搜索
  登录

则嘎老
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-12-01文章字数:字

则嘎老 [1]

Zieb Ghak Laol

Ndux draos khab byul draos,

天形成时,

Dib draos draos dox qeut,

大地已有了山川,

Jix guk ndliex dib dwd nwb jik,

世上的人呀,

Zieb Ghak Laol Mangs draos jik,

则嘎老已生息在,

Draos draot Diex Faod Taik jik,

在那甸方台,

Ghab nies Ndrangl Lik Mol.

利莫大平原上。

Diex Faod Taik Ndrangl Lik Mol jik,

甸方台利莫大平原,

Nik hik guk niob qeut dyus yas?

人们都说在哪里?

Nik jik shid mangs hik guk niob,

人们都传说呀,

Dlix Vangx Dlix Ndlod ghab ndus aob.

在那浑水河岸边。

Ndliex dib dwd nwb jik,

世上的人呀,

Dub lit muf bud ndliex dib.

都里目 [2] 已布满人间。

Jix guk dub lit muf jik at nbox,

都里目已集群居住,

Jix guk ndliex dib dwd nwb hik jik,

世人都在传说,

Hik jik Zieb Ghak Laol jik,

则嘎老是,

Guk ghad nies dub baob said.

世间最有智慧的人。

Jix guk Zieb Ghak Laol jik,

让人尊敬的则嘎老,

Nik hik ndliex dib dub deuf nzit.

他的美名扬四方。

Jix guk Zieb Ghak Laol jik,

则嘎老呀,

Mangs nik baob kaot kaod jik.

机智又聪明。

Nik hik jik Zieb Ghak Laol jik dub zeux,

则嘎老是智者,

Dub zeux jik dub at shit?

智者会做什么?

Zieb Ghak Laol lab jik mangs khab,

则嘎老会教,

Ndliex dib Dub Lit Muf gos at ghaob.

教世人学耕种。

Deuf ndux chieb chieb dab zieb zieb,

春天来到风习习,

Max hnub Zieb Ghak Laol jik,

一天则嘎老,

Mas nghaf niux dyul jik,

吆喝着水牛,

Dlat ghab ndrangl nghwl taod liex,

下到平坝去开田,

Mangs taod vef liex jik,

开垦的田块,

Shit zib draot ndus aob.

整整齐齐列河边。

Mangs taod vef liex vef dlad ndid,

开垦长长的田块,

Mangs taod draot ndraif ndrangl.

平平整整布坝上。

Zieb Ghak Laol taod raot liex jik,

则嘎老开垦出田块,

Hxek lab dik yaot lib ghat laol jik,

带领老少人群,

Mangs hxat nik gyux aob,

修成那水渠,

Zhot jik aob mib sieb lol yus liex,

引碧波清水灌良田,

Mangs zhos zhot aob ghat nangs jik,

放那哗哗的流水,

Zhot maol jik yus liex nkhab.

把那旱地也浇灌。

Mangs changd ndux jik changd raot,

天晴明朗朗,

Changd ndux raot jik raot at shit?

天晴好做什么事?

Changd ndux jik raot nghaf Niux dyul,

天晴好吆喝水牛,

Nghaf Niux dyul maol haok chaod jik.

吆喝水牛去饮水。

Zieb Ghak Laol mangs hxek lad dik yaok,

则嘎老带领年轻人,

Mangs nghaf niux ghat dyul jik,

吆喝成群的水牛,

Dlat dlix vangx dlix ndlod ghab ndus aob,

到浑水河岸边,

Haok chaod dlat ghab niex dlix hmaob shib.

去饮滚滚的河水。

Ghat box niux ghat dyul yas,

成群的水牛呀,

Mangs haok dlix vangx dlix ndlod jik,

喝那浑水河的水,

Ghab niex dlix hmaob shib jik dut dlad.

滚滚河水断了流。

Zieb Ghak Laol nghaf niux aob dyul jik,

则嘎老赶那水牛,

Dlat ghab ndrangl maol hxaid liex gyus,

到平坝去耙田,

Niux dyul mangs hxaid liex gyuf jik,

水牛耙那水田地,

Diex bik dwl syuk nik ghad shit?

平平整整像什么?

Mangs diex bik dwl jik,

平平整整像,

Syuk nik ghangb vangb cud yas.

像那簸箕底。

Zieb Ghak Laol jik,

则嘎老呀,

Nghaf niux vangx hxaid liex nkhab yas,

还吆喝黄牛耙旱地,

Mangs hxaid liex nkhab jik,

耙得那旱地,

Hxaid jik nzwd bit dab jik.

泥土翻新平整整。

Changd ndux changd ndraos ndril,

晴天晴朗朗,

Zieb Ghak Laol hxek lib ghat laol,

则嘎老带领男子们,

Zieb Ghak Laol mangs nghaf jik,

则嘎老吆喝着,

Nghaf jik niux ncid gos dif aob.

吆喝骆驼渡过河。

Zieb Ghak Laol mangs nghaf jik,

则嘎老赶起,

Niux ncid zhaid zhangd ghaob,

赶起骆驼运粮种,

Niux ncid shit jox dib yas,

骆驼不耕地,

Niux ncad ndros zhaid ghaob jik.

牦毛也驮粮。

Zieb Ghak Laol jik mangs jos,

则嘎老还种植,

Jos ndlix rib draot liex nkhab yas.

种植高粱在旱地。

Zieb Ghak Laol mangs jos,

则嘎老会育秧,

Ndlix ndlaof draot liex gyut jik.

把稻种撒在水田里。

Zieb Ghak Laol jik mangs traot,

则嘎老会播种,

Traot shaob traot mos draot jik,

把小麦大麦播在,

Draot jik ndliex laot yas.

播在坡地上。

Deuf ndux jik changd raot,

晴天明朗朗,

Zieb Ghak Laol jik,

则嘎老呀,

Ghaob dax ghaob nzab dib yas,

种的庄稼满地绿,

Nzab nil mib sieb syuk ghad shit jik?

绿油油的庄稼像什么?

Nzab nil mib sieb jik mangs syuk,

绿油油的庄稼呀,

Syuk nil ghab veb ghad ncad yas.

像那青石上的青苔。

Changd ndux changd ndraos ndril,

晴天晴朗朗,

Ghaob hlob lit ghaob raot,

庄稼长得好,

Zieb Ghak Laol ndliex rib jik,

则嘎老的小米,

Mangs zeux hlob jik zix dyus jik?

长有多高呀?

Zieb Ghak Laol ndliex rib jik,

则嘎老的小米,

Mangs jik zix dlad shit yas.

长齐腰高了。

Ndlix ndlaof zeux jox ghak nzhak jik,

稻谷高粱,

Mangs hlob nik zix dyus jik?

长有多高呀?

Ndlix ndlaof zeux jox ghak nzhak jik,

稻谷高粱,

Zix hlat shiet zix ghab zhok.

长齐胳肢窝了。

Changd ndux jik changd raot,

晴天明朗朗,

Zieb Ghak Laol ghaob shied jik,

则嘎老的庄稼熟了,

Ghaob shied jik dlat dox,

高粱熟透满遍坡,

Laot shied jik dlat zyux.

稻谷成熟满坝子。

Zieb Ghak Laol jik,

则嘎老呀,

Dreuf jik shaot ghaob shaot laot,

收割庄稼忙碌碌,

Shaot ghaob shaot laot bud bwk jik.

收得粮食堆满仓。

Jix guk Zieb Ghak Laol jik,

则嘎老呀,

Mangs nik dliex dib ghab nies dub zeux,

他是世上的智者,

Dub zeux jik mangs nik zeux at shit jik?

智者会做什么呀?

Zieb Ghak Laol lab jik Mangs khab,

则嘎老会教人们,

Mangs mab bit caod ghaob ghak nzhak lo1 traot jeud,

用高粱稗子来烤酒,

Traot lab jeud mib sieb lol jik,

烤出清香的美酒,

Lol draot lib ghat laol mis haok jik.

拿给长老们解渴。

Jix guk Zieb Ghak Laol jik,

则嘎老呀,

Mangs nik ndliex dib ghab nies dub zeux,

他是世上的智者,

Dub zeux jik mangs nik zeux at shit jik?

智者会做什么呀?

Zieb Ghak Laol mangs ndlws jyux bwt rib shit nib vangx yas,

则嘎老拄着黄拐杖,

Mangs njit draot lab nis draob sieb jik,

爬到高高的山上去,

Zieb Ghak Laol mangs njeuk jik,

则嘎老去采摘,

Njeuk mob ghak zal dut bit zot jik,

采摘百味草药,

Zieb Ghak Laol mangs keuk mob ghak zal,

则嘎老拿那草药,

Mangs keuk jox lol traob jik,

拿回家来煎熬,

Mab draot dub mob dub nzangx haok,

煎熬草药病人喝,

Dub mob dub nzangx cat lwx raot jik.

医治病人解除病。

Zieb Ghak Laol mangs keuk jik,

则嘎老还会拿,

Keuk mob ghak zal dof draot jik,

拿那百味草药先尝试,

Dub mob dub nzangx cat lwx zaod.

世间的病者人人夸。

Ndliex dib dwd nwb dub lit mut jik,

世间的都里目呀,

Dub lit mut jik mans baob yas,

都里目还知道,

Jix guk dub lit maf njot jik,

都里目还记得,

Zieb Ghak Laol mangs zeux jik,

则嘎老还会分,

Mangs jox jax dib gaol zhangd raob ghat zal ndros draot mob,

把百味草药分归类,

Jix guk jangb ghat got traot vais nib treud.

草药治病从此兴。

Mangs zos nangb jox dik nwl hlit,

每逢蛇月和马月,

Zieb Ghak Laol ghaob nzab mib sieb,

则嘎老的禾苗绿茵茵,

Zab mib sieb jik niob liex dib yas,

绿茵茵遍布田地里,

Zieb Ghak Laol ghaob nzab mib sieb,

则嘎老的庄稼青翠翠,

Nzab mib sieb niob laot qeut jik.

青翠的庄稼覆盖岭呀。

Ndud daox ndux tes mes,

天狠天也弱,

Zieb Ghak Laol jik ghaob nzab mib sieb jik,

则嘎老青翠碧绿庄稼,

Zeux lol jab nil ghad shit mas yas?

会招惹谁的眼呀?

Zieb Ghak Laol jik ghaob nzab mib sieb jik,

则嘎老青翠碧绿庄稼,

Zeux lol jab Shad Ndraos Job Dik Vaos ghab mas jik,

会招惹沙蹈爵氐敖的眼,

Shad Ndraos Job Dik Vaos jik,

沙蹈爵氐敖,

Mangs sheud nik sieb dlub yas.

见了起黑心。

Shad Ndraos Job Dik Vaos jik,

沙蹈爵氐敖,

Mangs bof Zieb Ghak Laol ghaob nzab mib sieb jik,

看见则嘎老青翠的庄稼,

Lab geuk Zieb Ghak Laol cangt gos gos jik.

要啃则嘎老的骨头呀。

Vaos lol Vaos dib lak Vaos lol,

敖从敖地调兵来,

Shad dax Shab dib lak Shab dax,

沙从沙地遣将到,

Shad Ndraos Job Dik Vaos jik,

沙蹈爵氐敖呀,

Mangs lol Cais Sied Mit Fub dib,

来自蔡塞眯弗氐,

Lab nghaf Zieb Ghak Laol bwd lit maol,

来驱赶则嘎老离家园,

Zieb Ghak Laol jik mas feb yas,

则嘎老丢下呀,

Mangs feb ghaob nzab mib sieb draot liex dib,

丢下碧绿的禾苗在地里,

Mangs fed ghaob feb laot draot nif bet jik.

丢下青翠的庄稼在坡地。

Zieb Ghak Laol jik mangs fed,

则嘎老忍痛割舍呀,

Mangs fed Diex Faod Taik ghab nies raot dib quet,

离开甸方台美好的家园,

Zieb Ghak Laol mangs gheuk dub yib dub gid bwd lit maol,

则嘎老率领子孙迁徙到,

Ndus Naf Yik Mol ghad ndus fangd,

来到笃纳伊莫 [3] 宽阔地,

Ndus Naf Yik Mol jik,

笃纳伊莫宽阔地,

Mang yad hlat dif hlat sod,

要用绳索横渡河,

Ndus Naf Yik Mol dif hlat njaot.

要用篾索才溜过。

Ndus Naf Yik Mol ghab ndus fangd jik,

笃纳伊莫河岸宽,

Mang yad gyuk ngox nzaix yas,

要划木筏才渡过,

Naf Yik Mol gyuk ngox lut jik.

要乘木船才通行。

Ngox nzaix ndangb kib yieb,

木筏浮水面,

Jik guk ngox lut dos kit yos jik.

木船水上漂。

Ngox nzaix ngox gyuk qangd,

木筏划得快,

Ngox lut ngox gyuk dyul,

木船缓慢行,

Mangs gyuk Zieb Ghak Laol dub yib dub hlad yix gik nbwl dif lit maol,

载乘则嘎老的子孙渡过去,

Mangs dif shit jox dlat,

渡河就到达,

Mangs dlat ndux nzhit sangb jat changd yas.

来到了南方的笃直氐 [4]


[1] 演唱歌师:杨芝;采录者:王明基、杨荣新;翻译者:韩绍刚、李璧生、甑经、王庭芳。则嘎老为苗语译音,人名,苗族农耕和医药的始祖,时代晚于主世老和格蚩爷老。

[2] 都里目:苗语译音,古代住在北方利莫平原苗族先民的自称。

[3] 笃纳伊莫:苗语译音,地名,有时指河名。这里指川南一带的古地名。

[4] 笃直氐:苗语译音,地名。指川南一带。

苗族古歌:苗汉对照