太阳和月亮
Diangs Wangx Hnaib Ghuk Hlat
Niangb dail Ghet Ongd Niux Nix, | 有个翁纽乜公, |
Niangb dail Wuk Ongd Niux Jenb. | 有个翁纽金婆。 |
Wuk mongl qeb nangx dongb ait dul diod, | 婆捡芭茅当柴烧, |
Mongl maf ghab det vob hvid ait zot duk. | 茼蒿秆来当油柴。 |
Qeb dul jex dliangx dad, | 柴有九庹长, |
Maf zot xongs bes hlieb. | 柴有七抱大。 |
Nenx ghangt waix teik waix, | 抬起就顶天, |
Nenx ghangt dab teik dab. | 挑着就抵地。 |
Nenx dliab lab dliangd bil, | 她滑脚跌跤, |
Ninx bongf ninx ghongb diek, | 牛看牛就笑, |
Mal bongf mal ghongb diek. | 马见马也笑。 |
Wuk laid hxangd bib hnaib, | 婆生气三天, |
Wuk leit qit bib hmangt. | 婆冒火三夜。 |
Ab wuk jef lol vud: | 阿婆诅咒说: |
“Ninx diek ninx baix hmid, | “牛笑牛掉牙, |
Mal diek mal baix gib.” | 马笑马落角。” |
Ninx jus deix baix hmid, | 牛真的掉牙, |
Mal jus deix baix gib. | 马真的落角。 |
Wuk Niux Jenb leit qit, | 纽金婆生气, |
Lol vud Ghet Ongd Niux Nix: | 说翁纽乜公: |
“Mongx ait bad ax jangx bad, | “为父不像父, |
Ait ghet ax jangx ghet. | 做公不像公。 |
Mongx xongt waix ax hvib waix, | 你撑天不高, |
Qed dab ax bis dab. | 你整地不平。 |
Wil jef dliab lab dliangd bil, | 我滑脚跌倒, |
Dol ninx dol mal diek wil, | 牛马才笑我, |
Mongb hvib wil jef vud. | 伤心才诅咒。 |
Ninx baix hmid jul yangx, | 牛今掉牙了, |
Mal baix gib jul yangx.” | 马也落角了。” |
Ghet Niux Nix jef vud: | 纽乜公才说: |
“Laib mongx jef jangx hniub, | “如此才有好种, |
Laib mongx jef xangf hxit. | 这样才能繁衍。 |
Wil lol xangs mongx wuk: | 我来告诉你: |
Wil hangb mongl nangl jas eb nix, | 我走上遇银, |
Mongl jes jas eb jenb. | 我往下见金。 |
Gid eb dot lol bib niangx nix, | 水路得来三船银, |
Gid bil dot lol bib ghangt jenb. | 旱路得来三挑金。 |
Ghab Dlas Pit lol tid waix, | 请沙帕撑天, |
Gol nenx lol xongt dab. | 叫他来整地。 |
Dlas Liub [1] lol yux nix, | 沙留来炼银, |
Dlas Dangt [2] lol yux jenb. | 沙荡来铸金。 |
Yux jangx bib ghaid dongs nix, | 炼三根银柱, |
Dangt jangx bib ghaid dongs jenb. | 铸三根金柱。 |
Xongt waix hvib zangl zangl, | 撑天高又高, |
Qed dab bis diangl yangl. | 整地平又平。 |
Jef jangx laib waix hvib, | 才有那天高, |
Jef jas laib dab bis. | 才成那地平。 |
Xangf nongd nongf niangb hnaib, | 如今有太阳, |
Xangf nongd nongf niangb hlat. | 如今有月亮。 |
Dliel id ax maix hnaib, | 以前无太阳, |
Dliel id ax niangb hlat. | 过去没月亮。 |
Lab Liul jef lol yux, | 沙留才来炼, |
Lab Dangt jef lol dangt. | 沙当才来铸。 |
Yux jenb diot khut vib, | 冶金在石窝, |
Jef dangt jangx laib hnaib. | 才铸成太阳。 |
Yux nix diot khut zat, | 熔银在岩窝, |
Jef dangt jangx laib hlat. | 才铸成月亮。 |
Laib bongt mongl jangb eb hob, | 蒸气变雾水, |
Ghab penb nix penb jenb, | 银屑和金屑, |
Jef jangx dol daib ghaib. | 变成那星星。 |
Jef jangx laib deb sod, | 才有启明星, |
Jef jas laib deb hmangt. | 才有夜明星。 |
Bangx Yangx lol ghangt hnaib, | 榜养来抬日, |
Puf Yuf lol ghangt hlat. | 卜育来挑月。 |
Ghangt hnaib mongl mak waix, | 抬日去贴天, |
Ghangt hlat mongl mak waix. | 挑月粘天上。 |
Laib hnaib mak ghongb dins, | 日一贴就稳, |
Laib hlat mak ax dins, | 月亮粘不稳, |
Pit wix ib pit diet.” | 歪斜着半边。” |
Xangf nongd laib hlat ob dangl diet, | 如今月亮两头翘, |
Ghab diongb hlat jef dlenx. | 过上十五月才圆。 |
Laib hnaib dangt jangx denx, | 太阳铸在前, |
Laib hnaib dios dail bed. | 太阳是大哥。 |
Laib hlat dangt dangl ghangb, | 月亮铸在后, |
Laib hlat dios dail ut. | 月亮是弟弟。 |
Hnaib hlieb hnaib yux fangb, | 太阳长大去游方, |
Hnaib hlieb hnaib vangs wid, | 太阳大了娶媳妇, |
Vangs dot Niangx Eb Seil. | 媳妇名叫仰阿莎。 |
Niangx Eb Seil vut nios, | 仰阿莎漂亮, |
Nangl khuk dlod ghel zes, | 穿百褶长裙, |
Ghab dut taid dol jib. | 裙褶如菌褶。 |
Hniub mais taid nex khab, | 眉毛似松叶, |
Laib lot taid nix dlub. | 口如银般白。 |
Vangx hniangb hof zend lel, | 额头栀子色, |
Bax dliub zait dangd diel. | 发沿如刀般。 |
Vut seix jus nongd leil, | 一代极佳人, |
Niangx Eb Seil vut yangs. | 仰阿莎好样。 |
Niangx Eb Seil xit niangs, | 仰阿莎私奔, |
Xit niangs des laib hnaib. | 私奔嫁太阳。 |
Laib hnaib dios naix ngil, | 太阳是懒汉, |
Laib hnaib bub jax lil. | 太阳通贾理。 |
Hmangt hmangt niangb maix vangl, | 夜夜宿他寨, |
Sangt diangs sangt ax jul. | 案件断不完。 |
Mongl leit ib niangx ngal, | 去了一年多, |
Mongl leit ob niangx ngal, | 两年又过去, |
Not hniut diangs ax lol. | 多年不回来。 |
Dliat mait jus laix niel, | 留妻一人住, |
Qut qat hxangb gangx dinl. | 身痒搓席子。 |
Laib hlat jus laix dail, | 月亮是单身, |
Laib hlat hvib ax lal. | 月亮起坏心。 |
Mongl ngit Niangx Eb Seil, | 去看仰阿莎, |
Lot dlab Niangx Eb Seil: | 他说仰阿莎: |
“Mongx dot yus jax lil, | “你夫通贾理, |
Hmangt hmangt niangb maix vangl. | 夜夜宿他寨。 |
Dliat mait jus laix niel, | 留妹好孤单, |
Hxat bongt lins niox leil. | 害妹挨痛苦。 |
Wil dios yus nangx dul, | 我一介樵夫, |
Hmangt hmangt des niux niel. | 夜夜跟妹住。 |
Ib hmangt hsenk jex bil, | 一夜摸九遍, |
Dangf mait hvib naix mongl. | 平妹心烦躁。 |
Des jangx des yad nil, | 改嫁跟我吧, |
Des xex yus nongd hul.” | 嫁我这樵夫。” |
Mait bongx hvib ghongl diongl, | 妹心好冲动, |
Mait yax lob ghenl venl, | 姗姗起步走, |
Des yus nangx dul mongl. | 嫁樵夫为妻。 |
Hlat niangs wangx Hnaib wid, | 月偷太阳妻, |
Niangs wangx hvab mongl ded, | 偷嫂去婚配, |
Vik diot gix lix ongd. | 藏在塘口边。 |
Ib hmangt hsenk jex lind, | 一夜摸九次, |
Ib hmangt ait jex gad, | 一晚交九回, |
Dangf mait ghab naix said. | 妹心情舒畅。 |
Wangx Hnaib jend dud ngit, | 太阳翻历看, |
Jangx bib niangx gid jit, | 外出三年多, |
Wangx Hnaib diangd zaid yet. | 赶紧转回屋。 |
Nenx lol dlongs ghail dlongs, | 翻了一坳又一坳, |
Nenx lol bangs ghail bangs. | 过了一洼又一洼。 |
Lol wix ghab lot dlongs, | 来到对门山, |
Ngit bul zaid dax ib. | 看别家冒烟。 |
Nenx diub zaid dax hob, | 见己屋出雾, |
Seil diub zaid ax neib. | 房顶静悄悄。 |
Lol leit hxangb lix hlieb, | 来到田坎边, |
Nais dail gas naix hlieb: | 动问那鸭子: |
“Wil hvab mongl jox deis, | “我妻哪里去, |
Jas wil hvab ax jas?” | 看见没看见?” |
Gas lol xangs wangx Hnaib: | 鸭给太阳讲: |
“Wil yel hxangb lix hxangb, | “我游田塘边, |
Vangs gangb nail bex qub. | 找鱼虾填肚。 |
Dail xid jas mongx hvab, | 谁看过你妻, |
Bub nenx mongl jox deis.” | 知她去哪里。” |
Yus hnaib qit ax ngob, | 太阳很生气, |
Neif dail gas ghox khob, | 动手摁鸭头, |
Gas mil lot ax yib. | 鸭嘴扁又扁。 |
Lol wix ghab diux dangx, | 来到家门口, |
Nais dail dlad ved diux. | 动问看家狗。 |
Dail dlad xangs ax jangx, | 那狗说不清, |
Yel dail dlad bib ghangx. | 打狗三扁担。 |
Dail dlad genx hongx liongx: | 狗儿嗡嗡叫: |
“Wil xil bub ved niangs, | “我只知看贼, |
Bub Niangx mongl gid deis.” | 谁知仰哪去。” |
Lol wix ghab jib dul, | 来到火塘边, |
Dib dail baif bib liul, | 打那猫三拳, |
Nais naib mongl deis mongl. | 问主哪里去。 |
Dail baif ghongb nangx hongl: | 猫哭着诉说: |
“Wil xil bub ved nangl, | “我只知捉鼠, |
Bub Niangx mongl deis mongl.” | 谁知仰哪去。” |
Mongl sos det jib lul, | 去那杉树脚, |
Mongl nais dail ghob dliul: | 动问那夜鹰: |
“Mongx niangb dliel ghab jil, | “你站杉树枝, |
Bongf Niangx mongl deis mongl?” | 见仰哪里去?” |
Ghob dliul dliux hveb lol: | 夜鹰才来讲: |
“Mongx baib wil jex jangb nangl, | “送我九斤鼠, |
Baib wil xongs qangb nail, | 送我七串鱼, |
Wil xangs mongx bub mongl.” | 我就告诉你。” |
Hnaib vangs dot jex jangb nangl, | 找来九斤鼠, |
Xongs qangb nail baib nenx. | 七串鱼给它。 |
Ghob dliul jef xangs vud: | 夜鹰告诉说: |
“Nongf dios diub lix bangf eb, | “自是田中水, |
Nongf dios diub zaid bangf naix. | 自是家中人。 |
Ghuk Hlat niangs mongx wid, | 月亮拐你妻, |
Niangs mongx hvab mongl ded, | 和仰配成双, |
Vik diot ghangb lix ongd.” | 藏在塘口边。” |
Wangx Hnaib qit wix hfud, | 太阳气登头, |
Dik diot gux hlab diud: | 出门大声吼: |
“Dail xid niangs wil wid? | “哪个拐我妻? |
Niangs wil hvab mongl ded?” | 拐我妻婚配?” |
Ghuk Hlat dax dab taid: | 月亮来答话: |
“Mongx hvab lias wil zaid, | “你妻熟我家, |
Ghangx eb lias jel hsaid. | 如扁担熟碓。 |
Wil baib mongx bib niangx nix, | 送你三船银, |
Bib niangx jenb jangx niox.” | 三船金算啦。” |
Wangx Hnaib jef lol vud: | 太阳才来讲: |
“Wil zaid nongf maix nix, | “我家自有银, |
Wil wid nongf maix vangx, | 我妻容貌好, |
Wil sat wil ax niox. | 我妻我不让。 |
Wil zaid nongf maix jenb, | 我家自有金, |
Wil wid nongf maix wangb, | 我妻很漂亮, |
Wil sat wil ax hniongb.” | 我妻我不忘。” |
Hlieb niangb diangs wangx Hnaib, | 大有太阳案, |
Hlieb niangs diangs ghuk Hlat. | 大有月亮案。 |
Nongt ghab lil lul dax ded, | 须请理老判, |
Nongt gol lil lul lol xenb. | 要找寨老断。 |
Jef mongl ghab nangl vud dax ded, | 去喊山鼠来判, |
Gol nes hxangb eb lol xenb. | 叫点水雀来断。 |
Ib laix mongb ghab qub, | 一个肚子痛, |
Ib dail kib seil naf. | 一个打摆子。 |
Maib nongf ded ax jul, | 它们判不了, |
Maib nongf xenb ax jangx. | 它们断不成。 |
Hnaib jus hvib jus hnid, | 太阳没了法, |
Hnaib jus dul jus zot. | 太阳没法了。 |
Ghab gangb dlongb dax ded, | 喊牛虻来判, |
Gol gangb yud dax xenb. | 叫蚊子来断。 |
Baib maib ib diangb jub, | 送他俩颗针, |
Mongl bangt maix bangf hxangd. | 去吸它们血。 |
Maib seix ded ax jul, | 它俩判不了, |
Maib seix xenb ax jangx. | 它俩断不成。 |
Hnaib jus hvib jus hnid, | 太阳没了法, |
Hnaib jus dul jus zot. | 太阳没法了。 |
Mongl ghab vob eb nix dax ded, | 喊蓼蓝来判, |
Mongl gol hvit gil nangx dax xenb. | 叫茼蒿来断。 |
Wangx Hnaib xangs maib vud: | 太阳吩咐说: |
“Wil baib mangb jab ded xix, | “送你俩药染布, |
Baib mangb jab ded hfed. | 送你俩药染线。 |
Hlat jex mongl hsend xix ait khuk, | 九月染布做裙, |
Hlat juf mongl hsend hfed pud bangx. | 十月染线绣花。 |
Dlangd wangb baib naix hxid, | 梳妆给人看, |
Diot jof baib bul ngit.” | 打扮让友观。” |
Maib seix xenb diangs ax jul, | 它俩也判不了, |
Maib seix sangt diangs ax gos. | 它俩也断不成。 |
Hnaib jus hvib jus hnid, | 太阳没了法, |
Hnaib jus dul jus zot. | 太阳没法了。 |
Mongl ghab kak liax dax ded, | 喊喜鹊来判, |
Mongl gol ak wol lol xenb. | 叫乌鸦来断。 |
Kak liax dot ud bangx, | 喜鹊得花衣, |
Ak wol dot gheb dlub. | 乌鸦得项圈。 |
Kak liax kax kax niangb ghab jil, | 喜鹊咔咔在树枝, |
Ak wol as as niangb ghab guf. | 乌鸦啊啊在树梢。 |
Maib xenb seix ax liangl, | 它们判不了, |
Maib sangt seix ax jus. | 它们断不成。 |
Yus hnaib jus hvib niox, | 太阳没法了, |
Yus hnaib jus hnid niox. | 太阳没了法。 |
Mongl ghab Lol Dlaib dax ded, | 喊洛筛来判, |
Mongl gol Laif Deit [3] dax xenb. | 叫兰兑来断。 |
Maib laib niux laid wat, | 它们嘴太短, |
Miab laib lot yut wat. | 它们嘴太小。 |
Maib ded seix ax liangl, | 它们也判不了, |
Maib sangt seix ax gos. | 它们也断不成。 |
Hnaib jus hvib jus hnid, | 太阳没了法, |
Hnaib jus dul jus zot. | 太阳没法了。 |
Mongl ghab Jenb Nix Langl, | 去喊金乜郎, |
Mongl gol Daib Dongd Ghol [4] . | 去叫德冬葛。 |
Maib niux dad ib qik, | 它俩的嘴长一尺, |
Maib lob dad ib dlot. | 它俩的脚长三拃。 |
Jenb Nix dot dail yongx, | 金乜得只羊, |
Daif Dongb dot dail ghol. | 德冬得只鹅。 |
Kheib yongx diot det mil ghab jongx, | 拴羊在柿树根, |
Kheib ghol diot det mil ghab ghaib. | 捆鹅在柿树脚。 |
Maib mongl nongx ngix mal, | 它俩去吃马肉, |
Maib mongl hek jud dliut. | 它俩去喝美酒。 |
Lol Dlaib dax niangs yongx, | 洛筛来偷羊, |
Laif Deit lol niangs ghol. | 兰兑来盗鹅。 |
Zuk mongl diux tit vib, | 躲到石门槛, |
Yend diot vangl vib zat. | 藏在石头寨。 |
Jenb Nix Langf mongb hvib, | 金乜郎生气, |
Daif Dongb Gof leit qit. | 德冬葛发火。 |
Mongl hvib ax lol vud, | 生气不来判, |
Leit qit ax lol xenb. | 发火不来断。 |
Hnaib jus hvib jus hnid, | 太阳没了法, |
Hnaib jus dul jus zot. | 太阳没法了。 |
Mongl ghab ghangd juk dax ded, | 喊天蛙来判, |
Gol dlad waix dax xenb. | 叫天狗来断。 |
Ghangd juk dab hveb vud, | 天蛙来判说, |
Dlad waix dab hveb vud: | 天狗来断道: |
“Diub lix bangf eb, | “水是田中水, |
Diub zaid bangf naix. | 人是屋中人。 |
Wat niox ed eb sad, | 脏了用水洗, |
Sad niox dad bat peif. | 洗净拿猪赔。 |
Dib dlad ed mif dlad, | 杀狗要母狗, |
Dib bat ed bat diangs. | 杀猪用肥猪。 |
Laib hlat ait ax deix, | 月亮做不对, |
Hlat ait ax hof lil. | 做得不合理。 |
Dongd seil— | 冬天—— |
Hlat hangb diot gid eb mais nenx jel seil, | 月亮走水边让它挨冻, |
Hnaib niangb diot gid vangx dliat nenx dot hxed. | 太阳走山岭让它暖和。 |
Dongd hxed— | 夏天—— |
Hlat hangb diot gid vangx mais nenx jel kib, | 月亮走山岭让它挨晒, |
Hnaib niangb diot gid eb mais nenx vut hvent. | 太阳走水边让它凉快。 |
Faf taid laib hlat, | 惩罚了月亮, |
Khab fangb juf zab, | 说服十五村, |
Khab vangl juf diut. | 教育十六寨。 |
Nenx jef bub khangd ib, | 他方知苦楚, |
Nenx jef bub khangd naf. | 它才知辣味。 |
Laib diangs ait nend jul, | 案就这般了, |
Laib diangs ait nend yuf. | 案是这样结。 |
Laib hnaib haib laib hlat, | 太阳和月亮, |
Ax baib ghangd juk gheb nix, | 不送天蛙工钱, |
Ax baib dlad waix gheb jenb. | 不给天狗工价。 |
Ghangd juk mongl ed ob lind, | 天蛙要两次, |
Laib hlat seix ax baib. | 月亮也不送。 |
Dlad waix mongl ed ob dias, | 天狗要两回, |
Laib hniab seix ax baib. | 太阳也不给。 |
Dail ghangd juk jef vud, | 那天蛙才说, |
Dail dlad waix jef vud: | 那天狗才讲: |
“Ob ded mangb diangs wid, | “咱给你俩判妻案, |
Ob sangt mangb diangs dliangb. | 咱给你俩断鬼案。 |
Ait lul ed diangs nix, | 为师收工钱, |
Ghab diongb ed gheb jenb. | 中人要工价。 |
Mangb dinx ob gheb nix, | 你俩扣咱工钱, |
Mangb lait ob gheb jenb. | 你俩赖咱工价。 |
Wix hlat zab juf zab, | 到五月十五, |
Leit hlat diut juf diut. | 到六月十六。 |
Ob jas mangb diot ghab vangx, | 咱遇你俩在山岭, |
Jas mangb diot ghab dlongs. | 遇上你俩在坳上。 |
Hlat zab juf zab, | 五月十五, |
Ob ghongb nongx hnaib. | 咱就吃太阳。 |
Hlat diut juf diut, | 六月十六, |
Ob ghongb nongx hlat. | 咱就吃月亮。 |
Nongx tit ob gheb nix, | 吃当咱工钱, |
Nongx tit ob gheb jenb. | 吃替咱工价。 |
Khab fangb juf zab, | 以此说服十五村, |
Khab vangl juf diut.” | 教育十六寨。” |
Laib hnaib laib hlat juf vud: | 太阳月亮说: |
“Mangb nongx ob nend, | “如你俩吃咱, |
Fangb dab not naix wat. | 咱地方人多。 |
Maix bongf mangb nongx ob, | 见到吃咱俩, |
Maix ghongb dib dliongb jed, | 他们击粑槽, |
Maix ghongb nef jel hsaid. | 他们踩舂碓。 |
Maix ghongb bangd hnaid, | 他们就打枪, |
Maix ghongb bangd pot. | 他们就放炮。 |
Maix ghongb dib dlox, | 他们击杵棒, |
Maix ghongb nef niel. | 他们敲锣鼓。 |
Mangb nongx ax mongl, | 你俩吃不了, |
Mangb ngangl ax dluf. | 你俩吞不下。 |
Mangb nongx hxud hxangd, | 你俩就恶心, |
Mangb hek ob lox.” | 你俩就腻烦。” |
Nongs hlieb eb ngal diongl, | 雨大水下流, |
Eb hlieb hsait bex vib, | 水大沙埋石, |
Jul taid diangs hnaib diangs hlat. | 了结日月案。 |
Weid laib diangs wangx Hnaib, | 为那太阳案, |
Weid laib diangs ghuk Hlat. | 为那月亮案。 |
Lol Dlaib niangs Jenb Nix Langf yongx, | 洛筛偷金乜郎的羊, |
Laif Deit niangs Daif Dongb Gof ghol. | 兰兑盗德冬葛的鹅。 |
Zuk mongl ghab zat hxid, | 跑到岩脚看, |
Maib ghongb dad maf niox. | 他俩杀死了。 |
Dlongb ngix lol nongx, | 已拿肉炖吃, |
Dat zas lol hek. | 已拿煮汤喝。 |
Jenb Nix Langf ax ngas hvib, | 金乜郎不甘心, |
Daif Dongb Gof ax ngas hnid. | 德冬葛心不甘。 |
Maib mongl ghab det zeb, | 他俩去喊篾竹, |
Maib mongl gol det gheid: | 他俩去叫松树: |
“Mangb mongl des ob dias hseib, | “你俩给咱追小偷, |
Mangb mongl des ob wil niangs.” | 你俩跟咱捉强盗。” |
Maib jus deix mongl jas niox, | 篾竹松树去遇上, |
Maib mongl dot ngix nongx, | 他俩得肉吃, |
Maib mongl dot zas hek. | 他俩得汤喝。 |
Maib ghongb bex hseid, | 他俩就保密, |
Maib ghongb mes niangs. | 他俩护强盗。 |
Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof, | 金乜郎和德冬葛, |
Mongl dlak det hniub, | 去喊八月竹, |
Mongl gol det hlod: | 去叫实心竹: |
“Mangb mongl des ob dias hseib, | “你俩跟咱追小偷, |
Mangb mongl des ob wil niangs.” | 你俩给咱捉强盗。” |
Niangs nongx jul ngix yongx, | 小偷吃完了羊肉, |
Dal gib dub guf jangs. | 剩下羊角放圈上。 |
Niangs nongx jul ngix ghol, | 强盗吃完了鹅肉, |
Dal dliub dak niangb vongl. | 剩下羽毛在笼边。 |
Det hniub dax mongl deid, | 八月竹赶上, |
Det hlod dax mongl jas. | 实心竹遇见。 |
Maib laix ghongb mongl vud: | 他俩开口说: |
“Ob zaid niangb ghab vangx ghab vud, | “我俩家住山冈岭, |
Ob zaid niangb ghab diongl ghab gif. | 我俩屋居山冲山沟。 |
Not ngix dab bongt wat, | 野猪多得很, |
Not ngix dot bongt wat. | 野狗多得很。 |
Hnangd vud mangb zaid niangb gib yongx, | 听说你俩有羊角, |
Baib ob dad mongl ait hnaid. | 送咱去造弓。 |
Hnangd vud mangb zaid niangb dliub ghol, | 听说你俩有鹅毛, |
Baib ob dad mongl ait ok. | 送咱去造箭。 |
Bod bib bangf gheb, | 保护咱庄稼, |
Hfut bib bangf vangl.” | 护咱寨安宁。” |
Maib ghongb dias gos hseib, | 他俩便逮着小偷, |
Maib ghongb wil gos niangs. | 他俩就捉到强盗。 |
Jenb Nix Langf ghongb vud, | 金乜郎来讲, |
Daif Dongb Gof ghongb vud: | 德冬葛来说: |
“Mangb ait hvib deix, | “你俩心正直, |
Mangb ait hnid vut. | 你俩良心好。 |
Mangb dias gos hseib, | 你俩逮着小偷, |
Mangb wil gos niangs. | 你俩捉到强盗。 |
Baib mangb mongl niangb vangx hvib vud hlieb, | 偿你俩居大山高岭, |
Mongl niangb bil dul vud zek. | 让你俩住深山老林。 |
Hlat yaf ghongb dot daib, | 八月就生崽, |
Hlat jex ghongb dot jid. | 十月就有孙。 |
Hxot id nax hxub lol nongl, | 那时谷进仓, |
Ghol hxub lol langs. | 小米上禾架。 |
Daib pik det bangx nix dax dlut mangb, | 姑娘戴银来扯你们, |
Daib bed dlangd wangb dax ghangt mangb. | 后生打扮来抬你们。 |
Fangb vangl dangl mangb taid dangl hxub, | 人们拿你们当亲戚, |
Seik mangb taid seik khat. | 村寨把你们当贵宾。 |
Diangs niangb dail det gheid, | 还有那松树, |
Diangs niangb dail det diuk. | 还有那金竹。 |
Maib ait hvib ax deix, | 他俩不正直, |
Maib ait hnid ax vut. | 他俩心不好。 |
Maib jas ngix nongx ngix, | 遇肉吃肉, |
Maib jas zas hek zas. | 遇汤喝汤。 |
Wat diangx diot diub ngangl, | 沾油在脚杆, |
Wat zas diot hfud jus. | 裹汤在膝盖。 |
Det gheid niangb ghab vangx, | 罚松树居山岭, |
Det gheid hxud ghab wangs. | 罚松树住山腰。 |
Naix pab mongx diub ngangl, | 人砍它脚杆, |
Naix pat mongx hfud jus. | 人劈它膝盖。 |
Pab ait dul diod, | 砍当柴火烧, |
Pat ait zot duk. | 劈当油柴点。 |
Mongx dail det zeb nongd, | 还有那篾竹, |
Mongl niangb ghab but vangl, | 罚你居村边, |
Mongl hxud ghab but hxib. | 叫你住村旁。 |
Jex hniut jus gongk, | 九年只一束, |
Juf hniut jus dius. | 十年仅一蔸。 |
Ax hsad daib baid vangl, | 生儿不满村, |
Ax niul vangt baid fangb. | 育女不遍寨。 |
Ax gid hsad daib tat dius. | 不分枝发蔸, |
Yangl daib hlat xongs yangl. | 七月育儿女。 |
Gangb hmangb khad mongx hfud, | 蠓子包你头, |
Gangb deit mes mongx mais.” | 毛虫盖你脸。” |
Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof, | 金乜郎和德冬葛, |
Nongt dib dail Lok Dlaib, | 欲打那洛筛, |
Nongt dib dail Laif Deit. | 要打那兰兑。 |
Lof Dlaib jef lol vud, | 洛筛才来讲, |
Laif Deit jef lol vud: | 兰兑才来说: |
“Gid denx mangb bait ghongs vib, | “先前你们开石头, |
Dliangd vib lol dib das wil ad, | 石滚打死我姐, |
Lol dib das wil niul. | 滚石打死我妹。 |
Ax maix ad hangb, | 没有姐走客, |
Ax niangb deik des. | 没有妹走亲。 |
Jef niangs mangb yongx, | 才偷你们羊, |
Jef niangs mangb ghol. | 才盗你们鹅。 |
Niangs bex bib ad, | 偷还我姐, |
Niangs bex bib niul.” | 盗还我妹。” |
Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof Jef vud: | 金乜郎和德冬葛说: |
“Ib wil eb jib ib wil jud, | “一锅水烤一锅酒, |
Ib diux diangs dios ib laib set. | 一个案件一桩事。 |
Dliangb seix jul, | 鬼怪完了, |
Diangs seix yuk. | 案件结了。 |
Mangb ait xid hfaid ghangb bex bangf dliangb, | 为啥翻缸底鬼, |
Hfaid khaib ngix bangf zangs? | 揭砧板里瘟疫? |
Ob nongt ed mangb nangs, | 咱要你俩命, |
Ob nongt maf mangb das.” | 要杀死你俩。” |
Lol Dlaib haib Laif Deit jef vud: | 洛筛和兰兑才说: |
“Ob dios naix lul, | “咱是大人, |
Ax dios jib daib. | 不是小孩。 |
Ed dib ob ghongb mongb, | 要打咱就痛, |
Hangd maf ob ghongb das. | 要杀咱就死。 |
Ghongb dad liangl bib hnaib, | 拿去埋三天, |
Dad mongl liangl bib hmangt. | 拿去葬三夜。 |
Ghongs lol hxid, | 挖来瞧, |
Qab lol ngit.” | 刨来看。” |
Jenb Nix Langf haib Daif Dongb Gof, | 金乜郎和德冬葛, |
Ghongb dib das Lof Dlaib, | 就打死洛筛, |
Ghongb dib das Laif Deit. | 就杀死兰兑。 |
Dad liangl jangx bib hnaib, | 拿埋得三天, |
Dad liangl jas bib hmangt. | 拿葬得三夜。 |
Jef mongl ghongs lol hxid, | 才去挖来瞧, |
Jef mongl ghongs lol ngit. | 才去刨来看。 |
Lof Dlaib haib Daif Deit, | 洛筛和兰兑, |
Ghab naix ib hfaid ib hfaid, | 耳朵一扇一扇, |
Hniub mais ib hseik ib hseik. | 眼睛一眨一眨。 |
Ghongb jangx dliangb lol, | 变成了鬼怪, |
Ghongb jas zangs lol. | 变了成瘟疫。 |
Niangb dail ghet bit Yangx Xit Saib, | 有个公叫养细塞, |
Nenx lol wil dliangb, | 他来捉鬼怪, |
Nenx lol wil zangs. | 他来捉瘟疫。 |
Dad mongl qib diot git vib, | 拿关在石柜, |
Qib diot diux vib vangl. | 关在石门寨。 |
Ghet Yangx Xit Saib niangb dail wid, | 养细塞公有个妻, |
Nenx hnaib hnaib ved wid. | 他天天守妻。 |
Nenx wid jef vud: | 他妻才讲: |
“Mongx mongl ait gheb jef nongx, | “你去做活才有吃, |
Gid dul jef diod, | 抬柴才得烧, |
Hnaib hnaib niangb zaid ait xid?” | 天天在家做啥?” |
Ghet Yangx Xit Saib jef vud: | 养细塞才说: |
“Ngit mongx vut nios wat, | “看你太漂亮, |
Hlib mongx jef ax mongl, | 想你才没去, |
Hnaib hnaib ngit mongx niox.” | 天天看你算了。” |
Nenx wid jef vud: | 他妻才讲: |
“Wil mais diangs vut not, | “我妈更漂亮, |
Jex dliangx dad dliub hfud, | 头发九庹长, |
Xongs bes hlieb ghab bab, | 腿有七抱大, |
Ed wil mais lol niox.” | 娶我妈算啦。” |
Ghet nenl gol But Yongx, | 舅父叫布勇, |
Wuk nenl gol But Sait. | 舅妈叫布晒。 |
Lol vangs Ghet Yangx Xit Saib: | 找到养细塞: |
“Mongx ait ax dios gid, | “你不成体统, |
Mongx ait ax dios gongl. | 你太不像话。 |
Mongx heik box des bil wil nail, | 捞了浮萍还捉鱼, |
Dot daib sangx ed mais. | 得了女儿想其母。 |
Mongx des hxub vud vut, | 你跟亲讲好, |
Mongx des khat vud vut, | 你跟戚说妥, |
Hxub diangs rent mongx. | 他们还认你。 |
Mongx mongl vangs ninx ob dangl dad, | 你找到两头长尾的牛, |
Vangs mal ob dangl dliub, | 找来两头长鬃的马, |
Laib niel ob pit mais. | 找着两个面的鼓。 |
Hxub jef rent mongx, | 亲才认你, |
Khat jef des mongx.” | 戚才随你。” |
Dail Ghet Yangx Xit Saib, | 那养细塞公, |
Vangs mongl nangl ax maix, | 下方寻没有, |
Vangs mongl jes ax jas. | 上方找没遇。 |
Zuk mongl vangl waix niangb ax qix, | 上寨住不得, |
Zuk mongl vangl dab niangb ax dot, | 下寨住不成, |
Ghongb zuk mongl maix fangb mongl. | 就远走他乡。 |
Nenx dail wid niangb daib, | 他妻怀有儿, |
Ghet Yangx Xit Saib ax bub. | 养细塞不知。 |
Nenx ed mongl bad ghol, | 他带去公鹅, |
Dliat dail mif ghol. | 留下只母鹅。 |
Nenx ed mongl diangb dangd, | 他要去长刀, |
Diangs dal ib laib dlongb. | 留下那刀鞘。 |
Nenx nangx eb jit jes mongl, | 沿河往上走, |
Nenx des bil jit jes mongl. | 随坡往西去。 |
Lol leit Zangx Xongx [5] , | 来到掌雄, |
Niangb diot vangl lul. | 居在理老寨。 |
Niangb diot vangl hlangb [6] , | 住在议榔村, |
Niangb dad jes wat. | 住了很长久。 |
Nenx daib gid nangl yangl hlieb, | 他儿已长大, |
Gol ait But Yangx Xit Saib [7] . | 名叫布养细塞。 |
Nenx nais nenx mais: | 他问他娘: |
“Maix niangb bad, | “他人有父, |
Wil ait xid ax niangb bad? | 我为何无父? |
Maix maix ghet, | 他人有公, |
Wil ait xid ax maix ghet?” | 我为何无公?” |
Nenx mais jef xangs vud: | 他娘才来讲: |
“Mongx bad ait naix ax hliod, | “你父为人不乖, |
Ait bad ax jangx bad. | 为父不成父。 |
Wil lol leit zaid niox, | 我已嫁到家, |
Nenx sangx mongl ed wuk khat. | 他还想娶婆。 |
Ax hof fangb juf zab, | 不符十五村, |
Ax hof vangl juf diut. | 不合十六寨。 |
Nenx heik box niangs maix nail, | 他捞浮萍偷人鱼, |
Dot daib sangx ed mais. | 得了女儿想娶婆。 |
Ghet nenl But Yongx, | 舅爷布勇, |
Wuk nenl But Sait. | 舅妈布晒。 |
Maix lol vangs nenx, | 他们找他, |
Ed nenx rent hsad ghongb hangb nenx. | 要他认错就认他。 |
Ed nenx vangs ninx ob dangl dad, | 要他找两头长尾的牛, |
Vangs mal ob dangl dliub, | 找两头长鬃的马, |
Vangs niel ob pit mais. | 找两个面的鼓。 |
Nenx vangs ax jas, | 他找不到, |
Nenx niangb ax jangx. | 他住不成。 |
Nenx mongl vangs fangb nongx ghongd, | 他去寻村居住, |
Vangs vangl hek eb mongl yangx. | 他去找寨生活。 |
Nenx nangx eb jit jes, | 他沿河上走, |
Nenx jit bil mongl jes. | 他随岭上去。 |
Mongx nongt mongl vangs nenx, | 你要去找他, |
Ed ib dail baif mongl. | 带一只猫去。 |
Mongl wix Eb Ngil Eb Hniangb [8] , | 去到殴岩殴酿, |
Dad dail baif lol maf. | 将那猫杀了。 |
Nenx khob baix Eb Hniangb, | 它头落殴酿, |
Mongx nangx Eb Hniangb jit. | 你沿殴酿上。 |
Hangd baix diot Eb Ngil, | 若是落殴岩, |
Mongx des Eb Ngil mongl.” | 你沿殴岩走。” |
But Yangx lol leit Eb Ngil Eb Hniangb, | 布养来到殴岩殴酿, |
Ghongb dad baif lol maf. | 就拿猫来杀。 |
Khob ax baix Eb Hniangb, | 头不落殴酿, |
Khob baix diot Eb Ngil. | 头落在殴岩。 |
Nenx des Eb Ngil mongl, | 他沿殴岩去, |
Lol wix Zangx Xongx, | 来到掌雄, |
Lol sos Zangx Gaif. | 来到掌格。 |
Jas nenx bad vangl lul, | 到他爸理老寨, |
Jas nenx bad vangl hlangb. | 到他父议榔村。 |
Nenx ax vut nais nenx bad, | 不好问父亲, |
Nenx ghongb lol sos zat. | 他就去凿岩。 |
Nenx bad jef nais nenx: | 他父才问他: |
“Mongx sos ghab zat vib ait xid?” | “你凿岩做啥?” |
But Yangx jef lol vud: | 布养回答说: |
“Wil dib vib ait dongs nongl, | “我打石做仓柱, |
Dib vib ait dongs zaid. | 打石做房柱。 |
Wil zaid diut juf diut ghaid hsab qangb max, | 我家六十六根钢穿枋, |
Xongs juf xongs ghaid hlet qangb sas.” | 七十七根铁穿排。” |
Ghet Yangx Xit Saib vud: | 养细塞才讲: |
“Wil maix ait nongd lul, | “我有这样老, |
Wil maix ait nongd bub. | 样样都知晓。 |
Ax maix dib vib ait dongs nongl, | 没有打石做仓柱, |
Ax niangb dib vib ait dongs zaid. | 没有打石做房柱。 |
Ax bub diut juf diut ghaid hsab qangb max, | 不知六十六根钢穿枋, |
Ax xangk xongs juf xongs ghaid hlet qangb sas. | 不识七十七根铁穿排。 |
Mongx dail ghab daib nongd, | 你这个小孩, |
Hnaib denx hangd qend yangl, | 前天刚出生, |
Hnaib nongl hangd qend hlieb. | 昨天刚长大。 |
Mongx diangs bub diut juf diut ghaid hsab | 就知六十六根钢 |
qangb max, | 穿枋, |
Xongs juf xongs ghaid hlet qangb sas. | 七十七铁穿排。 |
Wil nongt maf mongx, | 我要杀你, |
Ed mongx bangf nangs.” | 要你性命。” |
But Yangx jef lol vud: | 布养才来说: |
“Wil dios ib laix naix bangf daib gol | “我是一个人的崽叫 |
But Yangx, | 布养, |
Dios ib dail naix bangf jid gol But Kub. | 是一个人的孙叫布枯。 |
Wil dios mongx hxenb bil bangf daib, | 我是你抱的崽, |
Wil dios mongx gangb dis bangf daib. | 是你怀中的儿。 |
Wil lol vangs mongx dail bad.” | 我是来找你的,父亲。” |
Ghet Yangx Xit Saib vud: | 养细塞公说: |
“Mongx zenb dios wil hxenb bil bangf daib, | “你真是我抱的崽, |
Dios wil gangb dis bangf daib. | 是我怀中的儿。 |
Wil lol dait lol dail bad ghol, | 来时我带只公鹅, |
Dliat dail mif ghol. | 留下只母鹅。 |
Wil lol dait diangb dangd, | 来时我带长刀, |
Diangs dal laib dlongb. | 留下一把刀鞘。 |
Mongx diangd mongl diux tak mongl zaid, | 你转回家去, |
Dad mif ghol xangt ghab langs gol. | 让母鹅在走廊叫。 |
Bad ghol niangb ghab sot dab, | 如公鹅在灶房应, |
Mongx ghongb dios wil hxenb bil bangb daib, | 你就是我抱的崽, |
Dios wil gangb dis bangf daib.” | 就是我的怀中儿。” |
But Yangx diangd lol zaid, | 布养回到家, |
Dad mif ghol dax mongl, | 抱母鹅过去, |
Dad dlongb dangd dax mongl. | 拿刀鞘过去。 |
Mif ghol niangb ghab langs gol, | 母鹅在走廊叫, |
Bad ghol niangb ghab sot dab, | 公鹅在灶房应, |
Dangd ghongb hof dlongb niox. | 长刀正合刀鞘。 |
Ghet Yangx Xit Saib diangd vud: | 养细塞公说: |
“Mongx diangd mongl vangs ninx ob dangl dad, | “你再去找两头长尾的牛, |
Vangs mal ob dangl dliub, | 两头长鬃的马, |
Laib niel ob pit mais. | 有两个面的鼓。 |
Hangd hot mongx vangs jas, | 如果你找到, |
Mongx ghongb dios wil hxenb bil daib, | 你就是我抱的崽, |
Dios wil gangb dis daib.” | 就是我怀中的儿。” |
But Yangx diangd lol vangs mongl nangl ax maix, | 布养回来下方寻不着, |
Vangs mongl jes ax niangb. | 上方找不到。 |
Jef lol xangs nenx bad: | 去对他爸说: |
“Wil mongl jas Xangb Ghet Lol [9] , | “我去遇见香告洛, |
Nenx jangx zab hsangb diut bat hniut, | 他已五千六百岁, |
Nenx niangb diut bat zab hsangb hniut. | 活了六百五千年。 |
Nenx sax jas ninx ob dangl dad, | 不曾遇见两头长尾的牛, |
Ax jas mal ob dangl dliub, | 不曾遇见两头长鬃的马, |
Ax jas laib niel ob pit mais.” | 不曾遇见有两个面的鼓。” |
Nenx bad jef lol vud: | 他爸才说道: |
“Ob niangb nongd vangs nongx, | “我俩在这居住吧, |
Ob niangb nongd vangs hek niox. | 我俩在这生活吧。 |
Mongx diangs diangd mongl diux, | 你须转回家, |
Mongx diangs tak mongl zaid. | 你要转回屋。 |
Mongl wix diux tit hxib, | 走到寨门楼, |
Mongl leit vib zat vangl. | 去到村岩脚。 |
Gid waix niangb bib git, | 上有三个柜, |
Git waix mongx ax hfaid, | 上柜你莫翻, |
Git dab mongx ax buk, | 下柜你不开, |
Mongx buk ghab diongb git. | 你开那中柜。 |
Ed bib laib ‘niux diub [10] ’, | 取三个‘纽丢’, |
Ed bib laib ‘net vangl [11] ’. | 要三个‘闹扬’。 |
Dad lol baib ob laix zangb, | 拿来我俩祭, |
Yis gheib jef diangl, | 养鸡鸡长, |
Yis bat jef hlieb, | 喂猪猪肥, |
Ninx jef diangs, | 水牛上膘, |
Liod jef xangf. | 黄牛繁衍。 |
Mongx ed bib laib ‘niux lix’, | 再取三个‘纽里’, |
Ed bib laib ‘net ongd [12] ’. | 要三个‘闹瓮’。 |
Dad lol ob zangb, | 拿来我俩祭, |
Ongd jef hlieb nail, | 塘才长大鱼, |
Lix jef vut nax.” | 田方好水稻。” |
Nenx lol sos diux zat hxib, | 来到石门楼, |
Lol leit vib zat vangl. | 来到村岩脚。 |
Nenx hsent vud— | 他心想—— |
Wil bad vud gid waix git ax buk, | 我爸说莫开上柜, |
Gid dab git ax buk. | 下柜不能开。 |
Wil at buk gid waix haib gid dab, | 我偏开上柜和下柜, |
Ngit dios laib gheix xid. | 看是啥东西。 |
Nenx buk gid waix git, | 他打开上柜, |
Faf dliangb baid vangl, | 鬼怪散满寨, |
Faf zangs bas hxib. | 瘟疫遍地方。 |
But Yangx ax sos, | 布养尚未到, |
Dol dliangb sod sos. | 鬼怪先来到。 |
Ghet Yangx Xit Saib mongb hvib, | 养细塞发火, |
Ghet Yangx Xit Saib leit qit, | 养细塞生气, |
Denl dangd sangx maf daib. | 抽刀要杀崽。 |
Nenx vud: | 他说: |
“Mongx ax hnangd bad hseid, | “你不听父言, |
Mongx ax yib mais job. | 你不听娘教。 |
Sail buk dol git, | 柜子全打开, |
Dliangb zangl baid fangb.” | 鬼怪满地方。” |
Ghet Yangx Xit Saib, | 那养细塞公, |
Jus hvib jus hnid. | 实在没了法。 |
Nenx dad bis hsab mongl waix, | 拿钢板去围, |
Dad bis hlet mongl dil. | 拿铁板去拦。 |
Niangb dail Ghet Nix Sait, | 有个乜山公, |
Sul ghet Lox Eb, | 和个鲁欧公, |
Maib jef mongl jenl vib, | 他俩去栽石, |
Maib jef lol ghed hlangb: | 他俩议榔规: |
Maix dliangb ghet xangs qet, | 有鬼巫师祭, |
Niangb diangs lil lul ded. | 案发理老断。 |
Jef jangx gux diot fangb, | 村村有古理, |
Jef jas lil diot vangl. | 寨寨有古规。 |
雷山县丹江镇陶尧村唐德海传唱
[1] Dlas Pit(沙帕),Dlas Liub(沙留):dlas意为“富”,pit意为“半边”,liub意为“铸或铸造”。Dlas Pit,Dlas Liub在这里是人名,是“善于分开的能人”和“善于铸造的能人”,即传说开天辟地时,一个把天地分开和一个铸造金柱银柱来撑天的两个圣人。
[2] Dlas Dangt:沙当,铸造金柱银柱的圣人。
[3] Lol Dlaib,Laif Deit:落筛、兰兑,人名,为理老。
[4] Jenb Nix Langl,Daib Dongd Ghol:金乜郎、德冬葛,人名,为理老。
[5] Zangx Xongx:掌雄,即雷山县城一带。
[6] vangl lul,vangl hlangb:vangl lul,为理老居住的寨子;vangl hlangb,为理老议榔的寨子。在苗族地区,每个片区的理老约定一个寨子用来开展议榔活动。这里的vangl lul和vangl hlangb,指的是雷山县某个片区理老议榔的寨子,不是具体的寨子名。
[7] But Yangx Xit Saib:布养细塞,人名,But(布)是Yangx Xit Saib(养细塞)的儿子。这是苗族子父连名的习惯称呼。
[8] Eb Ngil Eb Hniangb:欧岩欧娘,为两条江河名。Eb Ngil(欧岩)即巴拉河,Eb Hniangb(欧娘)即清水江。巴拉河为清水江的一条支流,顺流而上可到雷山县城一带。
[9] Xangb Ghet Lol:香告洛,苗族传说中最长寿的男性老人。
[10] niux diub:“纽丢”,俗称翘宝,即元宝。
[11] net vangl:“闹扬”,使地方富有的东西,即财宝。
[12] niux lix,net ongd:“纽里”、“闹瓮”,使田肥土沃的东西,即肥料。