序歌
Byagbas bea buxgvaangl! | 众乡亲,请雅静了! |
Byaghaangz bea buxlaaux! | 各位父老安静吧! |
Nyiel wois
[2]
xaaux xonz bic, | 静听我把歌儿唱, |
Niel wois hic xonz weanl. | 听我开始把歌唱。 |
Dianl xonz laez bail goons? | 先从哪一句唱起? |
Qyoons xonz laez xos byaail? | 选哪一句作尾声? |
Xonz laez naail jongsboh? | 怎样招呼众父老? |
Gvaail laez doongx jongsboh? | 如何问候父老们? |
Naail jongsboh jongsbix ndael raanz? | 如何称呼主人家? |
Ndanl baamz beeul mal wois, | 有失礼我来担当, |
Ndanl beeul lingx mal wois. | 有错处是我自己。 |
Xeeuh wois laaux saauh wois, | 我自己长了这么大, |
Miz ranl bidt laez mbinl gvas waih, | 没见鸭子飞过篱, |
Miz ranl gais laez mbinl gvas sianl, | 没见家鸡飞越园, |
Miz ranl buxlaez weanl jaanglraanz nacboh, | 不见谁当父兄面唱歌, |
Weanl nacboh nacbix mizraaiz, | 父兄面前没害羞, |
Nac mbael faaiz wois yianh. | 只我当众来唱歌。 |
Byagbas bea buxgvaangl! | 众乡亲,请雅静了! |
Byaghaangz bea buxlaaux! | 各位父老安静吧! |
Buxjees basdul nyieh gaangc laangh, | 老人们别说长短, |
Buxlaaux duldaangs nyieh gaangc laail, | 长兄别论短长, |
Nyiel wois naail jongsnuangx mal weanl, | 听我邀阿妹唱歌, |
Henz neex dauc rograih. | 我们今晚来打扰。 |
Wois miz mal yieh banzgaais mal, | 我不想来也来到, |
Mal yieh xaauc gaais dangl riangz yuz, | 既然来了费灯油, |
Banzbeeul mengz jongsmeeh, | 有失礼于父辈们, |
Mal yieh xaauc gaaisfenz riangz leeul
[3]
, | 你们多费些柴草, |
Banzbeeul mengz jongsboh. | 对不起众父老们。 |
Xibngih qyaangx daaml ndos, | 骨把马刀十二样, |
Xibngih ros hoonlwal, | 绸子颜色十二种, |
Haec wois ral xonz laez bail doongx? | 让我如何打招呼? |
Wois yieh naail jongssais naaih rox, | 请教老爷我才知, |
Naail suc lengc naaih banz, | 官爷指教就会唱, |
Xianh naail duez nuangx nganz, | 问候阿妹金贵人, |
Hingl maz sans xazrauh? | 今日嗓音咋惊颤? |
Xonz maz seeuc xazrauh? | 唱出歌这般欠妥? [4] |
Byagbas bea Buxgvaangl! | 众乡亲,请雅静! |
Byaghaangz bea Buxlaaux! | 各位父老安静吧! |
Xax wois gaadt wois ndiangx, | 我自挎一把好刀, |
Wois miz ramc ndonglfaix buxleaz, | 我没砍哪家树林, |
Bas wois lingz wois nauz, | 我想唱歌就唱歌, |
Weanl miz dois baz buxlaez mbaanx neex, | 对歌不是戏人妻, |
Wois yieh weanl nac dangs, | 我坐在众人前唱, |
Wois yieh weanl nac xoongz, | 在酒桌上来唱歌, |
Hoongz nac lauc nac noh, | 宴席桌前把歌唱, |
Weanl nacboh nacbix miz raaiz, | 父兄面前不怕羞, |
Nac mbaelfaaiz wois yianh, | 我是当众来唱歌, |
Mbaelfaaiz nac wois yianh, | 当众把歌儿来唱。 |
ndiangx xax hauc diehrod, | 挎刀走进金竹林, |
Aul sanc laez gueh nauz? | 选哪一根制竹笛? |
Ndiangx xax hauc diehbauz, | 挎刀走进苦竹林, |
Aul sanc laez gueh saaux? | 选哪根做晒衣竿? |
Xianl buxjees faanh buxlaaux, | 上千父老万众人, |
Ngaaux wois weanl xih weanl, | 劝我唱歌就唱歌, |
Beangz dungxyux baabtdah, | 男女交往要有牵引人, |
Hamhneex eens dogt mbaanx, | 今晚燕子落寨上, |
Hamhneex haanc
[5]
dogt luangs, | 黄羚今夜落院中, |
Beangz feax dogt beangz rauz, | 远方阿妹到我地, |
xauz laez ral weanl dois, | 今晚我们来对歌, |
Dois lumcbux dois guel, | 如似盐贩兑盐卖, |
Beal dois mengz ans gaanh, | 我与你对歌对不了, |
Dois lumcbux dois diangz, | 如似卖糖人在叫卖, |
Seeuc gul riangz mengz gaanh. | 我们俩缺一不可。 |
Ngog mengz lo deeuzsaaux, | 阿妹请你开口唱, |
Ngaaux mengz lo deeuzbeel, | 我请阿妹开金口, |
Weanl doisleez riangz bix, | 我们一起把歌对, |
Doisleez weanl riangz dul. | 我们一起来对歌。 |
Qyus ndoillaangs gueh maz? | 为啥静静地坐着? |
Qyus ndoilndax gueh maz? | 为何静坐没吭声? |
Mal rauz mbedt mbaelhaz suanssos, | 我们用茅草数数, |
Mbedt mbaelngox saanl joil, | 采摘芦叶编竹筐, |
Qyus ndoilndax yieh mbeas, | 我们空坐也寂寞, |
Qyus ndaxndoil yieh mbea. | 闲坐我们也无聊。 |
Faixjiel dauc banz maux, | 松树枝粗叶更茂, |
Faixngaux dauc gueh mus, | 杉树叶密枝丫中, |
Qyusndoil gueh gaaismaz? | 我俩为啥空坐着? |
Daz gaulgaadt saanl joil, | 不如用藤编提篮, |
Weanl daaus boiz soongl bix, | 你要回答我的歌, |
Daz gaulgaadt saanl laanz, | 只好用藤编个筐。 |
Weanl daaus boiz soongl dul. | 请回答我俩的歌。 |
Qyus ndoillaangs gueh maz? | 为啥静静地坐着? |
Qyus ndoilndax gueh maz? | 为何静坐没吭声? |
Mal rauz mbedt mbaelhaz suanssos, | 我们用茅草数数, |
Mbedt mbaelngox saanl joil, | 采摘芦叶编竹筐, |
Qyus ndoilndax yieh mbeas, | 我们空坐也寂寞, |
Qyus ndaxndoil yieh mbeas. | 闲坐我们也无聊。 |
Weanl xix weanl hax xaux, | 唱歌就要早些唱, |
Dumh ramxrauc fih sees, | 趁时间尚早, |
Dumh buxjees buxlaaux fihninz, | 趁众父老还未睡, |
Mizanx weanl jachenz rograih, | 以免深夜打扰人, |
Jachenz weanl rograih. | 深夜唱歌打扰人。 |
Xaus mengz weanl miz weanl, | 邀你唱歌你不唱, |
Gvanz mengz nangh miz nangh, | 请你坐你不想坐, |
Nangh laaul xuic beah haaul mengz ragt, | 你怕脏了干净衣, |
Nangh laaul xuic beah dauh mengz myaaiz, | 脏了你净白衣裳, |
Haaiz diec sal mengz myonh, | 你怕蹬烂了新鞋, |
Gons jeeuc bail dangz ndangl, | 从后跟烂到脚尖, |
Jaauc mengz ranl xix nyah, | 你夫知道他要吼, |
Gvaanl mengz rox xix nyah, | 他知道了就要闹, |
Baus jings yah mengz nanl, | 公婆侧边怨恨你, |
Miz xuangs saml riangz bix, | 你不敢与我唱歌, |
Miz xuangs daamc riangz dul, | 未能开怀与我唱, |
Roxlaez xuangs weanl haec legndux, | 留着传给你头胎, |
Roxlaez gec weanl haec legdaaih, | 把歌传授给长子(女), |
Is legsaail mengz mac, | 你如果有个儿子, |
Is legdaaih mengz jaul, | 你儿子已长大, |
Aul mal neex gul jaaus, | 你送他来我这里, |
Jaaus miz rox xix gul, | 教不懂是我责任, |
Ul miz mac xix mengz, | 养不活是你的事, |
Xohneex jaaus beehngonz soonglngonz, | 教他一天两天歌, |
Deel lungc rox xonz liangh. | 他总会唱一两句。 |
Roxlaez jobtjal mizhal xinzmeangx, | 还是斗笠与网坠不配, |
Feangx gais hal miz ndaix feangx waaiz, | 鸡和牛不能攀比, |
Beah bix roix jings myaaiz, | 阿哥穿着不如你, |
Ndaangl byaaiz hal mizndaix mengz nangh, | 身材与你不配衬, |
Nangh miz riangz dalbaul, | 你我互不相配, |
Qyaul miz riangz halbeah, | 哥与妹不相称, |
Halbeah nuangx yieh saangl, | 阿妹是清高之人, |
Bix seeuc gvaanl xoixruangh. | 哥不敢去高攀。 |
Rox mengz xaz faixndogt hoh danx, | 你嫌苦竹长不高, |
Xaz bix faix masmanc hoh dih, | 嫌阿哥人长得差, |
Rox bix rih miz naz, | 知阿哥家没田地, |
Xaz gul hoc miz nangh. | 嫌我清贫不对歌。 |
Liangh miz widt lumc naanx, | 不会缠你如禾麻, |
Liangh miz widtlumc ndaul, | 不会粘妹如薯汁, |
Widt lumc naanx xix laul, | 粘像水禾麻你就削, |
Widt lumc ndaul xix ras, | 粘如良薯你就洗, |
Ramx daz sah dohrongz, | 你要水来洗干净, |
Lix haaul nongz haec meeh. | 皓洁风姿不变样。 |
Ramx daz sac dohwaangl, | 水越洗就越净洁, |
Nuangx bail gvaanl lix xauh, | 妹不失美的肤色, |
Nuangx bail jaauc lix xauh, | 阿妹容貌原样美, |
Miz laaul loodt meeuzwaais aanlmax
[6]
, | 不会误你种棉花, |
Miz laaul loodt meeuzjac basjiml, | 不会误你插秧田, |
Miz laaul loodt meeuz genl riangzbix, | 别怕为我误青春, |
Miz laaul loodt meeuz haux riangzdul. | 我不让你误年华。 |
Xamz xix xamz meanhneex, | 现在不耍哪时耍, |
Bilneex ramx dumh gos, | 今年河水淹石墩, |
Bilmos ramx dumh jeeuz, | 明年河水漫过桥, |
Reeuz baz feax banz meeh. | 那时阿妹已当家。 |
Xamz xix xamz baizneex, | 这时不耍何时耍, |
Bilmos bilnac ramx dumh jingl, | 阿妹那时不由己, |
Nyeezndingl goc dinlbeah, | 你有婴儿缠手脚, |
Goc dinlbeah baaihlangl, | 婴儿不离你背上, |
Mengz xih ndoil guehxamz riangz bix, | 我俩没机会唱歌, |
Ndoil dacxuex riangz dul, | 你再没机会唱歌, |
Xamz xix xamz meanhneex, | 现在不耍哪时耍, |
Dumh walxic lix haaul, | 时值桃花正开放, |
Dumh waldaauz lix mais, | 鲜艳花色未凋谢, |
Dumh beangzsuc beangzsais lixndil, | 时值世道正平安, |
Saail sil lix head jeeuc, | 阿妹装饰未改变, |
Dumh fih goodt fih gveeuc buxlaez, | 趁还没有知心人, |
Xamz ndaangl sael riangz bix. | 我俩一起来唱歌。 |
Xamz xix xamz meanhneex, | 年轻不耍何时耍, |
Dumh walmanc lix haaul, | 时值李花正开放, |
Dumh waldaauz lix noonh, | 正值艳色桃花期, |
Soonh lumc sanc raangz faaiz, | 阿妹窈窕如新笋, |
Xohrez jeedt bail byaail dauc jis, | 日后竹子长枝丫, |
Mengz xix lix legnis baanx fengz, | 当家必有婴儿抱, |
Mengz hax weanl yieh gaanh, | 你想再唱也不能, |
Menl hax bic yieh gaanh. | 妹想再歌也无方。 |
Xohneex ndal saamlsoml yeeux headt, | 只惜婴儿背在身, |
Gead liangc deengl meehnyeez, | 撑伞遮着婴儿身, |
Dal miz reez soongl bix, | 两眼也不对视我, |
Dal miz yaanz soongl dul. | 不敢瞟我们一眼。 |
[1] “(语)”指语气助词,“(状)”指状态。本书同,不再一一注明。
[2] wois:原指“奴仆”,在此为谦称,相当于“在下”“鄙人”,本书均译为“我”。
[3] leeul:“芭茅”,晾干之后可当火把照明。
[4] 本句与上句都是自谦说法。这是对歌开头的客套话,男女双方都一样。
[5] haanc:黄羚,一种动物。形态、叫声似狗,善结群围猎,喜撒尿在猎狗必经之路,让猎狗眼瞎,然后食之。
[6] aanlmax:棉花刚刚长叶,形状很像马鞍。下文的“basjiml”意为水稻秧苗刚刚长出来极像针尖。