七、认识 实践
Haux xos dungx xih reengz, | 饭进肚子有力气, |
Xeenz xos xaul gaangc manh. | 口袋有钱说话硬。 |
Joongl ndil mizxac ros nagt, | 响鼓不用重锤敲, |
Wenz gvaail mizxac nauz leeux. | 智者不用话挑明。 |
Ramx lix geaz bail, | 水有流去的地方, |
Nail lix geaz xieh. | 雪有融化的时候。 |
Faz miz dauc jic daaus naix, | 铁不生几次锈, |
Faix miz dodt jic senz nangl. | 树不剥几次皮。 |
Nangh lacjas ndaix wenl, | 坐在炕架下遭雨, |
Ndunl jaangl raanz ndaix saih. | 站在堂屋中遭殃。 |
Xiez ndil gaml byaail xah xih rox, | 好牛拉绳就解意, |
Buxqyas hauc dul raanz xih rox. | 坏人进屋就能知。 |
Bux bail goons ndaix raml, | 先去得卵子, |
Bux bail laangl ndaix buh. | 后去得麝香。 |
Gogt faixfaaiz mizndiangs, | 主事人不急, |
Byaail faixngox gah ndiangs. | 旁观人先急。 |
Faixfaaiz ndael goonl, | 楠竹中间空, |
Wenz gvaail ndael roongh. | 人灵腹中明。 |
Neebt galjasmiz os yuz, | 炕架榨不会出油, |
Neebt gal jiangz miz os ramx. | 三角灶压不出水。 |
Sael miz gvas ramx mbos, | 清澈不过井水, |
Soh miz gvas legnyeez. | 诚实不过孩童。 |
Miz ranl wenz mac, | 不见人长高, |
Gah ranl beah dinc. | 但见衣襟短。 |
Buxnis mac jeeul byoml, | 年幼天天长, |
Buxjees xoml jeebtreeb. | 老年岁岁衰。 |
Daez haux feax laaus hoongl, | 守吃误农活, |
Daez byoonz feax laaus xeeuh. | 讨吃害一生。 |
Dezraabt qyas gvas ndoil, | 挑重担能挑过坡, |
Saadtboil qyas gvas laab. | 赤身难过一寒冬。 |
Xax gaadt miz ramc jic baiz, | 刀快不需砍几下, |
Ronl jail naanz byaaic jicdaaus. | 路遥难走多回。 |
Bux gueh goons banz bangz, | 先做者成布, |
Bux gueh langl banz beah. | 后做者成衣。 |
Jeex jail miz naais xih byaangz, | 赶远场不累是谎, |
Banz maais miz ruangh xih jac. | 孤寡人不愁是假。 |
Naamhdauh xugt miz banz xiangz, | 灰土筑不成墙, |
Gaismeeh miz rox henc liangz. | 母鸡不会上梁。 |
Mulraaih miz lix jicxib dag, | 树林没有成群的公野猪, |
Buxrag mizlix jicxib bux. | 寨子没有成堆的强盗贼。 |
Byagt ndil genl qyas inx, | 好吃的菜难炒, |
Wenz ndil ximl qyas xiangs. | 漂亮的人难装扮。 |
Xaaus dees lix haangl, | 锅儿破了还有废铁, |
Gaangl dees bius xingh. | 水缸破了一文不值。 |
Daangs raanz daangs rox xoongh, | 各家底细各家知, |
Bux dazhoongh miz rox. | 外人要知实在难。 |
Baaihnac fengz yeeh nangl, | 手板是肉, |
Baaihlangl fengz yeeh noh. | 手背也是肉。 |
Mizhoc heac buxies, | 不需可怜讨饭的人, |
Mizhoc hec buxrag. | 不必袒护行窃的人。 |
Banz midsoongl baaih haaul, | 菜刀磨了两面光, |
Banz daaul soongl baaih gaadt. | 剪刀磨了两面快。 |
Mul saaml ganl rox mac, | 三斤重的小猪会长大, |
Xaxhac ganl rox heed. | 五斤重的柴刀会磨损。 |
Ronl miz dais xih nyal, | 路不走就杂草丛生, |
Wenz miz ral xihfeax. | 亲戚不来往就生疏。 |
Ramx miz ras miz sael, | 水不洗不净, |
Wenz miz soonl miz rox. | 人不教不灵。 |
Ndangs deeuz wenl miz ndaix, | 力大难躲雨, |
Gvaail deeuz laix miz gvas. | 聪明难过理。 |
Ndiabt dungx gueh ngaaiz, | 量米下锅, |
Ndiabt ndaangl xaaiz beah. | 量体裁衣。 |
Yuz bail dangl miz roongh, | 油去灯了灯不亮, |
Roomc bail bangz miz mais. | 蓝靛染布布不青。 |
Mul bail jeex miz daaus, | 猪去集市卖不回, |
Lauc bail dungx miz daaus. | 美酒下肚拿不回。 |
Soongl duez madt qyus ndaangl xih xas, | 身上有只跳蚤就痒, |
Soongl buxqyas qyus mbaanx xih luanh. | 寨上有个坏人就乱。 |
Waanl miz gvas noh, | 香不过肉, |
Soh miz gvas xizlaanl. | 直不过小孩。 |
Xeenz xih haaul, | 白不过金银, |
Dal xih foonx. | 黑不过眼珠。 |
Ndagt qyuangx laaux duc rox lail, | 大石亦有被浪冲走时, |
Max sis daiz duc rox byaad. | 马有四蹄亦有失。 |
Nganz ndil hab miz dangz diec, | 好银咬不进, |
Haangl ndil fag miz mbaans. | 好钢砍不缺。 |
Xaanghfaz aul dinc, | 短铁匠, |
Xaanghfaix aul raiz. | 长木匠。 |
Lox xizlaanl lox ngaaih, | 诓娃娃易, |
Lox yahmaais lox hoc. | 劝寡妇难。 |
Duezlaez beeul xih logtfead duez deel, | 谁错指责谁, |
Miz haec baiz faixfaad jic duez gais. | 是非要分明。 |
Rog lixbenl, | 鸟有羽毛, |
Wenz lixxoh. | 人有姓名。 |
Duezfaangz laaul buxqyas, | 鬼怕胆大人, |
Buxhas laaul bux goux. | 恶人怕讲理。 |
Haux lungc ndoonx dungx wenz. | 只有饭菜才知道人肚量。 |
Naanh lumc baul lailroongz. | 苦难像螃蟹被洪水冲逃一样。 |
Faangz doc miz laaul, | 鬼害人不死, |
Wenz haais xih daail. | 人害人则亡。 |
Faix laaul duadt nangl, | 树怕剥皮, |
Wenz laaul haanx sinh. | 人怕伤心。 |
Qyus jiezlaez yeeh genl, | 人在哪里都要吃, |
Mbenl jizlaez yeeh roongh. | 天在何处也会亮。 |
Dah lix ramx byal lungc songz, | 河中有水鱼才宿, |
Ndongl lix faix rog lungc duh. | 山中有树鸟才栖。 |
Oons guggungs oons xeengx, | 越踡缩越冷, |
Oons leengx agt oons rauc. | 越厰胸越暖。 |
Raabt nagt ruizlag. | 担子越重,脚印越深。 |
Rog aul benl gueh yiangh, | 鸟美靠羽毛, |
Wenz aul danc gueh yiangh. | 人美靠衣装。 |
Mauxbol haz las, | 山要崩, |
Xah jodt miz ndaix. | 绳难绑。 |
Gah lix gamz byagt xos joil, | 只见箩筐多装菜, |
Miz lix gamz ramx xos mbux. | 不见葫芦多装水。 |
Myaaus rox saaml ngonz ndaadt, | 猫知三天暖, |
Bidt rox saaml ngonz xeengx. | 鸭晓三日寒。 |
Byal miz liez wangz, | 鱼不离塘, |
Nangl miz liez noh. | 肉不离皮。 |
Byal miz liez ramx, | 鱼不离水, |
Faix miz liez rah. | 树不离根。 |
Legnyeez miz laaul nidt, | 小孩不怕冷, |
Duezbidt miz laaul wenl. | 鸭子不怕雨。 |
Ndianlngonz lumc ramx lail, | 岁月如流水, |
Rox bail miz rox daaus. | 一去不回头。 |
Dinl raiz jiclaail, | 脚有多长, |
Haaiz raiz jicsaauh. | 鞋有多长。 |
Jeeuldugt haamc jeeuldugt miz bail, | 编织竹器循规律, |
Jeeulmail haamc jeeulmail miz gvas. | 纺纱织布依经纬。 |
Suacludt bans dangc bail, | 纺线车顺转, |
Legraiz bans dangc daaus. | 纱线筒倒转。 |
Xaaux joongs xih lix wal, | 编饭箩要有盖, |
Xaaux dal xih lix nguih. | 造眼要有眼珠。 |
Wenz byaaic bail jail, | 人往高处走, |
Ramx lail bail dams. | 水往低处流。 |
Dungx ies gvas soongl baanz saaml baanz doc ndaix, | 饥饿能行两三里, |
Beah roix os dul raanz miz ndaix. | 衣不蔽体步难行。 |
Gugt laaux yeeh rox ngvaaih raucninz. | 老虎也有打盹时。 |
Buxgvaail dais ronl max, | 明人跟马走, |
Bux qvax dais ronl wenz. | 笨人随人行。 |
Leeh bail leeh mal leeh ndaix dal deengl mbas. | 选来选去选着树疙瘩。 |
Was miz banz duaz, | 裤子不成裤档, |
Ndaix bux qyasfaz. | 得个丑婆娘。 |
Dah lix byal daail haec bux lix meangx. | 河有鱼,死给有网人。 |
Mbenl lix rog daail haec bux lix xungs. | 天上有飞鸟,死给扛枪人。 |
Nangl duezwaaiz niabt, | 水牛皮都一样韧, |
Xel duezwenz ndiabt miz lumc. | 世上人心各不同。 |
Luzlaangx gvas bil, | 庸庸碌碌过一年, |
Luzlizgvas xeeuh. | 糊里糊涂度一生。 |
Rungs gueh ganl, | 闲时织头帕, |
Hanl guez maauh. | 急时做帽子。 |
Xiangznaxxiangzsanh mbungl, | 尊重舅是七分, |
Xiangz lungz xiangz sauh saangh. | 尊重叔伯要十分。 |
Bux gueh daaul genl langl, | 做的后头吃, |
Bux dalqyangl genl goons. | 不做倒先吃。 |
Gogt faixfaaiz miz ndiangs, | 当事者都不慌, |
Byaail faixngox gah ndiangs. | 旁观者却惊慌。 |
Roix gah weangl, | 烂了自己补, |
Moongl gah sag. | 脏了自己洗。 |
Aul gueh hanl banz rungs, | 该抓紧时反松懈, |
Aul gueh dungs banz eex. | 想做豆豉却成屎。 |
Dangs buxndil laaul lox, | 托富人怕受骗, |
Dangs buxhoc laaul lumz. | 托穷人怕遗忘。 |
Hoc xih qvax, | 贫困则愚昧, |
Jax xih ngaul. | 孤寡就瘦弱。 |
Buxlaez jeed sal haaul, | 白纸谁人舍不得, |
Buxlaez laaul gah baex. | 媳妇哪个又怕娶。 |
Xihyah bas laail, | 人言最可畏, |
Buxsaail daail jauc weas. | 凡事要小心。 |
Riangl waaiz diz duez waaiz miz jeedt. | 牛尾巴打牛身不痛。 |
Xibngih joongs beahmbail, | 十二件单衣, |
Miz xaiz joongs beahdungh. | 不及一件棉衣。 |
Ramx ndaadt raadt genz dinl lungc rox. | 开水烫脚背,谁都知道疼。 |
Ngeaz hab wenz lix iel, | 蛇咬人有药治, |
Wenz hab wenz miz iel. | 人害人无药医。 |
Seeuc sanhlaez yeeh haux ndael eeux, | 再少也是仓中谷, |
Leeux sanhlaez yeeh byagt ndael sianl. | 再缺也是园中菜。 |
Xiangx mul hab gal, | 养猪猪咬脚, |
Xiangx mal hab heengh. | 养狗狗咬腿。 |
Fih hauc ndongl,ranl ruiz gugt. | 未进森林,先见虎迹。 |
Bux xudt fiz miz hamz, | 不恨点火人, |
Hamz gaais bux guehgvuil. | 只恨扇风鬼。 |
Banzhoc myaec gueh rag, | 贫穷莫作偷盗贼, |
Dungxies myaec genl bag. | 饿别拿萝卜充饥。 |
Buxnis bas miz nis, | 人小智不小, |
Lix xibngih gaais josis. | 言才又灵巧。 |
Buxgvaail rox mboongl gax miz nauz, | 聪明不露行情, |
Buxqvax rox dieh fenz miz lenh. | 愚人不说底细。 |
Waaic dah lumx hos, | 踩水过河只淹脚, |
Sadt goslumx jauc. | 跌倒石蹬淹金身。 |
Qyus ndil miz lumc ndil, | 本来无事, |
Gah ral ruiz xos jauc. | 自找麻烦。 |
Goih max laaul daail, | 骑马怕马死, |
Danc haaiz laaul roix. | 穿鞋怕鞋烂。 |
Wenz laaul lox, | 人怕受欺骗, |
Damz laaul roh. | 池塘怕漏水。 |
Gueh buxqvax miz daail, | 做人心诚人不欺, |
Gueh buxgvaail nyasrauh. | 自作聪明害自身。 |
Gvaail laail rox bungxbingx, | 聪明过度反招损, |
Linc laail rox deeus raangs. | 过度聪明害自己。 |
Ranl fiz xih ngoh, | 有火就去烤, |
Ranl noh xih daez. | 见肉就守吃。 |
Runglhaux xac buxhees, | 煮饭等客人, |
Ndeesxih xac buxgax. | 摆摊等商贩。 |
Leeul yinxloh, | 火把能照亮, |
Boh yinx ronl. | 父辈能引路。 |
Eex wenz laail, | 众人屙屎, |
Daail bux doh. | 一人受罪。 |
Songs weal bail ramx. | 放团鱼下水,一去不复返。 |
Xies waaizdag xih boiz waaizmeeh, | 借得公牛还母牛, |
Xies waaizmeeh xih boiz waaizfaanz. | 借得母牛还孕牛。 |
Buxhoc gaangc haaus miz hooml, | 人穷说话起不了作用, |
Eex mal byooml miz banz benh. | 好比瘦狗屎不能作肥料。 |
Gugt xies mul, | 老虎借猪, |
Miz rox daaus. | 从不归还。 |
Xax gaadt miz laul daaml gaus, | 快刀削不了刀把, |
Waaic dah ximl bux goons. | 过河得看先过的人。 |
Fenz myaec daaml riangz leeul, | 柴火不要芦苇同时烧, |
Baus myaec reeul riangz baex.。 | 公公不要和儿媳开玩笑 |
Banz qyanl riangz xoonghbas, | 多嘴多舌逗人恨, |
Ndaix qyas riangz baizdinl. | 动手动脚结怨恨。 |
Ndaix xih nis, | 得就小, |
Bisxih laaux. | 失就大。 |
Rog miz duh jis byaail, | 鸟不栖树梢, |
Gugt miz daail jaanglbiangh. | 虎不落平地。 |
Ronl qyus xoonghbas, | 路从口中来, |
Mas qyus byaail gol. | 果从树中出。 |