搜索
  登录

测天量地
所属图书:《苗族古歌:苗汉对照》 出版日期:2015-12-01文章字数:字

测天量地 [1]

Nzhal Ndux Nzhal Dib

Traot ndux gid zheb jax bib lob,

九重天形成的时候,

Traot ngaox hmaob ngaox khat lab gid lol niob.

有个姑娘就住在大地上。

Shied dib gid zheb jax lit vaol,

九重地形成的时候,

Traot ngaox hmaob ngaox ldaat lal lab gid zaol.

有个姑娘就生活在这里。

Ngaox hmaob ngaox khat ghak ngaox jal,

这姑娘多么圣洁,

Ngaox hmaob ngaox khat ghak ngaox hxud,

这姑娘多么清秀,

Ngaox hmaob ngaox khat shit yus dub,

姑娘到了生儿育女时,

Ngaox hmaob ngaox khat shit yus zhangd jik.

应该孕育孩子传后代。

Ngaox hmaob ngaox khat yus daot ab lwx dab gyud dix,

贤淑的姑娘生了对男孩,

Ghad hlob shit daot gid nis dik nzit jik,

长子不好取啥名,

Jik zhot gos ghab hlob nzit,

只好称长子,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob.

高图查地奥 [2]

Ghad dix shit daot gid nis dik nzit jik,

次子不好取名字,

Ghad dix nzit Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob.

便叫连地勿在少 [3]

Ndliex Dib Nggus Nzail Shaob hnangd eud zaix yas,

连地勿在少穿花衣呀,

Jik guk eud zaix ndlaos at lub,

花花衣裳花纹显,

Ghaof ndux Nzhal Dib Aob jik lit mub hnangd,

高图查地奥随身穿,

Hnangd zeix zaol jik zeix zaok dut,

随身穿上彩色衣服,

Ghangb dies ndlaos zib dlaod jik.

底边彩衣多花纹。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob nis ab jwl dab,

高图查地奥两兄弟,

Gyud dix ghat dil zeux ghad dil ngiek,

两兄弟心灵手又巧,

Dil zeux dil ngiek dil at shit?

心灵手巧做什么?

Dil zeux dil ngiek dil saot ndeud yas,

心灵手巧会写书,

Saot daot nis dlaf ndeud dik max riex ghab lux ndlaos,

写的字一行又一行,

Nas saot ndliex ndeud ndlaos at lub yas,

行行字迹多清楚呀,

Saot ghaof ndeud rux gid riex ndlaos at dlaod.

书底层层花纹现。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Jil dil zeux dil dlod ndeud yas,

心灵手巧能印书,

Dlod daot nis dlaf ndeud gid rux riex ghad lux ndlaos,

印得的书本行行字,

Drik maol ndif dib ndux leuf dox xyul dox dad,

背起书本跋山涉水,

Dol daot Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob sheud ghad bwl,

连地勿在少去邀约,

Ndros Ghaof ndux Nzhal Dib Aob jil mas nghwl,

邀约高图查地奥一起,

Nghwl nzhal ndux nzhal dib zos jik,

去到远方测天又量地,

Mas zos Gib Zyub jax lub xeud,

去到格资九个湖,

Gib Zyub jax lub xeud ghad ndus fangd yas.

那格资九个湖宽阔呀。

Nil hik Gib Zyub jax Iub xeud niob qeut dyus?

传说格资九湖在哪里?

Gib Zyub jax lub xeud,

那相连的格资九个湖,

Mas dot tros dros syuk hnub dax jik,

平静明亮如旭日初照,

Mas dot tros dros syuk hnub nzwd jik,

平静明亮似夕阳艳天下,

Mas at naos yangt ghak gheus qeut bas ghet jik.,

那是鸿雁孵蛋的处所,

Mas at,naos yangt:ghak gheus mis qeut shaot dub ya.

那是鸿雁育儿的地方。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob sheud bwl leuf,Ndros

连地勿在少去邀约,

Ghaof Ndux Nzhat Dib Aob mis nghwl aob nzhal dux,

与高图查地奥去测天,

Nzhal ndux nzhal dib zos jik,

测天又量地,

Mas zos Ngaox Hnub Ndraos Hlit ghad qeut njaol.

到了日女月郎 [4] 的道路。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaob Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Mas sib lok lul shit tlad draot,

给卯史鲁 [5] 传话,

Draot Hmaob Shit Lul ghab ghwb dib,

传到卯史鲁的故乡,

Mas gos Hmaob Shit Lul ghwb dib dax zhub laos jik,

让卯史鲁家乡人来筑城,

Zhub daot Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob laos veb ncib,

筑起连地勿在少的毛石城,

Zhub daot Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob jik hmaob laos veb njaot jik,

筑起高图查地奥的垒石城,

Zhub zuk Ngox Hnub Ndraos Hlit ghad qeut njaol.

垒起日女月郎运行的道路。

Hnub dax jik hnub jit jik,

日出光茫万丈,

Hnub dax jik mas gub,

日照光茫四射,

Gub Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob laos rux rux yas,

照得连地勿在少毛石城明晃晃,

Mas gub Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob laos git ndal jik.

晒得高图查地奥垒石城亮晶晶。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Mas sib lot lut shik tlad draot Hmaob Shit Lub laos ghad ghwb dib gos dax faib dib yas,

捎信叫卯史鲁城的人来分地,

Faib Ngaox Hnub Ndraos Hlit shit faib gid yas.

把日女月郎运行的道路分开。

Mas zos rangx job dib lad hlit jik,

到了龙月转兔月 [6]

Ngaox Hnub Ndraos Hlit shik faib gid yas,

日女月郎分路走呀,

Ngaox Hnub maol gid dlib jik,

日女走长路,

Jik gos Ndraos Hlit maol gid vet jik,

月郎走近程,

Mas zos dlid jox dik nbat hlit jik,

又到狗月转猪月 [7]

Ngaox Hnub Ndraos Hlit shit faib gid yas,

日女月郎又分道,

Ndraos Hlit maol gid dlib jik,

月郎走远路,

Gos Ngaox Hnub maol gid vet,

日女走近道,

Ngaox Hnub maol lit bid lob ab nzhal ndux yas,

日女绕天走两周,

Ndraos Hlit maol jit bid lob ab jal ndrangl jik.

月郎绕天转两圈。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Nzhal ndux nzhal dib maol gaox zyus,

测天量地不停息,

Nzhal ndux nzhal dib maol njaol cat qeut jik.

测天量地到天涯海角。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Yus vangx dib ndux nzhal ndux nzhal dib mao1,

测天量地四处走遍,

Gaox Ndlos Hlangb Dleud Dib ad ndus vel,

他们绕中原的边缘,

Ndlos Hlangb Dleud Dib draos dlaob gub yas,

中原地方呈四角呀,

Mas max ab nies dlix mib sieb ndlyul shik shak,

有清清江河交错流,

Mas max ghad nies dlix maol shik ndlyul shik zieb yas,

有大江大河并排淌,

Ndlyul at lax gik ndlyul ndlot leuf dox daos,

江河卷起泥沙滚滚流,

Ndlyul shak Gib Zyub jaxlub xeud ab ndus bangl,

汇聚到格资九湖地方,

Ndlyul shak jik Draob Dit Njiod ncwt bik drak jik.

流到九湖九海边才分散。

Ndliex dib dwd nwb ghak nbex dul dul hnod yas,

世人都听到呀,

Ghad mas mangs lak bof jik,

世人都看见呀,

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Mas yus hnub yus niaol gos daot bak,

测算日时成双对。

Zos jik caik xaot zhad bak niex yas,

一年分成两半计,

Zos zib xaot dab ghab diel zhad hlit ndid jik,

算出三年二闰年,

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaol,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Yus hnub yus niaol gik daot ngeuf jik,

计算月来双数计,

Mas zos nangb jox dik nwl hlit jik,

到了蛇月转马月 [8]

Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb at rangx ried jik,

万物复苏雀鸟唤春,

Mas zos yangx jox dik lieb hlit jik,

到了羊月转猴月 [9]

Naos gaox gyuk ghak shik dib yas.

布谷鸟叫催耕。

Mas zos jik ghaib jox dik dlid hlit jik,

到了鸡月转狗月 [10]

Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb at yis nzol,

百鸟成双忙垒窝,

Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb shaot dub hlob yas.

百鸟成对养雏鸟。

Mas zos nbat jox dik nangl hlit jik,

到了猪月转鼠月 [11]

Jax dib gaof zhangd naos ndux chieb chieb fed rangx ried jik,

百鸟不唱也不语,

Jax dib gaof zhangd shik faib ngeuf.

万物雄雌不分伴 [12]

Mas zos niux jox dik zhod hlit jik,

到了牛月转虎月 [13]

Dit 1ol dit das nzab,

霜降绿叶变枯黄,

Mas das raod ghad zal das bik dal jik,

树叶枯竭又掉落,

Mas zos lad jox dik rangx hlit jik,

到了兔月转龙月,

Ndliex dib dwd nwb jik dlaok bib dlaok nbut kut nciek liel.

大地封雪凌冻白晃晃。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Nzhal ndux nzhal dib yus vangx dib ndux,

测天量地满世间,

Draik drod lit sib draik drod 1ol zos,

测完天地转回来,

Hmaob Shit Lul laos ghab ghwb dib yas.

回到了故土卯史鲁城。

Nil hik Hmaob Shit Lul laos niob qeut dyus?

传说卯史鲁城在哪里?

Niob raot ghak ndrangl nggas liex ndrangl cid nis tais gid,

在水乡米粮坝宽广地。

Faod gid jit chieb chieb shub deuf tlut jik,

路面光滑耀眼人影反照,

Hmaob Shit Lul laos ndros raot laos,

卯史鲁城修得好呀,

Ndliex laos jilt chieb chieb leul hlangb zhux yas,

内城崭新像玉带,

Ghaof laos mas jit chieb chieb leul hlangb jit jik.

外城闪烁如金带。

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

GhaofNdux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Mas dad ndliex dib dwd nwb vangx dib ndux nzhes dik ndraif jik,

把世间风云变幻牢牢掌握在手中,

Mas zhyux vangx dib ndux diex bik dak jik.

主宰大地使人们无忧虑。

NdliexDib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

GhaofNdux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Guk ndliex dib dwd nwb ghad nies dub baob said,

是世间的大智者,

Mas yus vangx dib ndux nzhal ndux nzhal dib,

游遍四方测天量地,

Yus hnub yus niaos traot dub git jik,

整理天文地理传后代,

Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob,

连地勿在少,

Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob,

高图查地奥,

Mas yus ndliex dib ghaof ndux gik jaix cat jik,

总结天地知识有条理,

Mas yus jas jax dib gaof zhangd jiet,

总结万物常识留世间,

Draot ndliex dib dwd nwb dub lil mul dub lil mal yaos jik.

留给世间后人学。


[1] 演唱歌师:杨芝、张明;采录者:吴善成、韩庆安;翻译者:吴善成、韩庆安。

[2] 高图查地奥:苗语Ghaof Ndux Nzhal Dib Aob译音,“高图”意思是“天”,“查地奥”为人名。

[3] 连地勿在少:苗语Ndliex Dib Nggus Nzaik Shaob译音,“连地”意思是“地”,“勿在少”为人名。

[4] 日女月郎:在苗族传统文化的阴阳理念里,太阳为阴性,因而称太阳为“日女”,也叫“太阳姑娘”;月亮为阳性,因而称月亮为“月郎”,也叫“月亮小伙”。

[5] 卯史鲁:苗语Hmaob Shit Lul译音,地名。

[6] 龙月、兔月:苗历的十一月、十二月,即寒冬腊月。

[7] 狗月、猪月:苗历的六月、七月。

[8] 蛇月、马月:苗历的正月、二月。

[9] 羊月、猴月:苗历的三月、四月。

[10] 鸡月、狗月:苗历的五月、六月。

[11] 猪月、鼠月:苗历的七月、八月。

[12] 万物雄雌不分伴:指万物处于休眠时期。

[13] 牛月、虎月:苗历的九月、十月。

苗族古歌:苗汉对照