十七 基雄东
nriangb dail Jib Xongl Dongl
[1]
| 有个基雄东, |
nib nriangb Zeet Niul Ghod
[2]
| 他住责努过, |
nib nriangb Vib Hvak Feeb
[3]
| 他居依寒番, |
责努过——今丹寨县龙泉镇五里村。远处梯田下方即为里巴瓮荣遗址 (王启征 摄)
nib vud dol nrix tiab | 守一群水牛, |
nib xangt dol liod feex | 牧一群黄牛。 |
jil bil bad naos jub | 一只手提画眉笼, |
jil bil bad naos ceit | 一只手提豆雀笼, |
diot nriouf heeb doud yux | 穿着刷桐油皮鞋, |
mangs jil ghoub ghod daox | 戴着绞铜银项圈, |
tieik daot fend yaf lieef | 头插八棱银簪子, |
dib vangx ghob los vib | 威容能震石, |
dib jof ghob los zeet | 尊颜可惊崖。 |
nriangb dail Niul Zat Lieef | 有个努札连, |
nib aod nrinx Aob Ghaib
[4]
| 他娶乌该女, |
nib aod Peik Lol Niaf
[5]
| 裴洛南为妻, |
nib nriangb Vib Bil Niul | 居于依毕努, |
nib xud khongd Aob Ghaib | 住在乌该寨。 |
nriangb dail bak ghaot Meex
[6]
| 有个勉公公, |
nriangb dail mens wouk Beex
[7]
| 有个扁奶奶, |
nib nriangb feeb Lieix Bab | 他们居里巴, |
nib sos khongd Ongd Yongt
[8]
| 他们住瓮荣。 |
daix dol lol seeb nab | 大家来祭祖, |
daib not lol but mens | 众人吃鼓藏, |
daod diongx diot Lieix Bab | 笙堂在里巴, |
xongt niul diot Ongd Yongt | 鼓场在瓮荣。 |
Aob Ghaib dlouf Ongd Yongt | 乌该到瓮荣, |
干河到干改, | |
bangb feeb jouf dax fud | 村村来吹笙, |
los vangl jouf dax zouk | 寨寨来跳鼓。 |
nrinx Aob Ghaib jouf dax | 乌该女才来, |
Peik Lol Niaf jouf dax | 裴洛南才来, |
dax zouk gix Lieix Bab | 来里巴舞笙, |
dax zouk niul Ongd Yongt | 来瓮荣踩鼓。 |
bab naib xid ghongb fud | 吹了三天笙, |
bab mangt xid ghongb zouk | 跳了三天舞, |
weix naib lol meeb lol | 节散众人返, |
leit mangt tok meeb tok | 舞散众人回。 |
lol weix Zeet Niul Ghod | 返至责努过, |
lol sos Vib Hvak Feeb | 回到依寒番, |
jas dal ghaot Jib Xongl | 遇到基雄公, |
jil bil bad naos jub | 手提画眉笼, |
jil bil bad naos ceit | 手提豆雀笼, |
nangd hvub jouf lol vud | 闻声过来问, |
daos seid jouf lol meef | 闻语过来说: |
fud gix dous lol jid | “何方吹笙回呀娃, |
zouk niul dous lol jid | 何处踩鼓归呀娃?” |
fud gix Lieix Bab lol | “里巴吹笙回, |
zouk niul Ongd Yongt lol | 瓮荣踩鼓归。” |
mob deid dail dous daib vut nriux | “你见谁娃俊, |
mob jas dail dous jid vut nios | 你遇谁女美?” |
dail naix Ghab Deit qud | “人皆嘎对铸, |
laib mangl Ghab Lieex dangt | 脸皆嘎里塑, |
dail naix xit houf taid | 模样都一样, |
ab nriangb dail dous xit houf vut | 没有谁特殊。 |
nriangb jous nrinx Aob Ghaib | 只有乌该女, |
nriangb jous Peik Lol Niaf | 只有裴洛南, |
nib ghoub jouf liub jil | 她银项圈大, |
nib vees jouf liub dlieeb | 她银梳子美, |
nib ghoub neif daix gix | 银饰盖笙堂, |
nib wangb neif dais niul | 仪容盖鼓场。” |
ghaot Jib Xongl jouf vud | 基雄公就问: |
mob lol jox gid nongd | “你来的路上, |
jas nib lol ab dot | 可见她身影?” |
naib ab bil nib lol | “日落她才回, |
mangt gos veex nib lol | 暮临她才归。” |
naib ab bil nib lol | 日落山她返, |
mangt gos veex nib lol | 暮色临她回。 |
nib lol ab lol seeb | 她返不空返, |
nib lol ab lol lial | 她回不空回, |
gheib diot bil jouf lol | 提只鸡才返, |
geed diot guf jouf lol | 携包饭才回。 [11] |
lol weix Zeet Niul Ghod | 走到责努过, |
lol sos Vib Hvak Feeb | 行到依寒番, |
ghaot Jib Xongl jouf vud | 基雄公叫道: |
nenx yenb gid mil jid | “孩儿吸烟 [12] 再走吧, |
haok yent gid mil jid | 孩儿抽烟再行吧。” |
nrinx Aob Ghaib jouf vud | 乌该女才应, |
Peik Lol Niaf jouf meef | 裴洛南才答: |
mob loul zail wil nab | “您老如我父, |
zail wil zad laox dib | 您寿似我爹, |
xix fend dat xix daob | 头秃似葫芦, |
ghongx meid dat ghongx hab | 牙缺似破瓢, [13] |
mob ghangd wil nenx yenb | 您喊我吸烟, |
mob gol wil haok yent | 您邀我抽烟, |
mob ab bol vangx not | 您不觉难堪? |
mob ab xid sas not | 您不觉羞颜?” |
ghaot jouf jul vangx diub | 公无地自容, |
ghaot jouf yut mis diub | 公脸无处搁, |
laib hvub ghoud ab vud | 再不吭一声, |
laib seid ghoud ab meef | 再不说一言。 |
jus dail nrinx Aob Ghaib | 且说乌该女, |
jus dail Peik Lol Niaf | 且说裴洛南, |
bit ghaot ghob mil daix | 越公朝前走, |
bit ghaot ghob mil fend | 越公往前行。 |
dail ghaot Jib Xongl Dongl | 那基雄东公, |
jouf xangt nib dol qoub
[14]
| 施出迷恋药, |
mil dlok nib gheeb deib | 去粘她裙裾, |
mil dlok nib gheeb oud | 去粘她衣脚。 |
mil weix Ongd Yul Dliaf | 走到瓮尤霞, |
diux mil bab diux diangd | 一步退三步, |
dout mil bab dout tok | 一脚退三脚, |
diangd weix Zeet Niul Ghod | 回到责努过, |
tok sos Vib Hvak Feeb | 转到依寒番, |
lol gol ghaot Jib Xongl | 来喊基雄公: |
lol nenx yenb yad ghaot | “来吸烟呀公, |
lol haok yent yad ghaot | 来抽烟呀公!” |
ghaot Jib Xongl diangd nais | 基雄公反问: |
wil loul loul zail mob nab | “我老如你父, |
zail mob zad laox dib | 我寿似你爹, |
xix fend dat xix daob | 头秃似葫芦, |
ghongx meid dat ghongx hab | 牙缺似破瓢, |
wil dous
[15]
dlaox nenx yenb | 我咋与吸烟, |
wil dous daos haok yent | 我咋与抽烟?” |
nrinx Aob Ghaib jouf vud | 乌该女就应, |
Peik Lol Niaf jouf meef | 裴洛南就答: |
nib vangt nib jouf loul | “年轻过才老, |
nib vut nib jouf bol | 英俊过才丑。 |
lol ob nenx yenb yad ghaot | 来咱吸烟呀公, |
lol ob haok yent yad ghaot | 来咱抽烟呀公!” |
jus dail ghaot Jib Xongl | 且说基雄公, |
ghob yangd bus Zeet Niul Ghod | 挟去责努过, |
youk bus Vib Hvak Feeb | 持去依寒番, |
ghob yangd mil nib diux | 挟去他家里, |
ghob youk mil nib zad | 持去他屋中。 |
mil nriangb jeex xongs naib | 去住成七天, |
mil xud jas xongs mangt | 去宿成七夜, |
niox geed naof dax jib xeet | 留糯米饭长霉, |
dliat songd dieed nrix xeef geet | 留牛肋肉生蛆, |
niox nral dax gib | 留鱼长角, |
dliat gheib lot mis | 留鸡陷眼。 |
gheel nriangb fud xongs naib | 都过了七天, |
gheel nriangb fat xongs mangt | 都过了七夜, |
dail ghaot Jib Xongl Dongl | 那基雄东公, |
jouf youk nib qoub mil | 才收去迷药, |
jouf xangt nrinx Aob Ghaib | 放乌该女回, |
jouf xangt Peik Lol Niaf | 放裴洛南归, |
diangd mil Vib Bil Niul | 转来依毕努, |
diangd mil khongd Aob Ghaib | 返回乌该寨, |
mil weix nib naix diux | 回到她夫家, |
mil sos nib yous zad | 回到她夫屋。 |
jus dail Niul Zat Lieef | 且说努札连, |
xid gux ab bus mis | 左看不入眼, |
nrieet niangs ab bus hveib | 右瞧不对劲, |
diangd nais nrinx Aob Ghaib | 质问乌该女, |
diangd nais Peik Lol Niaf | 追问裴洛南: |
meeb dieed lol gid daix | “别人咋先回, |
mob gheel lol dangl gheeb | 而你咋后归? |
heeb jeex xil nongd naib | 逗留这多日, |
heeb jas xil nongd mangt | 逗留这多夜, |
sos niox gheib lot mis | 以至鸡陷眼, |
sos dliat nral dax gib | 以至鱼生角, |
yangf songd dieed nrix xeef geet | 牛肋肉生蛆, |
dliat geed dax jeib yul xeet | 糯米饭长霉!” |
nriangb dail nrinx Aob Ghaib | 那个乌该女, |
nriangb dail Peik Lol Niaf | 那个裴洛南, |
jouf pab dab dliouk bil | 才刨土救坡, |
jouf nal seid dliouk vus
[16]
| 才说谎解危: |
wil nab it hvub jongb
[17]
| “我父当呼龚, |
wil bak it seid xangs
[18]
| 我爸做祭师, |
jouf Lieix Bab dlouf Ongd Yongt | 才走里巴到瓮荣, |
Ghab Ful dlouf Ghab Gheid | 干河到干改, |
jux laix bib jux khad | 九家送九包饭, |
juf dail bib juf dleif | 十户送十块肉, |
jouf nenx ab jul haid | 才吃也不完, |
jouf haok ab xut haid | 才喝也不尽, |
jouf dliat gheib lot mis | 才留鸡陷眼, |
jouf dliat nral dax gib | 才留鱼长角, |
niox songd dieed nrix xeef geet | 牛肋肉生蛆, |
niox geed dax jeib yul xeet | 糯米饭长霉。” |
jus dail Niul Zat Lieef | 且说努札连, |
nib jouf mangd bongt said | 才忍气吞声, |
zees lees feeb Lieix Bab | 立刻去里巴, |
zees lees khongd Ongd Yongt | 马上赴瓮荣。 |
bak ghaot Meex mil vud | 勉公已上坡, |
mens wouk Beex nriangb zad | 扁奶正在家。 |
mil weix jouf mil vud | 走到就去问, |
mil dlouf jouf mil nais | 行抵就去说: |
mob nriangb zad dail wouk | “亲奶在家呀! |
wil nab it hvub jongb | 我父当呼龚, |
wil bak it seid xangs | 我爸 [19] 做祭师, |
nib xob ngeix ghab jil | 他得牛腿肉, |
nib dot ghof ghab liangk | 他得牛肘肉, |
niox lol weix wil diux | 留送给我家, |
bib lol weix wil zad | 留送到我屋, |
geed dax jeib yul xeet | 惜饭长了霉, |
songd dieed nrix xeef geet | 惜肉生了蛆。” |
nib beef mens wouk Beex | 他岳母扁奶, |
jouf xees Niul Zat Lieef | 告诉努札连: |
mob beef bak ghaot Meex | “你岳父勉公, |
nib dios naix leik nriangx | 他是割草人, |
nib dios ghaot maf doul | 他是打柴汉, |
ab dios dail hvub jongb | 不是呼龚料, |
ab dios dail seid xangs | 不是祭鼓师, |
ab nriangb ngeix ghab khad | 不得包包肉, |
ab nriangb ghongd ghab dleif | 不得块块肉。” |
dangl weix naib ab bil | 等到日落山, |
dangl sos mangt gos veex | 待到夜幕临, |
bak ghaot Meex lol weix | 勉公回到家, |
mens wouk Beex jouf xees | 扁奶告诉他: |
dax ab dios hvub jub | “婿来说话非请教, |
dax ab dios seid xees | 婿来出言非相商。” |
Niul Zat Lieef jouf nais | 努札连就问: |
mob daib lol naib dous | “你女何日归?” |
wil daib lol naib nrol | “我女兔日归。 |
gheib diot bil jouf lol | 提只鸡才归, |
geed diot guf jouf lol | 携包饭才回。” |
mob daib lol naib nrol | “你女兔日归, |
dieed weix dlil naib gheib | 却鸡日才到。 |
gheel fat jeex xongs naib | 都过了七天, |
gheel fat jeex xongs mangt | 都过了七夜, |
nib lob jouf weix diux | 她脚才到家, |
nib dout jouf leit zad | 她踵才拢屋。” |
nib mens mangd bongt said | 她母默无声, |
nib bak jouf lol vud | 她父才出言: |
dios naix not mil ghaob | “是人就去做活, |
dios doul not hot geed | 是柴就去煮饭。 |
ab dios dol hvub jub | 这不是请教之语, |
ab dios dol seid xees | 这不是商量之言。” |
Niul Zat Lieef jouf vud | 努札连就说: |
nib jongb hvub dot ngeix ghab khad | “她出言得包包肉, |
dot ghongd ghab dleif | 得块块肉, |
gid vud nenx ab jul haid | 说是吃不完哩, |
haok ab xut haid | 喝不尽哩, |
gid niox gheib lot mis | 才留鸡陷眼, |
gid dliat nral dad gib | 才留鱼长角, |
niox songd dieed nrix xeef geet | 留牛肋肉生蛆, |
geed dax jeib yul xeet | 留糯米饭长霉。 |
diod doul diod ib jib | 烧火应一塘, |
it kheet it ib diux | 开亲应一门。 |
mob dieed diod doul ob jib caid | 你却烧了两塘火, |
it kheet ob diux xenk | 开了两门亲, |
dail naix ob dail yous | 一女嫁二夫, |
dail dlad ob dail khangb | 一狗找二配, |
wees wil gheeb nrix vud | 调我牛给他人守, |
wees wil gheeb niul dib | 换我鼓给他人敲。” |
bak ghaot Meex jouf vud | 勉公就答道: |
wil diod doul diod ib jib | “我烧火只一塘, |
it kheet it iib diux | 开亲只一门。 |
wil ab diod doul ob jib | 我不烧两塘火, |
wil ab it kheet ob diux | 不开两门亲。 |
wil jub naix liees mob diux | 我交人到你家, |
jub daib liees mob zad | 我交女到你屋, |
ghob jeex mob wad | 就成你妻子, |
ghob jas mob nrieeb | 就成你媳妇。 |
not nrix jib not vud | 各人的牛各人守, |
not wad jib not mongx | 各人的妻各人看。 |
mob nrix mob ab vud | 你牛你不守, |
mob wad mob ab mongx | 你妻你不看, |
nrix not dal mob vud | 牛各失落自你坡, |
naix not dal mob zad | 人各失踪自你屋。 |
wil ab diod doul ob jib | 我不烧两塘火, |
ab it kheet ob diux | 不开两门亲, |
ab bib gheib ob diux | 鸡不送给两家, |
ab gheet jud ob zad | 粑不抬给两户。 [20] |
nriangx dangx dil ab dangx | 船沉篷不沉, |
wad zouk songx ab zouk | 妻跑床不跑。 |
mob mil qab neel Aob Lax | 你上寻到乌览, |
mob mil qab jus Aob Dlaof | 你下访到乌苕, |
hangd mob qab yab saix | 若你查不出, |
hangd mob vangs yab jas | 若你访不到, |
mob hvub not mil vud | 你话自去圆, |
mob seid not mil jus | 你语自去了; |
hangd qab ghoud nris saix | 若你果查出, |
hangd vangs ghoud nris jas | 若你果访有, |
gos gheib ob ghob dlit jil | 抓出鸡咱就撕腿, |
gos beet ob ghob dlit diangx | 抓出猪咱就撕膘, |
dlit diot naix not xid | 撕给众人看, |
dlit diot daix dol nrieet | 撕给大伙瞧。 |
ob gib it nongd diut | 咱牛角这样斗, |
ob nras it nongd qangb | 咱牛鼻这样穿, |
dios ab dios jid Niul | 可不可呀努?” |
jus dail Niul Zat Lieef | 且说努札连, |
nib nenx Jax ab mil | 他吞《贾》不下, |
nib ngangl lil ab liouf | 他吞理不了, |
nib ghob mangd bongt said | 他有口难言。 |
lob ghob diangd lol diux | 脚就转来家, |
dout ghob tok lol zad | 踵就返回屋, |
bab jib doul bab gib | 三角三堆火, |
dliat dail wad ghab diongb | 命妻在中间, |
diod doul ghob lol peib | 烧火就来烤。 |
gid gux ghob xeed ghof | 外面烤熟肉, |
gid diongb ghob das daib | 里面烤死胎, |
jouf xees veex diot bil | 才道出实情, |
jouf xees bil diot veex | 才说出真话: |
lol weix Zeet Niul Ghod | “回到责努过, |
lol sos Vib Hvak Feeb | 行至依寒番, |
lol jas Jib Xongl Dongl | 来遇基雄东, |
diot jeex hangd daob khob | 才昏了头脑, |
diot jas hangd laox menf | 才迷了神智, |
jouf ab jeex xongs naib | 才躺倒七天, |
jouf dol jas xongs mangt | 才耽搁七夜, |
jouf lol ab weix diux | 才回不到家, |
jouf tok ab leit zad | 才返不到屋, |
jouf pab dab dliouk bil | 才刨土救坡, |
jouf nal seid dliouk vus | 才说谎解危。” |
nib diux diongb jouf vud | 她丈夫才讲, |
nib zad yous jouf meef | 她丈夫才说: |
laib nongd ab dis dail dous | “果不是别人, |
dios bad nios Jib Xongl Dongl | 是那基雄东! |
qab loul jouf mil weix | 找理老去论, |
xangt ghot jouf mil sos | 让寨老去说。” |
ghob qab Zab Sangx Lieex | 便请楂赏琏, |
ghob xees Zab Wangf Xif | 便叫楂王习: [21] |
wil ghab mob dax weix | “我请你来到, |
wil gol mob dax sos | 我叫你来临, |
mob lol nenx wil ngeix | 请你吃点肉, |
mob lol haok wil joud | 请你喝点酒, |
dieed wil hvub mil vud | 带我话去讲, |
dieed wil seid mil meef | 拿我语去说, |
dieed wil Jax mil bid | 带我《贾》去辩, |
dieed wil lil mil sos | 拿我理去评。” |
nib jouf nrangx veex mil | 他才沿岭走, |
nib jouf ngal zeet mil | 他才下坝行, |
mil weix Zeet Niul Ghod | 走到责努过, |
mil sos Vib Hvak Feeb | 行至依寒番, |
mil nais Jib Xongl Dongl | 去问基雄东: |
wil dax weix mob diux | “我来登你门, |
wil dax sos mob zad | 我来到你家, |
wil dax yab dax seeb | 不是凭空来, |
wil dax yab dax lial | 不是无故到, |
wil dax dint Jax dat dint dend | 拿《贾》来论事如戥, |
dint lil dat dint dliok | 拿理来判案如秤, |
dat dint dend Ghab Vax | 如甘雅的戥, |
dat dint dliok Zad Ghot | 似者葛的秤。 |
dax nais mob Jib Xongl Dongl | 来问你基雄东—— |
nriangb dail nrinx Aob Ghaib | 有个乌该女, |
nriangb dail Peik Lol Niaf | 有个裴洛南, |
lol weix Zeet Niul Ghod | 走到责努过, |
lol sos Vib Hvak Feeb | 行至依寒番, |
ab jeex xongs naib dot | 躺倒七天否, |
dol jeex xongs mangt dot | 耽搁七夜否? |
lob wix mob diux dot | 脚进你家否, |
dout sos mob zad dot | 踵拢你屋否? |
yab benb jeex xongs naib | 不知七天事, |
yab xangk jas xongs mangt | 不晓七夜情, |
mob lol vil wil nrieix ib fenb
[22]
| 那你拿我银一分, |
gid nriangb dal wil nrieix ob fenb | 我还有二分。 |
sos benb jeex xongs naib | 若知七天事, |
sos xangk jas xongs mangt | 若晓七夜情, |
mob lol vil wil ob fenb | 你敢拿二分, |
nriangb dal wil bab fenb | 我还有三分。 |
lol xees vut xees deix | 讲要讲实话, |
lol xees vut xees deis | 说要说真言, |
wil it aob xud dax | 我就拿温水来, |
wil it aob tangb dax | 我就拿温汤来, |
bib mil it dlieeb jul | 咱就完纠纷, |
bib waf it diangs jous | 咱就结案件。 |
mob sos vud yab benb | 你若推不知, |
mob sos vud yab xangk | 你若说不识, |
wil qab zot lol saix | 我劈油柴来碰着, |
wil vud ghaob lol jas | 我做活计来遇见, |
mob yend dangx ghob niox | 你藏得住就罢, |
mob zouk liouf ghob niox | 你逃得脱就罢, |
mob sos yend yab dangx | 若你藏不住, |
mob sos zouk yab liouf | 若你逃不脱, |
ghob xangt aob seil dax | 就放冷水来, |
ghob xangt aob gad dax | 就放冷汤来, |
gox liub mob gheet yab nriangs | 依大罚你扛不起, |
gox yut mob gheet yab diux | 依小罚你抬不动。 |
ghob jul wil zab fenb | 这才完五分, |
nriangb dal wil diut fenb | 我还有六分, |
ngeix mil nriangb dal bongt | 兽走遗气味, |
nral mil nriangb dal meib | 鱼走遗腥味, |
wil ghob gid dib ngeix Bil Joul
[23]
| 我就打猎到排佐, |
gid heik nral Aob Nriangb
[24]
| 捞鱼到乌仰, |
jas ngeix wil ghob bangd | 见兽我就射, |
jas nral wil ghob heik | 遇鱼我就捞, |
laib eid gox liub mob gheet yab nriangs | 那样依大罚你扛不起, |
gox yut mob gheet yab diux | 依小罚你抬不动。 |
ghob jul wil diut fenb | 这才完六分, |
nriangb dal wil xongs fenb | 我还有七分, |
mob vud aod vud deix | 你讲了实话, |
mob xees aod xees deis | 你说了真言, |
wil tid feeb mob gid | 我作轻你扛, |
wil maf nriul mob gheet | 我砍生你担, [25] |
ghob vil wil xongs fenb | 就完我七分, |
bib dlieeb ghob it jul | 咱纠纷就完, |
bib diangs ghob waf jous | 咱案子就清, |
laib dlieeb ghob jul jous | 纠纷完彻底, |
laib nongs ghob jul wix | 如雨后天晴, |
laib hvub ghoud yab nriangb | 再无话可说, |
laib seid ghoud yab vud xenk | 再无言可讲啦!” |
jus dail Jib Xongl Dongl | 有那基雄东, |
nriangb not Jax diongb feeb | 地方贾师多, |
nriangb not xangs diongb vangl | 村寨理老众, |
gid gux nriangb Mol Niul | 涉外有莫奴, |
gid diongb nriangb Mol Dliees | 涉内有莫社, |
Mol Niul niuf lol diongb | 莫奴向内抠理, |
Mol Dliees dlieed mil gux | 莫社朝外搪塞。 |
ghab Mol Niul dax weix | 请莫奴来到, |
gol Mol Dliees dax sos | 叫莫社来临, |
Mol Niul jouf dax vud | 莫奴就来讲, |
Mol Dliees jouf dax meef | 莫社就来说: |
nriangb juf ob dail dlieeb | “有十二种鬼, |
liub jous mens Ghab Lieex | 大莫如嘎里, |
liub jous bak Ghab Deit | 大莫如嘎对; |
nriangb juf ob jox diangs | 有十二类案, |
liub jous diangs gox vob | 大莫如摘菜 [26] , |
liub jous diangs bongs wad | 大莫如辱妻。 |
mob Zab Sangx Lieex nongd | 你这楂赏琏, |
mob Zab Wangf Xif nongd | 你这楂王习, |
dax weix Zeet Niul Ghod | 来到责努过, |
dax sos Vib Hvak Feeb | 行至依寒番, |
ghob benb jeex xongs mul | 就知七夜事, |
ghob dol jas xongs mangt | 就晓七夜情! |
mob vil ghob gos bil | 你就抓着手, |
mob gangf ghob gos xeeb | 你就握住丝! |
mob tid fab bib gid | 你就作轻咱扛, |
mob it nriul bib gheet | 就砍生咱担, |
gox liub wil gheet yab nriangs | 我们就大罚扛不起, |
gox yut wil gheet yab diux | 小罚抬不动! |
mob jas xab nenx nral | 你遇水獭吃鱼, |
mob jas dliangk nenx gheib | 遇野猫吃鸡, |
dieed yab jangx xab jangx nral lol | 怎不连水獭连鱼抓来, |
jangx dliangk jangx gheib lol | 连野猫连鸡逮来? |
dieed yab gos xab ghob dad doud | 怎不抓着水獭就把皮剐, |
gos dliangk ghob louk lint | 逮着野猫就把皮剥? |
dieed yab dieed lol sab loul | 怎不抓给理老议, |
yab dieed lol dak ghot | 逮送理老评? |
mob Zab Sangx Lieex dax weix | 你这楂赏琏, |
mob Zab Wangf Xif dax sos | 你这楂王习, |
mob dax dib beet ngeix nenx | 你来就杀猪吃, |
mob dax dangt bas joud haok | 你到就舀酒喝! |
mob dail nongd seet maf daot | 你这砍树的利刃, |
mob dail nongd yous ghot naix | 你这诬人的凶汉! |
mob jux hveib xeef geet | 你这颗心生了蛆, |
mob dit nral jeex geeb | 你这碗鱼长了虫!” |
ghob yangd dlieel ghob dib | 就使劲地打, |
ghob youk vus ghob nangk | 就尽力地捶, |
ghob dib ghob liangl vus | 就打得气无, |
ghob dat ghob dait bongt | 就挞得气绝。 |
laib dlieeb eib jeex joud | 纠纷如难吞的酒, |
laib diangs nraf jeex jeeb | 案子似难脱的腊, |
dlieeb yab nriangb xangs xib | 鬼无巫师禳, |
diangs yab nriangb ghot daod | 案无理老断。 |
niox vob ghob dous weil | 菜老煮锅破, |
dliat geed ghob dous xit | 饭久蒸甑裂, |
niox diangs ghob das naix | 纠纷不息人死伤, |
niox doul ghob kib feeb | 火患不灭会燎原。 |
niox Jib Xongl Dongl dod | 基雄东姑妈, |
niox Niul Zat Lieef dod | 努札连姑妈, [27] |
ob laix dax heik geeb Aob Qeib | 俩人来乌期河捞虾, |
ob dail dax heik nral Aob Qeib | 两个来乌期溪捉鱼, [28] |
xid deid diot dangl gongl | 相遇在半路, |
xid jas diot daot gid | 相逢在中途。 |
ob laix jouf xid nais | 两个才相问, |
ob dail jouf xid xees | 俩人才商量: |
mob dios dail dous dod | “你是谁姑妈?” |
dios Jib Xongl Dongl dod | “基雄东姑妈。” |
mob dios dail dous dod | “你是谁姑妈?” |
dios Niul Zat Lieef dod | “努札连姑妈。” |
laib nongd dios ob diux daib nail | “这么说是咱的舅舅, |
dios ob zad daib yous | 是咱的亲戚。 |
diees nongd laib dlieeb eib jeex joud | 现在纠纷如难吞的酒, |
laib diangs nraf jeex jeeb | 案子似难脱的腊, |
dlieeb yab nriangb xangs xib | 鬼无巫师禳, |
diangs yab nriangb ghot daod | 案无理老断。 |
niox doul ghob kib feeb | 火患不灭会燎原, |
niox diangs ghob das naix | 纠纷不息人死伤。 |
lol ob xid bib laix mab geeb | 来咱互赠一把虾, |
dieed dangt nrieix ghab fenb | 权当说理银, |
mob diangd mil weix mob diux | 你转回你家, |
wil tok mil sos wil zad | 我返回我屋, |
mil dlaox daib nail vud | 去跟舅舅讲, |
mil daos daib nail meef | 去与舅舅说, |
dlieeb yab nriangb xangs xib | 鬼无巫师禳, |
diangs yab nriangb ghot daod | 案无理老断, |
deix ob diux daib nail | 既是咱舅舅, |
dios ob zad daib yous | 既是咱亲戚, |
jib ob not lol daod jib niox | 就由咱来了结罢。” |
ob laix jouf lol daod | 她俩才来断, |
lol weix Zeet Niul Ghod | 来到责努过, |
lol sos Vib Hvak Feeb | 来到依寒番, |
lol git Jib Xongl Dongl | 划基雄土地, |
daod jul bab beet bil | 划出三百坡, |
bab seeb bab beet jus | 三千三百处, |
dieed diot Niul Zat Lieef | 划给努札连。 |
jouf xees meeb dol seeb | 向众人宣言, |
jouf xees meeb dol ghaot | 向众老宣告: |
bib hvak Zeet Niul Ghod | “咱划责努过, |
bib hvak Vib Hvak Feeb | 咱划依寒番, |
laib dlieeb xib jouf jul | 纠纷就消散, |
laib diangs waf jouf jous | 案子就结清, |
laib dlieeb ghob jul jous | 纠纷完彻底, |
laib nongs ghob jul wix | 如雨后天晴。” |
ghob jeex ib god Jax | 也成一段《贾》, |
ghob jas ib bil xuf | 也成一个理。 |
naib vut ib juf wangl | 吉因十二祖, |
mangt vut ob dail qid | 祥缘十二王。 |
hous | 嗬! |
[1] Jib Xongl Dongl(基雄东):多省称为基雄,一说为Dlib Xongl(西雄)(参见《村落篇》),传说是Zeet Niul Ghod(责努过,地名,在今贵州省丹寨县龙泉镇五里村境)人。清乾隆二十年(一七五五年)在此一带没苗田设屯堡,其族裔被迫迁往他处。
[2] Zeet Niul Ghod(责努过):地名,意为铜鼓坝。
[3] Vib Hvak Feeb(依寒番):地名,意为分界石,在今丹寨县龙泉镇良山村对门山处。
[4] nrinx Aob Ghaib(乌该女):乌该是地名,即今丹寨县城东郊上富贵、下富贵一带。裴洛南嫁来住在这里,故如此称她。
[5] Peik Lol Niaf(裴洛南):一说为Peik Nangl Naif(裴囊耐),努札连妻。另有的口传版本说为Boux Jongx(宝炯),那是葫芦兄妹中妹妹的名字,仅作为裴洛南的代称,不是其本名。
[6] ghaot Meex(勉公)、wouk Beex(扁奶):努札连妻子裴洛南的父母。
[7] ghaot Meex(勉公)、wouk Beex(扁奶):努札连妻子裴洛南的父母。
[8] Ongd Yongt(瓮荣):池塘名,亦作为该塘周围一带的地名,在今丹寨县龙泉镇五里村境。距塘不远处有一块田名lieix niul(意为鼓藏田),传说是古代吃鼓藏的活动场所。
[9] Ghab Ful(干河):地名,今丹寨县扬武乡干河村。
[10] Ghab Gheid(干改):地名,今丹寨县扬武乡干改村。
[11] 在吃鼓藏中,送礼来的亲友返家时,主人家按习俗要赠送煮潦过的鸡、米草包的一团糯米饭以及一块带肋骨的生牛肉等礼品。故裴洛南才带着这些东西回家。
[12] 吸烟:喻谈情说爱。
[13] 破瓢:古代苗族多用葫芦作瓢,久而易朽,一碰则落下破片。此处喻老人牙齿已松落。
[14] qoub:苗族传说中的一种迷恋药,是一种寄生植物。据说谁若被施用了这种药,就会情不自禁地依恋施药者,听任其摆布。
[15] dous:hvid dous(如何,怎么样)的省称。口语中不能省称。
[16] vus:ghab xeed vus(直译命之气,意为生命)的省称。口语中不能省称。
[17] hvub jongb(呼龚):苗族吃鼓藏活动仪式中十二种职事之一的称谓。参见《创世篇·祭公祀奶》注26。
[18] seid xangs:祭师,亦指“呼龚”。
[19] 我爸:指努札连岳父。苗族女婿未有子女时,当面亦称岳父母为爸、妈,有子女后则称之为公、奶。
[20] 鸡不送给两家/粑不抬给两户:此二句喻没有把一女嫁两家。苗族婚俗:姑娘出嫁时,陪嫁礼品中要有一对雌雄鸡;新嫁三年内,每年过年时,娘家要抬一箩糍粑给女儿。
[21] 楂赏琏(Zab Sangx Lieex)、楂王习(Zab Wangf Xif):理老的名字。
[22] vil nrieix:直译义“拉银”,意为说理钱、判案钱。古时苗族理老调处纠纷时,当事人双方各拿出银钱放在调处现场,叫做kheib vil nrieix(意为搁说理钱),最后谁输理就拿谁的银钱赔给赢家。
[23] Bil Joul(排佐)、Aob Nriangb(乌仰):排佐,山坡名,乌仰,河流名,均在丹寨县兴仁镇境,离责努过、依寒番一带有数十里路。
[24] Bil Joul(排佐)、Aob Nriangb(乌仰):排佐,山坡名,乌仰,河流名,均在丹寨县兴仁镇境,离责努过、依寒番一带有数十里路。
[25] 我砍生你担:即可不按以往的规约来严厉惩罚,而是重新议处。
[26] 摘菜:苗族民间歌谣中常以菜喻年轻女子,“摘菜”喻把别人的妻子非正当弄到手。
[27] 基雄东姑妈/努札连姑妈:指二人的姐妹。苗族成年人有按自己儿女的身份称呼他人的习惯,故这样说。
[28] 乌期溪(Aob Qeib):在责努过周围,有几条小河沟都叫乌期。