搜索
  登录

冈内嘎养尤
所属图书:《苗岭古风:苗汉对照》 出版日期:2015-06-01文章字数:21690字

冈内嘎养尤

Gangb Nail Ghab Vangx Yeb

开头

Qend Hfud

Liangl Ghel vut jox fangb,

良高地方好,

Vut bob bil dax xab.

四周山环绕。

Vangx Niongl vut jox wangb,

养农山岭峻,

Hfud longl diot Dangx Hlieb [1]

头伸向党约,

Dad liangl diot Kax Eb [2] .

尾向卡欧翘。

Eb lol Deb Yenx [3] fangb,

弯弯河水兜颍来,

Lot Cek [4] vut niangx qab.

流到路绸船可摇。

Vangx Niongl dios jox diub,

养农是脊梁,

Vangx Niongl jus deix hvib,

养农真正高,

Yongs mongl leit waix dlub.

高耸入云天。

Dlongs Lod Mangl [5] dax dab,

松洛芒下边,

Sangl langl zangt lix hlieb.

汪汪一坝田。

Fat dol zangt lix hlieb,

过了大坝田,

Niangb vongl Zat Kox Vib [6] .

柯益悬崖在跟前。

Vongl liangl jus deix hvib,

悬崖百丈高,

Vongl liangl dliangt ax ninb.

悬崖溜溜滑。

Dlangd lol ghok ax niab,

岩鹰站不稳,

Leib lol jit ax sos.

猴子无路爬。

Ghangb vongl hlieb vux vib,

悬崖脚底下,

Liangs dail det dlenx ib,

生颗苦桃花,

Ib jil bait jex tiab,

一枝发九丫,

Jex jil hxad jangx wangb.

像个簸箕挂悬崖。

Diangd dail jent niangx ib,

正月春风吹,

Diangd dail jent niangx ob,

二月春来到,

Ghab jil pud bangx tob,

枝头新花笑,

Bangx niul hxangt ax lib,

花儿殷殷红,

Taid dol pot nix jenb.

犹如金花和银泡。

Bangx niul vut jox hsub,

鲜花阵阵香,

Hsub zangl diot jox fangb,

香气飘四方,

Hsangb dail bat laix bub,

千人万人闻,

Hsangb dail bat laix hlib.

千人万人想。

Gangb mongl yangt dax bob,

蜜蜂飞来围,

Hsangb dail kot niongx dinb,

千只嗡嗡响,

Taid dlangl bet gix hxongb.

仿佛笙曲鸣笙堂。

Vut maix ib mail lul,

有一伙老人,

Fat dax ghab vongl liangl,

走过悬崖旁,

Ngit dlenx gangb mongl zangl,

见蜂采蜜忙,

Hent maix hveb zail zail,

大家甚欣赏,

Ait jox hveb niul niul,

齐齐放开嗓,

Xangt maix hveb lol gol:

对着桃花唱:

Bangx dlenx al bangx dlenx,

桃花呀桃花,

Mongx nex dios ait nongd longl,

你叶这般嫩,

Bangx dios ait nongd niul.

你花红殷殷。

Mongx xil dios jil bangx niangb diot gid vongl,

可惜你是悬崖花,

Bangx hlieb nongf khad lial.

花开花凋零。

Ed mongx dios dail ninx niangb diot gid vangl,

假如你是寨边女,

Naix jub xit ded gol,

恋歌声连声,

Maix hlib ait hved nangl.

人人想你来成亲。

Laib bangx niangb hfud vongl,

悬崖上桃花,

Hnangd maix hveb id gol,

听人把歌唱,

Dab jox hveb taid lol:

急忙把话答:

Ox fangb al ox fangbl,

同胞呀同胞,

Wil dios dail mait ninx dliangb id leil,

我原是姑娘,

Ax dios jil bangx niangb diot gid vongl.

不是悬崖花。

Wil hxat jox nangs hfed bil,

我的命苦盖世人,

Ves ax niangb zaid niel,

生时没有家,

Das ax niangb khangd liangl,

死后无坑下,

Jef gox diub diot gid vongl,

峭壁来葬身,

Lins bangx dliangb pud jil,

变朵苦桃花,

Lins bangx niangb nongd leil!

安家这里啊!

Bangx dlenx al bangx dlenx,

桃花呀桃花,

Bib vud mongx zux dios

咱以为你是

jil bangx niangb gid vongl,

悬崖上鲜花,

Dail xid bub mongx dios

谁知你是

dail mait ninx dliangb id lol!

苦女峭壁来安家!

Vud mongx dios dail nil,

说你是姑娘,

Mongx diub dail xid yangl?

你哪个生养?

Mongx niangb dail xid vangl?

住在哪村庄?

Mongx ait deis ves ax niangb zaid niel?

为何生无立脚处?

Ait deis das ax niangb khangd liangl?

为何死无土地葬?

Ait dait jef lins bangx niangb gid vongl?

为何变桃悬崖藏?

Mongx hxangb dit deis vil?

线头在哪方?

Mongx hveb ait deis gol?

你话怎么讲?

Ox fangb al ox fangb,

同胞呀同胞,

Dliel id waix lal bet waix hob,

从前晴天雷声响,

Niangs jul ghab jox fangb,

山摇地动震四方,

Hsangb dail not naix bub,

千人都知晓,

Hsangb dail not naix jenb.

万人都惊慌。

Vud wil dios ninx dliangb,

说我是姑娘,

Ait dais niel gongx vib?

为何变桃悬崖上?

Wil hseid lol sos vangx lotb,

我话到嘴旁,

Eb mangl sos dlangx dab.

泪水哗哗淌。

Zait nongs yel waix dlub,

挥泪如雨下,

Tangt bas jul jox fangb.

淋遍村寨和山冈。

Hsent lol mongb jox hvib,

想来我心伤,

Dliud zangl ait jex xangb.

心碎九瓣压胸腔。

Dlak mangx baib wil ib jox qub,

请你送我帕一张,

Hxangt wil mais baix eb,

擦拭泪水抚创伤,

Wil gid lol xangs ox fangb,

再给大家讲,

Xangs lol not naix bub.

悲歌从头唱。

1

1

Ox fangb al ox fangb,

同胞呀同胞,

Vangx hsab nongf vangl gal,

村村都矮小,

Vangx Yeb nongf fangl fangl,

唯有养尤高,

Teik waix dlub dinl dinl.

直插上云霄。

Waix hob qet mangs jel,

天上难抵挡,

Waix hob xangt nongs lol.

天上把雨抛。

Nongs zek waix dab ninl,

雨点密密麻,

Hob teik waix dab dinl,

雷声隆隆叫,

Niangs waix dab ghongl diongl.

大地山岭摇。

Ninx dios hxot ib yangl,

妹是那时生,

Liangs diot Vangx Yeb vangl,

生在养尤村,

Bes diot Nail Ghub disl.

内勾怀中抱。

Det dlongx niangb gid diongl,

山冲泡桐树,

Ib niangx ib yangd longl.

一年一节长。

Mait ninx niangb gid vangl,

妹我在村庄,

Ib niangx hlieb dad bil,

一年一指长,

Hlieb jangx daib ved ghol,

牧牛又放鹅,

Heb ninx hxangb ongd jangl.

扬鞭田野上。

Maix qangb nongf fangl fangl,

别人屋宽敞,

Dios yangx fangb dongl niel.

可作踩鼓堂。

Ninx qangb nongf zaid gal,

阿妹家矮小,

Mox dongb lif daid ful.

茅草摇晃晃。

Maix naib nongf ghongd liongl,

别人酒肉多,

Yenx hnaib ghuk wid niul.

天天客满堂。

Ninx naib nongf seil nongl,

妹家谷仓空,

Vangx dliab hot vob niul,

碗盛青菜汤,

Niox ghab hfat taid sul.

饭里拌米糠。

Maix diub nongf ud nangl,

别人好衣裳,

Ninx diub nongf nial wol,

妹衣如破网,

Jangx daib jit vud jul.

和野人相仿。

Hxid bix qangb nongd bal,

家穷叮当响,

Hxid ninx diub nongd seil.

阿妹饿得慌。

Naib yenx hnaib tat badl,

妈经常骂爸,

Tat bak ax niangb liangl,

怨爸没银两,

Tat bak ax niangb dliangl,

骂爸无力量,

Dliat bix qangb nongd bal,

让家这般穷,

Dliat bix daib nongd seil.

让女儿悲伤。

Bak hsent ax niangb liangl,

爸看无白银,

Bak hsent ax niangb dliangl.

自知无力量。

Jit gif seix hxib diongl,

上惧深谷静,

Zuk zat seix hxib vongl,

下怕悬崖深,

Hsent zek waix dab ninl,

心里无主意,

Zait teik ghangx ghangb nongl.

像钻仓脚难翻身。

Wil ngit wix laib id lol,

妹我看到这般苦,

Hsent seix mongb dliud dinl.

想来实在伤透心。

Wil des maix heb bad langl,

让我帮人去放牧,

Zab ninx zab bongl ghol,

放他五牛五对鹅,

Mais maix baib wad bil,

好让牛主送把粮,

Ghangb diongx ghab hsaid hol,

送给半碗米也行,

Dliuk laix naib id dliangl,

得来安慰父母亲,

Vut ves bix naib dliangl,

缓解家里无粮荒,

Hsent dios ninx gheb dliangl.

也算女儿一片心。

Wil dias ninx niangb gid bil,

妹我牧牛山坡上,

Jit wix Vib Hsait Xol.

牧放赛学好地方。

Ngit bas jox fangb jul,

放眼四面望,

Ngit sos bix diub vangl.

掉脸看村庄。

Bongf jix daib yangd niel,

同辈在踩鼓,

Zuk dongx lob id zail,

舞步齐泱泱,

Diek niongx ghab ghaid vangl,

笑声满村庄,

Nongf ax bub xad yel.

唯有我惆怅。

Jus bas vax vib longl,

同批地瓜藤,

Jus sangs naix jub diangl,

同辈人成长,

Ait deis maix niangb bul,

为何人有伴,

Wil ait deis ax niangb bul!

独有我凄凉!

Maix niangb bul yangd niel,

他人有舞伴,

Wil ax niangb bul yangd niel.

唯有我孤单。

Des ninx niangb hfud bil,

牧牛山野上,

Lias ninx taib id jul.

牛是我伙伴。

Des gangb gux hlod bil,

跟蚂蚱做玩,

Gangb gux dios wil bul.

蚂蚱跳得欢。

Des gox vib xit nil,

跟石头玩耍,

Vib xix xib tat wil.

坐玉石头骂我憨。

Nais bangx qangb xit gol,

跟野花交友,

Ib hnaib nenx vut wil,

头天咱俩笑溜溜,

Ob hnaib nenx vut wil,

两天咱俩无忧愁,

Bib hnaib nenx jot mongl,

三天野花凋谢去,

Wil gol hsangb hveb ax xongt mangl!

千呼万唤不抬头!

Ed jul wil jus nes ax dot bul,

我本孤女无朋友,

Mongx dad das khob niox dliat wil.

你偏凋谢把我丢。

Wil xens hvib niox wat dlangl,

心理好忧愁,

Eb mais baix tangt mangl.

泪水满面流。

Ib xux ib dongd mongl,

冬季已过去,

Ib niangx ib dongd lol,

春季又来临,

Wil yenx hnaib heb liod ghol.

我天天守牛放鹅群。

Heb xus xix ud mongl,

开始身上挂布筋,

Heb not xix diub ngangl,

日久脚杆满伤痕,

Xix pab lob id jul.

鞋烂磨破脚板心。

Nongs dax dib ud bal,

雨来衣破皮肉浸,

Jent dax dliub hfud zangl.

大风吹来乱发鬓。

Hsent hxat wil hvib deix zangl,

想到苦处我心碎,

Qet ves bob dlangx gongl.

坐在路上苦呻吟。

Wil qet ves ax dol,

坐下又起身,

Wil qat nias seix fal.

抬脚往前行。

Niongs leit ghab dlangx vangl,

走到牛主家,

Nais Ghet Hsangb laix dail:

来把商公问:

“Wil des mongx heb liod ghol,

“我给你放牧,

Heb wix xangs nongd lol,

几冬又几春,

Neis ngix neis ud jul,

挨饿又受冷,

Mangb seix kub ad nil,

请你可怜妹,

Wil dlak mongx pangb ud nangl.

送件衣服暖我身。

Mongx ax baib pangb ud nangl,

你不送衣穿,

Baib diongx ghab hsaid hol.”

送碗米也行。”

Nongf Ghet Hsangb laix dail,

商公那牛主,

Baib jus ghangb diongx ghab hsaid ghol,

半碗碎米送给我,

Gangb diongx tiub id jul.

大多虫儿已蛀尽。

Wil dliangx qub khaid lol,

破布包霉米,

Bus diux jas wil nal,

带给父母亲,

Naib bongf naib genx ghul,

父母把我抱,

Gangb hxat Gangb genx ghul.

三人泪淋淋。

2

2

Wil hnaib hnaib heb ninx pit bil,

常放牧山上,

Pit bangs nangx ghaib jul.

嫩草被吃光。

Mais ninx heb pit nangl,

让我牧山下,

Lix hlieb jef dad xol,

大田埂子长,

Zangx ghaib jef fangd dlangl.

草坪坝子敞。

Wil heb dax sos Zangt Diel,

我赶到丈丢,

Lix hlieb dint sangl langl.

大田丘连丘。

Ghet Zangb lix hlod nail,

张家田养鱼,

Ghet Wangf lix dongd jenl.

王家田里油菜抽。

Vut vob yux pud jil,

油菜花开放,

Fangx tob zangt id dlial.

一片黄溜溜。

Wil job ninx niangb gid gongl,

牛吃路边草,

Bus lix hlieb taid mongl.

我朝菜花游。

Liangb bangx dlab gangb mongl,

摘花把蜂逗,

Gangb jangx gangb ghab bul.

和蜂交朋友。

Wil hvib seix tob id dlial,

我心花怒放,

Zait bangx wab pud jil.

好比樱花开枝头。

Hxot id dol hveb seix hveb lol gol,

那时听到歌声唱,

Gangb seix gangb lol nul,

又听蜜蜂嗡嗡响,

Taid gix cob gid vangl,

仿佛笙吹寨子旁,

Taid nex cob hfud bil.

又如木叶响山梁。

Wil hxab bangx diub bil dlial,

我抛手上花,

Zongb neix hveb taib lol.

洗耳听端详。

Ax dios gix gid vangl,

不是芦笙吹,

Ax dios nex hfud bil.

不是木叶响。

Dios diongx cob id leil,

那是竹箫声,

Cob niox Vib Lot Mal.

衣鲁麻山上。

Hveb seix dios nend seil,

箫声多凄凉,

Hxangb seil dios nend bal.

心情多忧伤。

Zait eb baix hfud diongl,

好像水滴悬崖上,

Zait gangb genx dongd seil,

又如冬虫悲歌放,

Zait niangb genx hfud diangl.

更像孝媳哭爹娘。

Ax bub dios maix bongf laix gangb nongd seil,

不知见到阿妹苦,

Jef mongl cob liangf dax qangd niangl,

他才吹箫来讥笑,

Ghaid bub dios nenx ghab jid seil,

抑或他人本身苦,

Jef mongl cob nenx laib khangd bal!

自己吹箫解煎熬!

Wil des jox hveb taid mongl,

我随箫声去,

Ngit nenx dios dail xil.

亲眼瞧一瞧。

Ngit nenx dios dail lul,

看他是年老,

Ghaid nenx dios dail yil.

还是个年少。

Wil hangb wix Vib Lot Mal,

走到依鲁麻,

Jas dax xongs bad mal,

遇上七匹马,

Xongs ninx taib fangl fangl,

七头水牯牛,

Tiongb nangx but gid gongl.

路边吃青草。

Bongf nenx ib dail jil,

见一后生郎,

Des ninx jes dongd diangl,

跟妹同辈长,

Ud seix dios nial vol,

衣服很单薄,

Zait nex hsob zul zangl,

像片棕叶披身上,

Qet ves ghab zangx mil,

坐在草坪旁,

Vib liangf diot nenx bil.

箫声口边扬。

Bongf nes dax ib dangl,

后生见阿妹,

Xit sas nenx hxud dlial,

害羞把箫藏,

Heb nenx ninx bud mal,

赶他牛和马,

Fat ghab zangx taid mongl.

急急过山冈。

Bongf sos nenx hxud mongl,

后生远去了,

Wil hvib jangx dak hsod mol,

我心乱如麻无主张,

Xak ax niangb yangd lal,

头绪难理清,

Hsenk ax gos hfud dangl.

线头难接上。

Nil diangd sos ninx qangb,

妹我回到家,

Dangl mongl bit ax dlaib.

彻夜苦思想。

Bal sod dat waix ob,

天刚蒙蒙亮,

Nangl pangd xangt ninx tiab,

起来把牛放,

Vib Lot Mal dax dab.

衣鲁麻下方。

Ax bongf dol ninx tiab,

不见那牛群,

Ax bongf dail liex khab,

不见后生郎,

Hveb liangf seil ax ninb,

箫声静悄悄,

Mait nil jus laix niangb,

妹一人徜徉,

Mait seil hvib bax yangb.

妹心多惆怅。

Liangb liuk dol bangx qangb,

独把野花赏,

Liangb liek edl xix hnaib.

赏花度时光。

Hnaib mongl hlat dax tob,

日落月儿升,

Dongd longl ot dax teib.

冬去又回春。

Hangd qend fat niangx ob,

才把二月过,

Pangd lol leit niangx zab,

五月又来临,

Ghab bil sait bax yongb.

山坡绿茵茵。

Ghet Zangb dol lix hlieb,

张家大田坝,

Ghet Wangf dol lix hlieb,

王家大坝田,

Jenl tat dius dix yib,

秧苗绿又嫩,

Nail git was bongx wib.

鱼儿戏水起波纹。

Wil hxangb jangl xangt ninx tiab,

田边把牛放,

Ngal taid diot lix hlieb,

我下田中央,

Wil dol gangb gux gangb,

去把蚂蚱捉,

Wil mongl diot bix naib.

孝敬爹和娘。

Beit wil hxangt peix hseib,

蚂蚱锅里焙,

Jat lol lot seix ghangb.

嚼来嘴也香。

Wil dias dol gux gangb,

我追赶蚂蚱,

Leit dliel hnaib nenx ab,

直到太阳西边沉,

Dias al bub niox hvib.

追得正起劲。

Nel wil bangf ninx tiab,

说我那牛群,

Yangd ful diot lix hlieb,

全往田中奔,

Kod ngol Ghet Zangxb yib,

吃了张家苗,

Jul ghab pit lix hlieb.

半边田吃尽。

Ghet Zangb dail ax bub,

张家不知晓,

Ghet Zangb dail nenx bub,

要是知道了,

Ed nil nangs dix hvangb,

拿妹去赔偿,

Wil seix hxat das leil ninx dliangb!

急得我心焦!

Niangb dail bed Vangx Qeb,

养秋后生郎,

Bit gol ait Jux Hxangb,

名字叫交相,

Bongf wil angk nongx yib,

见我牛坏秧,

Zuk zuk ngal gox vib,

急忙下山冈,

Tiet angk zangl lix hxangb,

拉我牛到田坎上,

Xangt lot gol ninx dliangb:

放声喊姑娘:

Xangs wil tiet ninx tiab,

快快把牛赶,

Tiet dol zangt dix yib.

远离这田庄。

Nenx mongl tiet nenx dol ninx tiab,

交香拉他牛,

Tiet lol sos lix hxangb,

来到田坎旁,

Ghangl sangd bob ninx lob.

捧泥敷到牛脚上。

Ghet Zangb mongl yex hxangb,

张财主看田,

Lol sos but lix hlieb,

来到大田旁,

Bongf dol nax niul sangt dongx ninb,

看到禾苗如刀割,

Ngal det jes box diob.

下轿叫嚷嚷。

Lol ngit bed Jux Hxangb,

他看到交香,

Ngit angk ngangl dix dab,

牛脚沾泥浆,

Mais gul zait yux hsab,

脸垮像炼钢,

Hmid mongl muf ghangx hsab.

磨牙咯咯响。

Hfat bil hfaid gangx hfub,

挥手唤轿夫,

Tiet mongl dail ninx tiab,

牵去水牯牛,

Tiet liod mongl dix hvangb.

拉牛去抵秧。

Vil hlat kheib Jux Hxangb,

将交香捆绑,

Mongl dib diot diux diongb,

拉去打板子,

Mongl qib diot lox vib.

关押石牢房。

Das dail xid sax bub,

死了无人知,

Ves dail xid sax bub.

活着难知详。

Dail bed xongt Jux Hxangb,

交香哥哥啊,

Nas wil hat mongx diub,

你为我遭殃,

Hsent lol hvib deix mongb,

想来真心痛,

Hsent lol hvib deix mongb,

为你我悲伤,

Eb mangl hvet yenx hnaib,

眼泪天天淌,

Eb mangl hvet jex khangb.

九个葫芦都难装。

Ib hniut mongl dix wib,

一年过去了,

Ob hniut lol dix yib.

两年又来到。

Vib Lot Mal dax dab,

依鲁麻下面,

Mait nil jus laix niangb.

独妹放牧真无聊。

Fat dol dongd niangx zab,

又过了五月,

Hlat juf lol dix yib.

十月来到了。

Dail bed xongt Jux Hxangb,

交香哥哥啊,

Xangt taid dliel lox vib.

放出了石牢。

Nangl pangd xangt ninx tiab,

放牧衣鲁麻,

Vib Lot Mal dax dab.

放牛吃青草。

Mait bongf dail liex khab,

妹见交香郎,

Xongt bongf dail ninx dliangb.

哥见我姑娘。

Nil nais xongt ax dab,

妹问哥不应,

Jil nais mait ax dab.

哥问不搭腔。

Ob dail hsat ghox sab,

俩人发着愣,

Zangt mais bil bux jub,

半天不作声,

Hvot eb mangl gex lieb.

只顾泪水淌。

Hxot id jil dax niangb,

泪干哥来坐,

Hxot id nil dax niangb.

与妹诉衷肠。

Xit des yel lix hxangb,

相随田埂上

Xit des yel zangx ghaib.

相伴草坪旁。

Hveb liangf jil dax cob,

竹箫哥吹响,

Hveb hxak nil dax ghenb.

情歌妹来唱。

Ghab bil not bangx tob,

鲜花满山冈,

Jil vut baib ninx dliangb,

好花哥插妹头上,

Jil hvat daib liex vib.

哥拿一束手中扬。

Lind mangl bongf liex khab,

阿妹翻脸见儿郎,

Ob dail diek gix nib.

俩人笑笑暖心房。

3

3

Det sos nenx dongd longl,

逢春草木发,

Jent cob bangx pud jil.

枝头露新花。

Mait hlieb nenx taid lol,

阿妹十七八,

Hlieb jangx daib nangl bongl.

妙龄春意发。

Dongf sos ninx nangl bongl,

说到妹成双,

Nenx bub ghot dail xil,

她知嫁何郎。

Des Jux Hxangb yangd niel,

跟交香踩鼓,

Zuk gix Ghab Nangl Dliangl,

跳舞芦笙堂,

Zuk dongx lob wenl wenl,

舞步齐泱泱,

Dangx dob kot zail zail.

朋友都赞扬。

Des Jux Hxangb hlod nangl,

同交香唱歌,

Des dongx fangb id zail.

心情好舒畅。

Jox fangb qab wil nangl,

他人来求婚,

Wil ax dab hveb dail xil.

我不曾搭腔。

Hlat xongs wix hnaib nangl,

七月子日到 [7]

Jit sos Vangx Hob Diel,

爬到养厚丢,

Ngit bas vangx bas bil,

漫山遍野望,

Ngit bas dangx bas dlangl.

见许多村庄。

Ngit sos Vangx Qeb lol,

看到养秋寨,

Vut tongb jox fangb jul.

更是好地方。

Zat ghaif dios yex vangl,

燕子游村寨,

Hvuk diux hlieb tid vil.

选屋檐造房。

Mait pik dios yex dlangl,

阿妹爬山岭,

Hvuk maix fangb niel lul.

选寨住久长。

Wil des Jux Hxangb vud lol:

我跟交香讲:

“Des mongx ib zaid niel,

“我要同你住一房,

Des mongx des taid lul.

相依到老幸福长。

Wil jit mongx eb wangl,

挑水倒你缸,

Hot niaf baib mongx ngangl,

煮饭你吃香,

Ait dok baib mongx nangl.

为你缝衣裳。

Niangs dax xit xangs wil,

贼来俩人捉,

Dliangb dax xit xangs dil.

鬼来一起挡。

Mongx mongl hsent hnaib dax baib wil,

你去择吉日,

Wil vut bus mongx qangb mongl.”

良辰进你房。”

Jux Hxangb hnangd wil gol,

交香听我讲,

Jux Hxangb diek gil nil,

心中喜洋洋,

Jux Hxangb vud dail nil:

吐露他衷肠:

“Congf heb ninx jas nil,

“从牧牛识妹,

Congf lias mongx taid lol.

时常把妹想。

Des ninx dliangb yangd niel,

俩人到鼓场,

Des ninx dliangb hlod nangl.

唱歌暖心房。

Dongf sos liex nangl bongl,

说到哥婚配,

Hsent sos mongx lins lial.

不忘你姑娘。

Hsent sos liex qangb seil,

只是哥家穷,

Wil ait deis hent hvib zox mangb nangl?

怎把阿妹接进房?

Mongx ax hxib liex qangb bal,

要是阿妹不嫌弃,

At des liex gangb bongl.

愿与我成双。

Mongx niangb dab taid dangl,

你回去等候,

Hnaib ghangb wix diongb mongl,

后天深夜时,

Wil niangb mongx gib songl,

我到你园旁,

Neif lot dax tongb nil,

一声口哨响,

Bob fuf dliangx baib jil,

你甩包袱给儿郎,

Ob jit Vangx Qeb vangl.

我俩逃进养秋庄。

Mongl xangs liex zaid nal,

告知爹和娘,

Naib dangf jox hvib mongl,

好让俩老把心放,

Jangs dangf jox hvib mongl.”

我也不再自徜徉。”

Wil hnangd Jux Hxangb nel,

听交把话讲,

Wil hvib seix hxed dlial.

我心暖洋洋。

Wil hsongt Jux taid mongl,

送走了交香,

Ngal diub vangx taid lol,

快步下山冈,

Lol sos ninx qangb senl.

回到我闺房。

Naib bongf nenx daib lol,

妈见女回房,

Zuk zuk dax kub wil,

上前把我诓,

Diek gix nib gil nil.

面容好和祥。

Wil dliangx hveb nais nal:

我来问阿妈:

“Mongx ghangb hvib xid nal?”

“你高兴啥娘?”

Ninx naib dab heil hol:

阿妈把话讲:

“Mongx qangb hxat dail lul,

“你的父母穷,

Hxat niaf baib mongx ngangl,

家中没有粮,

Hxat dleif baib mongx nangl.

没套好衣裳。

Mongx Gangb Nail Gheb laix nil,

我的冈姑娘,

Dol deb seix niangb fangl fangl,

你发髻好样,

Mais seix dlub dongl dongl,

脸蛋真漂亮,

Zait bangx tob hfud bil.

好比山冈鲜花放。

Ghab liangx dus dot lol,

天公有安排,

Baib mongx nangs diut liangl,

赐你命六两,

Nangs nongx dlub leit lol.

你有洪福享。

Vib Vangx Hob id dail,

养和的依郎,

Niangb lix hlieb baid bil,

大田满山冈,

Dol diux hlieb baid vangl,

门庭宽又敞,

Dol nix jenb baid longl,

金银满柜装,

Qab mongx des ait nangl,

找你去成双,

Baib nix ghab bat liangl,

送来银百两,

Wil dub diot ghangx ghangb longl,

我存放底箱,

Xangs diot mongx bub mongl,

向你说端详,

Ghangb mait jox hvib hol.”

让你暖心房。”

Zongb naix naib hmat lol,

阿妈这席话,

Taid waix bangb pit bil,

犹如天崩塌,

Bangb dax dib mait nil,

塌来把我压,

Wil genx khob diot nal,

实在没了法,

Mongb jox hvib wat dlangl!

痛心得很啊!

Des laix naib vud lil:

我跟妈讲理:

“Wil das seix bet nongd niel,

“我死也不去,

Ves seix bet nongd niel.

活着住家里。

Ax jit Vangx Hob vangl,

不上养和寨,

Vib Vangx Hob heid dol,

依养和远离,

Wil hangb jox deis id hol.”

随我走哪里。”

Wil naib hnangd wil langl,

妈听我顶她,

Dliangx ghab dad bil dlial:

伸手指我骂:

“Mongx diub dail xid yangl?

“你是哪个生?

Mongx niangb dail xid nongl?

你住哪个家?

Jox fangb nongd mongl nangl,

自己看看吧,

Jox fangb nongd mongl bil,

全地方上下,

Hsangb ninx hsangb dongl niel,

千女都踩鼓,

Hsangb ninx hsangb nangl bongl,

千妹均出嫁,

Jas laix deis bangl nal,

谁依傍父母,

Des nenx naib niel vangl!”

死守在娘家!”

Wil hmat ax gos wil nal,

我说不过娘,

Mongb jox hvib hfed bil.

差点气断肠。

Bit dlaib wix diongb mongl,

睡到下半夜,

Hnangd xongt dax gib songl,

园边哨声响,

Hfab jent dax tongb wil.

声声印心房。

Bub dios Jux Hxangb dangl,

知是交香郎,

Wil zuk des Jux Hxangb mongl,

出门跟交香,

Zuk leit ghangx ghangb vangl,

快步到寨旁,

Xongt mais vux diub vangl,

掉脸看寨上,

Lot xangs bix naib hol:

默默把话讲:

“Mangx niangb nend dail nal,

“你住吧爹娘,

Wil bus Vangx Qeb mongl,

我嫁养秋庄,

Mongx maib hlat dax denl,

任你绳索套,

Hlat hlet hxenb ax lol.”

铁链拖我不回家。”

Wil des Jux Hxangb mongl,

我跟交香逃,

Mongl hxib ninx hxib nangl,

子丑时已到,

Wil naib ax bub wil.

爹娘不知晓。

Leit laib waix tob nangl,

等到天放亮,

Wil naib dax hlab wil,

阿妈把我叫,

Gol nes ghenx eb wangl,

叫妹把水挑,

Dail nes ax dab nal.

室内静悄悄。

Denl det dax dib nil,

妈持木棒到,

Ngit nes ax niangb yel,

看妹不在了,

Naib bub dliux lins lial,

阿妈好着急,

Naib bub dliux nais bul.

忙问邻居可知道。

Bub wil jit Vangx Qeb lol,

得知我进养秋庄,

Bub wil bus Jux Hxangb senl.

私奔嫁给交香郎。

Naib hsent ax ob yel,

妈觉兆不祥,

Xangt hveb genx id ghul.

放声哭一场。

Jit laib Vangx Hob gol,

急忙跑养和,

But Vib dax Qob vangl.

找阿依商量。

Xangt det dax dib nil,

木棍来打妹,

Xangt hlat dax hxenb lol,

绳索把我绑,

Qib diot ninx diub nongl.

关禁娘谷仓。

Qib jangx ob hlat dangl,

关成两月半,

Xangs naix jub ved wil,

还叫人守仓,

Ax baib wil cad lal,

不让有闪失,

Wil zait bus gix vongl,

像蹲黑牢房,

Mongb hvib naix lins lial,

心痛如刀绞,

Eb mais yenx hnaib lol.

泪水浸衣裳。

4

4

Hlat juf wix hnaib nangl,

十月子日到,

Ghet Longf nongx dliangb yel.

龙氏祭尤神。

Xangt pik niox diub nongl,

放妹出谷仓,

Xangt pik sax ob yel.

灾难要来临。

Mait dief diux hlieb mongl,

脚跨进家门,

Niangb khat jix dob dail,

屋内许多人,

Dios khat Vangx Hob lial.

全是养和人。

Bub dios dax ed wil,

知是来逼亲,

Wil hvib mongb niox wat dlangl,

好比刀割心,

Eb mais baix bol bol.

泪水流不停。

Maix tiet daib ninx mongl,

强拉妹出来,

Jus hxot sos maix vangl.

直达养和寨。

Wil ngit sos hnaib baix bil,

太阳已落山,

Ngit bongf gheib yix vongl,

鸡鸭把舍钻,

Zuk jit ghab Vangx Niongl.

逃进养农山。

Zuk fat Vib nenx bil,

甩掉依魔爪,

Zait fat laib lox diel.

如同越狱关。

Wil Gangb Nail Gangb laix dail,

冈内啊冈内,

Wal sat bus Vangx Niongl,

逃婚钻进养农岭,

Bit gif ax hxib diongl,

睡沟不怕幽谷深,

Jent muf ax hxib seil,

寒风吹来不怕冷。

Xit xus nongx vob niul,

饿了吃野菜,

Qab nex vangs zend yel.

毛栗来求生。

Wil qab niox ib dangl,

我在这边扒,

Niongx qab niox ib dangl.

野鸡那边刨。

Niongx lias ninx dliangb jul,

野鸡熟悉妹,

Laix dios laix ghab bul.

咱俩把友交。

Diongb hmangt ngax dab fal,

半夜野猪游,

Xed bot dax deb wil.

豹子把我逗。

Ghet Dles [8] yex fangb lol,

捞公游方回来到,

Jas mait nongx zend yel.

遇妹吃栗睁眼瞧。

Wil vud Ghet Dles dax tiongb wil,

心想捞公来吞我,

Ax bub Ghet Dles seix kub wil,

谁知捞公可怜妹,

Ghet Dles ax yongs ngangl.

没有把妹来吞掉。

Wil niangb diub Vangx Niongl,

躲在养农山,

Deis mais ngit Zangx Ghel.

展望那长高。

Ngit leit Vangx Qeb vangl,

看到养秋寨,

Hsent sos Jux Hxangb dail.

思念我阿交。

Zait dus ghox khob hol,

就是破老壳,

Dint des nenx gangb bongl!

也和交香好!

Qat nias yad dius nil,

妹我挺起腰,

Jit laib Vangx Qeb mongl.

养秋去把交香找。

Wil jit sos Vangx Qeb vangl,

爬到养秋寨,

Jux Hxangb bongf wil lol,

交香见我到,

Baix eb mais zol zol.

泪水哗哗掉。

Nenx ghongb vud dail nil:

交香噙泪来说道:

“Mongx jit Vangx Hob mongl,

“你上养和去,

Ait deis mongx diangd lol?”

如何又逃跑?”

“Wil mongl Vangx Hob dad mongl,

“我虽到养和,

Hnangd laix Vib dad nangl.

那是依逼我。

Fangb ax dios fangb niel,

他地不能住,

Eb ax dios eb ngangl.

他水不能喝。

Ax dios dex qed niel,

不是铸鼓铜,

Ax dios Vib ded wil.

依休想娶我。

Dex dlub jef qed niel,

好铜才铸鼓,

Mongx diub jef ded wil.

你才能娶我。

Ninx naib nongf wal wangl,

昏头的阿妈,

Muf ninx hangb gid vongl,

赶我下悬崖,

Yaf ninx dliangb ded bongl.

逼我把依嫁。

Wil das ves ax nangl,

我死活不愿,

Ax ghot Vib laix dail.

逃出阿依家。

Wil hxib leib leit nenx vangl,

申时进他庄,

Hxib gheib jit Vangx Niongl,

酉时养农藏,

Wil bat jens ax hlib yel,

百样不思想,

Hsent jus mongx diub nangl.”

只想与你来成双。”

“Mongx jit diux vangs wil,

“妹妹想哥上门找,

Hsent nes sax yongs dol.

哥哥念妹难忘掉。

Hsent sos mongx diub nangl,

想到与妹来成亲,

Vut lins waix lins lial.

天造地设非常好。

Hsent sos mongx diub dol,

假如阿妹离我去,

Zait hlat baix hfud bil,

犹如月亮山坡掉。

Hlat liuf gix eb mongl,

月亮钻进涵洞里,

Xongt zek waix dab ninl.

黑天方向难摸到。

Ghot mongx diub id hol,

要是娶了你,

Vas laix Vib hfed bil.

阿依势力强。

Ngit hnaib denx hnaib nongl,

看看前两天,

Yob fangb dax vangs wil,

邀人来找我算账,

Mal dax ghab pit vangl,

人马来满半村庄,

Dax lif dangd dlial dlial,

砍刀亮晃晃,

Dax dib zaid dongl dongl.

砸门咚咚响。

Xangs liex vangs ad lol,

逼我交出你阿冈,

Bub mongx fangb xid mongl?

不知你逃到何方?

Wil xangs maix vangs zaid nongl,

只好开房又开仓,

Maix ghongb vangs nenx bas zaid jul,

让他遍地搜一趟,

Vangs ax jas diangd mongl.

不见阿妹才返乡。

Dol niox ob yad dol,

我俩分手吧,

Nangl maix diub yad nangl.

你跟依成双。

Ax hsent liex khab yel,

不要把我想,

Wil jox deis jox id hol.

甭管我怎样。

Dangl liex das taid mongl,

要是我死了,

Mongl ghab waix yangd niel,

入天进鼓堂,

Mongl eb waix diangd nail,

捉鱼天河旁。

Dangl daib ninx taid lol,

等阿妹来到,

Xangk gos mongx hfud mangl,

认识你模样,

Ghok gos mongx dad bil.

手牵你阿冈。

Sangs nongd ax dot nangl,

这辈不成对,

Sangs ghangb seix dot nangl.

下辈也成双。

Dot ghab dliux ghot hol,

得到你魂配,

Hsent hvib seix vut mongl.”

魂配也舒畅。”

“Jux Hxangb al Jux Hxangl,

“交香呀交香,

Mongx hnangd wil vud lol.

你听我来讲。

Jus sangs ait naix diangl,

一辈才做人,

Xongs sangs ait lux mal.

七辈当牛羊。

Sangs nongd ax dot nangl,

这辈不成对,

Sangs ghangb ax hsent yel.

下辈莫妄想。

Xongt das dab fangx liangl,

哥死黄泥埋,

Mait das dab fangx liangl.

妹死黄泥葬。

Liangs det liangs nangx dil,

坟上草木生,

Ait deis jas mongx yel,

怎么能相闯,

Ait deis diangs jangx bongl!

怎样还成双!

Nangl jangx zas nongd nangl,

现在就成双,

Hxat hvib jens ghaix xil?

你心焦哪样?

Vut hxib Vib dax denl,

要是依来抢,

Ait hvib niangb mongx vangl,

有心结成双,

Ob ghongb was dut dab waix mongl.

我俩就逃亡。

Dliat fangb diot maix niel,

遗下村寨给人住,

Dliat eb diot maix ngangl.

留着井水送人尝。

Maix vangs ax jas mongx wil,

他们找不到你我,

Vut lins id liex jil.”

我俩快乐又安详。”

Hnangd Jux Hxangb vud lol:

又听交香讲:

“Mongl jangx ob dad mongl,

“逃亡是逃亡,

Bub des jox deis mongl?

可逃向哪方?

Ait deis zuk fat bix diub dlangl?

如何逃出寨?

Ait deis zuk fat maix diub bil?

逃脱依魔掌?

Ob liangs diot fangb Zangx Ghel,

我俩生在良高地,

Bub das diot fangb gheix xil?”

不知死后在何方?”

“Jux hxangb al Jux Hxangbl,

“交香啊交香,

Des jox deis id hol,

走哪方一样,

Jox deis seix gongl lal,

道路通四方,

Hxat hvib jens ghaix xil!

你不必心慌!

Ob zait bus bongx wangl,

我俩像鱼跃,

Was fat laib bongx mongl,

迎着大浪上,

Was fat ob ghaix lol.

浪过再返乡。

Ob liangs diot fangb Zangx Ghel,

咱生良高地,

Das diot fangb Zangx Ghel.”

死葬良高方。”

Ngox gheib ghat ghol ghol,

笼里公鸡叫,

Waix tob ait gol nol.

鸡叫天破晓。

Ab Jux vib wil bil,

交香牵我手,

Dief ghab diux taid mongl.

出门往外逃。

Fat dlinf ghab dlangx vangl,

走过寨子边,

Fat dlinf dens gix niel.

笙堂告别了。

Jit vangk Ghab Vangx Niongl,

爬到养农坡,

Hnaib jit bangs dax bil.

太阳微微笑。

Tob leit fangb Zangx Ghel,

照亮良高地,

Vut jus fangb Zangx Ghel.

唯有良高好。

Jox fangb qed diul yul,

地方平泱泱,

Lix hlieb baid sangl langl.

大田丘丘好。

Not gix cob gid vangl,

笙歌满寨扬,

Bet niongx fangb caid jul.

声声传云霄。

Ob dot jox nangs gal,

我俩命运苦,

Niangb diot bix fangb diangl,

生在这良高,

Ax dot bix fangb niel,

却无缘分享,

Mongb hvib naix lins lial.

伤心不得了。

Mongx niangb yad Zangx Ghel,

留下吧良高,

Niangx nongd ob diex mongl,

这春咱走了,

Niangx ghangb ob diex lol.

下春再来瞧。

Ob mongl yad liex jil,

我俩走出来,

Ob mongl jens gheix xil.

出寨有人探。

Dangl hfub niangb naix dil,

前有人阻拦,

Dangl ghangb niangb naix bail.

后有人追赶。

Vib Vangx Hob id dail,

可恶的阿依,

Xangs naix jub ved wil.

叫人监视咱。

Bub ob laix fat gongl,

知咱要经过,

Yob dax zab bat mal,

邀人马五百,

Niangb vangx hvib dangt gongl,

高山处等咱,

Waix laib bil dluf bil.

围了几大圈。

Dib Jux Hxangb dongl dongl,

抓交香毒打,

Jux Hxangb gos dangl wangl,

交香力不支,

Deix dliub dliub gid gongl.

倒在路旁边。

Hseik bongt ax niangb dliangl,

人倒气息断,

Gik lot genx linb mongl.

含冤奔西天。

Tiet nes wix maib bil,

魔爪把妹挡,

Tiet nes genx linb mongl.

绳索来捆绑。

Tiet yux yib ngal bil,

拉妹下山来,

Mait ninx das leil yol:

生如死一样:

“Jux Hxangb al Jux Hxangbl,

“交香啊交香,

Mongx das ax bub yel,

你死得冤枉,

Maix tiet ninx nongd mongl,

豺狼把妹抢,

Mongx xongt khob dax hxid wil,

你快睁眼望,

Mongx ngit ninx ib mangl.

看妹这惨样。

Jux Hxangb al Jux Hxangl!

交香啊交香!

Jux Hxangb al Jux Hxangl!

交香啊交香!”

5

5

Nel laix Vib id dail,

说依那豺狼,

Tiet ninx dliangb diangd lol,

拉妹转回房,

Lol wix Gangb id vangl,

来到妹寨上,

Qib bix naib id nongl.

关在娘谷仓。

Jox diub zait pid dul,

身犹烈火烤,

Jox hvib zait dangd lenl.

心如刀绞伤。

Cent bix naib qend dul,

趁妈去生火,

Hot ngix baib khat ngangl.

煮肉在灶房。

Cent laix Vib dat dul,

趁依在火塘,

Pid nenx yenb ghad ghol.

吸他鸦片忙。

Hfaid vangx diub zaid lol,

我又翻房梁,

Dief fat bix ghab songl,

跨过篱笆墙,

Zuk fat bix gib vangl,

逃出养尤庄。

Jit wix ghab hfud vongl,

爬到悬崖上,

Zat Kox Vib id leil.

柯益岩上方。

Hxot id dol hmangt seix sos dangl mongl,

那时正午夜,

Dent ent dlaib waix ninl,

黑云天边聚,

Jent muf hsangb nex zangl.

寒风袭来叶翻扬。

Deis mais ngit bix vangl,

回头看寨上,

Tob ghab bat dliex dul,

百把火把亮堂堂,

Hlab hveb vangs laix nil.

叫声四起找妹忙。

Vangs bas fangb niox jul,

找遍了山庄,

Ax jas Gangb laix nil,

不见我阿冈,

Ax bub Gangb niangb ghab vix vongl.

谁知我站岩头上。

Hveb ghangt sos laix nil,

又闻悲歌唱,

Hvib hxut des ninx bal.

为妹来忧伤。

Hvib hxat bangb waix dongl,

心愁苍天塌,

Bangb waix bangb ongd lol.

塌天又垮塘。

Nongs dax dlaib dinl ninl,

大雨密密麻,

Hob dax niangs ghongl diongl.

雷声隆隆响。

Nongs dax dib hfud vongl,

雨打岩头上,

Dib ninx dliangb ud zangl.

击我破衣裳。

Wil lob diex vib hfud vongl,

我站悬崖旁,

Des ox fangb id gol:

给我同胞唱:

Wil Gangb Nail Ghab Vangx Niongl,

养农的阿冈,

Wil hved ax sos nangl,

我活无爱郎,

Wil zaid ax niangb niel,

生没有住房,

Wil das niox nongd mongl,

死去更徜徉,

Wil lins jangx dliangb lol,

变鬼来闯荡,

Lol niangb nenx gib songl,

闲游菜园旁,

Dail xid hat laix nil,

是谁害阿冈,

Hat ninx diub nongd bal,

害我成这样,

Dangl nenx hangb fat gongl,

等他过此地,

Dib nenx das tit wil,

定把他命伤,

Mais jox hvib mait mongl.

妹心才舒畅。

Ox fangb al ox fangl,

同胞呀同胞,

Mangx niangb yad ox fangl.

你们保重吧。

Wil yangt dib yib vix vongl,

我飞身悬崖,

Yangt dlok vux vib vongl.

葬身石旮旯。

Lins det dlenx ib dail,

变棵苦桃树,

Liangs diot ghax lob vongl.

生在岩脚下。

Dangl jent niangx ib lol,

正月风吹来,

Dangl jent niangx ob lol.

二月春风到。

Jent cob bangx pud jil,

风吹桃花开,

Mais dol gangb dax gid gul.

蜜蜂嗡嗡叫。

Ghangt dangf yis maix dail,

运糖养家小,

Yis xex yib id diangl,

喂孩儿大了,

Seix hsent dios ninx leil.

不忘我苦桃。

Wil mongl pud diot fangb jex vangl,

我花为人开,

Daib hxat nios nangx mongl,

苦孩来割草,

Nios vob bat wix wil,

割猪菜来到,

Liangb lib diot maix bil,

来把桃花讨,

Hniongb hvib hxat ax hol,

忘掉苦也好,

Seix hsent dios ninx leil.

会把我想到。

Wil jef mongl lins bangx niangb nongd leil,

我才在此把花开,

Ox fangb al ox fangl!

同胞呀同胞!

结尾

Sail Guf

Wil hxangb dios nend vil,

我线这样牵,

Wil hveb dios nend yel.

我歌这样唱。

Xangs mangx bub id lol,

大家知道了,

Mangb seix kub ad nil.

是否怜悯把我想。

Kub ax kub id hol,

可怜不可怜,

Ox fangb al ox fangbl.

同胞明心肠。

“Gangb Nail al Gangb Nail,

“冈内啊姑娘,

Mongx hxangb dios nend vil,

你线这样牵,

Mongx hveb dios nend yel.

你歌这样唱。

Gangb Nail Gangb deix Nail,

你是好姑娘,

Gangb Nail Ghab Vangx Niongl.

养农的阿冈。

Nios vut tongb daix niel,

漂亮赛笙堂,

Fangb kot ngos mongx dinl.

个个都赞扬。

Nangs hxat tongb jex vangl,

只因你命苦,

Hsangb hxut nas mongx bal.

人人为你而忧伤。

Ves ax niangb zaid niel,

你生无住房,

Das ax niangb khangd liangl,

你死无墓葬,

Gox diub diot gid vongl,

悬崖把身藏,

Lins bangx dliangb pud jil,

变棵苦桃树

Bib deix kub ad nil,

大家把你想,

Bib ax hniongb ad yel!”

永远也不忘!”

凯里市舟溪镇龙卫、杨培喜、龙克天等演唱


[1] Dangx Hlieb:党约,寨名,即凯里市舟溪镇平中寨。

[2] Kax Eb:卡欧,寨名,即麻江县宣威镇卡乌寨。

[3] Deb Yenx:兜颖,地名,即都匀。

[4] Lot Cek:路绸,寨名,即麻江县宣威镇清江寨。

[5] Dlongs Lod Mangl:松洛芒,山坳名,在Vangx Niongl(养农)岭上。

[6] Zat Kox Vib:柯益悬崖,悬崖名,在Vangx Niongl(养农)岭上。

[7] 每年农历七月的子日和午日,是凯里市舟溪一带的爬坡节日。

[8] Ghet Dles:捞公,老虎名,是一只生活在Vangx Niongl(养农)岭的雄老虎。

苗岭古风:苗汉对照