第二部 询问歌
Nuangx dais baaih laez mal? | 妹从何方来? |
Goih max henc ndoilndingl, | 赶马儿走黄土坡, |
Xingl luez henc ndoilndoodt, | 赶着骡子走坡路, |
Doodt aanl weic jis liz, | 马鞍挂在梨枝上, |
Deeuz saail sil baanh mbas, | 身着花边衣, |
Bas jeenlbeah raaiz hoongl, | 袖口套着绣花绸, |
Soongl duezluangz xamh jeedt, | 两条花边如龙鳞, |
xeedt duezfungh xamh jiz, | 阿妹穿戴如凤羽, |
Nuangx xix leg buxndil raanzngvax, | 阿妹是富家闺秀, |
Bix xix leg buxhoc raanzhaz, | 茅屋之家是阿哥, |
Laaul xix hal miz ndaix mengz nangh, | 怕是与你不相配, |
Hal miz ndaix nuangx nangh, | 怕是与你不相称, |
Gallangz
[2]
soonx haaiz mos, | 新鞋套上缠脚布, |
Nadnoh lumc waais gongl, | 你的肤色白如棉, |
Mbongl lumc nad hauxsil, | 脸上愉悦如米花, |
Nad hauxsil mbongl guz, | 犹如米花在爆胀, |
Gul ranl mengz mbongl geh, | 我见阿妹最开心, |
Lunz ranl mengz mbongl geh. | 阿妹快乐胜众人。 |
Nuangx dais baaihlaez mal? | 阿妹从何方来? |
Wal xaams jauc gazlaanh, | 头上插着一朵花, |
Walwaais laez walnganz? | 银花或是棉铃花? |
Mal rauz banl bux nyiangs, | 我们每人分一朵, |
Nyiangs nuangx sabt genzjauc bail gvaanl, | 阿妹戴那朵去安家, |
Nyiangs bix sabt byasxaanz bail yux, | 阿哥那朵凉台等, |
Buxlaez bux miz ranl, | 哪位都能见到它, |
Lix saml dauc dungx xunz, | 阿妹有心就来玩, |
Saml lix dauc dungx nangh. | 阿妹有意就来耍。 |
Nuangx dais baaih laez mal? | 妹从哪方来? |
Gallangz soonx haaiz mos, | 妹是新鞋配绑腿, |
Nadnoh lumc waais gongl, | 肤色洁白如棉花, |
Mbongl lumc haux duhdeedt, | 脸上愉悦如爆米, |
Haux duhdeedt mbongl guz, | 犹如爆米般开花, |
Gul ranl mengz mbongl geh, | 你比哪个都愉快, |
Lunz ranl mengz mbongl geh. | 妹比众人都欢心。 |
Nuangx dais baaih laez mal? | 阿妹从何方来? |
Goih max henc ndoilndingl, | 赶着骡子走坡路, |
Doodt aanl weic jis liz, | 马鞍挂在梨枝上, |
Deeuz saail sil baanh mbas, | 身着花边衣, |
Bas jeenlbeah raaiz hoongl, | 袖口套着绣花绸, |
Soongl duezluangz xamh jeedt, | 两条花边如龙鳞, |
xadt duezfungh xamh jiz, | 阿妹穿戴如凤鳍, |
Nuangx xix leg buxndil raanzngvax, | 阿妹是富家闺秀, |
Bix xix leg buxhoc raanzhaz, | 茅屋之家是阿哥, |
Laaul xix hal miz ndaix mengz nangh, | 怕是与你不相配, |
Hal miz ndaix nuangx nangh. | 怕与你不相称。 |
Nuangx dais baih laez mal? | 阿妹从何方来? |
Biz sal neebt lacliangc, | 撑伞摇着扇子来, |
Soonh sazqyianx rograul, | 身段修长若斑鸠, |
Xax laul laez mid rood? | 是否刀削而成之? |
Mid rood laez gah banz? | 你是天生的丽质? |
Deghanz dal soongl bix. | 使我们赞叹不止。 |
Deghal dungx soongl gul, | 瞥去羡慕的目光, |
Nuangx dais baaihlaez mal? | 阿妹从何方来? |
Wal xaams jauc gazlaanh, | 头上插着一朵花, |
Walwaais laez waldaauz? | 棉铃或是核桃花? |
Jeenlbeah dauz ixaaux, | 花纹衣袖那样美, |
Nuangx xix leg buxlaaux basgvaail, | 阿妹是有教养之人, |
Rox naail xagt naail xees, | 有程有序来问候, |
Rox naail xagt dangz meeh, | 先向老人们问候, |
Rox naail xees dangz gul, | 又向我打招呼, |
Sul gueh wenz maz xinh. | 你真的聪明伶俐。 |
Nuangx dais baaih laez mal? | 阿妹从何方来? |
Waad biz sal gaanc noonh, | 摇着红扇子来, |
Soonh lumc sanc raangz faaiz, | 身段修长若斑竹, |
Raangz faaiz dauc jaangl dieh, | 好似楠竹笋, |
Gueh loxlies loxliex daisjail, | 翩翩走着来, |
Dalmbail baz buxroh
[3]
, | 阿妹秋波逗人爱, |
Eeul haanz
[4]
maix buxroh. | 眉清目秀受人夸。 |
Nuangx dais baaih laez mal? | 阿妹从何方来? |
Xomc ganl bangz razxih, | 头上包着花格帕, |
Lumc gaais jis xaamzroomc, | 布色像似蓝靛色, |
Bix bas goongc lumz doongx, | 阿哥憨得忘招呼, |
Gul nac noomc lumz haanl, | 阿哥脸皮薄忘答歌, |
Deg sul lanz bail goons, | 你给我先领唱, |
Deengl nuangx lanz bail goons. | 阿妹把歌引在前。 |
Lumz doongx gvaail nyacbanh, | 忘记向你打招呼, |
Lumz naail nuangx nyacbanh. | 忘记问候你阿妹。 |
Nuangx dais baaih laez mal? | 阿妹从何方来? |
Goih max lumc eens mbinl, | 阿妹骑马如燕飞, |
Ximl lumc bux qyus ndoil, | 其貌好似吃皇粮, |
Doil riangz bux xeeuhgoons lungc mal, | 阿妹为知心而来, |
Mal mizlix maz lauc, | 来了没好酒招待, |
Dauc mizlix maz genl, | 没啥好菜来招待, |
Beazbeaz xaauc mbansdinl xoixruangh. | 阿妹白辛苦一趟。 |
Dauc yieh miz maz xaz, | 既来了喝口粗茶, |
Raz yieh wal miz mas, | 没啥瓜果给你尝, |
Bix yieh qyasfaz miz qyianl deeuz, | 羞愧无纸烟招待, |
Ndaixbeeul nuangx beangz roh. | 远方阿妹请原谅。 |
Ianlxaab miz ianlwaanl, | 没有糖果招待你, |
Jiancmaanl nuangx beangz roh. | 远方阿妹请原谅。 |
Bas daaml bas nauz nuangx dais lacdeel mal, | 阿妹声称下边来, |
Lachos xibngih lac, | 罗斛境内十二罗, |
Nuangx dais lac laez mal? | 阿妹从哪一罗来? |
Lacdas laez ndonglbyaz? | 从罗朵或弄岜来? |
Nazraul laez lachos? | 从纳闹或罗斛来? |
Lachos laez lacgul? | 从罗斛或坡球来? |
Nauz mingz xul ndil yeeuh, | 告诉城名好称呼, |
Nauz xoh beangz ndil yeeuh. | 说出地名我好喊。 |
Bas daaml bas nauz nuangx dais lacdeel mal, | 阿妹声称下边来, |
Lacmbenl xibngih gvagt, | 天下有十二个国度, |
Gvagtmbenl xibngih mianh, | 天地间十二方位, |
Mengz dais gvagt laez mal mo nuangx? | 妹是从哪国来? |
Dais gallaez dauc mo dueznuangx gvaail? | 阿妹是从哪方来? |
Soongl byaail ganl dungx hauc, | 我俩如有约在先, |
Sis halbeah dungxjaiz sazianx, | 像情侣那样相会, |
Bix xix hams mengz nuangx buxlaez, | 不知你是哪家妹, |
Nauz haec gul ndil yeeuh, | 告诉家名好称呼, |
Nauz haec bix ndil yeeuh. | 告诉人名我好喊。 |
Deengl xagt miz deengl xees, | 不是时候正遇着, |
Xabt bungz miz xabt bungz, | 想会面时遇不着, |
Xabt bungz sul luangs unx, | 想不到正遇着你, |
Xabt bungz nuangx byaailbaanz, | 你从寨中往上走, |
Xizlaanl dez haux sues
[6]
, | 在环坡路遇着妹, |
Haux sues xos joilwaangl, | 小侄们拿着提篮, |
Nuangx xix henc ndixluangs bailsaangl, | 阿妹沿寨往上走, |
Xianz miz waangl riangz bix, | 看阿哥是个穷汉, |
Xaz miz byaaic riangz gul, | 见我贫穷不来往, |
Meeh miz unl genl sues, | 阿妈不企盼什么, |
Meeh miz unl genl waanc, | 她不期盼赠何物, |
Doc mengz henc leeux mbaanx bail saangl, | 只要你到寨中去, |
Jaiz mengz waanl dol meeh. | 她想你甚思母情。 |
Meeh bix hoc maixmbegt henc lail, | 家母缺了个操家务, |
Jaiz haec dalmbail songz raanz meeh. | 她心想给阿妹心中住。 |
Meeh bix hoc legmbegt henc rongz, | 阿妈殷盼有人来, |
Jaizhaec sul bail songz raanz meeh. | 心想请你到家中。 |
Deengl xagt miz deengl xees, | 不是时候正遇着, |
Xabt bungz miz ndiabt bungz, | 想会面时遇不着, |
Xabt bungz sul luangs unx, | 想不到正遇着你, |
Xabt bungz nuangx luangs jaangl, | 寨中正遇着阿妹, |
Bix xix waangl mal raanz, | 阿哥往回跑来家, |
Mal dungx aanl riangz meeh, | 跟阿妈商量, |
Meeh hee meeh. | 母亲呀,我的母亲。 |
Saaul gul dangz luangs unx, | 我的阿妹到寨上, |
Yux gul dangz luangs jaangl, | 她已到寨子中, |
Aanl maz xac mea meeh? | 我们怎样来招待? |
Meeh bix doc rox ndiabt, | 家母她很会想, |
Meeh bix doc rox jaiz, | 阿哥母亲预想周到, |
Qyus dinllail yieh meangh, | 她上前来盼望, |
Ngoonz dulmbongx yieh meangh. | 她走到院里盼。 |
Doc legjis legyux gul mal, | 只要我儿朋友来, |
Bail raanz genz ral doix, | 东家找来一碗米, |
Bail raanz lac xies gaail
[7]
, | 西家借筒米来煮, |
Iel nacraaiz legniangh. | 不让儿丢脸。 |
Is bix rox mengz mal, | 阿哥如知你要来, |
Bail luangs genz xux max, | 到寨边给你拉马, |
Bail luangs lac xux aanl, | 到寨脚给你鞍, |
Qyus jaanglraanz xux jobt, | 阿哥堂中接斗笠, |
Xux jobt nuangx mal weenl, | 阿妹斗笠挂壁上, |
Gaml jeenl nuangx mal nangh. | 拉着阿妹手。 |
Fengz ndeeul waaix ndanldangs, | 随即拿来张凳子, |
Nangh lo nuangx beangz jail, | 远方阿妹请就坐, |
Dal mbail baanx bix nangh, | 秀眉阿妹陪阿哥, |
Bix xix fengz ndeeul gaml ndanlbaaic, | 顺手拿着鼎罐, |
Fengz ndeeul waaix ndanl mbees, | 顺手抓来只瓜瓢, |
Baaic dees ramx baangxxaauz
[8]
, | 鼎罐接来枧槽水, |
Rungl ngaaiz saaul lo meeh, | 阿妈啊煮饭给阿妹, |
Rungl ringz
[9]
menl dalxaaix lo meeh. | 阿妈呀,中午阿妹没吃饭。 |
Is bix rox mengz mal, | 阿哥如知你要来, |
Yeeuh meeh gab gais xac, | 叫阿妈把鸡捉, |
Yeeuh meeh waz gais jangl, | 叫阿妈把鸡关在笼, |
Hamhneex dianghdis nuangx mal dangz, | 今晚阿妹来不是时候, |
Nyanl gueh nyanl yieh gvax dulrongs, | 只惜野猫绕笼转, |
Romh gueh romh yieh gvax dul rauz, | 老鹰也窥视街上, |
Ral duez ndeeul gueh ngaaiz mengz gaanh. | 要想招待也没鸡。 |
Gais ndael mbaanx daail didt, | 全寨家鸡染瘟疫, |
Bidt yieh miz os hel, | 集市没有鸭子卖, |
Mul mbaanx neex daailbah, | 寨里全都闹猪瘟, |
Genl byagtras gueh ngaaiz, | 苦菜生来是当菜, |
Genl sagtgoongc soongl goongc raangzfaaiz, | 早饭菜是斑竹笋, |
Genl ngaaiz hoc riangz bix, | 和哥一起吃淡饭, |
Genl sagtgoongc soongl goongc raangzbauz, | 苦竹笋是家常菜, |
Genl xauz hoc riangz gul, | 与我共享苦笋汤, |
Isnauz dogt donz rih
[10]
, | 如果是在守地棚里, |
Yiehlix sagtgoongc byagtbyaz genl, | 也有些东兰菜吃, |
isnauz dogt donz naz, | 如果是守田里棚, |
Yieh ral ndaix sagt xaz byagtwaih, | 寻得折耳根当菜, |
Dangz raanz bix miz gaaismaz genl, | 妹到哥家没好吃, |
Beaz laaus dinl maixruangh, | 阿妹空欢喜一趟, |
Mbansdinl laaus maixruangh. | 阿妹一趟空欢喜。 |
Mizunl lix gaais noh xaangz idt, | 不但没有肉香味, |
Gaais noh bidt xaangz ngih, | 不但没有鸭肉美, |
Mizunl lix gaais noh sis xaangz, | 不但没有肉上桌, |
Baanz byagtyeeul yieh byoongh, | 盘中青菜盛不满, |
Jeeul byagthamz yieh byoongh. | 盘中青菜不够吃。 |
Genl byagtras gueh ngaaiz, | 早饭是吃苦马菜, |
Genl sagtgoongc raangzfaaiz, | 一起吃斑竹笋, |
mengz maz naail raangzfaaiz gueh noh? | 阿妹怎叫竹笋为肉? |
Daaiz raangzngox gueh noh, | 赞芦竹笋香似肉, |
Genl byagtras gueh xauz, | 吃苦马菜当菜, |
Genl sagtgoongc raangzbauz, | 我们一起吃苦竹笋, |
Legfeax hee xaangh nauz, | 人家女儿真会说, |
Mengz maz naail raangzbauz gueh noh! | 你说苦竹笋比肉香! |
Nauz raangzfaaiz gueh noh, | 为何说竹笋香似肉, |
Daaiz raangzngox gueh noh? | 芦竹笋比肉还香? |
Eens dais laez dangz neex? | 何方飞来的燕子? |
Jeenlbeah xic xazrauh, | 穿着紫色绸袖衣, |
Dais dams laez dais saangl? | 你从高山或坝中来? |
Naanz naanz dauc sianghweih. | 我们相会时很少。 |
Eens dais laez dangz goons? | 燕子从何处先到? |
Eensbux laez eensmeeh? | 你是雄燕或雌燕? |
Eens duhdees laclauz, | 坐在楼脚语伊伊, |
Eens genl xauz laezfih? | 吃早饭没有燕子? |
Eens duhdeengc lacwaail, | 戏水玩乐的燕子, |
Eens genl ngaaiz laezfih? | 你吃了晚饭没有? |
Isnauz fih genl ngaaiz, | 你若没有吃早饭, |
Nauz jongs laanl baaic xos, | 让侄儿们来煮饭, |
Xaaml jongs xoix baaic xos. | 早饭要小侄们煮。 |
Baaic xos lo jongs xoix, | 小侄们拿碗米放, |
Doix xos lo jongs laanl, | 把饭打好了来摆桌, |
Hauxngaaiz gvaaiz dungx maanh, | 已过早饭肚子辣, |
Genl ngaaiz gvaaiz dungx maanh. | 晚吃早饭人真饿。 |
Wenz nois laez wenz laail? | (阿妹)来了多少人? |
Wenz nois rungl hacgaail, | 人少我们煮五筒, |
Wenz laail rungl docngih
[11]
, | 人多咱煮十二筒, |
Rungl docsis dochac miz dangz, | 十四十五还不够, |
Rauz naaih qyangl runglmos, | 我们又来慢慢煮, |
Dangz mizlix maz lauc, | 家中没有酒, |
Dauc mizlix maz genl, | 屋中没有吃, |
Byagtmbus gais genl leeux, | 园里生葱鸡吃尽, |
Byagtjeeux gais genl sinl, | 蕌头一个也不留, |
Haec gaais nuangx dalmenl elxoh, | 让秀眉阿妹背名, |
Menl dalxaaix elxoh. | 让我娇眉人背锅。 |
Bix xix basnauz gac duez bidt, | 阿哥虽说杀只鸭, |
Xoh yieh nauz mbidt duez gais, | 虽说是宰只鸡, |
Bas xix laih duez mul, | 虽是想杀猪, |
Ruz miz ndaix duangs noh, | 杀了不如一块肉, |
Ndaix gaais ndos gais gaangx xos xoongz, | 一只瘦鸡摆桌上, |
Hoongz banz dianl lianx dih. | 那笑声响彻云霄。 |
Boh bix hugt dez xax, | 家父篾工不在行, |
Nax bix hugt dez waanl, | 木工舅舅不在行, |
Mizrox saanl dangs dugt, | 他们不会编竹凳, |
Mizrox udt dangsgoongs, | 他们不会打凳子, |
Mizrox mboongs dangswaail, | 编藤椅他们不会, |
Naail haec mengz nangh naamh, | 阿妹来了没坐处, |
Naail haec nuangx nangh naamh. | 让你坐地当椅子。 |
[1] 鳍:实际为翅膀。
[2] gallangz:即缠脚布或绑腿,一般用自织的布制作,宽约4寸,长4~5尺,从脚尖缠到小腿下部。
[3] baz buxroh和下句的maix buxroh,男方羡慕女方,可惜出现第三者。女方不一定是已婚女子。
[4] eeul haanz:脖子如扁担,红水河一带的布依族形容好身材修长漂亮,就说是脖子修长。
[5] 罗斛:即今天的罗甸县。
[6] haux sues:本书通译为“糯米饭”。人们走亲访友时,习惯用芭蕉叶或粽叶包糯米饭,既可以作为礼物,又可以在路上饥饿时食用。
[7] gaail:一种量米容器,在此用作量词,即“一筒米”,重约600克。这种容器通常用斑竹制成,高30厘米,其直径依斑竹的大小而定。
[8] xaauz:用凿通的竹子搭成简易水管,用来取泉水。
[9] ringz:北方称晌午饭,南方布依族的晌午饭一般在13:00—14:00。
[10] donz rih:在地里搭起的用于歇息和看守庄稼的棚子,春种或秋收时用。
[11] docngih:斗,布依语数量单位。1斗=10筒。