搜索
  登录

基雄东
所属图书:《苗族贾理(第二版)(下)》 出版日期:2015-11-01文章字数:23986字

十七 基雄东

nriangb dail Jib Xongl Dongl [1]
niangb dail Jib Xongl Dongl

有个基雄东,

nib nriangb Zeet Niul Ghod [2]
nenx niangb Zangt Niel Ghod

他住责努过,

nib nriangb Vib Hvak Feeb [3]
nenx niangb Vib Hvak Fangb

他居依寒番,

责努过——今丹寨县龙泉镇五里村。远处梯田下方即为里巴瓮荣遗址 (王启征 摄)

nib vud dol nrix tiab
nenx ved dol ninx tiab

守一群水牛,

nib xangt dol liod feex
nenx xangt dol liod fangx

牧一群黄牛。

jil bil bad naos jub
jil bil bad nes jub

一只手提画眉笼,

jil bil bad naos ceit
jil bil bad nes ceit

一只手提豆雀笼,

diot nriouf heeb doud yux
diot niuf hab dud yux

穿着刷桐油皮鞋,

mangs jil ghoub ghod daox
mangs jil gheb ghod dex

戴着绞铜银项圈,

tieik daot fend yaf lieef
tik det hfud yaf liangf

头插八棱银簪子,

dib vangx ghob los vib
dib vangx ghongb los vib

威容能震石,

dib jof ghob los zeet
dib jof ghongb los zat

尊颜可惊崖。

nriangb dail Niul Zat Lieef
niangb dail Niel Zat Lif

有个努札连,

nib aod nrinx Aob Ghaib [4]
nenx ed ninx Eb Ghaib

他娶乌该女,

nib aod Peik Lol Niaf [5]
nenx ed Pik Lol Niaf

裴洛南为妻,

nib nriangb Vib Bil Niul
nenx niangb Vib Bil Niel

居于依毕努,

nib xud khongd Aob Ghaib
nenx hxet khongd Eb Ghaib

住在乌该寨。

nriangb dail bak ghaot Meex [6]
niangb dail bad ghet Mangx

有个勉公公,

nriangb dail mens wouk Beex [7]
niangb dail mais wuk Bangx

有个扁奶奶,

nib nriangb feeb Lieix Bab
nenx niangb fangb Lix Bab

他们居里巴,

nib sos khongd Ongd Yongt [8]
nenx sos khongd Ongd Yongt

他们住瓮荣。

daix dol lol seeb nab
daix dol lol sangb naib

大家来祭祖,

daib not lol but mens
daib not lol but mais

众人吃鼓藏,

daod diongx diot Lieix Bab
ded diongx diot Lix Bab

笙堂在里巴,

xongt niul diot Ongd Yongt
xongt niel diot Ongd Yongt

鼓场在瓮荣。

Aob Ghaib dlouf Ongd Yongt
Eb Ghaib dluf Ongd Yongt

乌该到瓮荣,

Ghab Ful [9] dlouf Ghab Gheid [10]
Ghab Ful dluf Ghab Gheid

干河到干改,

bangb feeb jouf dax fud
bangb fangb jef dax hfed

村村来吹笙,

los vangl jouf dax zouk
los vangl jef dax zuk

寨寨来跳鼓。

nrinx Aob Ghaib jouf dax
ninx Eb Ghaib jef dax

乌该女才来,

Peik Lol Niaf jouf dax
Pik Lol Niaf jef dax

裴洛南才来,

dax zouk gix Lieix Bab
dax zuk gix Lix Bab

来里巴舞笙,

dax zouk niul Ongd Yongt
dax zuk niel Ongd Yongt

来瓮荣踩鼓。

bab naib xid ghongb fud
bib hnaib xit ghongb hfed

吹了三天笙,

bab mangt xid ghongb zouk
bib hmangt xit ghongb zuk

跳了三天舞,

weix naib lol meeb lol
wix hnaib lol maib lol

节散众人返,

leit mangt tok meeb tok
leit hmangt tak maib tak

舞散众人回。

lol weix Zeet Niul Ghod
lol wix Zangt Niel Ghod

返至责努过,

lol sos Vib Hvak Feeb
lol sos Vib Hvak Fangb

回到依寒番,

jas dal ghaot Jib Xongl
jas dal ghet Jib Xongl

遇到基雄公,

jil bil bad naos jub
jil bil bad nes jub

手提画眉笼,

jil bil bad naos ceit
jil bil bad nes ceit

手提豆雀笼,

nangd hvub jouf lol vud
hnangd hveb jef lol vud

闻声过来问,

daos seid jouf lol meef
des hseid jef lol hmat

闻语过来说:

fud gix dous lol jid
hfed gix deis lol jid

“何方吹笙回呀娃,

zouk niul dous lol jid
zuk niel deis lol jid

何处踩鼓归呀娃?”

fud gix Lieix Bab lol
hfed gix Lix Bab lol

“里巴吹笙回,

zouk niul Ongd Yongt lol
zuk niel Ongd Yongt lol

瓮荣踩鼓归。”

mob deid dail dous daib vut nriux
mongx deid dail deis daib vut niux

“你见谁娃俊,

mob jas dail dous jid vut nios
mongx jas dail deis jid vut nios

你遇谁女美?”

dail naix Ghab Deit qud
dail naix Ghab Deit qud

“人皆嘎对铸,

laib mangl Ghab Lieex dangt
laib mangl Ghab Liangx dangt

脸皆嘎里塑,

dail naix xit houf taid
dail naix xit hof taid

模样都一样,

ab nriangb dail dous xit houf vut
ax niangb dail deis xit hof vut

没有谁特殊。

nriangb jous nrinx Aob Ghaib
niangb jus ninx Eb Ghaib

只有乌该女,

nriangb jous Peik Lol Niaf
niangb jus Pik Lol Niaf

只有裴洛南,

nib ghoub jouf liub jil
nenx gheb jef hlieb jil

她银项圈大,

nib vees jouf liub dlieeb
nenx vas jef hlieb ghongd

她银梳子美,

nib ghoub neif daix gix
nenx gheb neif daix gix

银饰盖笙堂,

nib wangb neif dais niul
nenx wangb neif dais niel

仪容盖鼓场。”

ghaot Jib Xongl jouf vud
ghet Jib Xongl jef vud

基雄公就问:

mob lol jox gid nongd
mongx lol jox gid nongd

“你来的路上,

jas nib lol ab dot
jas nenx lol ax dot

可见她身影?”

naib ab bil nib lol
hnaib ab bil nenx lol

“日落她才回,

mangt gos veex nib lol
hmangt gos Vangx nenx lol

暮临她才归。”

naib ab bil nib lol
hnaib ab bil nenx lol

日落山她返,

mangt gos veex nib lol
hmangt gos Vangx nenx lol

暮色临她回。

nib lol ab lol seeb
nenx lol ax lol hsab

她返不空返,

nib lol ab lol lial
nenx lol ax lol lial

她回不空回,

gheib diot bil jouf lol
gheib diot bil jef lol

提只鸡才返,

geed diot guf jouf lol
gad diot guf jef lol

携包饭才回。 [11]

lol weix Zeet Niul Ghod
lol wix Zangt Niel Ghod

走到责努过,

lol sos Vib Hvak Feeb
lol sos Vib Hvak Fangb

行到依寒番,

ghaot Jib Xongl jouf vud
ghet Jib Xongl jef vud

基雄公叫道:

nenx yenb gid mil jid
nongx yenb gid mongl jid

“孩儿吸烟 [12] 再走吧,

haok yent gid mil jid
hek yenb gid mongl jid

孩儿抽烟再行吧。”

nrinx Aob Ghaib jouf vud
ninx Eb Ghaib jef vud

乌该女才应,

Peik Lol Niaf jouf meef
Pik Lol Niaf jef hmat

裴洛南才答:

mob loul zail wil nab
mongx lul zail wil naib

“您老如我父,

zail wil zad laox dib
zail wil zaid laox dib

您寿似我爹,

xix fend dat xix daob
xix hfud dangf xix deb

头秃似葫芦,

ghongx meid dat ghongx hab
ghongx hmid dangf ghongx haib

牙缺似破瓢, [13]

mob ghangd wil nenx yenb
mongx ghangd wil nongx yenb

您喊我吸烟,

mob gol wil haok yent
mongx gol wil hek yenb

您邀我抽烟,

mob ab bol vangx not
mongx ax bal vangx not

您不觉难堪?

mob ab xid sas not
mongx ax xit sas not

您不觉羞颜?”

ghaot jouf jul vangx diub
ghet jef jul vangx diub

公无地自容,

ghaot jouf yut mis diub
ghet jef yut mais diub

公脸无处搁,

laib hvub ghoud ab vud
laib hveb ghed ax vud

再不吭一声,

laib seid ghoud ab meef
laib hseid ghed ax hmat

再不说一言。

jus dail nrinx Aob Ghaib
jus dail ninx Eb Ghaib

且说乌该女,

jus dail Peik Lol Niaf
jus dail Pik Lol Niaf

且说裴洛南,

bit ghaot ghob mil daix
bit ghet ghongb mongl denx

越公朝前走,

bit ghaot ghob mil fend
bit ghet ghongb mongl hfud

越公往前行。

dail ghaot Jib Xongl Dongl
dail ghet Jib Xongl Dongl

那基雄东公,

jouf xangt nib dol qoub [14]
jef xangt nenx dol qeb

施出迷恋药,

mil dlok nib gheeb deib
mongl dlok nenx ghangb deib

去粘她裙裾,

mil dlok nib gheeb oud
mongl dlok nenx ghangb ud

去粘她衣脚。

mil weix Ongd Yul Dliaf
mongl wix Ongd Yel Dliaf

走到瓮尤霞,

diux mil bab diux diangd
diex mongl bib diex diangd

一步退三步,

dout mil bab dout tok
dut mongl bib dut tak

一脚退三脚,

diangd weix Zeet Niul Ghod
diangd wix Zangt Niel Ghod

回到责努过,

tok sos Vib Hvak Feeb
tak sos Vib Hvak Fangb

转到依寒番,

lol gol ghaot Jib Xongl
lol gol ghet Jib Xongl

来喊基雄公:

lol nenx yenb yad ghaot
lol nongx yenb yad ghet

“来吸烟呀公,

lol haok yent yad ghaot
lol hek yenb yad ghet

来抽烟呀公!”

ghaot Jib Xongl diangd nais
ghet Jib Xongl diangd nais

基雄公反问:

wil loul loul zail mob nab
wil lul lul zail mongx naib

“我老如你父,

zail mob zad laox dib
zail mongx zaid laox dib

我寿似你爹,

xix fend dat xix daob
xix hfud dangf xix deb

头秃似葫芦,

ghongx meid dat ghongx hab
ghongx hmid dangf ghongx haib

牙缺似破瓢,

wil dous [15] dlaox nenx yenb
wil deis dlex nongx yenb

我咋与吸烟,

wil dous daos haok yent
wil deis des hek yenb

我咋与抽烟?”

nrinx Aob Ghaib jouf vud
ninx Eb Ghaib jef vud

乌该女就应,

Peik Lol Niaf jouf meef
Pik Lol Niaf jef hmat

裴洛南就答:

nib vangt nib jouf loul
nenx vangt nenx jef lul

“年轻过才老,

nib vut nib jouf bol
nenx vut nenx jef bal

英俊过才丑。

lol ob nenx yenb yad ghaot
lol ob nongx yenb yad ghet

来咱吸烟呀公,

lol ob haok yent yad ghaot
lol ob hek yenb yad ghet

来咱抽烟呀公!”

jus dail ghaot Jib Xongl
jus dail ghet Jib Xongl

且说基雄公,

ghob yangd bus Zeet Niul Ghod
ghongb yangd bus Zangt Niel Ghod

挟去责努过,

youk bus Vib Hvak Feeb
yuk bus Vib Hvak Fangb

持去依寒番,

ghob yangd mil nib diux
ghongb yangd mongl nenx diux

挟去他家里,

ghob youk mil nib zad
ghongb yuk mongl nenx zaid

持去他屋中。

mil nriangb jeex xongs naib
mongl niangb jangx xongs hnaib

去住成七天,

mil xud jas xongs mangt
mongl hxet jas xongs hmangt

去宿成七夜,

niox geed naof dax jib xeet
niox gad nef dax jib hxangt

留糯米饭长霉,

dliat songd dieed nrix xeef geet
dliat hsongd dad ninx xangf gangt

留牛肋肉生蛆,

niox nral dax gib
niox nail dax gib

留鱼长角,

dliat gheib lot mis
dliat gheib lot mais

留鸡陷眼。

gheel nriangb fud xongs naib
ghail niangb hfed xongs hnaib

都过了七天,

gheel nriangb fat xongs mangt
ghail niangb fat xongs hmangt

都过了七夜,

dail ghaot Jib Xongl Dongl
dail ghet Jib Xongl Dongl

那基雄东公,

jouf youk nib qoub mil
jef yuk nenx qeb mongl

才收去迷药,

jouf xangt nrinx Aob Ghaib
jef xangt ninx Eb Ghaib

放乌该女回,

jouf xangt Peik Lol Niaf
jef xangt Pik Lol Niaf

放裴洛南归,

diangd mil Vib Bil Niul
diangd mongl Vib Bil Niel

转来依毕努,

diangd mil khongd Aob Ghaib
diangd mongl khongd Eb Ghaib

返回乌该寨,

mil weix nib naix diux
mongl wix nenx naix diux

回到她夫家,

mil sos nib yous zad
mongl sos nenx yus zaid

回到她夫屋。

jus dail Niul Zat Lieef
jus dail Niel Zat Lif

且说努札连,

xid gux ab bus mis
hxid gux ax bus mais

左看不入眼,

nrieet niangs ab bus hveib
ngit niangs ax bus hvib

右瞧不对劲,

diangd nais nrinx Aob Ghaib
diangd nais ninx Eb Ghaib

质问乌该女,

diangd nais Peik Lol Niaf
diangd nais Pik Lol Niaf

追问裴洛南:

meeb dieed lol gid daix
maib dad lol gid denx

“别人咋先回,

mob gheel lol dangl gheeb
mongx ghail lol dangl ghangb

而你咋后归?

heeb jeex xil nongd naib
hangb jangx xil nongd hnaib

逗留这多日,

heeb jas xil nongd mangt
hangb jas xil nongd hmangt

逗留这多夜,

sos niox gheib lot mis
sos niox gheib lot mais

以至鸡陷眼,

sos dliat nral dax gib
sos dliat nail dax gib

以至鱼生角,

yangf songd dieed nrix xeef geet
yangf hsongd dad ninx xangf gangt

牛肋肉生蛆,

dliat geed dax jeib yul xeet
dliat gad dax jib yul hxangt

糯米饭长霉!”

nriangb dail nrinx Aob Ghaib
niangb dail ninx Eb Ghaib

那个乌该女,

nriangb dail Peik Lol Niaf
niangb dail Pik Lol Niaf

那个裴洛南,

jouf pab dab dliouk bil
jef pab dab dliuk bil

才刨土救坡,

jouf nal seid dliouk vus [16]
jef nal hseid dliuk ves

才说谎解危:

wil nab it hvub jongb [17]
wil naib ait hveb jongb

“我父当呼龚,

wil bak it seid xangs [18]
wil bad ait hseid xangs

我爸做祭师,

jouf Lieix Bab dlouf Ongd Yongt
jef Lix Bab dluf Ongd Yongt

才走里巴到瓮荣,

Ghab Ful dlouf Ghab Gheid
Ghab Ful dluf Ghab Gheid

干河到干改,

jux laix bib jux khad
jex laix baib jex khaid

九家送九包饭,

juf dail bib juf dleif
juf dail baib juf dleif

十户送十块肉,

jouf nenx ab jul haid
jef nongx ab jul haid

才吃也不完,

jouf haok ab xut haid
jef hek ax xet haid

才喝也不尽,

jouf dliat gheib lot mis
jef dliat gheib lot mais

才留鸡陷眼,

jouf dliat nral dax gib
jef dliat nail dax gib

才留鱼长角,

niox songd dieed nrix xeef geet
niox hsongd dad ninx xangf gangt

牛肋肉生蛆,

niox geed dax jeib yul xeet
niox gad dax jib yul hxangt

糯米饭长霉。”

jus dail Niul Zat Lieef
jus dail Niel Zat Lif

且说努札连,

nib jouf mangd bongt said
nenx jef mangd bongt said

才忍气吞声,

zees lees feeb Lieix Bab
zees lees fangb Lix Bab

立刻去里巴,

zees lees khongd Ongd Yongt
zees lees khongd Ongd Yongt

马上赴瓮荣。

bak ghaot Meex mil vud
bad ghet Mangx mongl vud

勉公已上坡,

mens wouk Beex nriangb zad
mais wuk Bangx niangb zaid

扁奶正在家。

mil weix jouf mil vud
mongl wix jef mongl vud

走到就去问,

mil dlouf jouf mil nais
mongl dluf jef mongl nais

行抵就去说:

mob nriangb zad dail wouk
mongx niangb zaid dail wuk

“亲奶在家呀!

wil nab it hvub jongb
wil naib ait hveb jongb

我父当呼龚,

wil bak it seid xangs
wil bad ait hseid xangs

我爸 [19] 做祭师,

nib xob ngeix ghab jil
nenx xob ngix ghab jil

他得牛腿肉,

nib dot ghof ghab liangk
nenx dot ghof ghab liangk

他得牛肘肉,

niox lol weix wil diux
niox lol wix wil diux

留送给我家,

bib lol weix wil zad
baib lol wix wil zaid

留送到我屋,

geed dax jeib yul xeet
gad dax jib yul hxangt

惜饭长了霉,

songd dieed nrix xeef geet
hsongd dad ninx xangf gangt

惜肉生了蛆。”

nib beef mens wouk Beex
nenx bangf mais wuk Bangx

他岳母扁奶,

jouf xees Niul Zat Lieef
jef xangs Niel Zat Lif

告诉努札连:

mob beef bak ghaot Meex
mongx bangf bad ghet Mangx

“你岳父勉公,

nib dios naix leik nriangx
nenx dios naix hleik niangx

他是割草人,

nib dios ghaot maf doul
nenx dios ghet maf dul

他是打柴汉,

ab dios dail hvub jongb
ax dios dail hveb jongb

不是呼龚料,

ab dios dail seid xangs
ax dios dail hseid xangs

不是祭鼓师,

ab nriangb ngeix ghab khad
ax niangb ngix ghab khaid

不得包包肉,

ab nriangb ghongd ghab dleif
ax niangb ghongd ghab dleif

不得块块肉。”

dangl weix naib ab bil
dangl wix hnaib ab bil

等到日落山,

dangl sos mangt gos veex
dangl sos hmangt gos vangx

待到夜幕临,

bak ghaot Meex lol weix
bad ghet Mangx lol wix

勉公回到家,

mens wouk Beex jouf xees
mais wuk Bangx jef xangs

扁奶告诉他:

dax ab dios hvub jub
dax ax dios hveb job

“婿来说话非请教,

dax ab dios seid xees
dax ax dios hseid xangs

婿来出言非相商。”

Niul Zat Lieef jouf nais
Niel Zat Lif jef nais

努札连就问:

mob daib lol naib dous
mongx daib lol hnaib deis

“你女何日归?”

wil daib lol naib nrol
wil daib lol hnaib mol

“我女兔日归。

gheib diot bil jouf lol
gheib diot bil jef lol

提只鸡才归,

geed diot guf jouf lol
gad diot guf jef lol

携包饭才回。”

mob daib lol naib nrol
mongx daib lol hnaib mol

“你女兔日归,

dieed weix dlil naib gheib
dad wix dlil hnaib gheib

却鸡日才到。

gheel fat jeex xongs naib
ghail fat jangx xongs hnaib

都过了七天,

gheel fat jeex xongs mangt
ghail fat jangx xongs hmangt

都过了七夜,

nib lob jouf weix diux
nenx lob jef wix diux

她脚才到家,

nib dout jouf leit zad
nenx dut jef leit zaid

她踵才拢屋。”

nib mens mangd bongt said
nenx mais mangd bongt said

她母默无声,

nib bak jouf lol vud
nenx bad jef lol vud

她父才出言:

dios naix not mil ghaob
dios naix nongf mongl gheb

“是人就去做活,

dios doul not hot geed
dios dul nongf hot gad

是柴就去煮饭。

ab dios dol hvub jub
ax dios dol hveb job

这不是请教之语,

ab dios dol seid xees
ax dios dol hseid xangs

这不是商量之言。”

Niul Zat Lieef jouf vud
Niel Zat Lif jef vud

努札连就说:

nib jongb hvub dot ngeix ghab khad
nenx jongb hveb dot ngix ghab khaid

“她出言得包包肉,

dot ghongd ghab dleif
dot ghongd ghab dleif

得块块肉,

gid vud nenx ab jul haid
gid vud nongx ax jul haid

说是吃不完哩,

haok ab xut haid
hek ax xet haid

喝不尽哩,

gid niox gheib lot mis
gid niox gheib lot mais

才留鸡陷眼,

gid dliat nral dad gib
gid dliat nail dad gib

才留鱼长角,

niox songd dieed nrix xeef geet
niox hsongd dad ninx xangf gangt

留牛肋肉生蛆,

geed dax jeib yul xeet
gad dax jib yul hxangt

留糯米饭长霉。

diod doul diod ib jib
diod dul diod ib jib

烧火应一塘,

it kheet it ib diux
ait khat ait ib diux

开亲应一门。

mob dieed diod doul ob jib caid
mongx dad diod dul ob jib caid

你却烧了两塘火,

it kheet ob diux xenk
ait khat ob diux xenk

开了两门亲,

dail naix ob dail yous
dail naix ob dail yus

一女嫁二夫,

dail dlad ob dail khangb
dail dlad ob dail khangb

一狗找二配,

wees wil gheeb nrix vud
was wil ghangb ninx ved

调我牛给他人守,

wees wil gheeb niul dib
was wil ghangb niel dib

换我鼓给他人敲。”

bak ghaot Meex jouf vud
bad ghet Mangx jef vud

勉公就答道:

wil diod doul diod ib jib
wil diod dul diod ib jib

“我烧火只一塘,

it kheet it iib diux
ait khat ait iib diux

开亲只一门。

wil ab diod doul ob jib
wil ax diod dul ob jib

我不烧两塘火,

wil ab it kheet ob diux
wil ax ait khat ob diux

不开两门亲。

wil jub naix liees mob diux
wil job naix las mongx diux

我交人到你家,

jub daib liees mob zad
job daib las mongx zaid

我交女到你屋,

ghob jeex mob wad
ghongb jangx mongx wid

就成你妻子,

ghob jas mob nrieeb
ghongb jas mongx niangb

就成你媳妇。

not nrix jib not vud
nongf ninx jib nongf ved

各人的牛各人守,

not wad jib not mongx
nongf wid jib nongf mongx

各人的妻各人看。

mob nrix mob ab vud
mongx ninx mongx ax ved

你牛你不守,

mob wad mob ab mongx
mongx wid mongx ax mongx

你妻你不看,

nrix not dal mob vud
ninx nongf dal mongx vud

牛各失落自你坡,

naix not dal mob zad
naix nongf dal mongx zaid

人各失踪自你屋。

wil ab diod doul ob jib
wil ax diod dul ob jib

我不烧两塘火,

ab it kheet ob diux
ax ait khat ob diux

不开两门亲,

ab bib gheib ob diux
ax baib gheib ob diux

鸡不送给两家,

ab gheet jud ob zad
ax ghangt jed ob zaid

粑不抬给两户。 [20]

nriangx dangx dil ab dangx
niangx dangx dil ax dangx

船沉篷不沉,

wad zouk songx ab zouk
wid zuk songx ax zuk

妻跑床不跑。

mob mil qab neel Aob Lax
mongx mongl qab nangl Eb Lax

你上寻到乌览,

mob mil qab jus Aob Dlaof
mongx mongl qab jes Eb Dlef

你下访到乌苕,

hangd mob qab yab saix
hangd mongx qab vax saix

若你查不出,

hangd mob vangs yab jas
hangd mongx vangs vax jas

若你访不到,

mob hvub not mil vud
mongx hveb nongf mongl vud

你话自去圆,

mob seid not mil jus
mongx hseid nongf mongl jus

你语自去了;

hangd qab ghoud nris saix
hangd qab ghed nis saix

若你果查出,

hangd vangs ghoud nris jas
hangd vangs ghed nis jas

若你果访有,

gos gheib ob ghob dlit jil
gos gheib ob ghongb dlit jil

抓出鸡咱就撕腿,

gos beet ob ghob dlit diangx
gos bat ob ghongb dlit diangx

抓出猪咱就撕膘,

dlit diot naix not xid
dlit diot naix not hxid

撕给众人看,

dlit diot daix dol nrieet
dlit diot daix dol ngit

撕给大伙瞧。

ob gib it nongd diut
ob gib ait nongd diut

咱牛角这样斗,

ob nras it nongd qangb
ob nais ait nongd qangb

咱牛鼻这样穿,

dios ab dios jid Niul
dios ax dios jid Niel

可不可呀努?”

jus dail Niul Zat Lieef
jus dail Niel Zat Lif

且说努札连,

nib nenx Jax ab mil
nenx nongx Jax ax mongl

他吞《贾》不下,

nib ngangl lil ab liouf
nenx ngangl lil ax liuf

他吞理不了,

nib ghob mangd bongt said
nenx ghongb mangd bongt said

他有口难言。

lob ghob diangd lol diux
lob ghongb diangd lol diux

脚就转来家,

dout ghob tok lol zad
dut ghongb tak lol zaid

踵就返回屋,

bab jib doul bab gib
bib jib dul bib gib

三角三堆火,

dliat dail wad ghab diongb
dliat dail wid ghab diongb

命妻在中间,

diod doul ghob lol peib
diod dul ghongb lol pib

烧火就来烤。

gid gux ghob xeed ghof
gid gux ghongb hxangd ghof

外面烤熟肉,

gid diongb ghob das daib
gid diongb ghongb das daib

里面烤死胎,

jouf xees veex diot bil
jef xangs vangx diot bil

才道出实情,

jouf xees bil diot veex
jef xangs bil diot vangx

才说出真话:

lol weix Zeet Niul Ghod
lol wix Zangt Niel Ghod

“回到责努过,

lol sos Vib Hvak Feeb
lol sos Vib Hvak Fangb

行至依寒番,

lol jas Jib Xongl Dongl
lol jas Jib Xongl Dongl

来遇基雄东,

diot jeex hangd daob khob
diot jangx hangd deb khob

才昏了头脑,

diot jas hangd laox menf
diot jas hangd lex menf

才迷了神智,

jouf ab jeex xongs naib
jef ab jangx xongs hnaib

才躺倒七天,

jouf dol jas xongs mangt
jef dol jas xongs hmangt

才耽搁七夜,

jouf lol ab weix diux
jef lol ax wix diux

才回不到家,

jouf tok ab leit zad
jef tak ax leit zaid

才返不到屋,

jouf pab dab dliouk bil
jef pab dab dliuk bil

才刨土救坡,

jouf nal seid dliouk vus
jef nal hseid dliuk ves

才说谎解危。”

nib diux diongb jouf vud
nenx diux diongb jef vud

她丈夫才讲,

nib zad yous jouf meef
nenx zaid yus jef hmat

她丈夫才说:

laib nongd ab dis dail dous
laib nongd ax dis dail deis

“果不是别人,

dios bad nios Jib Xongl Dongl
dios bad nios Jib Xongl Dongl

是那基雄东!

qab loul jouf mil weix
qab lul jef mongl wix

找理老去论,

xangt ghot jouf mil sos
xangt ghot jef mongl sos

让寨老去说。”

ghob qab Zab Sangx Lieex
ghongb qab Zab Sangx Liongx

便请楂赏琏,

ghob xees Zab Wangf Xif
ghongb xangs Zab Wangf Xif

便叫楂王习: [21]

wil ghab mob dax weix
wil ghab mongx dax wix

“我请你来到,

wil gol mob dax sos
wil gol mongx dax sos

我叫你来临,

mob lol nenx wil ngeix
mongx lol nongx wil ngix

请你吃点肉,

mob lol haok wil joud
mongx lol hek wil jud

请你喝点酒,

dieed wil hvub mil vud
dad wil hveb mongl vud

带我话去讲,

dieed wil seid mil meef
dad wil hseid mongl hmat

拿我语去说,

dieed wil Jax mil bid
dad wil Jax mongl baid

带我《贾》去辩,

dieed wil lil mil sos
dad wil lil mongl sos

拿我理去评。”

nib jouf nrangx veex mil
nenx jef nangx vangx mongl

他才沿岭走,

nib jouf ngal zeet mil
nenx jef ngal zangt mongl

他才下坝行,

mil weix Zeet Niul Ghod
mongl wix Zangt Niel Ghod

走到责努过,

mil sos Vib Hvak Feeb
mongl sos Vib Hvak Fangb

行至依寒番,

mil nais Jib Xongl Dongl
mongl nais Jib Xongl Dongl

去问基雄东:

wil dax weix mob diux
wil dax wix mongx diux

“我来登你门,

wil dax sos mob zad
wil dax sos mongx zaid

我来到你家,

wil dax yab dax seeb
wil dax vax dax hsab

不是凭空来,

wil dax yab dax lial
wil dax vax dax lial

不是无故到,

wil dax dint Jax dat dint dend
wil dax dint Jax dangf dint dend

拿《贾》来论事如戥,

dint lil dat dint dliok
dint lil dangf dint dliok

拿理来判案如秤,

dat dint dend Ghab Vax
dangf dint dend Ghab Vax

如甘雅的戥,

dat dint dliok Zad Ghot
dangf dint dliok Zaid Ghot

似者葛的秤。

dax nais mob Jib Xongl Dongl
dax nais mongx Jib Xongl Dongl

来问你基雄东——

nriangb dail nrinx Aob Ghaib
niangb dail ninx Eb Ghaib

有个乌该女,

nriangb dail Peik Lol Niaf
niangb dail Pik Lol Niaf

有个裴洛南,

lol weix Zeet Niul Ghod
lol wix Zangt Niel Ghod

走到责努过,

lol sos Vib Hvak Feeb
lol sos Vib Hvak Fangb

行至依寒番,

ab jeex xongs naib dot
ab jangx xongs hnaib dot

躺倒七天否,

dol jeex xongs mangt dot
dol jangx xongs hmangt dot

耽搁七夜否?

lob wix mob diux dot
lob waix mongx diux dot

脚进你家否,

dout sos mob zad dot
dut sos mongx zaid dot

踵拢你屋否?

yab benb jeex xongs naib
vax bub jangx xongs hnaib

不知七天事,

yab xangk jas xongs mangt
vax xangk jas xongs hmangt

不晓七夜情,

mob lol vil wil nrieix ib fenb [22]
mongx lol vil wil nix ib hfenb

那你拿我银一分,

gid nriangb dal wil nrieix ob fenb
gid niangb dal wil nix ob hfenb

我还有二分。

sos benb jeex xongs naib
sos bub jangx xongs hnaib

若知七天事,

sos xangk jas xongs mangt
sos xangk jas xongs hmangt

若晓七夜情,

mob lol vil wil ob fenb
mongx lol vil wil ob hfenb

你敢拿二分,

nriangb dal wil bab fenb
niangb dal wil bib hfenb

我还有三分。

lol xees vut xees deix
lol xangs vut xangs deix

讲要讲实话,

lol xees vut xees deis
lol xangs vut xangs deis

说要说真言,

wil it aob xud dax
wil ait eb hxed dax

我就拿温水来,

wil it aob tangb dax
wil ait eb tangb dax

我就拿温汤来,

bib mil it dlieeb jul
bib mongl ait dliangb jul

咱就完纠纷,

bib waf it diangs jous
bib waf ait diangs jus

咱就结案件。

mob sos vud yab benb
mongx sos vud vax bub

你若推不知,

mob sos vud yab xangk
mongx sos vud vax xangk

你若说不识,

wil qab zot lol saix
wil qab zot lol saix

我劈油柴来碰着,

wil vud ghaob lol jas
wil ved gheb lol jas

我做活计来遇见,

mob yend dangx ghob niox
mongx yend dangx ghongb niox

你藏得住就罢,

mob zouk liouf ghob niox
mongx zuk liuf ghongb niox

你逃得脱就罢,

mob sos yend yab dangx
mongx sos yend vax dangx

若你藏不住,

mob sos zouk yab liouf
mongx sos zuk vax liuf

若你逃不脱,

ghob xangt aob seil dax
ghongb xangt eb seil dax

就放冷水来,

ghob xangt aob gad dax
ghongb xangt eb gad dax

就放冷汤来,

gox liub mob gheet yab nriangs
gux hlieb mongx ghangt vax niangs

依大罚你扛不起,

gox yut mob gheet yab diux
gux yut mongx ghangt vax diex

依小罚你抬不动。

ghob jul wil zab fenb
ghongb jul wil zab hfenb

这才完五分,

nriangb dal wil diut fenb
niangb dal wil diut hfenb

我还有六分,

ngeix mil nriangb dal bongt
ngax mongl niangb dal bongt

兽走遗气味,

nral mil nriangb dal meib
nail mongl niangb dal hmib

鱼走遗腥味,

wil ghob gid dib ngeix Bil Joul [23]
wil ghongb gid dib ngax Bil Jel

我就打猎到排佐,

gid heik nral Aob Nriangb [24]
gid heik nail Eb Niangb

捞鱼到乌仰,

jas ngeix wil ghob bangd
jas ngax wil ghongb bangd

见兽我就射,

jas nral wil ghob heik
jas nail wil ghongb heik

遇鱼我就捞,

laib eid gox liub mob gheet yab nriangs
laib id gux hlieb mongx ghangt vax niangs

那样依大罚你扛不起,

gox yut mob gheet yab diux
gux yut mongx ghangt vax diex

依小罚你抬不动。

ghob jul wil diut fenb
ghongb jul wil diut hfenb

这才完六分,

nriangb dal wil xongs fenb
niangb dal wil xongs hfenb

我还有七分,

mob vud aod vud deix
mongx vud ed vud deix

你讲了实话,

mob xees aod xees deis
mongx xangs ed xangs deis

你说了真言,

wil tid feeb mob gid
wil tid hfab mongx gid

我作轻你扛,

wil maf nriul mob gheet
wil maf niul mongx ghangt

我砍生你担, [25]

ghob vil wil xongs fenb
ghongb vil wil xongs hfenb

就完我七分,

bib dlieeb ghob it jul
bib dliangb ghongb ait jul

咱纠纷就完,

bib diangs ghob waf jous
bib diangs ghongb waf jus

咱案子就清,

laib dlieeb ghob jul jous
laib dliangb ghongb jul jus

纠纷完彻底,

laib nongs ghob jul wix
laib nongs ghongb jul waix

如雨后天晴,

laib hvub ghoud yab nriangb
laib hveb ghed vax niangb

再无话可说,

laib seid ghoud yab vud xenk
laib hseid ghed vax vud xenk

再无言可讲啦!”

jus dail Jib Xongl Dongl
jus dail Jib Xongl Dongl

有那基雄东,

nriangb not Jax diongb feeb
niangb not Jax diub fangb

地方贾师多,

nriangb not xangs diongb vangl
niangb not xangs diub vangl

村寨理老众,

gid gux nriangb Mol Niul
gid gux niangb Mal Niel

涉外有莫奴,

gid diongb nriangb Mol Dliees
gid diongb niangb Mal Dlies

涉内有莫社,

Mol Niul niuf lol diongb
Mal Niel niuf lol diongb

莫奴向内抠理,

Mol Dliees dlieed mil gux
Mal Dlies dlangd mongl gux

莫社朝外搪塞。

ghab Mol Niul dax weix
ghab Mal Niel dax wix

请莫奴来到,

gol Mol Dliees dax sos
gol Mal Dlies dax sos

叫莫社来临,

Mol Niul jouf dax vud
Mal Niel jef dax vud

莫奴就来讲,

Mol Dliees jouf dax meef
Mal Dlies jef dax hmat

莫社就来说:

nriangb juf ob dail dlieeb
niangb juf ob dail dliangb

“有十二种鬼,

liub jous mens Ghab Lieex
hlieb jus mais Ghab Liangx

大莫如嘎里,

liub jous bak Ghab Deit
hlieb jus bad Ghab Deit

大莫如嘎对;

nriangb juf ob jox diangs
niangb juf ob jox diangs

有十二类案,

liub jous diangs gox vob
hlieb jus diangs gox vob

大莫如摘菜 [26]

liub jous diangs bongs wad
hlieb jus diangs bongs wid

大莫如辱妻。

mob Zab Sangx Lieex nongd
mongx Zab Sangx Liongx nongd

你这楂赏琏,

mob Zab Wangf Xif nongd
mongx Zab Wangf Xif nongd

你这楂王习,

dax weix Zeet Niul Ghod
dax wix Zangt Niel Ghod

来到责努过,

dax sos Vib Hvak Feeb
dax sos Vib Hvak Fangb

行至依寒番,

ghob benb jeex xongs mul
ghongb bub jangx xongs mongl

就知七夜事,

ghob dol jas xongs mangt
ghongb dol jas xongs hmangt

就晓七夜情!

mob vil ghob gos bil
mongx vil ghongb gos bil

你就抓着手,

mob gangf ghob gos xeeb
mongx gangf ghongb gos hxangb

你就握住丝!

mob tid fab bib gid
mongx tid fab bib gid

你就作轻咱扛,

mob it nriul bib gheet
mongx ait niul bib ghangt

就砍生咱担,

gox liub wil gheet yab nriangs
gux hlieb wil ghangt vax niangs

我们就大罚扛不起,

gox yut wil gheet yab diux
gux yut wil ghangt vax diex

小罚抬不动!

mob jas xab nenx nral
mongx jas hxab nongx nail

你遇水獭吃鱼,

mob jas dliangk nenx gheib
mongx jas dliangk nongx gheib

遇野猫吃鸡,

dieed yab jangx xab jangx nral lol
dad vax jangx hxab jangx nail lol

怎不连水獭连鱼抓来,

jangx dliangk jangx gheib lol
jangx dliangk jangx gheib lol

连野猫连鸡逮来?

dieed yab gos xab ghob dad doud
dad vax gos hxab ghongb dad dud

怎不抓着水獭就把皮剐,

gos dliangk ghob louk lint
gos dliangk ghongb hluk liut

逮着野猫就把皮剥?

dieed yab dieed lol sab loul
dad vax dad lol hsab lul

怎不抓给理老议,

yab dieed lol dak ghot
vax dad lol dak ghot

逮送理老评?

mob Zab Sangx Lieex dax weix
mongx Zab Sangx Liongx dax wix

你这楂赏琏,

mob Zab Wangf Xif dax sos
mongx Zab Wangf Xif dax sos

你这楂王习,

mob dax dib beet ngeix nenx
mongx dax dib bat ngix nongx

你来就杀猪吃,

mob dax dangt bas joud haok
mongx dax dangt bais jud hek

你到就舀酒喝!

mob dail nongd seet maf daot
mongx dail nongd sat maf det

你这砍树的利刃,

mob dail nongd yous ghot naix
mongx dail nongd yus ghot naix

你这诬人的凶汉!

mob jux hveib xeef geet
mongx jox hvib xangf gangt

你这颗心生了蛆,

mob dit nral jeex geeb
mongx dit nail jangx gangb

你这碗鱼长了虫!”

ghob yangd dlieel ghob dib
ghongb yangd dliangl ghongb dib

就使劲地打,

ghob youk vus ghob nangk
ghongb yuk ves ghongb nangk

就尽力地捶,

ghob dib ghob liangl vus
ghongb dib ghongb liangl ves

就打得气无,

ghob dat ghob dait bongt
ghongb dat ghongb dait bongt

就挞得气绝。

laib dlieeb eib jeex joud
laib dliangb ib jangx jud

纠纷如难吞的酒,

laib diangs nraf jeex jeeb
laib diangs naf jangx jangb

案子似难脱的腊,

dlieeb yab nriangb xangs xib
dliangb vax niangb xangs hxib

鬼无巫师禳,

diangs yab nriangb ghot daod
diangs vax niangb ghot ded

案无理老断。

niox vob ghob dous weil
niox vob ghongb dus wil

菜老煮锅破,

dliat geed ghob dous xit
dliat gad ghongb dus xit

饭久蒸甑裂,

niox diangs ghob das naix
niox diangs ghongb das naix

纠纷不息人死伤,

niox doul ghob kib feeb
niox dul ghongb kib fangb

火患不灭会燎原。

niox Jib Xongl Dongl dod
niox Jib Xongl Dongl dod

基雄东姑妈,

niox Niul Zat Lieef dod
niox Niel Zat Lif dod

努札连姑妈, [27]

ob laix dax heik geeb Aob Qeib
ob laix dax heik gangb Eb Qib

俩人来乌期河捞虾,

ob dail dax heik nral Aob Qeib
ob dail dax heik nail Eb Qib

两个来乌期溪捉鱼, [28]

xid deid diot dangl gongl
xit deid diot dangl gongl

相遇在半路,

xid jas diot daot gid
xit jas diot det gid

相逢在中途。

ob laix jouf xid nais
ob laix jef xit nais

两个才相问,

ob dail jouf xid xees
ob dail jef xit xangs

俩人才商量:

mob dios dail dous dod
mongx dios dail deis dod

“你是谁姑妈?”

dios Jib Xongl Dongl dod
dios Jib Xongl Dongl dod

“基雄东姑妈。”

mob dios dail dous dod
mongx dios dail deis dod

“你是谁姑妈?”

dios Niul Zat Lieef dod
dios Niel Zat Lif dod

“努札连姑妈。”

laib nongd dios ob diux daib nail
laib nongd dios ob diux daib nenl

“这么说是咱的舅舅,

dios ob zad daib yous
dios ob zaid daib yus

是咱的亲戚。

diees nongd laib dlieeb eib jeex joud
dias nongd laib dliangb ib jangx jud

现在纠纷如难吞的酒,

laib diangs nraf jeex jeeb
laib diangs naf jangx jangb

案子似难脱的腊,

dlieeb yab nriangb xangs xib
dliangb vax niangb xangs hxib

鬼无巫师禳,

diangs yab nriangb ghot daod
diangs vax niangb ghot ded

案无理老断。

niox doul ghob kib feeb
niox dul ghongb kib fangb

火患不灭会燎原,

niox diangs ghob das naix
niox diangs ghongb das naix

纠纷不息人死伤。

lol ob xid bib laix mab geeb
lol ob xit baib laix mab gangb

来咱互赠一把虾,

dieed dangt nrieix ghab fenb
dad dangt nix ghab hfenb

权当说理银,

mob diangd mil weix mob diux
mongx diangd mongl wix mongx diux

你转回你家,

wil tok mil sos wil zad
wil tak mongl sos wil zaid

我返回我屋,

mil dlaox daib nail vud
mongl dlex daib nenl vud

去跟舅舅讲,

mil daos daib nail meef
mongl des daib nenl hmat

去与舅舅说,

dlieeb yab nriangb xangs xib
dliangb vax niangb xangs hxib

鬼无巫师禳,

diangs yab nriangb ghot daod
diangs vax niangb ghot ded

案无理老断,

deix ob diux daib nail
deix ob diux daib nenl

既是咱舅舅,

dios ob zad daib yous
dios ob zaid daib yus

既是咱亲戚,

jib ob not lol daod jib niox
jib ob nongf lol ded jib niox

就由咱来了结罢。”

ob laix jouf lol daod
ob laix jef lol ded

她俩才来断,

lol weix Zeet Niul Ghod
lol wix Zangt Niel Ghod

来到责努过,

lol sos Vib Hvak Feeb
lol sos Vib Hvak Fangb

来到依寒番,

lol git Jib Xongl Dongl
lol git Jib Xongl Dongl

划基雄土地,

daod jul bab beet bil
ded jul bib bat bil

划出三百坡,

bab seeb bab beet jus
bib hsangb bib bat jes

三千三百处,

dieed diot Niul Zat Lieef
dad diot Niel Zat Lif

划给努札连。

jouf xees meeb dol seeb
jef xangs maib dol saib

向众人宣言,

jouf xees meeb dol ghaot
jef xangs maib dol ghet

向众老宣告:

bib hvak Zeet Niul Ghod
bib hvak Zangt Niel Ghod

“咱划责努过,

bib hvak Vib Hvak Feeb
bib hvak Vib Hvak Fangb

咱划依寒番,

laib dlieeb xib jouf jul
laib dliangb hxib jef jul

纠纷就消散,

laib diangs waf jouf jous
laib diangs waf jef jus

案子就结清,

laib dlieeb ghob jul jous
laib dliangb ghongb jul jus

纠纷完彻底,

laib nongs ghob jul wix
laib nongs ghongb jul waix

如雨后天晴。”

ghob jeex ib god Jax
ghongb jangx ib ged Jax

也成一段《贾》,

ghob jas ib bil xuf
ghongb jas ib bil xuf

也成一个理。

naib vut ib juf wangl
hnaib vut ib juf wangl

吉因十二祖,

mangt vut ob dail qid
hmangt vut ob dail qend

祥缘十二王。

hous
hes

嗬!


[1] Jib Xongl Dongl(基雄东):多省称为基雄,一说为Dlib Xongl(西雄)(参见《村落篇》),传说是Zeet Niul Ghod(责努过,地名,在今贵州省丹寨县龙泉镇五里村境)人。清乾隆二十年(一七五五年)在此一带没苗田设屯堡,其族裔被迫迁往他处。

[2] Zeet Niul Ghod(责努过):地名,意为铜鼓坝。

[3] Vib Hvak Feeb(依寒番):地名,意为分界石,在今丹寨县龙泉镇良山村对门山处。

[4] nrinx Aob Ghaib(乌该女):乌该是地名,即今丹寨县城东郊上富贵、下富贵一带。裴洛南嫁来住在这里,故如此称她。

[5] Peik Lol Niaf(裴洛南):一说为Peik Nangl Naif(裴囊耐),努札连妻。另有的口传版本说为Boux Jongx(宝炯),那是葫芦兄妹中妹妹的名字,仅作为裴洛南的代称,不是其本名。

[6] ghaot Meex(勉公)、wouk Beex(扁奶):努札连妻子裴洛南的父母。

[7] ghaot Meex(勉公)、wouk Beex(扁奶):努札连妻子裴洛南的父母。

[8] Ongd Yongt(瓮荣):池塘名,亦作为该塘周围一带的地名,在今丹寨县龙泉镇五里村境。距塘不远处有一块田名lieix niul(意为鼓藏田),传说是古代吃鼓藏的活动场所。

[9] Ghab Ful(干河):地名,今丹寨县扬武乡干河村。

[10] Ghab Gheid(干改):地名,今丹寨县扬武乡干改村。

[11] 在吃鼓藏中,送礼来的亲友返家时,主人家按习俗要赠送煮潦过的鸡、米草包的一团糯米饭以及一块带肋骨的生牛肉等礼品。故裴洛南才带着这些东西回家。

[12] 吸烟:喻谈情说爱。

[13] 破瓢:古代苗族多用葫芦作瓢,久而易朽,一碰则落下破片。此处喻老人牙齿已松落。

[14] qoub:苗族传说中的一种迷恋药,是一种寄生植物。据说谁若被施用了这种药,就会情不自禁地依恋施药者,听任其摆布。

[15] dous:hvid dous(如何,怎么样)的省称。口语中不能省称。

[16] vus:ghab xeed vus(直译命之气,意为生命)的省称。口语中不能省称。

[17] hvub jongb(呼龚):苗族吃鼓藏活动仪式中十二种职事之一的称谓。参见《创世篇·祭公祀奶》注26。

[18] seid xangs:祭师,亦指“呼龚”。

[19] 我爸:指努札连岳父。苗族女婿未有子女时,当面亦称岳父母为爸、妈,有子女后则称之为公、奶。

[20] 鸡不送给两家/粑不抬给两户:此二句喻没有把一女嫁两家。苗族婚俗:姑娘出嫁时,陪嫁礼品中要有一对雌雄鸡;新嫁三年内,每年过年时,娘家要抬一箩糍粑给女儿。

[21] 楂赏琏(Zab Sangx Lieex)、楂王习(Zab Wangf Xif):理老的名字。

[22] vil nrieix:直译义“拉银”,意为说理钱、判案钱。古时苗族理老调处纠纷时,当事人双方各拿出银钱放在调处现场,叫做kheib vil nrieix(意为搁说理钱),最后谁输理就拿谁的银钱赔给赢家。

[23] Bil Joul(排佐)、Aob Nriangb(乌仰):排佐,山坡名,乌仰,河流名,均在丹寨县兴仁镇境,离责努过、依寒番一带有数十里路。

[24] Bil Joul(排佐)、Aob Nriangb(乌仰):排佐,山坡名,乌仰,河流名,均在丹寨县兴仁镇境,离责努过、依寒番一带有数十里路。

[25] 我砍生你担:即可不按以往的规约来严厉惩罚,而是重新议处。

[26] 摘菜:苗族民间歌谣中常以菜喻年轻女子,“摘菜”喻把别人的妻子非正当弄到手。

[27] 基雄东姑妈/努札连姑妈:指二人的姐妹。苗族成年人有按自己儿女的身份称呼他人的习惯,故这样说。

[28] 乌期溪(Aob Qeib):在责努过周围,有几条小河沟都叫乌期。

苗族贾理(第二版)(下)