逃荒歌
Hxak Mongl Diel
1
Ib
Hniut yenx haib hniut mol, | 在那寅年和卯年, |
Hniut xenx haib hniut sail, | 在那辰年和巳年, |
Gangb nongx nax Zangt Niongl, | 虫吃稻禾丈浓寨, |
Nongx jox Nix vuk nangl, | 顺方尼河吃下去, |
Nongx jox Hvab jit bil. | 沿巴拉河吃上来。 |
Ninx nongx dal xuk dail, | 牛吃还剩棵把棵, |
Gangb nongx sail kit jul. | 虫吃总要吃精光。 |
Dal dol ghab ghok lial, | 剩下稻茬光裸裸, |
Mox yib qend dot dul. | 脚叶可以用引火。 |
Nax hxub ax leit nongl, | 没有稻谷收进仓, |
Laix naib ax dot ngangl. | 父母双亲饿得慌。 |
Dal nenk lix diub bil, | 剩那几丘高坡田, |
Jangs nenk nax gangb mongl [1] . | 种上一点刚蒙稻。 |
Ninf dot juf jex bil, | 摘得糯稻十九把, |
Juf diut dek diex lol. | 十六七把挑回来。 |
Dub diot guf lox bal, | 把它放在阁楼上, |
Git xit muf nongx jul. | 黄豆雀来啄吃光。 |
Seix xob khub diot nal, | 只得空壳给双亲, |
Ax xob laib diot wil. | 不得粒米来下锅。 |
Nal nongx bil leit niongl, | 粮食没有吃多久, |
Ghab bex teb dliangt dlinl. | 米缸底儿光溜溜。 |
Dliangx khab jef jit bil, | 我没办法上山坡, |
Ghongs jongx hveb tit ghol. | 挖蕨根来当米粮。 |
Ghongs lax ghongs not lol, | 挖去挖来挖久了, |
Ghongs ax hongb dot yel. | 蕨根挖尽挖不得。 |
Bul naib laib hxut lal, | 人家爹妈心眼亮, |
Bul naib tub xuk liangl; | 人家只借两把两; |
Wil naib laib hxut dlongl, | 我妈心眼不透亮, |
Wil naib tub not liangl. | 我妈借债借多两。 |
Not niangx not hniut lol, | 等到年长日子久, |
Bul daib qeb said pail, | 富家子弟捡算盘, |
Qeb zenk leix diot bil, | 捡起笔捏在手上, |
Linf jangx ghab hfat lul, | 利息就像老糠多, |
Hsongd jangx ghab hfat mongl. | 本钱像细糠一样。 |
Niangx denx denf [2] bat bongl, | 先抵押去猪一双, |
Niangx ghangb denf zangt wul. | 后拿坝田去抵账。 |
Denf lix hlieb diot bul, | 大田抵押给别人, |
Lix dab yib diot mongl. | 连秧田也抵押去。 |
Leif wangx vob diot wil, | 剩下菜园留给我, |
Wil yis ax xangd nal. | 没法赡养父母亲。 |
Diek hxek mongl diub vangl, | 悄悄走到寨子上, |
Yeb dot mail ghab bul, | 邀得一群好朋友, |
Xit hot Zangx Hxib [3] mongl. | 相约逃荒去榕江。 |
2
Ob
Jox hvib nongt mongl diel, | 打定主意去逃荒, |
Diek hxek mongl ghangb jel, | 悄悄来到碓脚旁, |
Mongl khab dlox haib wil: | 告别鼎罐和铁锅: |
“Niangb yad dlox haib wil, | “别了鼎罐和铁锅, |
Niangb yad songx haib dinl, | 别了床架和睡席, |
Pangb bongk wil ak mongl, | 这床被子我背去, |
Xuk hnaib wil ak lol.” | 二天我再背回来。” |
Geb lieb mongl ghangb zaid: | 悄悄走到楼脚下: |
“Niangb diot diux haib zaid, | “再见了啊我的家, |
niangb diot ninx haib liod, | 再见了啊我的牛, |
Niangb diot zax haib hsod, | 钉耙锄头再见吧, |
Not hnaib liex nongf diangd.” | 我去多天再回家。” |
Hxib dat fangx ob dlial, | 清早天刚蒙蒙亮, |
Hot niaf nongx hangb mongl. | 煮饭吃了就出发。 |
Bad hsongt wix jib dul, | 爹爹送到火坑边, |
Bad hot mongl yad dial: | 爹爹和我把话别: |
“Mongl yad mongl yad dial, | “去吧去吧我的儿, |
Vangs khut [4] lol yis nal, | 去找银钱养爹妈。 |
Yis vangt xex yib diangl. | 养儿育女快长大。 |
Dot khut mongx hangb lol, | 找得银钱再回来, |
At dot zenx niangb diel.” | 找不到钱莫回家。” |
Mais ait jox hvib lal, | 我的妈妈最慈爱, |
Mais hsongt wix ghangb vangl. | 妈妈送我出村寨。 |
Mais dlut nangx dongb lol, | 妈妈扯来芭茅草, |
Tut eb niux diub bil, | 吐泡口水在手上, |
Tut tat dol dliangb dul: | 咒骂妖魔和鬼怪: |
“Dliangb niangk mongl ob dangl, | “妖魔鬼怪退两边, |
Xet des wil daib mongl. | 不要缠着我的儿。 |
Mongl yad mongl yad dial, | 去吧去吧我的儿, |
Hlat diut nongx laib mol, | 去到六月吃卯节, |
Dot khut seix nongf lol, | 找得银钱要回来, |
Ax dot seix nongf lol, | 找不到钱也回来, |
Xet hsent mongx dliangb lul. | 别信你爹说的话。 |
Vut yangf laix naib diangl, | 好丑你是妈生下, |
Lol ngit laix naib mangl, | 回来看妈一眼吧, |
Ngit hlat jangx hangb mongl.” | 看妈一眼你再去。” |
Hvab ait jox hvib lal, | 我的妻子心眼好, |
Hvab hsongt wix hxangb jangl. | 妻子送我到田坝。 |
Hvab dlit jox dob lol, | 撕下一块青布来, |
Dliangx diot dliangx khab bil: | 把它递到我手上: |
“Neis khet mongx paib mongl, | “裤子破了你补呀, |
Xenb dot dax paib yel. | 妻子不能来补啦。 |
Dot khut seix nongf lol, | 找得银钱要回来, |
Ax dot seix nongf lol, | 找不到钱也回来, |
Vut yangf seix dinb bongl, | 好丑也是夫妻俩, |
Lol ngit niux ib mangl, | 回来看妻一眼吧, |
Ngit vangt jangx hangb mongl.” | 看看孩子你再去。” |
Pit gis dab hel hel, | 当面答应说是哟, |
Pit liuf baix eb mangl. | 背面泪水滴眼角。 |
Dangf det baix eb jil, | 就像雨水树枝淌, |
Dangf nongs baix ghangb ngil, | 就像雨水屋檐落, |
Naf niangs jangx dliangb mongl. | 心头辣痛像鬼戳。 |
3
Bib
Bab ghab daib ud khet neis, | 小小一捆烂衣裤, |
Laib ghab daib hfud hsangt dus, | 小小一把破雨伞, |
Lieb lieb gid jit jes. | 走啊走啊向西走。 |
Mongl ib diex mongl sos, | 一步一步向前走, |
Mongl ob diex mongl sos. | 两步两步向前行。 |
Mongl wix ghab lot dlongs, | 走到一个山坳口, |
Wad nangx mil qet ves. | 扯把茅草暂歇息。 |
Nangx mil xil qet ves, | 茅草只为我垫坐, |
Nangx mil bil hot jangs, | 茅草不会安慰我, |
Bil khab dial ait deis. | 不会安慰我如何。 |
Mongl ib diex mongl leit, | 一步一步向前走, |
Mongl ob diex mongl leit. | 两步两步向前行。 |
Mongl wix khangd dlongs det, | 走到一棵大树脚, |
Dliangx bil wad xit jat [5] , | 伸手扯把细架草, |
Wad nangx mil qet hxet. | 扯把茅草坐一坐。 |
Nangx mil xil qet hxet, | 茅草只为我垫坐, |
Nangx mil bil khab xongt, | 茅草不会安慰我, |
Bil khab dial ib lot. | 一句安慰话不说。 |
Mongl ib diex mongl sos, | 一步一步向前走, |
Mongl ob diex mongl sos, | 两步两步向前行, |
Mongl wix ghab lot dlongs. | 走到一个大山坳。 |
Hfab mangl hxid qut mais, | 回头看望妈家园, |
Fangb nal dad nongt dlius; | 妈妈家园悠悠远; |
Hfab mangl hxid pit jes, | 掉脸瞧瞧路前面, |
Fangb Diel dad nongt sos. | 汉人地方就要到。 |
Bub hnaib xil diangd leit sos, | 谁知哪天转回来, |
Hangb lol hxid qut mais! | 转回来看妈家园! |
Jit leit ib vix bil, | 登上一层坡, |
Hxat leit ib vix liul; | 添上一层愁; |
Jit leit ob vix bil, | 登上两层坡, |
Hxat leit ob vix liul. | 添上两层愁。 |
Hxat ait deis seix hul, | 无论怎么愁, |
Hxat ait deis seix mongl. | 再愁也要走。 |
Ngal ib diex mongl dab, | 一步一步往下走, |
Ngal ob diex mongl dab, | 两步两步往下行, |
Mongl leit dlangl zangx ghaib. | 走到一个茅草坪。 |
Tad gad lol nongx hnaib, | 饥肠辘辘解开饭, |
Gad sail gek jangx vib, | 饭早变硬像石头, |
Nail sail hangt jangx nangb. | 鱼儿发臭如死蛇。 |
Dail dial jat ax ghangb, | 我吃不觉香, |
Nangl nangl fangk niox hsab. | 只好倒地下。 |
Mongl ib diex mongl leit, | 一步一步向前走, |
Mongl ob diex mongl leit, | 两步两步向前行, |
Mongl wix fangb Diel Yat [6] . | 去到汉寨布依寨。 |
Diel tid zaid guk hsangt, | 汉人盖房像把伞, |
Ghab diux jenl det jent, | 门前门后都栽树, |
Jenl liax lios vik hvent. | 栽种杨柳好乘凉。 |
Bib yex ghaib mongl ngit, | 我们上街看一看, |
Mongl vangs zaid dint bit. | 去找旅店暂住下。 |
Dail Diel dail vut lot, | 汉人个个嘴巴甜, |
Gol dliangx khab mongl bit: | 招呼我们去住店: |
“Sangx zab mangx lol bit, | “一钱五你们来住, |
Jex fenb mangx mongl hvit!” | 九分你们快走开!” |
Dail hlieb hot dail yut, | 大的劝小的, |
Dail bed hot dail ut: | 哥哥劝弟弟: |
“Sangx zab seix mongl bit, | “一钱五也住, |
Jex fenb seix mongl bit.” | 九分更要住。” |
Bit wix ib dangl hmangt, | 睡到了半夜, |
Dail gheib ghol ghol ghat. | 公鸡喔喔叫。 |
Dail hlieb gol dail yut, | 大的喊小的, |
Dail bed gol dail ut: | 哥哥喊弟弟: |
“Fal lol yad dol vangt, | “起来吧兄弟, |
Fal lol kaib gad dint, | 起来开店钱, |
Kaib seix baib Diel Yat, | 开钱给汉人, |
Kaib seix bib mongl yet, | 开钱我们走, |
Jox gongb dail dol wat.” | 路途还遥远。” |
4
Dlob
Mongl ib diex mongl leit, | 一步一步向前走, |
Mongl ob diex mongl leit, | 两步两步向前行, |
Mongl sos dail Diel qut. | 到了汉族的地方。 |
Ghenx eb ngangl gad hmangt, | 挑水才能吃晚饭, |
Qib dab ngangl gad dat. | 扫地才得早饭吃。 |
Gad dliel hnaib nongl hmangt, | 饭是昨天的剩饭, |
Vob dliel hnaib nongl dat, | 菜是昨天的剩菜, |
Niox lob nangl yal yit. | 老鼠脚印依稀见。 |
Nongx seix hxib bal lot, | 吃也怕弄脏了嘴, |
Ax nongx hxib dial sot. | 不吃又怕身体瘦。 |
Hlib mais bangf jens xil? | 想念妈妈的什么? |
Hlib mais bangf eb xul, | 想念妈妈的酸汤, |
Vob tiob nongf niangb dol. | 酸汤菜离我太远。 |
Des Diel hek eb jenl, | 跟着汉人喝茶水, |
Eb jenl dot ghangb xil. | 茶水寡淡没味道。 |
Bib yangt mongl Guangx Dongb, | 我们逃荒到广东, |
Bib yangt mongl Guangx Xib, | 我们逃荒到广西, |
Des ghet Diel ghenx vib. | 去跟汉人抬石头。 |
Ghangt not ghongl jox diub, | 抬多抬久腰背驼, |
Khet neis sul liangx hsob. | 衣裤如同棕片破。 |
Bul xob liangl [7] bib ax xob, | 我们银钱找不到, |
Nangl nangl dot maix tiongb. | 找不到钱仍挨饿。 |
5
Zab
Mongl jangx bib niongl hniut, | 逃荒去了三年整, |
Bib niangx khab diangd dut. | 整整三年我回来。 |
Bul mongl bul dot khut, | 别人去别人得钱, |
Bul xob liangl diot hlat; | 别人得钱给爹妈; |
Wil mongl ax dot khut, | 我去找不到银钱, |
Ax xob liangl diot hlat. | 不得银两给爹妈。 |
Hxib ax longl hxib dat, | 羞愧不敢早上回, |
Liex khab dangl hmangt hlongt, | 等到半夜才回家, |
Jas xex yil but tit. | 门楼边遇年轻人。 |
Dlad diel xit kot vot, | 大狗小狗汪汪叫, |
Gid vangl [8] xit kot kit. | 寨上人们嚷纷纷。 |
Dail bub hot dail xongt, | 认识的人说是我, |
Ax bub hot Diel Yat, | 不认识说是汉人, |
Diel hfab ngil lol leit. | 是泥瓦匠来到了。 |
Nenx vongb nend wil hxat, | 想到这里我悲伤, |
Wil mongb hfud liul bongt! | 想到这里痛心肠! |
[1] nax gangb mongl:一种糯稻。
[2] denf:抵押。
[3] Zangx Hxib:即Fangb Hxib,榕江,在贵州省黔东南苗族侗族自治州。
[4] khut:银锞。
[5] xit jat:一种蕨类植物。
[6] fangb Diel Yat:汉族、布依族地区,泛指其他民族地区。
[7] liangl:银两。
[8] gid vangl:邻居。