一 第一朗
男 [1] : | |
Ndianllaab gueh ndianl liangz, | 腊月是空闲的, |
Ndianlxiangl gueh ndianl waangs, | 正月是空闲的, |
Goy
[2]
xih jaiz dacsuans yiangz nuangx, | 哥打算和妹妹一起, |
Bix xih jaiz dacsuans yiangz mengz, | 哥打算和你一起, |
Gul jaiz xunz yiangz ruangh
[3]
, | 我想和你玩, |
Goy jaiz xuex yiangz ruangh. | 哥想和你聊。 |
Hoc rauz qyus laangs ndax gueh maz, | 我们现在没什么做, |
Mal rauz mbedt mbael haz suanssos, | 摘下茅草来数数, |
Mbedt mbael ngox saanl joil, | 摘竹叶来编提篮, |
Qyol haec baz feax nangh, | 礼请人家妻子坐, |
Qyol haec maix feax nangh. | 礼请人家媳妇坐。 |
Byag bas bea buxbingl, | 请安静吧,各位官家, |
Byag yingl bea buxlaaux, | 请安静吧,各位长辈, |
Buxjees nyiel wois xaaux xonz bic, | 老人允许我唱首歌, |
Nyiel wois yic xonz weanl, | 允许我来唱首歌, |
Nyiel wois dianl geac byaangz xeeuhgoons, | 允许我叙述传说故事, |
Byaangz xeeuhgoons byaangz byax, | 传说故事零零散散, |
Gaangc qyabt qyax bazlinz, | 讲来断断续续, |
Hamhnix soongl wois bail xunz ndaix soongl saaml xonz weanl dogt, | 今晚我俩捡得两三句歌, |
Rogt xadt xonz weanl xaaml, | 讨来六七句歌, |
Dez mal gaangl nac bix lianx boh, | 拿在父兄面前来卖弄, |
Soongl wois doh sel fih riml benj, | 我俩书都没读完一本, |
Jinq xioftangf fih ndianl, | 进学校未足月, |
Wois xunz xiangl fih rox, | 我们不懂春节怎么玩, |
Wois fih rox maz weanl, | 我们不会唱歌, |
Dianl dangz nuangx dogtnaais, | 说起妹妹就灰心, |
Baais gais saais mboongl reeb, | 好似鸡捣粗米糠, |
Baais gais soodt mboongl ramz, | 好似鸡啄细米糠, |
Nauz bail nac lumz langl, | 讲到前面忘后面, |
Nauz xonz deengl xonz mbaus, | 有的正确有的错, |
Bux gaul dauh leg daanz, | 火塘边的人别评论, |
Bux gaul raanz leg xaadt, | 屋子里的人别打击, |
Sams geac ngonz banz ndaadt, | 那些有阳光的日子, |
Lix geaz lubt geaz bumz, | 尚有阴面潮湿的地方, |
Sams geac ngonz banz hunl, | 那些下雨的日子, |
Lix gus lumz gus ndiabt, | 偶尔忘记偶尔思考, |
Ndiabt laail loh jings laail ngox xih goongl, | 考虑多了身体会虚垮, |
Bux gaul dauh leg reeul, | 火塘边的人别笑话, |
Wois linx beeul xih ieh, | 我们认错就算了吧, |
Rauz reeul doonc xih ieh. | 笑脸相迎就算了吧。 |
Hamhnix wois xianl beeul, | 今晚我承认错误, |
Hamhnix wois xianl xal, | 今晚我承认错误, |
Longl genl xaz daamh haux, | 错把茶水泡饭吃, |
Longl genl lauc daamh ndangs, | 错把碱水兑酒喝, |
Longl ndaix nangh geaznix dangz dinz, | 错来坐在这里, |
Haail jimz nac bux xaangh, | 到班门来弄斧, |
Gaangc laangh nac bux gvaail, | 在聪明人面前卖弄才华, |
Soongl wois haail xonz weanl dazidt, | 我们开唱第一句歌, |
Xidt banz dianl lianx dih, | 唱不成章法, |
Soongl wois haail xonz weanl dazngih, | 我们开唱第二句歌, |
Hams buxjees lengc xaaux, | 问老人允许了才开始, |
Hams buxlaaux lengc weanl, | 问长辈允许了才唱, |
Bungz saml meanl lengc lenh, | 安静的地方才讲述, |
Bungz rox laix lengc nauz, | 懂礼貌的地方才讲述, |
Xauz laez xaaml rograih, | 晚饭后请求为大家热闹, |
Rograih buxjees jings buxlaaux yieh niangh miz ndaanl, | 即使喧闹长辈也不骂, |
Niangh miz gaangc hanl xos soongl nuangx biangslaangh, | 应该也不会训斥你们姐妹, |
Soongl bix dogt naanh doc nauz weanl, | 哥俩落难都还来唱歌, |
Dianl ndanl hoc xih xauh, | 讲述穷苦都觉好, |
Hamhnix nangh gaul dauh buxlaaux beangl fenz, | 今晚坐此费柴火, |
Jaais ndeeul ninz buxjees, | 耽搁老人们睡眠, |
Nyiecreengz hees dogt mbaanx ndilmaiz, | 客到寨子正好玩, |
Soongl nuangx ndiljaiz feax xih ngoh, | 俩妹可爱大家才围观, |
Doh bux doh banzeeux, | 人们一茬一茬成家了, |
Doh bux doh banzraanz, | 一个一个成亲了, |
Bix lengc mal daans gea ndanl sians hoc, | 我才来讲述这穷苦的事, |
Soc gea bus lofnanq, | 说说这部落难的历史, |
Faanl nix dauc dogtnaanh, | 这次来辛苦了, |
Baanh lumc duezmod deeuz, | 像蚂蚁迁徙四处爬, |
Ndiadt gea ndanl laaus meeuz doc ndiadt miz leeux, | 想误农时的事都想不完, |
Aul gea ndanl xaauxeeux mal deeml, | 还要来讨论成家的事, |
Bix miz jiclaail reengz laez yis, | 哥哥没多少力气来想, |
Yis miz jiclaail soil, | 没有多少生命想几多, |
Lamx sez moil sez raaih, | 好比熊猫和野猪, |
Moil doc lix ganl maaih, | 熊猫都有被捕捉, |
Raaih doc lix xungs nyingz, | 野猪都有被枪击, |
Daail banz mingz banz xoh. | 死得轰轰烈烈。 |
Soongl bix dinl daz qyagt henc xaanh, | 我俩一跨过房前的晒台, |
Dinl daz qyaams henc raanz, | 脚一踏进家门, |
dal myaanz ranl jongsboh, | 迎面就看见父辈们, |
Ranl jongsboh jongsbix jaanghraanz, | 看见父辈兄长坐家里, |
Benz nangl gugt xah laanx, | 一床虎皮垫在凳子上, |
Benz nangl xaangx xah nangh, | 大象皮垫坐, |
Dangs gah udt eeux nyiex ingl langl, | 凳腿弯曲向后靠, |
Dangl menz deemc xeeus mianh, | 点亮灯芯照四方, |
Yianghyiangh doc lix leeux, | 样样应有尽有, |
Yianghyiangh doc lix xaiz, | 样样应有尽有, |
mal rauz weanl ndilmaiz aangsyaangh, | 让我们唱歌热闹吧, |
Weanl jizndaix aangsyaangh. | 唱赞歌热闹吧。 |
Soongl bix dinl daz qyagt henc xaanh, | 我俩一跨过房前的晒台, |
Soongl bix dinl daz qyaams henc lail, | 我俩一走上石梯, |
Jol dangs raiz boh nangh, | 感谢父辈赐坐, |
Soongl bix nangh dangs lumz naail dangs, | 我们没打招呼就坐, |
Nangh xoongz lumz naail xoongz, | 坐上桌子也忘打招呼, |
Lumz naail dangs gal doongl, | 忘招呼那弯腿的凳子, |
Lumz naail xoongz gal soh, | 忘招呼那直腿的桌子, |
Lumz naail boh jings bix ndael raanz, | 忘招呼屋里的长辈兄长, |
Ndanl baamz beeul soongl wois, | 嘴笨是我俩, |
Ndanl beeul lingx soongl wois. | 错误是我俩。 |
Raanz xib saul guc saul, | 房屋柱子有很多, |
Lauz xib xaans guc xaans, | 有很多楼层, |
Xaans laez xaans faixraul, | 哪一层是枫香木, |
Saul laez saul faixfoh, | 哪一根柱子是直树, |
Boh laez boh suceeux, | 哪一位长辈是主人家, |
Bix laez bix sucraanz, | 哪一位兄长是主人家, |
Hamhnix gogt weanl baangz deel noih, | 今晚开唱要向他致敬, |
Byaail weanl doongx deel noih. | 歌结尾也要向他致敬。 |
Raanz xib saul guc saul, | 房子有很多柱子, |
Raanz xib gungx guc jeeh, | 房子有很多角落, |
Meeh laez meeh suceeux, | 哪一位母亲是主人家, |
Bix laez bix sucraanz, | 哪一位兄长是主人家, |
Hamhnix gogt weanl baangz deel noih, | 今晚开唱要向他致敬, |
Byaail weanl doongx deel doih. | 结尾也要向他致敬。 |
Soongl wois dinl daz qyagt henc xaanh, | 我俩一跨过房前的晒台, |
Soongl wois dinl daz qyaams henc lail, | 走上门口的石梯, |
Dalmbail
[4]
xauz laez fih? | 妹妹吃晚饭没有? |
Xaxnoz fih genl xauz, | 如果没有吃晚饭, |
Nauz jongslaanl
[5]
baaic xos, | 叫孩子们拿鼎罐放, |
Baaic xos lo jongsxoix, | 拿鼎罐放吧孩子们, |
Doix xos lo jongslaanl, | 拿碗来摆吧孩子们, |
Aanl rungl xauz soongl nyangh, | 好好煮饭给两位姑姑, |
Aanl rungl haux soongl nyangh. | 好好煮饭给两位姑姑。 |
Haec deel xauz laez nangh yiangz bix, | 请她饭后和哥坐, |
Xauz laez nangh yiangz gul, | 晚饭后和我坐一起, |
Weanl yiangz gul hamh liangh, | 和我对唱一晚歌, |
Weanl yiangz bix hamh liangh. | 和哥对唱一晚歌。 |
Xaaml mengz lo meeh leeuz raanz lac, | 求坎下的叔娘们, |
Xaaml mengz lo meeh bac raanz genz, | 求屋上的伯妈们, |
Xaaml mengz baangl wois hams, | 求你帮我问一问, |
Hams soongl nuangx weanl haanl, | 请两位妹妹来对歌, |
Soongl gvaangl
[6]
lengc ndaix doc, | 歌俩才得对, |
Goy daz ndiabt geac ndanl danc hoc, | 哥想起自己的穷困, |
Mal doc geac leg bux gvaail, | 来对聪明人家的女儿, |
Ndiabt
[7]
miz haanl qyas neh, | 若因我不配而不答就费思量, |
Saaul miz gaangc qyas neh. | 如妹不说话我就费思量了。 |
Xaaml mengz lo hocjis ndael mbaanx, | 求寨上的朋友们, |
Xaaml mengz lo buxlaaux ndanl daanz, | 求这里的长辈们, |
Jih noz jiej feax hanl xaauxraanz yieh gamh, | 即使人家姐姐急成家也劝, |
Nyangh feax hanl xaauxeeux yieh gamh. | 人家姑姑急成家也劝。 |
女: | |
Ndianllaab gueh ndianl liangz, | 腊月是空闲的, |
Ndianlxiangl gueh ndianl waangs, | 正月是空闲的, |
Nuangx lengc daans mal xunz, | 妹才打算出来玩, |
Byaaic bungz jiml
[8]
ndaix nangh, | 荣幸与你一起坐, |
Mal bungz bix ndaix nangh. | 得遇哥哥一起坐。 |
Byagtrib hee byagtraih, | 野菜啊野菜, |
Byagtrib nyiel wois gvaih, | 野菜听我打理, |
Byagtraih nyiel wois xiof, | 野菜听我来学, |
Leeuxboz nyiel wois rah, | 大家听我唱歌, |
Baangx damz hee baangx dah, | 河边水畔啊, |
Baangx damz seeuc gaaismaz rinl ngah, | 水边少哪样石头, |
Baangx dah seeuc gaaismaz buxweanl, | 河边少哪样歌师, |
Baangx damz seeuc gaaismaz ngoxgais, | 水边少哪样水竹, |
Buxsuc buxsais seeuc gaaismaz buxweanl, | 官家少哪样歌师, |
Dengclaez gvaangz soongl luanl
[9]
dois mianh, | 怎么来哄我对歌, |
Xaaml soongl nuangx dois mianh. | 请我俩对歌。 |
Hamhnix nuangx sois nac fih dumz, | 今晚妹脸没洗好, |
Menl
[10]
ringl fengz fih hes, | 妹手没烤干, |
Dangclaez nauz haec nuangx dois goy? | 怎叫妹和哥对唱? |
Dangclaez dianl haec nuangx dois goy? | 怎让妹和哥对唱? |
Buxlaez xanc gal jas dauc diangz, | 谁能捏炕架的腿出糖, |
Buxlaez xanc gal jiangz dauc ramx, | 谁能捏三脚架的腿出水, |
Buxlaez xaus soongl nuangx nauz weanl, | 谁让妹妹俩唱歌, |
Haec luanl guanz laez gvih, | 叫妹妹口头求还是跪, |
Guanz xih nacndaix gvih, | 口头求就不如下跪, |
Gvih xih nacndaix xaaml, | 下跪就不如乞求, |
Nacndaix dez jazsaaml soongl goy, | 不如戴上脚镣跟着俩哥, |
Sangq jazhac soongl goy. | 上脚镣跟着俩哥哥。 |
Xab wois laaux saauh wois, | 自从我长大到现在, |
Fih ranl bidt laez mbinl gvas raih, | 没见过哪只鸭子飞过水塘, |
Fih ranl gais laez mbinl gvas sianl, | 没见哪只鸡飞过菜园, |
Fih ranl buxlaez weanl jaanghraanz nac meeh, | 没见有人在母亲面前唱歌, |
Weanl nac meeh miz lix, | 当着母亲面唱歌的没有, |
Weanl nac bix miz raaiz, | 当着兄长面唱歌没有不羞的, |
Ndanl nacraaiz wois xamh, | 这种羞愧我全部占尽, |
Ndanl saml qvax wois xamh. | 这种笨拙我全部占尽。 |
Weanl xih nauz saauhnix doc daaus, | 歌就到此结束了, |
Haaus saauhnix daaus langl, | 话就到此结束了, |
Nauz waanz anl bux gamh, | 唱还乡亲劝我恩, |
Dianl waanz laix bux gamh. | 唱还乡亲劝我情。 |
Bix hee, | 哥哥啊, |
Banh mengz laais daaml laais, | 刚才你总是说, |
Laais nauz dinl daz qyagt henc xaanh, | 说脚一跨进门前晒台, |
Dinl daz qyagt henc lail, | 脚一跨进上石梯, |
Dal mbail xauz laez fih, | 问我吃饭了没有, |
Soongl menl haux laez fih, | 两位妹妹吃饭了没有, |
Xaxnauz fih genl haux, | 如果没吃饭, |
Xaxnauz fih genl xauz, | 如果没有吃晚饭, |
Nauz jongslaanl baaic xos, | 叫孩子们摆上鼎罐, |
Baaic xos lo jongsxoix, | 鼎罐摆放啦,孩子们, |
Baaic xos lo jongslaanl, | 鼎罐摆放啦,孩子们, |
Aanl rungl xauz soongl nyangh, | 好好煮两位姑姑的晚饭, |
Aanl rungl haux soongl nyangh. | 好好煮饭给两位姑姑吃。 |
Baaic miz xos lo bix, | 不用摆放鼎罐了,哥哥, |
Doix miz xos lo laanl, | 不用摆碗了,孩子们, |
Soongl rauz xaaux sezfaanl xezbanh, | 我们刚吃过饭, |
Soongl menl xaaux genlhaux xezbanh. | 妹妹俩刚吃过饭。 |
Xezbanh nuangx bail xunz, | 妹妹刚才出去玩, |
Jibt ndaix soongl saaml xonz weanl dogt, | 捡得两三句歌, |
Rogt xadt xonz weanl xaaml, | 讨得六七句歌, |
Dez mal gaangl nac bix lianx boh, | 拿来在父兄面前卖弄, |
Jongsboh hee jongsbix laauclianl, | 各位老练的父兄们, |
Xaxnoz soongl nuangx weanl miz hoz bucsungh, | 若妹俩唱不对的请补充, |
Nauz miz luamc bucsungh, | 讲不好的请您们补充, |
Xonz laez miz banz yungh xih nauz, | 哪句不成用就讲, |
Dianl haec rauz seeuc rih, | 讲给我们以少再去追叙, |
Nauz haec nuangx seeuc rih. | 讲给妹妹以少再去追叙。 |
Xonz wois xood lo xeeux, | 我的歌结束了, |
Xonz wois leeux lo mail, | 我的歌结束了, |
Weanl bail mengz laaucxaangh, | 请老练的你接唱吧, |
Weanl bail bix laaucxaangh. | 请老练的哥哥接唱吧。 |
dies xos jis hauxweangc, | 放在小米的枝上, |
Dies xos feangz hauxhongl, | 放在稻草上, |
Dies xos bix basbungl
[11]
gah neh, | 放在哥哥自己想吧, |
Goy saaml feax gah neh. | 人家的三哥自己去想吧。 |
[1] 在布依族大调对唱,或小调对唱中,男生先唱,女生应答,表现男人的主动性和女子的矜持。
[2] 在布依歌对唱中,男方自称“哥”,称女方为“妹”。同样,女方自称“妹”,称男方为“哥”。
[3] 在布依weanl中,常常用来代指女方,这里不是“思念”“伤心”的意思。
[4] dallmbail:字面意思为“眼睛迷蒙”,这里代指唱歌的女子。
[5] laanl:这里并非单纯指“孙子”,而是指孩子们、晚辈们。
[6] gvaangl:“少爷”之意,这里是男子自称,与“哥”同属一个意思。
[7] ndiabt:思考,这里指“善于思考的人”,即女方。下行的saaul,原指女友或恋人、情人,这里代指女性,并非真的情人、恋人。
[8] jiml:原意为“金子”,这里是代称唱歌的“男方”,这也是布依对歌中常用的美称。
[9] luanl:女子自称,可理解为“我”。
[10] menl:女子自称,与“妹”同义。
[11] basbungl:寨名,对歌中常以自己或对方生长的寨名代指对方,并作为bix(或nuangx)的后置定语。