二 韵母
布依文有87个韵母,其中用来拼写固有词的韵母78个,用来拼写汉语借词的韵母9个。
(一)拼写固有词的韵母
a
gal 腿
Lauc nix lauc hauxdais gal saangl,lauc hauxyaangz gal dams.
这是用长脚玉米酿的酒,这是用短脚高粱酿的酒。
gaz 卡住
gac 杀
gax 商人
gas 缸
gah 价
o
bol 山坡
Jaangl bol lix jiclaail golfaix.
山上有很多树木。
bozrauz 我们
boc 米花爆
box 乳汁
bos 吹
boh 父亲
ee
leggveel 丝瓜
Leggveel gueh byagt ndil genl.
丝瓜做菜好吃。
gveez 跛
gveec 割
jeex 集市
jees 老
jeeh 角落
i
fiz 火
Xizlaanl myaec luanh deemc fiz.
小孩不要乱玩火。
bil 年
biz 肥
bic 比
bix 哥哥、姐姐
bis 挣脱
bih 蜻蜓
u
dul 门
Ndanlraanz raanzlaez doc lix dul.
每家房屋都有门。
gul 我
guz 球
duc 赌
dux 桩
mbus 葱
duh 栖息
e
deh 筷子
Bozwenz beangz baaihdongl genlhaux yungh deh.
东方人用筷子吃饭。
xel 心
xez 时
gec 藏
xex 买
ges 锯
xeh 试
aai
waaiz 水牛
Duezwaaiz maaic ius ndael ramx.
水牛喜欢在水中。
laail 多
baaiz 排
baaic 鼎罐
ndaaix 麻
baais 派
baaih 风箱
ai
nail 雪
Genzmbenl xaaux dauc nail,leeux bol doc haaul bai.
天上一下雪,满山都白了。
lail 阶梯
laiz 蜂刺
laic 眼珠
laix 礼
dais 剃
laih 追赶
oi
oix 甘蔗
Gul maaic genl oix.
我喜欢吃甘蔗。
soil 气
soiz 枕头
soic 耳环
soix 左
sois 洗
xoih 修理
ei
weil 石灰
Weil deg rinlyeeul xamh banz.
石灰是用青石烧成的。
Weiz 韦(姓)
weisjis 朋友
aau
maauh 帽子
Nyasxeengx xomc maauh xih rauc.
冬天戴帽子暖和。
baaul 承包
baauz 扒拉
baauc 保佑
baaux 桨
baaus 报;炮
baauh 刨
au
daus 梭子
Fahdaus aul mal damcros.
梭子用来织布。
daul 摄网(捕鱼具)
dauz 青苔
dauc 生;来
daux 达斗(稻谷脱粒工具)
daus 寻找
dauh 灰
eeu
yeeuc 牙齿
Gul ngonz ndeeul xaadt soongl daaus yeeuc.
我一天刷牙两次。
ndeeul 一
deeuz 逃
seeuc 少
leeux 完
xeeus 照
yeeuh 喊
iu
fahsius 凿子
Xaanghfaix aul fahsius mal degt xongh faix.
木匠师傅用凿子为木料凿孔。
biul 飘
diuz 灵验
diuc 缝
wiux 扔、丢
bius 空
fiuh 呼呼(风声)
ae
mbaelfaix 树叶
Lix dingzfaix ndeeul mbaelfaix dangz nyasrimzmeeuz xih xaaux dogt bai.
有些树木到了秋天叶子就开始掉了。
sael 干净
daez 守
saec 服侍
gaex 亥
daes 蔫
laeh 稀烂
ie
riez 耳朵
Buxwenz deel mbaelriez laaux.
那个人耳朵大。
jiel 松树
jiez 处、地点
liec 看
ndiex 躲藏
xies 借
xieh 融化
ue
ruez 船
Gul maaic nangh ruez gvas dah.
我喜欢坐船过河。
guel 盐
duez 只
guecwal 花蒂
xuex 聊天
gues 锄头
gueh 做
ea
ngeaz 蛇
Duezngeaz qyas laail,aul reel ndil noih!
蛇太凶,要注意防护!
beal 端、抬
beaz 编
heac 护短
beas 芋头
beah 衣服
aam
gaamc 岩洞
Ndanlbol langl mbaanx gul lix xoonghgaamc ndeeul.
我寨子后面的山上有一个洞。
gaaml 黄果
gaamz 叼
maamx 脾脏
qyaams 步
laamh 拴
am
damc ros 织布
Daais gul damc ros ndil dazraaix.
我外婆织布织得真好。
gaml 握、捏
gamz 把(量词)
damc 织
xamx 凉快
xams 跺
xamh 共、同
oom
roomc 蓝靛(染料)
Roomc aul mal nyumx bangz.
蓝靛用来染布。
hooml 香
dooms 花包
gooms 鼎罐
loomz 围
om
romh 鹰
Duezromh rox gab duezgais.
老鹰会捉鸡。
bomc 伏、趴
doms 垮、塌
gomc 泼
gomh 盖、罩
homs 盖
loms 陷
eem
eeml 巴茅
Jaangl bol heenz mbaanx gul eeml mas bog jazxiz.
我寨子边山上巴茅长得非常茂盛。
beemc 扁
beemh 矮小
deeml 和;再
deemc 点(灯、火)
deemh 垫
neemz 跟着
iam
liamz 镰刀
Boh gul ngonzngonz doc dez fahliamz bail bol gonz nyiec.
我爸爸天天都带镰刀上山割草。
diamc 点
jiamc 收藏
jiamxdul 门槛
jiams 剑
im
jimz 火钳
Riuc fahjimz bail nyab josfiz.
提火钳去夹火子。
dimz 增加、添
dimh 捶、捣
jiml 金;针
limx 楔子
riml 满
rimz 收拾、整理
uam
xuamx 藿麻
Xuamx raad wenz jeedt humz.
藿麻刮人很痛很痒。
luamc 光滑、漂亮
ruamx 烤、烧
um
dumh 野草莓
Nad dumh waanl somc waanl somc deel,ndil genl.
野草莓酸甜酸甜的,好吃。
nduml 害怕
lumz 忘记
lumc 像
lumx 淹没
dums 久煮
rumh 摸;租子
eam
feamx 黄昏
Danglngonz dogtbol bai,hax feamx bai.
太阳落山啦,到黄昏了。
aan
xaanc 杯子
Ndanlxaanc aul mal jangl ramx.
杯子用来装水。
laanl 孙
raanz 家、屋
raanx 石板
mbaans 缺口
waanh 万
an
ganl 头巾
Nail gul maaic xomc ganl.
我奶奶喜欢戴头巾。
banl 分
banz 成
banc 握
ganx 勤快
bans 转
sanh 推
oon
oons 肥胖
Ngonzlianz gul xabt soongl bux wenz oons dazraaix.
昨天我遇到两个人很胖。
goonl 空心
ngonzboonz 前天
goonc 块、坨
roonx 削、修
goons 从前
goonh 戽水
onl
ronl 路
Lix deeuz ronl laaux ndeeul gvas dais mbaanx gul bail.
有一条大路从我寨子过。
sonl 淋
ngonz 天(日)
jonc 勒紧
ndonx 后颈窝
mons 惭愧
mogmons 灰尘
gonh 手镯
een
xeenz 钱
Xac mac laaux gul xih bail roh gueh hoongl ral xeenz.
等我长大,我要出门干活挣钱。
jeenl 手臂
seenc 移动、挪
heenx 啃
beens 片
deenh 地点
ian
nogbianl 鞭子
Boh gul bail xail rih doc dez nogbianl.
我爸爸去犁地都要带上鞭子。
ndianl 月
rianz 震动
lianc 刺眼
mianx 不然
xians 转
dianh 野外
in
dinl 脚
Dinl duezbidt beemc.
鸭脚是扁的。
mbinl 飞
dinz 黄蜂
binc 翻
mbinx 席子
mbins 缺
sinh 清理
uan
ruanz 爬
Legnyeez mizrox byaaic,damx rox ruanz.
婴幼儿不会走,只会爬。
guanc 管
guans 罐子
duans 断;分辨
duanh 断;停顿
luanzdangl 未熄灭的灯芯
un
buxgunl 军人
Bohaaul gul deengl buxgunl.
我叔叔是军人。
ndunl 站
lunz 末
xunc 准
ndunx 吞
runs 起
lunh 论
ean
hoongzweanl 唱歌
Meeh gul hoongzweanl ndilnyiel dazraaix.
我妈妈唱歌很好听。
beanl 锛子
beanz 盘问
weanc 翻
beans 半
beanh 省下
en
benl 毛
Genzndaangl dueznoh doc dauc benl.
动物身上都长毛。
genl 吃
genz 上
denc 剥
menx 腐
bens 喂
benh 粪
aang
xoonghdaangs 窗户
Raanzsel bozrauz xoonghdaangs laail.
我们学校窗户多。
raangl 炒
raangz 笋
saangc 动
baangx 旁
saangs 仓
saangh 囤箩
ang
dangs 凳子
Bozrauz genlhaux nanghdangs,dohsel yeeh nanghdangs.
我们吃饭坐凳子,读书也坐凳子。
dangl 灯
dangz 到达
dangc 立
dangx 停
dangh 砸
oong
ndoongs 明亮
Roonghndianl ndoongs gvas ndaaulndis.
月亮比星星明亮。
soongl 二
xoongz 桌子
doongc 照亮
ndoongx 硬
doongh 桩子
ong
ndongl 森林
Ndaelndongl faix laail.
森林中树木多。
dongl 东
dongz 老庚
dongc 桶
bongx 群
gongs 弯
gongh 圈
eeng
duezneengz 蚊子
Duezneengz hab wenz rox ndaix bingh.
被蚊子叮咬会生病。
deengl 是
beengz 贵
deengc 弹跳
xeengx 冷
xeengs 挣
beengh 烤
iang
diangl 黄瓜
Gul maaic genl legdiangl.
我喜欢吃黄瓜。
diangz 糖
liangc 伞
ndiangx 携带
ndiangs 翘
yiangh 样子
ing
yingl 姜
Ooml ndos xos eedt yingl ndeeul haulhooml dol.
炖骨头放点儿姜要香一些。
xingl 牵、拉
ringz 晌午
xingc 请
lingx 领
lings 陡
bingh 病
uang
golguangl 棕树
Heenzrih raanz gul lix gol faixguangl ndeeul.
我家地埂有一棵棕树。
suangl 沟
yuangz 羊
duangc 臼、粑槽
nuangx 弟、妹
duangs 串
duangh 吊、下垂
ung
lungc 锁
Os dul bail roh aul dabt lungc ndil.
出门要锁好门。
rungl 煮
rungz 笼
dungx 肚子
rungs 松
dungh 棉(衣、裤)
eang
feangz 稻草
Bail naz gead feangz mal geal xiez.
去田里扛稻草来喂牛。
meangl 沟渠
beangc 揭开
meangx 网
geangs 放、排
feangh 半
eng
fengz 手
Legfengz bix gul raiz dazraaix.
我哥哥的手指真长。
mbengl 愁苦
mengz 你
lengc 才
dengx 拐杖
bengs 急跑;挣扎
aab
daab 板子
Xaanghfaix aul daab mal gueh dangsxoongz.
木匠用板子来做桌椅。
gaabt 相交
gaab 夹
daabt 贴
baab 瘪
ab
dabt 肝
Dueznoh doc lix dabtsaic.
动物都有肝和肠。
rabt 笼
rab 隐蔽
labt 黑
lab 塞
oob
boobt 泡儿
Ndael ramx lix boobt laail.
水里的泡儿多。
doobt 对答
foob 搓洗
goobt 捧
hoob 圈子、绕圈
ob
jobt 斗笠
Damx daucwenl boh gul xih xomc jobt bailroh.
天一下雨我爸爸就戴斗笠出门。
bobt 打(耳光),吻
dob 倍
gobt 田鸡
gob 盖
eeb
byagtjeebt 韭菜
Gul maaic genl byagtjeebt.
我喜欢吃韭菜。
neebt 插、别
neeb 撵
deebt 贴
deeb 赶上、顶
iab
riabt 蚊帐
Nyasangl duezneengz laail,jaanglhamh ninz aul gaangl riabt.
夏天蚊子多,晚上睡觉要挂蚊帐。
ndiabt 想
diab 踩
xabt 准备;下(饭、酒)
xab 自从
ib
jibt 捡
Ngonzlianz gul riangz boz tungfxioz bail ndael gungyyanf jibt nyas.
昨天我和同学们到公园捡垃圾。
ndibt 生(不熟)
rib 收
mbibt 小饭盒
xib 十
uab
duabt 瓣
Ndanl masgaaml ndeeul lix xiblaail duabt.
一个黄果有十多瓣。
ub
dub 捶
meeh gul nauz,baizxaux sag beah aul dengx dub.
我妈妈说,过去洗衣用木槌捶。
lubt 湿
rub 抹
mbubt 凹陷
xubt 吻、吸吮
eab
heabt 心虚
Jaanglhamh byaaicronl saml deel lix eedtndeeul heabt.
晚上走路他有点害怕。
mbeabt 囟门
eb
hebtdul 关门
Osroh myaec lumz hebtdul nu!
出门可别忘了关门呀!
heb 拤
aad
mbaadt 伤口
Deel byaaic ronlnis joz onl gvaadt banz mbaadt ndeeul.
他走小路被刺划出一道伤口。
ndaadt 热
maaid 抹
daadt 削
raad 烙
eed
gveedt 雕刻
Xaanghfaix ius genz daab gveedt banz ndoswal.
木匠在木板上雕刻花纹。
beedt 八
beed 摆
deedt 毽
seedt 钓鱼钩
iad
liad 血
Fengz deel joz mid gveec osliad bai.
他的手被刀割出血了。
jiadt 凝结
ndiadt 吵、嚷
riad 臭虫
od
ndodt 喝
Xoix nuangx gul beal xaanc ndodt meexxiez.
我弟弟端杯子喝牛奶。
god 搅拌
hod 乱讲
jodt 勒;冷
mbodt 沤;结巴
mod 蚂蚁
ad
sadt 跳
Xaanghsel bozrauz sadt saangl dazraaix bai!
我们的老师跳得真高!
badt 扫
bad 佛、神
dadt 修剪、砍断
fad 带子;羊(属相)
nad 粒、颗
ood
doodthaaiz 脱鞋
Doodthaaiz soisdinl xih ninz bai!
脱鞋洗脚就睡了!
food 发紫
goodt 搂、抱
loodt 迟、晚
mboodt 滑脱
mood 蛀虫
ndoodt 指节弯曲处
id
duezbidt 鸭子
Gul neeb duezbidt bail ndaeldah leeuhramx.
我赶鸭子到河中游水。
didt 踢
bid 蝉
hidt 服气
hid 挽、卷
lidt 拔
lid 拆
uad
uadt 揩
Ngonznix angl laail,deel uadthaanh mizdangx.
今天太热,他不停地揩汗。
nguad 月;月份
ud
gud 挖掘
Deel gud bianghrih banz gumz.
他把平地挖成坑。
gudt 蕨菜
hudt 骂
hud 挖、掘
ludt 线筒、纱筒
rudruc 蜷缩
xudt 烧
ead
headt 腰
Headt deel mizndil,ngonzngonz doc yeeuh jeedt.
他腰不好,天天都喊腰痛。
beadt 奔跑
geadt 揭开
gead 扛
headtgongs 驼背
head 捆、绑;系
mead 死、熄灭
ed
bedt 肺
Xaz mizlix bedt,xih deeus mizndaix soil.
如果没有肺,就不能呼吸。
fedt 鞭打
fed 喷
mbedt 摘
medt 霉臭味
redt 甄箅
ag
duezdagt 蚂蚱
Ndael donghnaz duezdagt laail.
田野里蚂蚱很多。
bagt 煨
dagt 蚂蚱;舀
dag 雄性
fagtraais 皂角
fag 孵
magt 暗淡;蔫
og
rog 鸟
Ndaelndongl duezrog yiangh geacmaz doc lix.
森林中什么样的鸟都有。
bogt 翻
bog 茂盛;蓬乱
dogt 落
dog 拖
logt 水车;拔、扯
log 绿
eeg
mail reeg 细线
Mail reeg aul mal guehros.
细纱用来织布。
beegt 布壳
heegt 训斥
ngeegt 靠
reegt 旁边、侧面
ig
bigt 蓝
Aul roomc mal nyumx banz bangzbigt.
用蓝靛来染成蓝布。
jigt 砖;懒
jig 单数、奇数
ndigt 侧(耳)
sigt 撕
ug
duezgugt 虎
Roxnyiel buxjees nauz,gusxaux beangzrauz duezgugt laail,baiznix bius bai.
听老人说,以前我们这地方老虎多,现在没有啦。
dugt 篾
dug 杆
ndugt 朽
xug 熟
rugt 扯
rug 卧室
eg
legmbegt 女孩
Xoix legmbegt nix xaul raaix bai!
这姑娘真漂亮!
degt 打
deg 是;便宜
mbegt 粗
geg 浓
(二)拼写汉语借词的韵母
ia
lifxiaq 立夏
Gvas lifxiaq mbenl xih xaaux hax angl bai.
过了立夏天气就要热了。
Jiayxiny 嘉兴
jiafqianf 甲醛
Jiaj 贾(姓)
jiaqsij 驾驶
io
xiofxiaoq 学校
Xiofxiaoq bozrauz xaul jazxiz!
我们的学校真漂亮!
koyxiof 科学
qiofzenj 确诊
iao
jiaoqsif 教室
Bozrauz ius ndael jiaoqsif dohsel.
我们在教室里读书。
Jiaoy 焦(姓)
tiaofjiq 调剂
biaojyanj 表演
diaoqcaf 调查
ua
huafgany 滑竿
Aul huafgany mal raaml buxjees riangz buxbingh.
用滑竿来抬老人和病人。
Guayzouy 瓜州
zungyhuaf 中华
kuajtaif 垮台
kuaqduq 跨度
ui
huiqcangf 会场
Wenzlaail ius ndael huiqcangf haailwis.
大家在会场里开会。
huiyhuangf 辉煌
huifkouq 回扣
huijmief 毁灭
seqhuiq 社会
uai
huaifbiaoj 怀表
Gungl gul lix ndanl huaifbiaoj ndeeul.
我爷爷有一块怀表。
Huaifngany 淮安
huaifnif 怀疑
ao
daoqdanq 导弹
Daoqdanq haaix ndaix bail jail.
导弹的射程很远。
Baoy 包(姓)
Caofcaoy 曹操
baojxianj 保险
baoqdaoq 报到;报道
ou
douqhaoq 逗号
Raaiz haaus,xaz xonzhaaus raiz raaiz fih leeux hax dangx,xih yungh douqhaoq.
写文章时,如果句子长需要停顿,就用逗号。
Ngouy 欧(姓)
moufniof 谋略
soujduy 首都
youfgouq 邮购
er
erftungfjief 儿童节
Xizlaanl doc maaic gvas erftungfjief.
小孩子都喜欢过儿童节。
Buxweifwuferj 维吾尔族
erfqiej 而且