测天量地 [1]
Nzhal Ndux Nzhal Dib
Traot ndux gid zheb jax bib lob, | 九重天形成的时候, |
Traot ngaox hmaob ngaox khat lab gid lol niob. | 有个姑娘就住在大地上。 |
Shied dib gid zheb jax lit vaol, | 九重地形成的时候, |
Traot ngaox hmaob ngaox ldaat lal lab gid zaol. | 有个姑娘就生活在这里。 |
Ngaox hmaob ngaox khat ghak ngaox jal, | 这姑娘多么圣洁, |
Ngaox hmaob ngaox khat ghak ngaox hxud, | 这姑娘多么清秀, |
Ngaox hmaob ngaox khat shit yus dub, | 姑娘到了生儿育女时, |
Ngaox hmaob ngaox khat shit yus zhangd jik. | 应该孕育孩子传后代。 |
Ngaox hmaob ngaox khat yus daot ab lwx dab gyud dix, | 贤淑的姑娘生了对男孩, |
Ghad hlob shit daot gid nis dik nzit jik, | 长子不好取啥名, |
Jik zhot gos ghab hlob nzit, | 只好称长子, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob. | 高图查地奥 [2] 。 |
Ghad dix shit daot gid nis dik nzit jik, | 次子不好取名字, |
Ghad dix nzit Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob. | 便叫连地勿在少 [3] 。 |
Ndliex Dib Nggus Nzail Shaob hnangd eud zaix yas, | 连地勿在少穿花衣呀, |
Jik guk eud zaix ndlaos at lub, | 花花衣裳花纹显, |
Ghaof ndux Nzhal Dib Aob jik lit mub hnangd, | 高图查地奥随身穿, |
Hnangd zeix zaol jik zeix zaok dut, | 随身穿上彩色衣服, |
Ghangb dies ndlaos zib dlaod jik. | 底边彩衣多花纹。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob nis ab jwl dab, | 高图查地奥两兄弟, |
Gyud dix ghat dil zeux ghad dil ngiek, | 两兄弟心灵手又巧, |
Dil zeux dil ngiek dil at shit? | 心灵手巧做什么? |
Dil zeux dil ngiek dil saot ndeud yas, | 心灵手巧会写书, |
Saot daot nis dlaf ndeud dik max riex ghab lux ndlaos, | 写的字一行又一行, |
Nas saot ndliex ndeud ndlaos at lub yas, | 行行字迹多清楚呀, |
Saot ghaof ndeud rux gid riex ndlaos at dlaod. | 书底层层花纹现。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Jil dil zeux dil dlod ndeud yas, | 心灵手巧能印书, |
Dlod daot nis dlaf ndeud gid rux riex ghad lux ndlaos, | 印得的书本行行字, |
Drik maol ndif dib ndux leuf dox xyul dox dad, | 背起书本跋山涉水, |
Dol daot Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob sheud ghad bwl, | 连地勿在少去邀约, |
Ndros Ghaof ndux Nzhal Dib Aob jil mas nghwl, | 邀约高图查地奥一起, |
Nghwl nzhal ndux nzhal dib zos jik, | 去到远方测天又量地, |
Mas zos Gib Zyub jax lub xeud, | 去到格资九个湖, |
Gib Zyub jax lub xeud ghad ndus fangd yas. | 那格资九个湖宽阔呀。 |
Nil hik Gib Zyub jax Iub xeud niob qeut dyus? | 传说格资九湖在哪里? |
Gib Zyub jax lub xeud, | 那相连的格资九个湖, |
Mas dot tros dros syuk hnub dax jik, | 平静明亮如旭日初照, |
Mas dot tros dros syuk hnub nzwd jik, | 平静明亮似夕阳艳天下, |
Mas at naos yangt ghak gheus qeut bas ghet jik., | 那是鸿雁孵蛋的处所, |
Mas at,naos yangt:ghak gheus mis qeut shaot dub ya. | 那是鸿雁育儿的地方。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob sheud bwl leuf,Ndros | 连地勿在少去邀约, |
Ghaof Ndux Nzhat Dib Aob mis nghwl aob nzhal dux, | 与高图查地奥去测天, |
Nzhal ndux nzhal dib zos jik, | 测天又量地, |
Mas zos Ngaox Hnub Ndraos Hlit ghad qeut njaol. | 到了日女月郎 [4] 的道路。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaob Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Mas sib lok lul shit tlad draot, | 给卯史鲁 [5] 传话, |
Draot Hmaob Shit Lul ghab ghwb dib, | 传到卯史鲁的故乡, |
Mas gos Hmaob Shit Lul ghwb dib dax zhub laos jik, | 让卯史鲁家乡人来筑城, |
Zhub daot Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob laos veb ncib, | 筑起连地勿在少的毛石城, |
Zhub daot Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob jik hmaob laos veb njaot jik, | 筑起高图查地奥的垒石城, |
Zhub zuk Ngox Hnub Ndraos Hlit ghad qeut njaol. | 垒起日女月郎运行的道路。 |
Hnub dax jik hnub jit jik, | 日出光茫万丈, |
Hnub dax jik mas gub, | 日照光茫四射, |
Gub Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob laos rux rux yas, | 照得连地勿在少毛石城明晃晃, |
Mas gub Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob laos git ndal jik. | 晒得高图查地奥垒石城亮晶晶。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Mas sib lot lut shik tlad draot Hmaob Shit Lub laos ghad ghwb dib gos dax faib dib yas, | 捎信叫卯史鲁城的人来分地, |
Faib Ngaox Hnub Ndraos Hlit shit faib gid yas. | 把日女月郎运行的道路分开。 |
Mas zos rangx job dib lad hlit jik, | 到了龙月转兔月 [6] , |
Ngaox Hnub Ndraos Hlit shik faib gid yas, | 日女月郎分路走呀, |
Ngaox Hnub maol gid dlib jik, | 日女走长路, |
Jik gos Ndraos Hlit maol gid vet jik, | 月郎走近程, |
Mas zos dlid jox dik nbat hlit jik, | 又到狗月转猪月 [7] , |
Ngaox Hnub Ndraos Hlit shit faib gid yas, | 日女月郎又分道, |
Ndraos Hlit maol gid dlib jik, | 月郎走远路, |
Gos Ngaox Hnub maol gid vet, | 日女走近道, |
Ngaox Hnub maol lit bid lob ab nzhal ndux yas, | 日女绕天走两周, |
Ndraos Hlit maol jit bid lob ab jal ndrangl jik. | 月郎绕天转两圈。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Nzhal ndux nzhal dib maol gaox zyus, | 测天量地不停息, |
Nzhal ndux nzhal dib maol njaol cat qeut jik. | 测天量地到天涯海角。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Yus vangx dib ndux nzhal ndux nzhal dib mao1, | 测天量地四处走遍, |
Gaox Ndlos Hlangb Dleud Dib ad ndus vel, | 他们绕中原的边缘, |
Ndlos Hlangb Dleud Dib draos dlaob gub yas, | 中原地方呈四角呀, |
Mas max ab nies dlix mib sieb ndlyul shik shak, | 有清清江河交错流, |
Mas max ghad nies dlix maol shik ndlyul shik zieb yas, | 有大江大河并排淌, |
Ndlyul at lax gik ndlyul ndlot leuf dox daos, | 江河卷起泥沙滚滚流, |
Ndlyul shak Gib Zyub jaxlub xeud ab ndus bangl, | 汇聚到格资九湖地方, |
Ndlyul shak jik Draob Dit Njiod ncwt bik drak jik. | 流到九湖九海边才分散。 |
Ndliex dib dwd nwb ghak nbex dul dul hnod yas, | 世人都听到呀, |
Ghad mas mangs lak bof jik, | 世人都看见呀, |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Mas yus hnub yus niaol gos daot bak, | 测算日时成双对。 |
Zos jik caik xaot zhad bak niex yas, | 一年分成两半计, |
Zos zib xaot dab ghab diel zhad hlit ndid jik, | 算出三年二闰年, |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaol, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Yus hnub yus niaol gik daot ngeuf jik, | 计算月来双数计, |
Mas zos nangb jox dik nwl hlit jik, | 到了蛇月转马月 [8] , |
Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb at rangx ried jik, | 万物复苏雀鸟唤春, |
Mas zos yangx jox dik lieb hlit jik, | 到了羊月转猴月 [9] , |
Naos gaox gyuk ghak shik dib yas. | 布谷鸟叫催耕。 |
Mas zos jik ghaib jox dik dlid hlit jik, | 到了鸡月转狗月 [10] , |
Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb at yis nzol, | 百鸟成双忙垒窝, |
Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb shaot dub hlob yas. | 百鸟成对养雏鸟。 |
Mas zos nbat jox dik nangl hlit jik, | 到了猪月转鼠月 [11] , |
Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb fed rangx ried jik, | 百鸟不唱也不语, |
Jax dib gaof zhangd shik faib ngeuf. | 万物雄雌不分伴 [12] 。 |
Mas zos niux jox dik zhod hlit jik, | 到了牛月转虎月 [13] , |
Dit 1ol dit das nzab, | 霜降绿叶变枯黄, |
Mas das raod ghad zal das bik dal jik, | 树叶枯竭又掉落, |
Mas zos lad jox dik rangx hlit jik, | 到了兔月转龙月, |
Ndliex dib dwd nwb jik dlaok bib dlaok nbut kut nciek liel. | 大地封雪凌冻白晃晃。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Nzhal ndux nzhal dib yus vangx dib ndux, | 测天量地满世间, |
Draik drod lit sib draik drod 1ol zos, | 测完天地转回来, |
Hmaob Shit Lul laos ghab ghwb dib yas. | 回到了故土卯史鲁城。 |
Nil hik Hmaob Shit Lul laos niob qeut dyus? | 传说卯史鲁城在哪里? |
Niob raot ghak ndrangl nggas liex ndrangl cid nis tais gid, | 在水乡米粮坝宽广地。 |
Faod gid jit chieb chieb shub deuf tlut jik, | 路面光滑耀眼人影反照, |
Hmaob Shit Lul laos ndros raot laos, | 卯史鲁城修得好呀, |
Ndliex laos jilt chieb chieb leul hlangb zhux yas, | 内城崭新像玉带, |
Ghaof laos mas jit chieb chieb leul hlangb jit jik. | 外城闪烁如金带。 |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
GhaofNdux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Mas dad ndliex dib dwd nwb vangx dib ndux nzhes dik ndraif jik, | 把世间风云变幻牢牢掌握在手中, |
Mas zhyux vangx dib ndux diex bik dak jik. | 主宰大地使人们无忧虑。 |
NdliexDib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
GhaofNdux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Guk ndliex dib dwd nwb ghad nies dub baob said, | 是世间的大智者, |
Mas yus vangx dib ndux nzhal ndux nzhal dib, | 游遍四方测天量地, |
Yus hnub yus niaos traot dub git jik, | 整理天文地理传后代, |
Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob, | 连地勿在少, |
Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob, | 高图查地奥, |
Mas yus ndliex dib ghaof ndux gik jaix cat jik, | 总结天地知识有条理, |
Mas yus jas jax dib gaof zhangd jiet, | 总结万物常识留世间, |
Draot ndliex dib dwd nwb dub lil mul dub lil mal yaos jik. | 留给世间后人学。 |
[1] 演唱歌师:杨芝、张明;采录者:吴善成、韩庆安;翻译者:吴善成、韩庆安。
[2] 高图查地奥:苗语Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob译音,“高图”意思是“天”,“查地奥”为人名。
[3] 连地勿在少:苗语Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob译音,“连地”意思是“地”,“勿在少”为人名。
[4] 日女月郎:在苗族传统文化的阴阳理念里,太阳为阴性,因而称太阳为“日女”,也叫“太阳姑娘”;月亮为阳性,因而称月亮为“月郎”,也叫“月亮小伙”。
[5] 卯史鲁:苗语Hmaob Shit Lul译音,地名。
[6] 龙月、兔月:苗历的十一月、十二月,即寒冬腊月。
[7] 狗月、猪月:苗历的六月、七月。
[8] 蛇月、马月:苗历的正月、二月。
[9] 羊月、猴月:苗历的三月、四月。
[10] 鸡月、狗月:苗历的五月、六月。
[11] 猪月、鼠月:苗历的七月、八月。
[12] 万物雄雌不分伴:指万物处于休眠时期。
[13] 牛月、虎月:苗历的九月、十月。