一 声母
布依文有声母32个,其中用来拼写固有词的声母26个,用来拼写汉语借词的声母6个。
(一)拼写固有词的声母
b
bas 嘴、口
Bas duezbidt beemc.
鸭嘴是扁的。
bal 喇叭
bos bal 吹喇叭
baz 妻子
gvaanlbaz 夫妻
bac 伯母
bax 携带
mb
mbax 蝴蝶
Fead duezmbax xaul dazraaix!
蝴蝶翅膀真漂亮!
mbal 软
mbac 裂开
mbas 肩膀
m
max 马
Xingl duezmax bail bol genl nyiec.
牵马上山吃草。
mal 来、狗
malraanz 回家
duezmal 狗
maz 什么
mac 生长
max 马
mas 果
f
faix 树
Heenzrih raanz gul lix gol faix ndeeul.
我家地埂上有一棵树。
bail 去
baiz 疮;时候
daic 哭
daix 矮小
dais 剃
daih 口袋
w
wal 花
Ndoswal nix seeus dazraaix!
这朵花真美!
waz 抓
waz naamh 抓泥土
wac 拍
wac fengz 鼓掌
was 裤子
was bigt 蓝色裤子
d
dal 眼睛
Dal deel laaux.
他(她)的眼睛大。
daz 纺
dazwaais 纺纱
dac 叉开
dax 打赌
das 晒
dah 河
nd
ndangl 鼻子
Ndangl duezxaangx raiz.
大象的鼻子长。
ndangs 能干
ndangx 烧
ndangx fiz 烧火
n
nas 箭
Deel dez gonglnas bail bol degt duezyej.
他带上弓箭上山打野兽。
nal 厚
naz 田
nac 脸
nax 舅
nah 水獭
l
laz 锣
Deel ros laz ndil nyiel dazraaix.
他敲锣非常好听。
lac 下
lax 旺
las 桄
lasmail 桄线
g
gais 鸡
Jic leg gais nis deel ndiljaiz jazxiz!
那几只小鸡真可爱!
gail 楼枕
gaix 掀
gaiz 次、回
ng
ngaz 芽
Wanl dueh dauc ngaz bai!
豆种发芽啦!
ngah 馋
ngax 向外倾斜
yeeuc ngax 龅牙
h
haans 鹅
Duezhaans rox fuz ramx,duezgais mizrox fuzramx.
鹅会浮水,鸡不会浮水。
haanl 答应
haanz 扁担
haanh 汗水
j
jais 蛋
Ngonzjeex nail gul aul jais bail gaail.
赶场天我奶奶拿蛋去卖。
jail 远
jaiz 爱
ndiljaiz 可爱
ny
nyal 草
Boh gul ngonzlianz bail bol gonz nyal.
我爸爸昨天上山割草。
nyaz 邋遢
nyac 别、不要
nyas 季节
nyah 烦躁
x
xah 绳子
Aul xah mal xug duezmul bail gaail.
用绳子捆猪去卖。
xal 差
xaz 茶
xac 等
xax 柴刀
xas 削
y
yuangz 羊
Jongs yuangz ius jaanglbol genl nyiec.
羊群在山坡吃草。
yuangzbyal 山羊
yuangzxianl 绵羊
s
sel 书
Gul ius raanzsel dohsel.
我在学校读书。
sez 红薯
sec 巳
bil sec 属蛇
ses 媒
guehses 做媒
r
raangz 笋子
Gul maaic genl raangz.
我喜欢吃笋子。
raangl 炒
raangc 扣
raangc saailhaaiz 系鞋带
raangx 过度
raangs 饶
raangh 鸣叫
by
byal 鱼
Ngonz xinyqiy,gul riangz boh gul bail baangx dah degtbyal.
星期天,我和爸爸到河边捕鱼。
byaz 遮盖
byac 雷
byax 稀
byas 额头
byah 离别、分别
my
myaus 猫
Raanz gul lix duezmyaus ndeeul.
我家有一只猫。
myauh 劝
myauz 头发
qy
qyaangx 马刀
Fahqyaangx,haaus has yeeuh gueh“majdaoy”.
“法养”,汉语叫做“马刀”。
qyaangl 如此
Buxqyaangl 布依族区域称谓之一
gv
gval 瓜
Ndael rih ndaml lix gval.
地里种有南瓜。
gvaz 右
gvax 盘旋
gvas 过
ngv
ngvax 瓦
Neengz raanz hams ngvax.
房顶上盖瓦。
raanzngvax 瓦房
ngodngvah 摇晃
qv
qvax 傻
Ngonznix bail roh xabt buxqvax ndeeul.
今天出去遇见一个傻子。
qvaais 让开、转向
qvaaix 蔫、萎;困倦
qvas 让开;躲开
qvees 转向、朝向
sl
slungz 床
Slungz aul mal ninz.
床是用来睡觉的。
sloongl 二
slis 四
hr
hreih 旱地
Gungl gul ius raanz guehhreih.
我爷爷在家种地。
hrangz 苦
hranghlunz 昨晚
hreislaez 哪时
hreihnaz 田地
hreih bagt 菜地
(二)拼写汉语借词的声母
p
pinypangyqiuf 乒乓球
Gul maaic degt pinypangyqiuf.
我喜欢打乒乓球。
pifpay 琵琶
peiypinf 批评
peiypanq 批判
t
tinfzij 亭子
Jaangl jeexxaec lix ndanl tinfzij ndeeul.
鼠场上有一座亭子。
Tianynganymenf 天安门
tungjziq 统治
k
kungjlungf 恐龙
Baiz xauxxaux deel ndaelbeangz lix kungjlungf.
很久很久以前地球上曾有恐龙。
Kungjzij 孔子
kunqnanf 困难
q
qiqqiuf 气球
Xaznauz xuangs fengz qiqqiuf xih biul bail jaanglmbenl.
如果松手气球就飘到空中。
Qiny zhenqfuj 清政府
qiaojmiaoq 巧妙
qinydanq 氢弹
qinjsiq 请示
z
zhenqzouy 郑州
Zenqzouy ius beangz Hofnanf.
郑州在河南。
ziqduq 制度
ziycif 支持
Zangy Sanyfungy 张三丰
Zaoqzouy qiaof 赵州桥
c
congydianqqiq 充电器
Cungydianqqiq aul mal jangl dianq xos soujjiy.
充电器用来为手机充电。
Cungfqinq 重庆
cenyweij zujrenq 村委主任
Cangfcenf 长城
gungycangj 工厂