搜索
  登录

太阳和月亮
所属图书:《苗岭古风:苗汉对照》 出版日期:2015-06-01文章字数:19597字

太阳和月亮

Diangs Wangx Hnaib Ghuk Hlat

Niangb dail Ghet Ongd Niux Nix,

有个翁纽乜公,

Niangb dail Wuk Ongd Niux Jenb.

有个翁纽金婆。

Wuk mongl qeb nangx dongb ait dul diod,

婆捡芭茅当柴烧,

Mongl maf ghab det vob hvid ait zot duk.

茼蒿秆来当油柴。

Qeb dul jex dliangx dad,

柴有九庹长,

Maf zot xongs bes hlieb.

柴有七抱大。

Nenx ghangt waix teik waix,

抬起就顶天,

Nenx ghangt dab teik dab.

挑着就抵地。

Nenx dliab lab dliangd bil,

她滑脚跌跤,

Ninx bongf ninx ghongb diek,

牛看牛就笑,

Mal bongf mal ghongb diek.

马见马也笑。

Wuk laid hxangd bib hnaib,

婆生气三天,

Wuk leit qit bib hmangt.

婆冒火三夜。

Ab wuk jef lol vud:

阿婆诅咒说:

“Ninx diek ninx baix hmid,

“牛笑牛掉牙,

Mal diek mal baix gib.”

马笑马落角。”

Ninx jus deix baix hmid,

牛真的掉牙,

Mal jus deix baix gib.

马真的落角。

Wuk Niux Jenb leit qit,

纽金婆生气,

Lol vud Ghet Ongd Niux Nix:

说翁纽乜公:

“Mongx ait bad ax jangx bad,

“为父不像父,

Ait ghet ax jangx ghet.

做公不像公。

Mongx xongt waix ax hvib waix,

你撑天不高,

Qed dab ax bis dab.

你整地不平。

Wil jef dliab lab dliangd bil,

我滑脚跌倒,

Dol ninx dol mal diek wil,

牛马才笑我,

Mongb hvib wil jef vud.

伤心才诅咒。

Ninx baix hmid jul yangx,

牛今掉牙了,

Mal baix gib jul yangx.”

马也落角了。”

Ghet Niux Nix jef vud:

纽乜公才说:

“Laib mongx jef jangx hniub,

“如此才有好种,

Laib mongx jef xangf hxit.

这样才能繁衍。

Wil lol xangs mongx wuk:

我来告诉你:

Wil hangb mongl nangl jas eb nix,

我走上遇银,

Mongl jes jas eb jenb.

我往下见金。

Gid eb dot lol bib niangx nix,

水路得来三船银,

Gid bil dot lol bib ghangt jenb.

旱路得来三挑金。

Ghab Dlas Pit lol tid waix,

请沙帕撑天,

Gol nenx lol xongt dab.

叫他来整地。

Dlas Liub [1] lol yux nix,

沙留来炼银,

Dlas Dangt [2] lol yux jenb.

沙荡来铸金。

Yux jangx bib ghaid dongs nix,

炼三根银柱,

Dangt jangx bib ghaid dongs jenb.

铸三根金柱。

Xongt waix hvib zangl zangl,

撑天高又高,

Qed dab bis diangl yangl.

整地平又平。

Jef jangx laib waix hvib,

才有那天高,

Jef jas laib dab bis.

才成那地平。

Xangf nongd nongf niangb hnaib,

如今有太阳,

Xangf nongd nongf niangb hlat.

如今有月亮。

Dliel id ax maix hnaib,

以前无太阳,

Dliel id ax niangb hlat.

过去没月亮。

Lab Liul jef lol yux,

沙留才来炼,

Lab Dangt jef lol dangt.

沙当才来铸。

Yux jenb diot khut vib,

冶金在石窝,

Jef dangt jangx laib hnaib.

才铸成太阳。

Yux nix diot khut zat,

熔银在岩窝,

Jef dangt jangx laib hlat.

才铸成月亮。

Laib bongt mongl jangb eb hob,

蒸气变雾水,

Ghab penb nix penb jenb,

银屑和金屑,

Jef jangx dol daib ghaib.

变成那星星。

Jef jangx laib deb sod,

才有启明星,

Jef jas laib deb hmangt.

才有夜明星。

Bangx Yangx lol ghangt hnaib,

榜养来抬日,

Puf Yuf lol ghangt hlat.

卜育来挑月。

Ghangt hnaib mongl mak waix,

抬日去贴天,

Ghangt hlat mongl mak waix.

挑月粘天上。

Laib hnaib mak ghongb dins,

日一贴就稳,

Laib hlat mak ax dins,

月亮粘不稳,

Pit wix ib pit diet.”

歪斜着半边。”

Xangf nongd laib hlat ob dangl diet,

如今月亮两头翘,

Ghab diongb hlat jef dlenx.

过上十五月才圆。

Laib hnaib dangt jangx denx,

太阳铸在前,

Laib hnaib dios dail bed.

太阳是大哥。

Laib hlat dangt dangl ghangb,

月亮铸在后,

Laib hlat dios dail ut.

月亮是弟弟。

Hnaib hlieb hnaib yux fangb,

太阳长大去游方,

Hnaib hlieb hnaib vangs wid,

太阳大了娶媳妇,

Vangs dot Niangx Eb Seil.

媳妇名叫仰阿莎。

Niangx Eb Seil vut nios,

仰阿莎漂亮,

Nangl khuk dlod ghel zes,

穿百褶长裙,

Ghab dut taid dol jib.

裙褶如菌褶。

Hniub mais taid nex khab,

眉毛似松叶,

Laib lot taid nix dlub.

口如银般白。

Vangx hniangb hof zend lel,

额头栀子色,

Bax dliub zait dangd diel.

发沿如刀般。

Vut seix jus nongd leil,

一代极佳人,

Niangx Eb Seil vut yangs.

仰阿莎好样。

Niangx Eb Seil xit niangs,

仰阿莎私奔,

Xit niangs des laib hnaib.

私奔嫁太阳。

Laib hnaib dios naix ngil,

太阳是懒汉,

Laib hnaib bub jax lil.

太阳通贾理。

Hmangt hmangt niangb maix vangl,

夜夜宿他寨,

Sangt diangs sangt ax jul.

案件断不完。

Mongl leit ib niangx ngal,

去了一年多,

Mongl leit ob niangx ngal,

两年又过去,

Not hniut diangs ax lol.

多年不回来。

Dliat mait jus laix niel,

留妻一人住,

Qut qat hxangb gangx dinl.

身痒搓席子。

Laib hlat jus laix dail,

月亮是单身,

Laib hlat hvib ax lal.

月亮起坏心。

Mongl ngit Niangx Eb Seil,

去看仰阿莎,

Lot dlab Niangx Eb Seil:

他说仰阿莎:

“Mongx dot yus jax lil,

“你夫通贾理,

Hmangt hmangt niangb maix vangl.

夜夜宿他寨。

Dliat mait jus laix niel,

留妹好孤单,

Hxat bongt lins niox leil.

害妹挨痛苦。

Wil dios yus nangx dul,

我一介樵夫,

Hmangt hmangt des niux niel.

夜夜跟妹住。

Ib hmangt hsenk jex bil,

一夜摸九遍,

Dangf mait hvib naix mongl.

平妹心烦躁。

Des jangx des yad nil,

改嫁跟我吧,

Des xex yus nongd hul.”

嫁我这樵夫。”

Mait bongx hvib ghongl diongl,

妹心好冲动,

Mait yax lob ghenl venl,

姗姗起步走,

Des yus nangx dul mongl.

嫁樵夫为妻。

Hlat niangs wangx Hnaib wid,

月偷太阳妻,

Niangs wangx hvab mongl ded,

偷嫂去婚配,

Vik diot gix lix ongd.

藏在塘口边。

Ib hmangt hsenk jex lind,

一夜摸九次,

Ib hmangt ait jex gad,

一晚交九回,

Dangf mait ghab naix said.

妹心情舒畅。

Wangx Hnaib jend dud ngit,

太阳翻历看,

Jangx bib niangx gid jit,

外出三年多,

Wangx Hnaib diangd zaid yet.

赶紧转回屋。

Nenx lol dlongs ghail dlongs,

翻了一坳又一坳,

Nenx lol bangs ghail bangs.

过了一洼又一洼。

Lol wix ghab lot dlongs,

来到对门山,

Ngit bul zaid dax ib.

看别家冒烟。

Nenx diub zaid dax hob,

见己屋出雾,

Seil diub zaid ax neib.

房顶静悄悄。

Lol leit hxangb lix hlieb,

来到田坎边,

Nais dail gas naix hlieb:

动问那鸭子:

“Wil hvab mongl jox deis,

“我妻哪里去,

Jas wil hvab ax jas?”

看见没看见?”

Gas lol xangs wangx Hnaib:

鸭给太阳讲:

“Wil yel hxangb lix hxangb,

“我游田塘边,

Vangs gangb nail bex qub.

找鱼虾填肚。

Dail xid jas mongx hvab,

谁看过你妻,

Bub nenx mongl jox deis.”

知她去哪里。”

Yus hnaib qit ax ngob,

太阳很生气,

Neif dail gas ghox khob,

动手摁鸭头,

Gas mil lot ax yib.

鸭嘴扁又扁。

Lol wix ghab diux dangx,

来到家门口,

Nais dail dlad ved diux.

动问看家狗。

Dail dlad xangs ax jangx,

那狗说不清,

Yel dail dlad bib ghangx.

打狗三扁担。

Dail dlad genx hongx liongx:

狗儿嗡嗡叫:

“Wil xil bub ved niangs,

“我只知看贼,

Bub Niangx mongl gid deis.”

谁知仰哪去。”

Lol wix ghab jib dul,

来到火塘边,

Dib dail baif bib liul,

打那猫三拳,

Nais naib mongl deis mongl.

问主哪里去。

Dail baif ghongb nangx hongl:

猫哭着诉说:

“Wil xil bub ved nangl,

“我只知捉鼠,

Bub Niangx mongl deis mongl.”

谁知仰哪去。”

Mongl sos det jib lul,

去那杉树脚,

Mongl nais dail ghob dliul:

动问那夜鹰:

“Mongx niangb dliel ghab jil,

“你站杉树枝,

Bongf Niangx mongl deis mongl?”

见仰哪里去?”

Ghob dliul dliux hveb lol:

夜鹰才来讲:

“Mongx baib wil jex jangb nangl,

“送我九斤鼠,

Baib wil xongs qangb nail,

送我七串鱼,

Wil xangs mongx bub mongl.”

我就告诉你。”

Hnaib vangs dot jex jangb nangl,

找来九斤鼠,

Xongs qangb nail baib nenx.

七串鱼给它。

Ghob dliul jef xangs vud:

夜鹰告诉说:

“Nongf dios diub lix bangf eb,

“自是田中水,

Nongf dios diub zaid bangf naix.

自是家中人。

Ghuk Hlat niangs mongx wid,

月亮拐你妻,

Niangs mongx hvab mongl ded,

和仰配成双,

Vik diot ghangb lix ongd.”

藏在塘口边。”

Wangx Hnaib qit wix hfud,

太阳气登头,

Dik diot gux hlab diud:

出门大声吼:

“Dail xid niangs wil wid?

“哪个拐我妻?

Niangs wil hvab mongl ded?”

拐我妻婚配?”

Ghuk Hlat dax dab taid:

月亮来答话:

“Mongx hvab lias wil zaid,

“你妻熟我家,

Ghangx eb lias jel hsaid.

如扁担熟碓。

Wil baib mongx bib niangx nix,

送你三船银,

Bib niangx jenb jangx niox.”

三船金算啦。”

Wangx Hnaib jef lol vud:

太阳才来讲:

“Wil zaid nongf maix nix,

“我家自有银,

Wil wid nongf maix vangx,

我妻容貌好,

Wil sat wil ax niox.

我妻我不让。

Wil zaid nongf maix jenb,

我家自有金,

Wil wid nongf maix wangb,

我妻很漂亮,

Wil sat wil ax hniongb.”

我妻我不忘。”

Hlieb niangb diangs wangx Hnaib,

大有太阳案,

Hlieb niangs diangs ghuk Hlat.

大有月亮案。

Nongt ghab lil lul dax ded,

须请理老判,

Nongt gol lil lul lol xenb.

要找寨老断。

Jef mongl ghab nangl vud dax ded,

去喊山鼠来判,

Gol nes hxangb eb lol xenb.

叫点水雀来断。

Ib laix mongb ghab qub,

一个肚子痛,

Ib dail kib seil naf.

一个打摆子。

Maib nongf ded ax jul,

它们判不了,

Maib nongf xenb ax jangx.

它们断不成。

Hnaib jus hvib jus hnid,

太阳没了法,

Hnaib jus dul jus zot.

太阳没法了。

Ghab gangb dlongb dax ded,

喊牛虻来判,

Gol gangb yud dax xenb.

叫蚊子来断。

Baib maib ib diangb jub,

送他俩颗针,

Mongl bangt maix bangf hxangd.

去吸它们血。

Maib seix ded ax jul,

它俩判不了,

Maib seix xenb ax jangx.

它俩断不成。

Hnaib jus hvib jus hnid,

太阳没了法,

Hnaib jus dul jus zot.

太阳没法了。

Mongl ghab vob eb nix dax ded,

喊蓼蓝来判,

Mongl gol hvit gil nangx dax xenb.

叫茼蒿来断。

Wangx Hnaib xangs maib vud:

太阳吩咐说:

“Wil baib mangb jab ded xix,

“送你俩药染布,

Baib mangb jab ded hfed.

送你俩药染线。

Hlat jex mongl hsend xix ait khuk,

九月染布做裙,

Hlat juf mongl hsend hfed pud bangx.

十月染线绣花。

Dlangd wangb baib naix hxid,

梳妆给人看,

Diot jof baib bul ngit.”

打扮让友观。”

Maib seix xenb diangs ax jul,

它俩也判不了,

Maib seix sangt diangs ax gos.

它俩也断不成。

Hnaib jus hvib jus hnid,

太阳没了法,

Hnaib jus dul jus zot.

太阳没法了。

Mongl ghab kak liax dax ded,

喊喜鹊来判,

Mongl gol ak wol lol xenb.

叫乌鸦来断。

Kak liax dot ud bangx,

喜鹊得花衣,

Ak wol dot gheb dlub.

乌鸦得项圈。

Kak liax kax kax niangb ghab jil,

喜鹊咔咔在树枝,

Ak wol as as niangb ghab guf.

乌鸦啊啊在树梢。

Maib xenb seix ax liangl,

它们判不了,

Maib sangt seix ax jus.

它们断不成。

Yus hnaib jus hvib niox,

太阳没法了,

Yus hnaib jus hnid niox.

太阳没了法。

Mongl ghab Lol Dlaib dax ded,

喊洛筛来判,

Mongl gol Laif Deit [3] dax xenb.

叫兰兑来断。

Maib laib niux laid wat,

它们嘴太短,

Miab laib lot yut wat.

它们嘴太小。

Maib ded seix ax liangl,

它们也判不了,

Maib sangt seix ax gos.

它们也断不成。

Hnaib jus hvib jus hnid,

太阳没了法,

Hnaib jus dul jus zot.

太阳没法了。

Mongl ghab Jenb Nix Langl,

去喊金乜郎,

Mongl gol Daib Dongd Ghol [4] .

去叫德冬葛。

Maib niux dad ib qik,

它俩的嘴长一尺,

Maib lob dad ib dlot.

它俩的脚长三拃。

Jenb Nix dot dail yongx,

金乜得只羊,

Daif Dongb dot dail ghol.

德冬得只鹅。

Kheib yongx diot det mil ghab jongx,

拴羊在柿树根,

Kheib ghol diot det mil ghab ghaib.

捆鹅在柿树脚。

Maib mongl nongx ngix mal,

它俩去吃马肉,

Maib mongl hek jud dliut.

它俩去喝美酒。

Lol Dlaib dax niangs yongx,

洛筛来偷羊,

Laif Deit lol niangs ghol.

兰兑来盗鹅。

Zuk mongl diux tit vib,

躲到石门槛,

Yend diot vangl vib zat.

藏在石头寨。

Jenb Nix Langf mongb hvib,

金乜郎生气,

Daif Dongb Gof leit qit.

德冬葛发火。

Mongl hvib ax lol vud,

生气不来判,

Leit qit ax lol xenb.

发火不来断。

Hnaib jus hvib jus hnid,

太阳没了法,

Hnaib jus dul jus zot.

太阳没法了。

Mongl ghab ghangd juk dax ded,

喊天蛙来判,

Gol dlad waix dax xenb.

叫天狗来断。

Ghangd juk dab hveb vud,

天蛙来判说,

Dlad waix dab hveb vud:

天狗来断道:

“Diub lix bangf eb,

“水是田中水,

Diub zaid bangf naix.

人是屋中人。

Wat niox ed eb sad,

脏了用水洗,

Sad niox dad bat peif.

洗净拿猪赔。

Dib dlad ed mif dlad,

杀狗要母狗,

Dib bat ed bat diangs.

杀猪用肥猪。

Laib hlat ait ax deix,

月亮做不对,

Hlat ait ax hof lil.

做得不合理。

Dongd seil—

冬天——

Hlat hangb diot gid eb mais nenx jel seil,

月亮走水边让它挨冻,

Hnaib niangb diot gid vangx dliat nenx dot hxed.

太阳走山岭让它暖和。

Dongd hxed—

夏天——

Hlat hangb diot gid vangx mais nenx jel kib,

月亮走山岭让它挨晒,

Hnaib niangb diot gid eb mais nenx vut hvent.

太阳走水边让它凉快。

Faf taid laib hlat,

惩罚了月亮,

Khab fangb juf zab,

说服十五村,

Khab vangl juf diut.

教育十六寨。

Nenx jef bub khangd ib,

他方知苦楚,

Nenx jef bub khangd naf.

它才知辣味。

Laib diangs ait nend jul,

案就这般了,

Laib diangs ait nend yuf.

案是这样结。

Laib hnaib haib laib hlat,

太阳和月亮,

Ax baib ghangd juk gheb nix,

不送天蛙工钱,

Ax baib dlad waix gheb jenb.

不给天狗工价。

Ghangd juk mongl ed ob lind,

天蛙要两次,

Laib hlat seix ax baib.

月亮也不送。

Dlad waix mongl ed ob dias,

天狗要两回,

Laib hniab seix ax baib.

太阳也不给。

Dail ghangd juk jef vud,

那天蛙才说,

Dail dlad waix jef vud:

那天狗才讲:

“Ob ded mangb diangs wid,

“咱给你俩判妻案,

Ob sangt mangb diangs dliangb.

咱给你俩断鬼案。

Ait lul ed diangs nix,

为师收工钱,

Ghab diongb ed gheb jenb.

中人要工价。

Mangb dinx ob gheb nix,

你俩扣咱工钱,

Mangb lait ob gheb jenb.

你俩赖咱工价。

Wix hlat zab juf zab,

到五月十五,

Leit hlat diut juf diut.

到六月十六。

Ob jas mangb diot ghab vangx,

咱遇你俩在山岭,

Jas mangb diot ghab dlongs.

遇上你俩在坳上。

Hlat zab juf zab,

五月十五,

Ob ghongb nongx hnaib.

咱就吃太阳。

Hlat diut juf diut,

六月十六,

Ob ghongb nongx hlat.

咱就吃月亮。

Nongx tit ob gheb nix,

吃当咱工钱,

Nongx tit ob gheb jenb.

吃替咱工价。

Khab fangb juf zab,

以此说服十五村,

Khab vangl juf diut.”

教育十六寨。”

Laib hnaib laib hlat juf vud:

太阳月亮说:

“Mangb nongx ob nend,

“如你俩吃咱,

Fangb dab not naix wat.

咱地方人多。

Maix bongf mangb nongx ob,

见到吃咱俩,

Maix ghongb dib dliongb jed,

他们击粑槽,

Maix ghongb nef jel hsaid.

他们踩舂碓。

Maix ghongb bangd hnaid,

他们就打枪,

Maix ghongb bangd pot.

他们就放炮。

Maix ghongb dib dlox,

他们击杵棒,

Maix ghongb nef niel.

他们敲锣鼓。

Mangb nongx ax mongl,

你俩吃不了,

Mangb ngangl ax dluf.

你俩吞不下。

Mangb nongx hxud hxangd,

你俩就恶心,

Mangb hek ob lox.”

你俩就腻烦。”

Nongs hlieb eb ngal diongl,

雨大水下流,

Eb hlieb hsait bex vib,

水大沙埋石,

Jul taid diangs hnaib diangs hlat.

了结日月案。

Weid laib diangs wangx Hnaib,

为那太阳案,

Weid laib diangs ghuk Hlat.

为那月亮案。

Lol Dlaib niangs Jenb Nix Langf yongx,

洛筛偷金乜郎的羊,

Laif Deit niangs Daif Dongb Gof ghol.

兰兑盗德冬葛的鹅。

Zuk mongl ghab zat hxid,

跑到岩脚看,

Maib ghongb dad maf niox.

他俩杀死了。

Dlongb ngix lol nongx,

已拿肉炖吃,

Dat zas lol hek.

已拿煮汤喝。

Jenb Nix Langf ax ngas hvib,

金乜郎不甘心,

Daif Dongb Gof ax ngas hnid.

德冬葛心不甘。

Maib mongl ghab det zeb,

他俩去喊篾竹,

Maib mongl gol det gheid:

他俩去叫松树:

“Mangb mongl des ob dias hseib,

“你俩给咱追小偷,

Mangb mongl des ob wil niangs.”

你俩跟咱捉强盗。”

Maib jus deix mongl jas niox,

篾竹松树去遇上,

Maib mongl dot ngix nongx,

他俩得肉吃,

Maib mongl dot zas hek.

他俩得汤喝。

Maib ghongb bex hseid,

他俩就保密,

Maib ghongb mes niangs.

他俩护强盗。

Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof,

金乜郎和德冬葛,

Mongl dlak det hniub,

去喊八月竹,

Mongl gol det hlod:

去叫实心竹:

“Mangb mongl des ob dias hseib,

“你俩跟咱追小偷,

Mangb mongl des ob wil niangs.”

你俩给咱捉强盗。”

Niangs nongx jul ngix yongx,

小偷吃完了羊肉,

Dal gib dub guf jangs.

剩下羊角放圈上。

Niangs nongx jul ngix ghol,

强盗吃完了鹅肉,

Dal dliub dak niangb vongl.

剩下羽毛在笼边。

Det hniub dax mongl deid,

八月竹赶上,

Det hlod dax mongl jas.

实心竹遇见。

Maib laix ghongb mongl vud:

他俩开口说:

“Ob zaid niangb ghab vangx ghab vud,

“我俩家住山冈岭,

Ob zaid niangb ghab diongl ghab gif.

我俩屋居山冲山沟。

Not ngix dab bongt wat,

野猪多得很,

Not ngix dot bongt wat.

野狗多得很。

Hnangd vud mangb zaid niangb gib yongx,

听说你俩有羊角,

Baib ob dad mongl ait hnaid.

送咱去造弓。

Hnangd vud mangb zaid niangb dliub ghol,

听说你俩有鹅毛,

Baib ob dad mongl ait ok.

送咱去造箭。

Bod bib bangf gheb,

保护咱庄稼,

Hfut bib bangf vangl.”

护咱寨安宁。”

Maib ghongb dias gos hseib,

他俩便逮着小偷,

Maib ghongb wil gos niangs.

他俩就捉到强盗。

Jenb Nix Langf ghongb vud,

金乜郎来讲,

Daif Dongb Gof ghongb vud:

德冬葛来说:

“Mangb ait hvib deix,

“你俩心正直,

Mangb ait hnid vut.

你俩良心好。

Mangb dias gos hseib,

你俩逮着小偷,

Mangb wil gos niangs.

你俩捉到强盗。

Baib mangb mongl niangb vangx hvib vud hlieb,

偿你俩居大山高岭,

Mongl niangb bil dul vud zek.

让你俩住深山老林。

Hlat yaf ghongb dot daib,

八月就生崽,

Hlat jex ghongb dot jid.

十月就有孙。

Hxot id nax hxub lol nongl,

那时谷进仓,

Ghol hxub lol langs.

小米上禾架。

Daib pik det bangx nix dax dlut mangb,

姑娘戴银来扯你们,

Daib bed dlangd wangb dax ghangt mangb.

后生打扮来抬你们。

Fangb vangl dangl mangb taid dangl hxub,

人们拿你们当亲戚,

Seik mangb taid seik khat.

村寨把你们当贵宾。

Diangs niangb dail det gheid,

还有那松树,

Diangs niangb dail det diuk.

还有那金竹。

Maib ait hvib ax deix,

他俩不正直,

Maib ait hnid ax vut.

他俩心不好。

Maib jas ngix nongx ngix,

遇肉吃肉,

Maib jas zas hek zas.

遇汤喝汤。

Wat diangx diot diub ngangl,

沾油在脚杆,

Wat zas diot hfud jus.

裹汤在膝盖。

Det gheid niangb ghab vangx,

罚松树居山岭,

Det gheid hxud ghab wangs.

罚松树住山腰。

Naix pab mongx diub ngangl,

人砍它脚杆,

Naix pat mongx hfud jus.

人劈它膝盖。

Pab ait dul diod,

砍当柴火烧,

Pat ait zot duk.

劈当油柴点。

Mongx dail det zeb nongd,

还有那篾竹,

Mongl niangb ghab but vangl,

罚你居村边,

Mongl hxud ghab but hxib.

叫你住村旁。

Jex hniut jus gongk,

九年只一束,

Juf hniut jus dius.

十年仅一蔸。

Ax hsad daib baid vangl,

生儿不满村,

Ax niul vangt baid fangb.

育女不遍寨。

Ax gid hsad daib tat dius.

不分枝发蔸,

Yangl daib hlat xongs yangl.

七月育儿女。

Gangb hmangb khad mongx hfud,

蠓子包你头,

Gangb deit mes mongx mais.”

毛虫盖你脸。”

Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof,

金乜郎和德冬葛,

Nongt dib dail Lok Dlaib,

欲打那洛筛,

Nongt dib dail Laif Deit.

要打那兰兑。

Lof Dlaib jef lol vud,

洛筛才来讲,

Laif Deit jef lol vud:

兰兑才来说:

“Gid denx mangb bait ghongs vib,

“先前你们开石头,

Dliangd vib lol dib das wil ad,

石滚打死我姐,

Lol dib das wil niul.

滚石打死我妹。

Ax maix ad hangb,

没有姐走客,

Ax niangb deik des.

没有妹走亲。

Jef niangs mangb yongx,

才偷你们羊,

Jef niangs mangb ghol.

才盗你们鹅。

Niangs bex bib ad,

偷还我姐,

Niangs bex bib niul.”

盗还我妹。”

Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof Jef vud:

金乜郎和德冬葛说:

“Ib wil eb jib ib wil jud,

“一锅水烤一锅酒,

Ib diux diangs dios ib laib set.

一个案件一桩事。

Dliangb seix jul,

鬼怪完了,

Diangs seix yuk.

案件结了。

Mangb ait xid hfaid ghangb bex bangf dliangb,

为啥翻缸底鬼,

Hfaid khaib ngix bangf zangs?

揭砧板里瘟疫?

Ob nongt ed mangb nangs,

咱要你俩命,

Ob nongt maf mangb das.”

要杀死你俩。”

Lol Dlaib haib Laif Deit jef vud:

洛筛和兰兑才说:

“Ob dios naix lul,

“咱是大人,

Ax dios jib daib.

不是小孩。

Ed dib ob ghongb mongb,

要打咱就痛,

Hangd maf ob ghongb das.

要杀咱就死。

Ghongb dad liangl bib hnaib,

拿去埋三天,

Dad mongl liangl bib hmangt.

拿去葬三夜。

Ghongs lol hxid,

挖来瞧,

Qab lol ngit.”

刨来看。”

Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof,

金乜郎和德冬葛,

Ghongb dib das Lof Dlaib,

就打死洛筛,

Ghongb dib das Laif Deit.

就杀死兰兑。

Dad liangl jangx bib hnaib,

拿埋得三天,

Dad liangl jas bib hmangt.

拿葬得三夜。

Jef mongl ghongs lol hxid,

才去挖来瞧,

Jef mongl ghongs lol ngit.

才去刨来看。

Lof Dlaib haib Daif Deit,

洛筛和兰兑,

Ghab naix ib hfaid ib hfaid,

耳朵一扇一扇,

Hniub mais ib hseik ib hseik.

眼睛一眨一眨。

Ghongb jangx dliangb lol,

变成了鬼怪,

Ghongb jas zangs lol.

变了成瘟疫。

Niangb dail ghet bit Yangx Xit Saib,

有个公叫养细塞,

Nenx lol wil dliangb,

他来捉鬼怪,

Nenx lol wil zangs.

他来捉瘟疫。

Dad mongl qib diot git vib,

拿关在石柜,

Qib diot diux vib vangl.

关在石门寨。

Ghet Yangx Xit Saib niangb dail wid,

养细塞公有个妻,

Nenx hnaib hnaib ved wid.

他天天守妻。

Nenx wid jef vud:

他妻才讲:

“Mongx mongl ait gheb jef nongx,

“你去做活才有吃,

Gid dul jef diod,

抬柴才得烧,

Hnaib hnaib niangb zaid ait xid?”

天天在家做啥?”

Ghet Yangx Xit Saib jef vud:

养细塞才说:

“Ngit mongx vut nios wat,

“看你太漂亮,

Hlib mongx jef ax mongl,

想你才没去,

Hnaib hnaib ngit mongx niox.”

天天看你算了。”

Nenx wid jef vud:

他妻才讲:

“Wil mais diangs vut not,

“我妈更漂亮,

Jex dliangx dad dliub hfud,

头发九庹长,

Xongs bes hlieb ghab bab,

腿有七抱大,

Ed wil mais lol niox.”

娶我妈算啦。”

Ghet nenl gol But Yongx,

舅父叫布勇,

Wuk nenl gol But Sait.

舅妈叫布晒。

Lol vangs Ghet Yangx Xit Saib:

找到养细塞:

“Mongx ait ax dios gid,

“你不成体统,

Mongx ait ax dios gongl.

你太不像话。

Mongx heik box des bil wil nail,

捞了浮萍还捉鱼,

Dot daib sangx ed mais.

得了女儿想其母。

Mongx des hxub vud vut,

你跟亲讲好,

Mongx des khat vud vut,

你跟戚说妥,

Hxub diangs rent mongx.

他们还认你。

Mongx mongl vangs ninx ob dangl dad,

你找到两头长尾的牛,

Vangs mal ob dangl dliub,

找来两头长鬃的马,

Laib niel ob pit mais.

找着两个面的鼓。

Hxub jef rent mongx,

亲才认你,

Khat jef des mongx.”

戚才随你。”

Dail Ghet Yangx Xit Saib,

那养细塞公,

Vangs mongl nangl ax maix,

下方寻没有,

Vangs mongl jes ax jas.

上方找没遇。

Zuk mongl vangl waix niangb ax qix,

上寨住不得,

Zuk mongl vangl dab niangb ax dot,

下寨住不成,

Ghongb zuk mongl maix fangb mongl.

就远走他乡。

Nenx dail wid niangb daib,

他妻怀有儿,

Ghet Yangx Xit Saib ax bub.

养细塞不知。

Nenx ed mongl bad ghol,

他带去公鹅,

Dliat dail mif ghol.

留下只母鹅。

Nenx ed mongl diangb dangd,

他要去长刀,

Diangs dal ib laib dlongb.

留下那刀鞘。

Nenx nangx eb jit jes mongl,

沿河往上走,

Nenx des bil jit jes mongl.

随坡往西去。

Lol leit Zangx Xongx [5]

来到掌雄,

Niangb diot vangl lul.

居在理老寨。

Niangb diot vangl hlangb [6]

住在议榔村,

Niangb dad jes wat.

住了很长久。

Nenx daib gid nangl yangl hlieb,

他儿已长大,

Gol ait But Yangx Xit Saib [7] .

名叫布养细塞。

Nenx nais nenx mais:

他问他娘:

“Maix niangb bad,

“他人有父,

Wil ait xid ax niangb bad?

我为何无父?

Maix maix ghet,

他人有公,

Wil ait xid ax maix ghet?”

我为何无公?”

Nenx mais jef xangs vud:

他娘才来讲:

“Mongx bad ait naix ax hliod,

“你父为人不乖,

Ait bad ax jangx bad.

为父不成父。

Wil lol leit zaid niox,

我已嫁到家,

Nenx sangx mongl ed wuk khat.

他还想娶婆。

Ax hof fangb juf zab,

不符十五村,

Ax hof vangl juf diut.

不合十六寨。

Nenx heik box niangs maix nail,

他捞浮萍偷人鱼,

Dot daib sangx ed mais.

得了女儿想娶婆。

Ghet nenl But Yongx,

舅爷布勇,

Wuk nenl But Sait.

舅妈布晒。

Maix lol vangs nenx,

他们找他,

Ed nenx rent hsad ghongb hangb nenx.

要他认错就认他。

Ed nenx vangs ninx ob dangl dad,

要他找两头长尾的牛,

Vangs mal ob dangl dliub,

找两头长鬃的马,

Vangs niel ob pit mais.

找两个面的鼓。

Nenx vangs ax jas,

他找不到,

Nenx niangb ax jangx.

他住不成。

Nenx mongl vangs fangb nongx ghongd,

他去寻村居住,

Vangs vangl hek eb mongl yangx.

他去找寨生活。

Nenx nangx eb jit jes,

他沿河上走,

Nenx jit bil mongl jes.

他随岭上去。

Mongx nongt mongl vangs nenx,

你要去找他,

Ed ib dail baif mongl.

带一只猫去。

Mongl wix Eb Ngil Eb Hniangb [8]

去到殴岩殴酿,

Dad dail baif lol maf.

将那猫杀了。

Nenx khob baix Eb Hniangb,

它头落殴酿,

Mongx nangx Eb Hniangb jit.

你沿殴酿上。

Hangd baix diot Eb Ngil,

若是落殴岩,

Mongx des Eb Ngil mongl.”

你沿殴岩走。”

But Yangx lol leit Eb Ngil Eb Hniangb,

布养来到殴岩殴酿,

Ghongb dad baif lol maf.

就拿猫来杀。

Khob ax baix Eb Hniangb,

头不落殴酿,

Khob baix diot Eb Ngil.

头落在殴岩。

Nenx des Eb Ngil mongl,

他沿殴岩去,

Lol wix Zangx Xongx,

来到掌雄,

Lol sos Zangx Gaif.

来到掌格。

Jas nenx bad vangl lul,

到他爸理老寨,

Jas nenx bad vangl hlangb.

到他父议榔村。

Nenx ax vut nais nenx bad,

不好问父亲,

Nenx ghongb lol sos zat.

他就去凿岩。

Nenx bad jef nais nenx:

他父才问他:

“Mongx sos ghab zat vib ait xid?”

“你凿岩做啥?”

But Yangx jef lol vud:

布养回答说:

“Wil dib vib ait dongs nongl,

“我打石做仓柱,

Dib vib ait dongs zaid.

打石做房柱。

Wil zaid diut juf diut ghaid hsab qangb max,

我家六十六根钢穿枋,

Xongs juf xongs ghaid hlet qangb sas.”

七十七根铁穿排。”

Ghet Yangx Xit Saib vud:

养细塞才讲:

“Wil maix ait nongd lul,

“我有这样老,

Wil maix ait nongd bub.

样样都知晓。

Ax maix dib vib ait dongs nongl,

没有打石做仓柱,

Ax niangb dib vib ait dongs zaid.

没有打石做房柱。

Ax bub diut juf diut ghaid hsab qangb max,

不知六十六根钢穿枋,

Ax xangk xongs juf xongs ghaid hlet qangb sas.

不识七十七根铁穿排。

Mongx dail ghab daib nongd,

你这个小孩,

Hnaib denx hangd qend yangl,

前天刚出生,

Hnaib nongl hangd qend hlieb.

昨天刚长大。

Mongx diangs bub diut juf diut ghaid hsab

就知六十六根钢

qangb max,

穿枋,

Xongs juf xongs ghaid hlet qangb sas.

七十七铁穿排。

Wil nongt maf mongx,

我要杀你,

Ed mongx bangf nangs.”

要你性命。”

But Yangx jef lol vud:

布养才来说:

“Wil dios ib laix naix bangf daib gol

“我是一个人的崽叫

But Yangx,

布养,

Dios ib dail naix bangf jid gol But Kub.

是一个人的孙叫布枯。

Wil dios mongx hxenb bil bangf daib,

我是你抱的崽,

Wil dios mongx gangb dis bangf daib.

是你怀中的儿。

Wil lol vangs mongx dail bad.”

我是来找你的,父亲。”

Ghet Yangx Xit Saib vud:

养细塞公说:

“Mongx zenb dios wil hxenb bil bangf daib,

“你真是我抱的崽,

Dios wil gangb dis bangf daib.

是我怀中的儿。

Wil lol dait lol dail bad ghol,

来时我带只公鹅,

Dliat dail mif ghol.

留下只母鹅。

Wil lol dait diangb dangd,

来时我带长刀,

Diangs dal laib dlongb.

留下一把刀鞘。

Mongx diangd mongl diux tak mongl zaid,

你转回家去,

Dad mif ghol xangt ghab langs gol.

让母鹅在走廊叫。

Bad ghol niangb ghab sot dab,

如公鹅在灶房应,

Mongx ghongb dios wil hxenb bil bangb daib,

你就是我抱的崽,

Dios wil gangb dis bangf daib.”

就是我的怀中儿。”

But Yangx diangd lol zaid,

布养回到家,

Dad mif ghol dax mongl,

抱母鹅过去,

Dad dlongb dangd dax mongl.

拿刀鞘过去。

Mif ghol niangb ghab langs gol,

母鹅在走廊叫,

Bad ghol niangb ghab sot dab,

公鹅在灶房应,

Dangd ghongb hof dlongb niox.

长刀正合刀鞘。

Ghet Yangx Xit Saib diangd vud:

养细塞公说:

“Mongx diangd mongl vangs ninx ob dangl dad,

“你再去找两头长尾的牛,

Vangs mal ob dangl dliub,

两头长鬃的马,

Laib niel ob pit mais.

有两个面的鼓。

Hangd hot mongx vangs jas,

如果你找到,

Mongx ghongb dios wil hxenb bil daib,

你就是我抱的崽,

Dios wil gangb dis daib.”

就是我怀中的儿。”

But Yangx diangd lol vangs mongl nangl ax maix,

布养回来下方寻不着,

Vangs mongl jes ax niangb.

上方找不到。

Jef lol xangs nenx bad:

去对他爸说:

“Wil mongl jas Xangb Ghet Lol [9]

“我去遇见香告洛,

Nenx jangx zab hsangb diut bat hniut,

他已五千六百岁,

Nenx niangb diut bat zab hsangb hniut.

活了六百五千年。

Nenx sax jas ninx ob dangl dad,

不曾遇见两头长尾的牛,

Ax jas mal ob dangl dliub,

不曾遇见两头长鬃的马,

Ax jas laib niel ob pit mais.”

不曾遇见有两个面的鼓。”

Nenx bad jef lol vud:

他爸才说道:

“Ob niangb nongd vangs nongx,

“我俩在这居住吧,

Ob niangb nongd vangs hek niox.

我俩在这生活吧。

Mongx diangs diangd mongl diux,

你须转回家,

Mongx diangs tak mongl zaid.

你要转回屋。

Mongl wix diux tit hxib,

走到寨门楼,

Mongl leit vib zat vangl.

去到村岩脚。

Gid waix niangb bib git,

上有三个柜,

Git waix mongx ax hfaid,

上柜你莫翻,

Git dab mongx ax buk,

下柜你不开,

Mongx buk ghab diongb git.

你开那中柜。

Ed bib laib ‘niux diub [10] ’,

取三个‘纽丢’,

Ed bib laib ‘net vangl [11] ’.

要三个‘闹扬’。

Dad lol baib ob laix zangb,

拿来我俩祭,

Yis gheib jef diangl,

养鸡鸡长,

Yis bat jef hlieb,

喂猪猪肥,

Ninx jef diangs,

水牛上膘,

Liod jef xangf.

黄牛繁衍。

Mongx ed bib laib ‘niux lix’,

再取三个‘纽里’,

Ed bib laib ‘net ongd [12] ’.

要三个‘闹瓮’。

Dad lol ob zangb,

拿来我俩祭,

Ongd jef hlieb nail,

塘才长大鱼,

Lix jef vut nax.”

田方好水稻。”

Nenx lol sos diux zat hxib,

来到石门楼,

Lol leit vib zat vangl.

来到村岩脚。

Nenx hsent vud—

他心想——

Wil bad vud gid waix git ax buk,

我爸说莫开上柜,

Gid dab git ax buk.

下柜不能开。

Wil at buk gid waix haib gid dab,

我偏开上柜和下柜,

Ngit dios laib gheix xid.

看是啥东西。

Nenx buk gid waix git,

他打开上柜,

Faf dliangb baid vangl,

鬼怪散满寨,

Faf zangs bas hxib.

瘟疫遍地方。

But Yangx ax sos,

布养尚未到,

Dol dliangb sod sos.

鬼怪先来到。

Ghet Yangx Xit Saib mongb hvib,

养细塞发火,

Ghet Yangx Xit Saib leit qit,

养细塞生气,

Denl dangd sangx maf daib.

抽刀要杀崽。

Nenx vud:

他说:

“Mongx ax hnangd bad hseid,

“你不听父言,

Mongx ax yib mais job.

你不听娘教。

Sail buk dol git,

柜子全打开,

Dliangb zangl baid fangb.”

鬼怪满地方。”

Ghet Yangx Xit Saib,

那养细塞公,

Jus hvib jus hnid.

实在没了法。

Nenx dad bis hsab mongl waix,

拿钢板去围,

Dad bis hlet mongl dil.

拿铁板去拦。

Niangb dail Ghet Nix Sait,

有个乜山公,

Sul ghet Lox Eb,

和个鲁欧公,

Maib jef mongl jenl vib,

他俩去栽石,

Maib jef lol ghed hlangb:

他俩议榔规:

Maix dliangb ghet xangs qet,

有鬼巫师祭,

Niangb diangs lil lul ded.

案发理老断。

Jef jangx gux diot fangb,

村村有古理,

Jef jas lil diot vangl.

寨寨有古规。

雷山县丹江镇陶尧村唐德海传唱


[1] Dlas Pit(沙帕),Dlas Liub(沙留):dlas意为“富”,pit意为“半边”,liub意为“铸或铸造”。Dlas Pit,Dlas Liub在这里是人名,是“善于分开的能人”和“善于铸造的能人”,即传说开天辟地时,一个把天地分开和一个铸造金柱银柱来撑天的两个圣人。

[2] Dlas Dangt:沙当,铸造金柱银柱的圣人。

[3] Lol Dlaib,Laif Deit:落筛、兰兑,人名,为理老。

[4] Jenb Nix Langl,Daib Dongd Ghol:金乜郎、德冬葛,人名,为理老。

[5] Zangx Xongx:掌雄,即雷山县城一带。

[6] vangl lul,vangl hlangb:vangl lul,为理老居住的寨子;vangl hlangb,为理老议榔的寨子。在苗族地区,每个片区的理老约定一个寨子用来开展议榔活动。这里的vangl lul和vangl hlangb,指的是雷山县某个片区理老议榔的寨子,不是具体的寨子名。

[7] But Yangx Xit Saib:布养细塞,人名,But(布)是Yangx Xit Saib(养细塞)的儿子。这是苗族子父连名的习惯称呼。

[8] Eb Ngil Eb Hniangb:欧岩欧娘,为两条江河名。Eb Ngil(欧岩)即巴拉河,Eb Hniangb(欧娘)即清水江。巴拉河为清水江的一条支流,顺流而上可到雷山县城一带。

[9] Xangb Ghet Lol:香告洛,苗族传说中最长寿的男性老人。

[10] niux diub:“纽丢”,俗称翘宝,即元宝。

[11] net vangl:“闹扬”,使地方富有的东西,即财宝。

[12] niux lix,net ongd:“纽里”、“闹瓮”,使田肥土沃的东西,即肥料。

苗岭古风:苗汉对照