qend juf ob hlat, | 从前十二个月亮, |
Juf ob hnaib bil ent. | 十二太阳在云坡。 |
Hnaib dax ghongd dlongs zat, | 只许太阳岩口出, |
Xet dax ghongd dlongs det. | 别从山林坳上来。 |
Hnaib ghab naix lol wat, | 日月耳朵聋极了, |
Khab hnaib ax diangl zongt, | 嘱咐的话它不听, |
Ghab bongb sul bat ghent, | 顽皮像头花猪崽, |
Hnaib dax ghongd dlongs det, | 日出树林山坳上, |
Dax bel dlel jus dat, | 一朝忽忽跑出来, |
Longx bel dlel jus hxot, | 忽忽一下出齐了, |
Yangx jul ghab bil det, | 山坡树林烧成灰, |
Yangx mongl vib mongl zat, | 山岭岩石烧熔完, |
Yangx jangb sul los vit, | 岩浆熔如落胶样, |
Sul jangb gheid vis det. | 又如松油树下淌。 |
Hnaib denx yangx bongl mait, | 前天烧化两女郎, |
Liangb liol eb but pangt; | 摘菜死在水沟旁; |
Hnaib nongl yangx bongl xongt, | 昨天烧化两儿郎, |
Ved liod ghab diongl det. | 放牛死在山冲上。 |
Yangx mongl Lil Dongs Hat, | 立栋哈 [1] 已被烧化, |
Lil Dinb Said vas wat. | 就是智者立定赛 [2] 。 |
Yangx mongl bad yus vut, | 烧死这个好汉子, |
Dangx ib dol qit wat. | 大家都是气得惨。 |
Qeb laix diangb hnaid zeit, | 一个拿着一张弓, |
Bangd laib hnaib gid hvangt. | 都来侧面射太阳。 |
Ib hnaid yil deis ait? | 一箭射去怎么样? |
Ob hnaid yil deis ait? | 两箭射去怎么样? |
Bib hnaid yil deis ait? | 三箭射去怎么样? |
Ib hnaid dluf bil ent, | 一箭射到云坡上, |
Ob hnaid diongb bil qed, | 两箭射去落云坡, |
Bib hnaid gel sel vit, | 三箭射云只挨边, |
Ghab vangx dangl bil qed. | 箭在山岭上边落。 |
Ob hxid Lil Dongs Hat, | 我俩来看立栋哈, |
Yux naib dail xid dangt, | 哪个妈妈来生他, |
Jef diangl Lil Dongs Hat, | 才有这个立栋哈, |
Lil Dinb Said gas hxut? | 立定赛是聪明人? |
Bangx Yangx Bongl Yongl dangt, | 榜养朋荣生养他, |
Jef diangl Lil Dongs Hat, | 才有这个立栋哈, |
Lil Dinb Said gas hxut. | 聪明过人立定赛。 |
Yux Lul dail vut hxut, | 友罗是个聪明人, |
Yux Lul lol hot lot: | 友罗把话说分明: |
“Hnaid nongd hnaid bangd ceit, | “这箭只射土画眉, |
Hnaid bangd nes ghad hot, | 只能射些咯咯鸟, |
Bil dios hnaid bangd hlat, | 不是射月的弓箭, |
Hnaid hlat niangb zaid hxet.” | 射月弓箭在家里。” |
Ob hxid hnaid bangd hlat, | 来看射月的弓箭, |
Diangb khangb Yux Lul xit, | 弓子就是友罗造, |
Ghab ok ghet Bod dangt, | 鲍公老人造箭头, |
Jox hxangb Wid Yul hnent, | 弓弦是宇郁织成, |
Jef xob diangb hnaid hlat, | 才成射月的弓箭, |
Bangd laib hnaib bil ent. | 射那云坡金太阳。 |
Ob hxid diangb hnaid lul, | 我俩来看古弓箭, |
Det gheid daib tid lol, | 小松树木来造弓, |
Jef xob diangb hnaid lul, | 造成一把古弓箭, |
Bangd hnaib hlat gid bil. | 射那天上日和月。 |
Det gheid daib bad lul, | 小松树木是好汉, |
Det hlieb nenx tid ghongl, | 树木长大造弓箭, |
Bangd hnaib hlat gid bil. | 可射天上日和月。 |
Det gheid nenx vud lol: | 松树有话这样说: |
“Wil hlieb wil tid nongl, | “我长大来要造仓, |
Wil ax bub tid ghongl.” | 我不懂得造弓箭。” |
Hsangk deis daib bad lul, | 什么树子是好汉, |
Det hlieb nenx tid ghongl, | 它长大来造弓箭, |
Bangd hnaib hlat gid bil? | 去射天上日和月? |
Det mangx daib bad lul, | 枫树才是英雄汉, |
Det hlieb nenx tid ghongl, | 长大了来造弓箭, |
Bangd hnaib hlat gid bil. | 去射天上日和月。 |
Det mangx daib bad lul, | 枫树倒是真好汉, |
Det mangx nenx vud lol: | 枫树又有话来说: |
“Wil hlieb wil xab vangl, | “我长大来遮村寨, |
Diut bat dliangx ghab jil, | 我的枝桠六百庹, |
Xongs bat dliangx diongb yangl, | 我的树干七百庹, |
Xab mongl eb mongl bil, | 遮荫江河与山坡, |
Xab mongl fangb mongl vangl, | 遮护千村和万寨, |
Xab fangb leit Gud Ngul, | 遮到贡俄地方来, |
Guf leit Liongx Lib Bil, | 树梢高齐陇立坡 [3] , |
Wil ax bub tid ghongl.” | 我不懂得造弓箭。” |
Hsangk deis daib bad lul, | 什么树子是好汉, |
Nenx hlieb hlieb hxangt diongl, | 树干粗大赛山冲, |
Nenx hvib hvib hxangt bil, | 树梢高过山峰顶, |
Nongt leit fangb waix lol, | 就要高齐天上来, |
Det hlieb nenx tid ghongl, | 它长大来造弓箭, |
Bangd hnaib hlat gid bil? | 去射天上日和月? |
Det wik daib bad lul, | 马桑树子是好汉, |
Nenx hlieb hlieb hxangt diongl, | 树干粗大赛山冲, |
Nenx hvib hvib hxangt bil, | 树梢高过山峰顶, |
Nongt leit fangb waix lol. | 就要高齐天上来, |
Det hlieb nenx tid ghongl, | 它长大来造弓箭, |
Bangd hnaib hlat gid bil. | 去射天上日和月。 |
Ob hxid xangf niangx niul, | 我俩来看最远古, |
Det wik daib bad lul, | 来看高大马桑树, |
Nenx hlieb hlieb hxangt diongl, | 树干粗大赛山冲, |
Nenx hvib hvib hxangt bil. | 树梢高过山峰顶。 |
Laib gux ait deis lol, | 到底根由怎么来, |
Hlieb hxangt dangx ib dol, | 它才粗大赛千树, |
Hvib hxangt dangx ib dol? | 它才高大赛万木? |
Hsenb nenx daib bad lul, | 有个神仙是好汉, |
Hsenb nenx maix fangb yangl, | 神仙好汉有先知, |
Hsenb nenx dax hlab gol: | 神仙好汉来呼唤: |
“Mongx hlieb hlieb hvit bil, | “你要快快来长大, |
Mongx hvib hvib hvit bil, | 你要快快来长高, |
Hvib diot dangx ib dol, | 长高了来为大家, |
Bangd hnaib hlat gid bil, | 去射天上日和月, |
Fangb dab jef hfent liul.” | 天下人们才安宁。” |
Laib gux ait nend lol. | 根由就是那样来。 |
Laib nend xangf niangx niul, | 那是悠悠远古时, |
Hfab hxid xangf niangx nongl, | 回过头来看现在, |
Det wik daib bad lul, | 这个马桑好汉子, |
Hnaib hnaib hlieb ait nal. | 天天总是这么大。 |
Weid diot jens gheix xil, | 究竟是什么原故, |
Bot jox diub gol wol, | 马桑驼背又弯腰, |
Det mais ax lieb mongl? | 勾腰垂头触地下? |
Weid diot hsenb nenx dail, | 因为神仙老人家, |
Fongb hveb wik hvib mongl, | 封话 [4] 马桑快长高, |
Bangd hnaib hlat gid bil, | 去射天上日和月, |
Hob hxat hvib bangd jul, | 雷怕日月射光了, |
Hob denf wik gal lol, | 雷踏马桑矮下来, |
Hnaib hnaib hlieb ait nal, | 它才天天是这样, |
Det mais ax lieb mongl. | 弯腰垂头触地下。 |
Hnaid ok dangt jangx jul, | 弓箭已经造好了, |
Dangt jis hxet ax zel. | 造好弓箭就等着。 |
Ait yangs ait yangx yangl, | 看呵看着那样子, |
Ait yangs nongt diex mongl, | 看样子要向前走, |
Nongt luf hlat dax dail! | 就要去射月亮啦! |
Hsangk deis daib bad lul, | 有个什么英雄汉, |
Jox diub ak kud liul, | 背上挎着个箭囊, |
Jil bil gangf hnaid dul, | 手上拿一张火弓, |
Bit diot jes gheix xil, | 他卧伏在啥地方, |
Ghat diot jes gheix xil, | 弓箭又架在何处, |
Hlat dax gas gol wol, | 月亮出来亮堂堂, |
Hnaib dax gas gol wol, | 太阳出来亮堂堂, |
Bangd hnaib hlat gid bil? | 就射天上日和月? |
Jul dail dail Kod Gil, | 有个汉子叫科贵 [5] , |
Jox diub ak kud liul, | 身上挎着个箭囊, |
Jil bil gangf hnaid ghongl, | 手上拿着张弓箭, |
Bit diot ghab vangx nangl, | 趴在东边山岭上, |
Hxet diot wangl eb dangl, | 坐在水塘边等着, |
Ghat diot det mangx nol. | 架弓枫树上瞄准。 |
Hlat dax gas gol wol, | 月亮出来亮堂堂, |
Hnaib dax gas gol wol, | 太阳出来亮堂堂, |
Bangd hnaib hlat gid bil, | 他射天上日和月, |
Ax leit hnaib hlat dlangl, | 箭射不到日月坪, |
Leit ghab waix qed lol, | 射到天空落下来, |
Ok ok seix hsab lial. | 箭箭射去也枉然。 |
Kod Gil daib bad lul, | 那个科贵英雄汉, |
Bit diot ghab vangx nangl, | 趴在东边山岭上, |
Mid diot wangl eb dangl, | 躲在水塘里等着, |
Ghat diot det mangx nol, | 架弓枫树上瞄准, |
Ax leit hnaib gid bil. | 射不到天上日月。 |
Hsangk deis daib bad lul, | 有个什么英雄汉, |
Yax qut hangd deis mongl, | 移到哪里去射呢, |
Ghat diot hangd deis nol, | 架到哪里去瞄准, |
Bit diot hangd deis dangl, | 趴在哪里去等待, |
Bangd hnaib hlat gid bil? | 去射天上日和月? |
Nox Yis daib bad lul, | 饶仪 [6] 是个英雄汉, |
Yax qut vangx hvib mongl, | 移到高山岭上射, |
Bit diot wef vib dangl, | 趴在石窝里等着, |
Ghat diot dlangx bob nol, | 架在山顶上瞄准, |
Bangd hnaib hlat gid bil. | 他射天上日和月。 |
Ib ok xangt dax mongl, | 一箭嗖嗖射出去, |
Ob ok xangt dax mongl, | 两箭嗖嗖射出去, |
Seix ax leit hnaib dlangl, | 也射不到日月坪, |
Qab laib ghab hsaid ghol, | 还差一颗小米粒, |
Ok ok seix hsab lial. | 箭箭射去都落空。 |
Nox Yis daib bad lul, | 饶仪是个英雄汉, |
Yax qut vangx hvib mongl, | 移到高山岭上射, |
Bit diot wef vib dangl, | 趴在石窝里等着, |
Ghat diot dlangx bob nol, | 架弓山顶上瞄准, |
Ax gos hnaib lob bil. | 射去不中日手脚。 |
Hsangk deis daib bad lul, | 哪一个是英雄汉, |
Yax qut hangd deis mongl, | 移到哪里去射呢, |
Bit diot hangd deis dangl, | 趴在哪里去等待, |
Ghat diot hangd deis nol, | 架弓哪里来瞄准, |
Bangd gos hlat gid bil, | 射中天上的月亮, |
Bangd gos hnaib gid bil? | 射中天上的太阳? |
Hsangb Zad daib bad lul, | 桑札 [7] 是个英雄汉, |
Yax qut jit wik mongl, | 移到马桑树上射, |
Bit diot jil wik dangl, | 趴在马桑树上等, |
Ghat diot guf wik nol. | 架弓马桑树瞄准。 |
Hnaib dax gas gol wol, | 太阳出来亮堂堂, |
Hlat dax gas gol wol, | 月亮出来堂堂亮, |
Bangd hnaib hlat gid bil, | 他射天上日和月, |
Bangd hnaib hlat dliangd lol, | 射着日月往下落, |
Fangk liangk jex laib bil, | 滚入九个大山坡, |
Muf linf jex dob diongl, | 撞击九条大深冲, |
Hnaib hlat dus jex liul, | 日月破成九大块, |
Dangx bof mongl eb wangl. | 卟的一声陷塘中。 |
Ob ngit Hsangb Zad dail, | 我俩来看桑札汉, |
Dail naib gheix xid diangl, | 哪个妈妈来生的, |
Jef yis Hsangb Zad dail? | 才有桑札英雄汉? |
Daib ghaib baix dul lol, | 天上星星掉天火 [8] , |
Tub hsenb nenx lol diangl, | 就是星星来生的, |
Dangt yis Hsangb Zad dail. | 生个桑札英雄汉。 |
Hsangb Zad daib bad hliod, | 桑札是个英雄汉, |
Nenx jit det wik bangd, | 他爬马桑树去射, |
Nenx bangd not xus hnaid, | 他射出去多少箭, |
Ghax gos not xus hlat? | 射中多少个月亮? |
Nenx bangd not xus ok! | 他射出去多少矢, |
Ghax gos not xus hnaib? | 射中多少个太阳? |
Nenx bangd juf ghaid hnaid, | 他射出去十一箭, |
Ghax gos juf ghaid hlat; | 射中十一个月亮; |
Nenx bangd juf ghaid ok, | 他射出了十一矢, |
Ghax gos juf ghaid hnaib. | 射中十一个太阳。 |
Hsangb Zad dail vut hxut, | 桑札是个英雄汉, |
Hsangb Zad bangd hnaib hlat. | 桑札射中日和月。 |
Hnaib baix eb wangl ment, | 太阳掉进水塘里, |
Bub jangx diel deis vut? | 不知后来变什么? |
Hlat baix eb wangl ment, | 月亮掉进水塘里, |
Bub jangx diel deis vut? | 不知后来变什么? |
Hlat baix jangx gheib dlub, | 月亮掉落变白鸡, |
Gheib liangx ghat fangb dab; | 仙鸡天下喔喔叫; |
Hnaib baix jangx gheib niongx, | 太阳掉落变锦鸡, |
Gheib niongx ghat fangb waix. | 锦鸡咕咕天上鸣。 |
[1] 立栋哈、立定赛:分别系苗语Lil Dongs Hat、Lil Dinb Said译音,一人的两个名字,这是个半人半神的智者。
[2] 立栋哈、立定赛:分别系苗语Lil Dongs Hat、Lil Dinb Said译音,一人的两个名字,这是个半人半神的智者。
[3] 陇立坡:神话中的山坡名,“陇立”即苗语Liongx Lib译音。
[4] 有威望的老年人口头说出来表示愿望的话语。
[5] 科贵:苗语Kod Gil译音,神名。
[6] 饶仪:苗语Nox Yis译音,神名。
[7] 桑札:苗语Hsangb Zad译音,神名。
[8] 这是指流星。