起源 [1]
Sub Byul
Lad xaot lit nad lad zeux lol baob, | 远古的事现在还知道, | |
Mangs baob guk lad dib ghat shit shit nies byul, | 大地刚形成的时候, | |
Lad dib lit byul lad mas byul, | 地就有了边缘, | |
Byul draot lad dib ghos lof had. | 地是圆圆的大地, | |
Nad lad dib ghos lof max jik ib lub lad nief draob. | 圆圆的大地有高山。 | |
Jik taot guk lad ndux mib sieb khad nies byul, | 天刚刚形成的时候, | |
Byul lad aob mib sieb ndlyul draik tak, | 江河悠悠流淌向前去, | |
Mangd baob guk lad dlix mib sieb ndlyul yub ywl leuf dyus? | 它悠悠流淌去何处? | |
Jik guk lad aob mib sieb ndlyul yus jik Nzhil Mik Lik Ndrangl Lik Mos yas. | 江河悠悠流淌去浇灌直米利利莫 [2] 平原呀。 | |
Nik hik jik Nzhil Mik Lik Ndrangl Lik Mos niob qeut dyus jik? | 传言的直米利利莫大平原在哪里? | |
Nzhil Mik Lik Ndrangl Lik Mos jik, | 直米利利莫大平原, | |
Mangs niob jik Ndlos Hlangb Dleud Dib draot dlaob gub yas. | 在世间的四方中心地呀。 | |
Nzhil Mik Lik Ndrangl Lik Mos dib jik guk dib ghwl lit ndrangl diex. | 直米利利莫平原地平气候暖。 | |
Lad xaot lit nad lad zeux lol baob, | 过去的事如今还知道, | |
Mangs baob Gid Zib Yeul Laol, | 知道格资爷老 [3] , | |
Ndros Yeul Jox Bik Khaod jik, | 和爷觉毕考 [4] , | |
Hxet lab Hmaob Mik Nzhil niob jik, | 带领卯米直居住在, | |
Mas niob dib sieb dlaok nbut hlob, | 住在高寒的积雪地, | |
Jil bib Hmaob Mik Nzhil niob shit daol, | 严寒的高山难住呀, | |
Niob draot lad dib tit xeud hnangd guk bit deut naos. | 那里只披兽皮来御寒。 | |
Lad xaot lit nad lad zeux lol baob, | 过去的事如今还知道, | |
Dub dlangb dub sid xaot zut dros, | 这一年起兵祸, | |
Dub dlangb dub sid bud ndliex dib, | 天兵神将满世间, | |
Gid Zib Yeul Laol ndros Yeul Jox Bik Khaod jik, | 格资爷老和爷觉毕考, | |
Mangs zaol shit daol yas. | 实在难忍耐。 | |
Draik baob xaot nad jik, | 还知那一年, | |
Zhid niex gik zhid xaot, | 天灾又不断, | |
Zhid niex gik zhid xaot jik, | 天灾荒年日子难, | |
Jos cud cud shit shied, | 种起小米没收成, | |
Jos bit caod tlil ad ndlaL, | 栽下毛稗变秕壳。 | |
Zhid niexzhid xaot shit max naox, | 天灾荒年没粮吃, | |
Zhid niexzhid xaot shit max Hnangd, | 天灾荒年无衣穿。 | |
NdIiex dib dwd nwb sheud bal dros, | 世间战火烽烟起, | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod zaol shit daol, | 格资爷老爷觉毕考难忍, | |
Gid Zib Yeul Laol Ndros Yeul Jox Bik Khaod jik, | 格资爷老和爷觉毕考, | |
Hxek las dik yaok shik buk bwd, | 只好率领儿孙往外逃, | |
Bwd lik daol daol bwd leuf dyuf? | 往外逃往哪里去? | |
Bwd maol dlat jik, | 往外逃往呀, | |
Sangd hnub dax ghad nies dlix. | 要逃到东方大江边。 | |
Mangs ntried daot lad dib dib ghwl niob gid dlib, | 可惜那地方路程远, | |
Jil maot lad ndus lit lad maol lit xangt xaot, | 沿着河走要七载, | |
Ndox lad nzhik lit draob jil lad maol lit xangt hlit, | 顺着山行要七月, | |
Mangd njaol tad ndus lit dlix nchait aob laox, | 沿着河走怕水阻, | |
Ndox guk lad draob lit sieb jik nchait guk lad ndrel gid, | 顺着山行怕峰拦。 | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod jik, | 格资爷老爷觉毕考, | |
Hxek lab dik yaot jik mangs maol zos, | 带领儿孙逃离到, | |
Mangs maol zos shit niob dlix. | 去到江边住下来。 | |
Sangd hnub dax ghad nies dlix, | 东方大江边, | |
Qeut diex quet fangd yas, | 宽广又无边, | |
Nik hik guk ghad shit dib? | 那叫什么地方? | |
Nik hik guk jik, | 人们都说呀, | |
Nzhil Mik Lik Ndrangl Lik Mos yas. | 是直米利利莫平原。 | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod, | 格资爷老爷觉毕考, | |
Maol jik nik shib nies maol zos jik, | 刚刚到那里, | |
Shit max nik ghad shit lol Dub Lit Muf naox, | 没啥给都里目 [5] 吃, | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod, | 格资爷老爷觉毕考, | |
Hxek lab dik yaot jik mangs maol, | 领着儿孙们四处寻, | |
Hxek lab dik yaot jik shit nies dlit, | 领着儿孙们四处摘, | |
Mangs dlit zid shit dlob jik, | 去摘那竹米果, | |
Leuf bif draob ndros lol naox. | 去上山摘来充饥。 | |
Gid Zib Yeul Laol jik, | 格资爷老, | |
Yeul Jox Bik Khaod naox shit daol. | 和爷觉毕考吃不饱。 | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod, | 格资爷老爷觉毕考, | |
Mas hxet bib lib ghak laol ndraos, | 带领众人去采摘, | |
Ndraos raob ghab jaob leuf ndruf dlix, | 到江边采摘画眉菜, | |
Ndruf dlix jik mangs zeuf, | 河边生长有, | |
Zeuf jik zit shit ndlis, | 长有红刺果, | |
Zeuf jik nik zit shit ndlis jik, | 生长的红刺果, | |
Zeuf jik nik shiedgik ndal. | 熟得红彤彤。 | |
Ndlix aob shied vangx gib rieb, | 稻谷黄澄澄, | |
Dlix aob zeux jos ghak nzhak jik, | 稻谷和高粱, | |
Shied lik shied gik zhal, | 长得红艳艳, | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod, | 格资爷老爷觉毕考, | |
Shit daot ghad shit lol dik nzit, | 不知取啥名, | |
Mangs hxut zid shit ndlis jik, | 就把红刺果, | |
Hxut at zid ndus dlix. | 叫做“紫杜梨”。 | |
Hxut ndlix aob ndlix ndlaosjik hxut nik at ndlix, | 把糯稻米称为“莉”。 | |
Hxut zeut job ghak nzhak hxut at ghad nzhak jik. | 把红高粱称作“阿揸”。 | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod jik, | 从此格资爷老爷觉毕考, | |
Mas max nik ghab ndrangl dib ghab ndrangl liex jik. | 有了宽广的米粮坝。 | |
Gid Zib Yeul Laol Yeul Jox Bik Khaod jik, | 格资爷老爷觉毕考, | |
Dub yif dub gyud jik, | 儿子儿孙呀, | |
Mangs niob Nzhil Mik Lik Ndrangl Lik Mos dul dul zaol yas. | 生活在宽广的直米利利莫大平原上。 |
[1] 原歌名为《格资爷老往东迁》,演唱歌师:杨雅各;采录者:陆兴风、王建国;翻译者:陆兴风、王建国。
[2] 直米利利莫:苗语Nzhil Mik Lik Ndrangl Lik Mos译音,直米利是苗族先民居住的大地名名称,利莫是位于直米利上的平原名称。
[3] 格资爷老:苗语Gid Zid Yeul Laol译音,人名。在滇东北苗族古歌里面,格资爷老是第一个带领苗族先民迁徙寻找居住地的人物,他的主要功劳是带领苗族先民从自格鸟地迁徙到“东方大河边”,发现了可食用的稻谷、高粱等植物,阿髦部落开始有稳定的居住地,并逐渐强大起来。和他同一时期的另外一人物是爷觉毕考。其中格资爷老的儿子后来成了整个阿髦部落的首领,即格蚩爷老,或称格米爷老。
[4] 爷觉毕考:苗语Yeul Jox Bik Khaod译音,人名,和格资爷老是同一时期的人物。
[5] 都里目:苗语Dub Lit Muf译音,意为“尚未开化的人群”。