莴南尧 [1]
Vob Nangl Yel
Dliel lax,dail Vob nangl Yel nend zaid maix bib dail bed,dail hlieb bit hot Dlas Nangl Yel,dail diongb bit hot Vib Nangl Yel,dail bib bit hot Jenb Nangl Yel.Bangs dail ad Vob Nangl Yel vut niux wat,bet deis naix dax nais nenx mongl ait niangb,nenx seix niut mongl,dol bed mongb hvib dax ghax xit hot tiet nenx mongl mail. | 从前,莴南尧有三个哥哥,大哥叫萨南尧,二哥叫依南尧,三哥叫金南尧。莴南尧生得美丽动人,经常有年轻英俊的后生来说亲,但是她谁也不愿嫁,三个哥哥非常生气,想把她卖掉。 |
Maix ib hnaib,bib jid dax nongx gad dat jangx ghax lol dlab ab Vob hot:“Vob,mongx des bib mongl hvad xangx mongl.”Ab Vob seix nongf bub nenx dol bed tiet nenx mongl mail,ax mongl,seix ax bub ait deis vaf yel.jus hvib seix des dol bed dax mongl. Nenx dol bub mongl bub mongl,mongl leit ib dangl gid,jas dail ngax dot dik ghol zol ghol zol diot ghab vud hvangb bil aib,dail gheix xid seix ghend ax gos nenx.Ab Vob ghax nais hot:“Dail mongx dail ngax gheix xid?”Dol bed dab hot:“Dail ngax dot hot.”Ait nend,ab Vob ghax gol hxak hot: | 有一天,三个哥哥吃早饭后来骗莴:“莴,你跟我们赶场去。”莴知道哥哥们要卖掉她,但又不知道怎么回绝,只好随哥哥们走。他们走啊走啊,走到半路,远远见到一只野山羊在对面山坡上一蹦一跳。三个兄弟想去捉,可怎么也奈何不了它。莴就问:“那是什么野兽啊,哥哥?”哥哥回答说:“是野山羊。”于是莴就唱道: |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Vob seix Vob Nangl Yel, | 莴是莴南尧, |
Jenb seix Jenb Nangl yel, | 金是金南尧, |
Vib seix Vib Nangl Yel, | 依是依南尧, |
Dlas seix Dlas Nangl Yel, | 萨是萨南尧, |
Bib dlob laix jus dail nal, | 四人一个娘亲生, |
Jus laix naib lol diangl. | 同对父母来生养, |
Dangt niox bib dail dial, | 前面生下三个哥, |
Dangt niox jus dail nil, | 唯独只生妹一人。 |
Ait deis kub liex dial, | 为何亲生三个哥, |
Nongt mail dius bangx dlol. | 忍下心肠卖小妹? |
Dlab wil jox nangs vut, | 若是我的运气好, |
Hfaid lind jangx dail dot, | 摇身变作野山羊, |
Vud hlieb wil mongl bit, | 莽莽山林我栖息, |
Vud nib wil mongl fat, | 小小山坡我走过, |
Guf vud wil was zeit, | 山顶树林我疾驰, |
Ghangb vud wil was zeit, | 山谷树林我飞奔, |
Diongb vud wil dus xit, | 林中任我呼啸过, |
Maix hnaib wil jas vut.” | 总有一天会快乐。 |
Dail bed hlieb ghax dab nenx hot: | 大哥听完就回唱道: |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Gid hxid mongx nangs vut, | 如果说你命运好, |
Hfaid lind jangx dail dot, | 摇身变作野山羊, |
Hfud vud mongx was zeit, | 雄伟高山你不怕, |
Ghangb vud mongx was zeit, | 低洼乱丛你疾驰。 |
Dlenl ghab vud dus xit, | 林中任你呼啸过, |
Ax yongs wil gos mait. | 无论奈何你不得。 |
Vud hlieb mongx mongl bit, | 树林幽深你栖息, |
Vud nib mongx mongl fat, | 山沟曲径你越过, |
Maix hnaib seix jas vut. | 终有一天会转运。 |
Qab bul zaid not vangt, | 只怪人家娃娃多, |
Yis niox bongl wof diut, | 家里喂有两条狗, |
Bongl dlad diel nios lot, | 经常在交利 [2] 打猎, |
Dias ngax hfud Jes Lit, | 野兽跑得要断气, |
Ngax mongl ngax jus bongt, | 后面既有猎狗追, |
Dlad ghax mongl jas dot, | 还有猎枪对着它, |
Ngax ghax mongl gos hxongt, | 跑哪里都逮着它。 |
Mongx mongl gid deis vut.” | |
Ait nend,Vob Nangl Yel ghax gos hxak yangx,jus hvib ghax hxangt eb mais cenk des dol bed dax mongl.Nenx dol bub mongl bub mongl,mongl leit Vongl Xangb Jux,bongf dol nail ghob nail zongt,niangb diot laib bongx eb hfat daid wenf wenf,ab Vob ghax gol hxak hot: | 莴南尧无歌可对,只好擦干眼泪跟哥哥们前行。他们走啊走啊,走到翁相久 [3] ,见到许多黄尾鱼和麻勾鱼在湍流中飞快地游动,鱼鳞鱼尾泛着金色的光芒,莴就唱道: |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Gid hxid wil nangs vut, | 若是我的命运好, |
Hfaid lind jangx dail zongt, | 摇身变作黄尾鱼, |
Ghangb bongx wil was zeit, | 大河急流我跳过, |
Guf bongx wil was zeit, | 河水深幽我游行, |
Diongb bongx wil dus xit, | 缓缓浅滩我歇息, |
Bongx hlieb wil mongl hxet, | 细窄小沟我急跃, |
Bongx nib wil mongl fat, | 有天变作幸运鱼。 |
Maix hnaib wil jas vut.” | |
Dail bed diongb dab hot: | 二哥答道: |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Gid hxid mongx nangs vut, | 若是你的命运好, |
Hfaid lind jangx dail zongt, | 摇身变作黄尾鱼, |
Ghangb bongx mongx was zeit, | 大河急流你跳过, |
Guf bongx mongx was zeit, | 河水深幽你游行, |
Diongb bongx dlenl dus xit, | 缓缓浅滩你歇息, |
Ax yongs wil gos mait. | 细窄小沟你急跃, |
Bongx hlieb mongx mongl hxet, | 有天变作幸运鱼。 |
Bongx nib mongx mongl fat, | 只怪人家娃娃多, |
Maix hnaib seix jas vut. | 浅滩人家着鱼笱, |
Saib bul zaid not vangt, | 浪尖人家着鱼笱, |
Ghangb bongx mongl diot cat, | 没有你的藏身地, |
Guf bongx mongl diot cat, | 一样还是被逮着。 |
Mongx mongl gid deis vut, | |
Mongx nangl nangl gos cat.” | |
Ait nend,ab Vob seix nangl nangl gos hxak yangx,ax bub ait deis ait yel,ghax hxangt eb mais cenk des dol bed mongl. | 这样,莴也照样答不上歌来,只好擦着眼泪跟着哥哥们走。 |
Nenx dol ghax nongt sos diub xangx dail,jas dail ghet xed niangb diot ghab but gid,lol eb mais gul liul gul liul ngit nenx dol,ab Vob ghax diot hxak diot dail ghet xed hot: | 他们要走到场坝上时,在路边碰见一只大老虎,泪眼婆娑地看着他们,莴就给它唱歌道: |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Xit xus mongl vangs nongx, | 饥肠辘辘就找吃, |
Ngangl mait dlol ghax niox. | 把妹掳去作主食, |
Dail xid ax qib mongx, | 没有人会来谴责, |
Ait deis mongx nongt genx.” | 这样难过为了谁。 |
Dail xed ghax diot hxak dab nenx hot: | 老虎就回答她说: |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Wil ngas lot ngangl eb niux, | 我饥渴就吞口水, |
Xil xus ngangl dab fangx, | 肚皮饿就嚼黄土, |
Dot dios ngangl daib niux. | 实不忍心吃掉你, |
Qab bul tiet liod was xangx, | 别人拉牛场上卖, |
Dial tiet ad mail niox, | 你哥把你场上卖, |
Wil hat ad jef genx.” | 老虎怜惜你才哭。 |
Dol bed hmangd ait nend,ax vut ghab mais tiet ab Vob mongl diub xangx mail yel,ghax hot nenx des dol bed seix seix diangd zaid lol.Nenx dol lol leit Vongl Xangb Jux,jox eb gid waix ghat maix jox jux,hvib maix ghab juf not zangd nongd,dail naix niangb diot jox jux gid waix tut eb niux mongl dab,bod eb niux ax bil sos dab ghax seix zul zangl jul.Dol bed dlab ab Vob hot:“Lol bib qet ves nongx gad hnaib yet Vob.”Ait nend,nenx dol ghax tad gad hnaib lol nongx. | 哥哥们听到这首歌,不好意思再拉莴去场上卖,只好叫她一起转回家来。来到翁相久,桥下面是一条大河,有十几丈高。哥哥们骗莴道:“来,我们吃了晌午饭再回去。”于是,他们把从家里带的午饭拿出来吃。 |
Dol bed nongx gad hnaib jangx yangx,ghax gol ab Vob hot:“Lol hfud jux nongd nongx gad hnaib bib gid mongl Vob.”Nend,ab Vob ghax lol mongl hfud jux nongx gad hnaib,nongt nongx jangx gad hnaib ax vongs dail,dol bed ghax jus hvongd ab Vob dax mongl dab mongl. Dol bed hot nenx das yangx nend ghax diangd zaid lol.Nenx dol ghangb hvib bongt wat,diangd zaid ghax dib gheib dib bat lol nongx.Ab Vob dliangd dax mongl leit dangl yangl,ghas diot laib ghab ghok det niox,baix ax sos dab,naix ax bil das,niangb diot dangl zat nenx hens ghax hens,hens ghax hens.Dol khat fangb nangl qab niangx lol jas,ghax mongl dliuk nenx lol.Nais nenx hot:“Mongx ait gheix xid dliangd bil dax leit nongd nend?”Ab Vob ghax xangs dol khat fangb nangl ait nend dluf ait nend,nenx zaid dol bed jef hvongd nenx dliangd dax gid dab nongd.Dol khat hnangd yangx at hat nenx bongt wat,ghax nais nenx hot:“Xangf nongd mongx hlib diangd zaid mongl ghaid des bib mongl nend?”Ab vob dab hot:“Bod hfut mangx dliuk wil,wil des mangx dail xid mongl ait niangb mongl ghax niox,wil ax hlib diangd zaid yel.”Ait nend,nenx ghax des ib dail khat fangb nangl lol mongl ait niangb mongl. | 哥哥们吃好后,对莴说:“来桥头这里把午饭吃好再走。”于是,莴走到桥头去吃晌午饭,快吃完的时候,哥哥们趁莴不注意就“忽”的一下把莴推下桥去,他们以为莴死了就返回家。哥哥们非常高兴,回到家后就杀鸡杀猪来庆贺。莴被推下桥后,身子被一棵老树根绊住,没有死,在水里呻吟。一些方南 [4] 人路过,问道:“你为什么摔到这里来啊?”莴就跟这些方南人说了事情的经过。这些人听了,十分可怜她,问道:“现在你想回家还是和我们走啊?”莴说:“谢谢你们救了我,我就嫁给你们其中哪个算了,我再也不想回家。”这样,莴就嫁给了其中一个方南人。 |
Ab Vob mongl khat jangx bib juf hniut yangx,dol bed sail ait khed ait hxat jul,ax maix nongx ax maix nangl yel,jus ves ghax mongl nas naix jub dad ghet nongx.Maix ib hnaib,dol bed nas naix jub ghangt ghangx ngal nangl jit jes,lol sos ab Vob niangb jox fangb id vangs zaid bit.Ab Vob bongf yangx,ghax xangs dangx dol niox,ax maix ib zaid baib dol bed bit.Nend,dol bed jef lol mongl sos nenx zaid bit.Hxot id,maix jus Ab Vob xangk nenx dol,nenx dol ax xangk ab Vob yel.Ab Vob xangs dail wuk dail ghet hot,dol khat nongd dios wil zaid dol bed,nend,dail wuk dail ghet ghax hot dib gheib lol nongx.Dol bed niangb gid liuf xit hsat hot:“Bib naix niul dangf naix hseib,laix ax xangk laix,bub laib zaid nongd ait gheix xid vut bib bongt not nongd?” | 莴嫁人三十年后,她的三个哥哥家庭破败穷得叮当响,找不到吃也找不到穿,只好去当别人的长工。有一天,哥哥们跋山涉水给人家抬东西,经过莴嫁的地方来找睡处。莴见到哥哥们就跟整个寨子的人说不要让他们留宿,这样他们最后才来到莴家,但哥哥们已认不出莴来。莴跟公公婆婆说这些人是她的哥哥,公婆就杀鸡来招待。哥哥们暗自嘀咕道:“我们完全是陌生人,这家人为什么这样热情呢?” |
Ib zas,ab Vob hot hxangd gad hxangd vob yangx,ait lol ghab dax ngix jud,ghax nongt nongx dail,ab Vob gal lial lol hot nenx dol hot:“Xet bil nongx kub bed,dangl wil gol ib diux hxak baib mangx hnangd yet.”Ait nend,nenx ghax gol hxak hot: | 一会,莴摆了满满一桌子酒肉,要吃的时候,莴连忙说:“大家先不要吃,等我唱完一首歌再吃。” |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Hfud dongd dongf niox hveb, | 说过的话音未断, |
Dul yel maf niox ghaib, | 砍掉栎树根还在, |
Nox hmid sat bax yangb, | 刀口烁烁闪青光, |
Mangx dal hot mangx hniongb, | 不知忘了或记得, |
Wil dail nins ax neib, | 我还深记在心间, |
Dail nins diot diongx hmongb. | 刻骨铭心忘不掉。 |
Dlas seix Dlas Nangl Yel, | 莴也莴南尧, |
Vib seix Vib Nangl Yel, | 金也金南尧, |
Jenb seix Jenb Nangl Yel, | 依也依南尧, |
Vob seix Vob Nangl Yel, | 萨也萨南尧, |
Bib dlob laix jus dail nal, | 同父同母亲兄妹, |
Jus laix naib lol diangl, | 瓜蒂同根命相连。 |
Dangt mangx bib dail dial, | 前面生下三个哥, |
Dangt niux jus dail dlol, | 唯独只生妹一人。 |
Mangx sot xenb niox dail. | 为何亲生三个哥, |
Bul tiet liod was xangx, | 忍下心肠把妹卖。 |
Dial tiet ad mail niox. | 为何这样恨我啊, |
Tiet leit Vongl Xangb Jux, | 别人拉牛场上卖, |
Lios mait mongl ghangb jux, | 我哥拉妹求买家。 |
Sot mait dail das niox. | 哥拉妹到翁相久, |
Seix vut dol ghaib mangx, | 狠毒把妹推下桥, |
Ghaib det yel fis niox. | 想方设法整妹死。 |
Dad vut dol khat Fangb Nix, | 幸好一些枫树根, |
Khat fangb nangl qab niangx, | 还有栎树把妹救, |
Dliuk wil diot diub niangx, | 幸亏有那方南人, |
Ax dot wil das niox, | 划船经过妹这里, |
Ax dot lol jas mangx.” | 辛苦救妹回船上, |
要不妹早就死掉, | |
哪还碰上几个哥。 | |
Nenx zaid bib jid dax laix ngit laix bongd jongd,xok mangl xok mais jul,ax bub hot deis yel Ab Vob nangl nangl diangd gol hxak hot: | 三个哥哥你看看我,我看看你,面面相觑,脸红得像鸡冠子一样说不出话来。莴又唱道: |
“Hol hol…… | 嗬嗬…… |
Mangx nas naix jub ghangt nongl, | 哥跟别人抬东西, |
Bul baib mangx xuk liangl. | 别人只给哥几两, |
Wil baib mangx bat liangl, | 妹给哥们上百两, |
Dad mongl mail lix ghab but vangl, | 哥回去买寨脚田 [5] , |
Xangt gas ax baib dal, | 放鸭不让它溜散, |
Xangt nef ax baib zangl, | 放鱼不让它跑掉, |
Mangx jef bub dios nil. | 这样你才想到妹。 |
Xet nenx dol hveb nend yel, | 休要提起过去事, |
Hangd hot nenx sos dol hveb nend lol, | 若是再把它念起, |
Jus deix mongb dliud jul, | 心肝都会被气坏, |
Jangx naix gheix xid yel.” | 再无心思来做人。 |
Nenx zaid bib jid dax dad ab Vob baib dot ib bat nix id lol leit zaid,vel nenx vel xit sas,ax maix ghab mais niangb fangb ait naix yel,ghax kheib ghongd das niox. | 三个哥哥拿着妹妹给的一百两银子回到家,越想越感到丢人,没有勇气再活下去就上吊死了。 |
[1] 南尧:苗语Nangl Yel 译音,寨名,即今贵州省台江县南约寨。莴、萨、依、金分别为苗语Vob、Dlas、Vib、Jenb译音,均为人名。外人称他们为莴南尧、萨南尧、依南尧、金南尧、意思是南尧寨的莴、南尧寨的萨、南尧寨的依、南尧寨的金。
[2] 交利:苗语Jes Lit 译音,地名,不详。
[3] 翁相久:苗语Vongl Xangb Jux 译音,Jux 即桥,Vongl Xangb即翁相地名,Vongl Xangb Jux 即翁相地方的桥。
[4] 翁方南:苗语Fangb Nangl 译音,地名,指贵州省清水江下游一带。
[5] 寨脚田:此田离寨子最近,平坦,因此在苗族地区中被视为上等田。