二 甘苏贾发
nriangb dail bak ghaot Dlioud
[1]
| 有个寿公公, |
nriangb dail mens wouk Wous | 有个娥奶奶, |
diux taid bus Ghab Dliub
[2]
| 跋山到甘苏, |
dieik diangf bus Jad Faf
[3]
| 涉水到贾发。 |
jas naos gix dliub dliub | 遇鸟鸣“苏苏”, |
jouf ghab it Ghab Dliub | 才叫做甘苏, |
jad faf gix faf faf | 黄鹂鸣“发发”, |
jouf ghab it Jad Faf | 才叫做贾发。 |
nib vib jouf mil jil | 他石才去插, |
nib daot jouf mil lof | 他树才去栽, |
nib vongx mil vud jid | 像龙卧深潭, |
nib xud mil vud veex | 像虎踞高山。 |
lol qab ghaob gid nenx | 来劳作寻吃, |
lol dat ghongd gid gos | 来生产觅喝, |
bab nrieex dangl daix xeed | 前三年成好, |
bab nriut dangl gheeb yab xeed | 后三年成糟。 |
ghab wouk Benf Mens dax | 请本闷奶来, |
gol ghaot Wangx Xot dax | 叫往薛公来, |
dax nenx jeeb wab xid | 来吃蜂蜡卜, |
dax haok jeeb wab nrieet | 来喝蜂蜡看。 [4] |
ab nriangb dlieeb dail yid | 无啥鬼作难, |
ab nriangb diangs dail gheel | 无啥邪作祟, |
dios bak lol aod diongx | 是父来要筒, |
dios mens lol aod niul | 是母来要鼓。 [5] |
jus dail bak ghaot Dlioud | 且说寿公公, |
jus dail mens wouk Wous | 且说娥奶奶, |
lol daod diongx seeb nab | 来制筒祭父, |
lol xongt niul but mens | 来架鼓祭母, |
seeb nab diot Ghab Dliub | 祭父于甘苏, |
but mens diot Jad Faf | 祭母于贾发, |
bangb feeb jouf dax fud | 村村来吹笙, |
榕江县计划乡苗族吃鼓藏现场吹芦笙(引自《苗族服饰图志·黔东南》,台湾辅仁大学织品服饰研究所出版) (【台湾】方绍能 摄)
los vangl jouf dax zouk | 寨寨来跳鼓。 |
Aob Yeeb daib Boux Boul | 乌耶女宝褒, |
Hveet Neel jid Dlas Jox | 赫南子夏觉, [6] |
nib nriangb feeb Veex Tiab | 她居也它岭, |
nib xud khongd Bil Dlias | 她住排峡坡, |
nib deib gheel liongx dongl | 她裙已难遮身, |
nib jid gheel liongx hongl | 她身已显大肚, |
ab dax xil fat diongx | 不来惜错过祭鼓节, |
ab zouk xil fat niul | 不来惜错过跳鼓舞, |
ob xongx dlieel ghoud dax | 双生命也来, |
ob laif vus ghoud dax | 双气息也来, |
beeb nrangx dongb ghoud dax | 插根茅草也来, |
beeb dongb niul ghoud dax | 带大芭茅也来, |
dax fud diongx Ghab Dliub | 来甘苏吹笙, |
dax zouk niul Jad Faf | 来贾发跳鼓。 |
bab naib xid gangx fud. | 三天联袂吹, |
bab mangt xid bus zouk | 三夜联袂跳, |
weix naib nriul ghob nriul | 到该生之日果生, |
sos mangt nas ghob nas | 到该产之夜果产, |
nriul diot ghab diongx diux | 生在鼓藏头家, |
nas diot ghab niul zad | 产在鼓藏头屋, |
bus diot gheeb ngux nrix | 抱在水牛圈里, |
bus diot gheeb vus liod | 放在黄牛圈中。 |
bol sod xongs xib feex | 次日天光明, |
bol sod xongs xif ob | 翌晨天放亮, |
jus dail mens wouk Wous | 且说娥奶奶, |
yax aob mil yis ghol | 端水去喂鹅, |
xouk ghongd mil yis beet | 提潲去喂猪, |
mil xid qenb lieix nrix yab jeex | 见物牛胞衣不像, |
qenb las beet yab dios | 猪胞衣不是, |
lol tat bak ghaot Dlioud | 回来责怪寿公公: |
ob nrix gheel dib jul | “咱牛已屠光, |
ob beet gheel dib jous | 咱猪已杀完, |
mob daod diongx xob fib | 你制筒为发财, |
mob xongt niul nok dlas | 你架鼓为发富, |
laib diongx nongd dab dlieeb | 这筒却成了惹鬼筒, |
laib niul nongd nok zees | 这鼓却成了招魅鼓! |
mob mil xid gheeb ngux nrix | 你去瞅水牛圈, |
mil nrieet gheeb vus liod | 去瞧黃牛圈, |
aob wad nrix yab jeex | 牛胞衣不像, |
zaid gheed beet yab dios | 猪胞衣不是。 |
diongx nongd ab diongx xud | 这筒非吉筒, |
niul nongd ab niul vut | 这鼓非祥鼓, |
laib diongx nongd diongx khaod | 这筒是凶筒, |
laib niul nongd niul xat | 这鼓是穷鼓。” |
jus dail bak ghaot Dlioud | 寿公公说道: |
ab vud xid need wouk | “奶别那样说, |
laib need hvub od lot | 那是恶心之语, |
laib need seid xad ment | 那是难听之言, |
mees wil mil xid nrieet | 待我去瞧瞧。” |
dieed gongx nrieix mil deit | 拿银棍去扒, |
dieed gongx jenb mil deit | 拿金棍去扒, [7] |
dangl fend nriangb laib nriux | 前面有个口, |
dangl gheeb nriangb laib wuf
[8]
| 后面有陀螺。 |
lol xees mens wouk Wous | 转来告诉奶: |
ob diongx nongd diongx qub | “咱筒是繁衍之筒, |
ob niul nongd niul xeef | 咱鼓是繁育之鼓, |
ob diongx nongd diongx fib | 咱筒是发财之筒, |
ob niul nongd niul dlas | 咱鼓是发富之鼓。” |
jus dail bak ghaot Dlioud | 且说寿公公, |
lol xax sax diongb bil | 掐指来思忖, |
lol dent xangs ghab qenb | 抚腹来思谋, |
dib gas hot lol nenx | 杀鸭煮来吃, |
aod aob xend lol haok | 滤灰水来喝。 [9] |
mob daib not dax weix | “你们大伙来, |
mob daib not lol sos | 你们大家临, |
mob dax fud wil diongx | 你们来吹我笙, |
mob dax zouk wil niul | 你们来跳我鼓, |
nenx aob xend jouf diangd | 喝了碱汤再返, |
haok ngeix gas jouf tok | 吃了鸭肉再回。” |
meeb daix dol lol nenx | 他们大伙来吃了, |
meeb daib not lol haok | 他们大家来喝了。 |
meeb nenx meeb ghob diangd | 他们大伙吃就返了, |
meeb haok meeb ghob tok | 他们大家喝就回了。 |
gheel weix naib ab bil | 都到了日靠山, |
gheel sos mangt gos veex | 都到了日落岭, |
Aob Yeeb daib Boux Boul jouf lol | 乌耶女宝褒才来, |
Hveet Neel jid Dlas Jox jouf lol | 赫南子夏觉才来, |
jif mol ghoud jif nrix | 马忌牛也忌, |
jif wad ghoud jif yous | 妻忌夫也忌, |
ngeix gas meeb ab nenx | 鸭肉他们不吃, |
aob xend meeb ab haok | 碱汤他们不喝, |
peet dangl tangb dangl taid | 磕点儿干品, |
jat jangl qangb jangl qid | 嚼点儿干饭, |
tout dangl tangb dangl taid | 吃吃又吐吐。 |
bak ghaot Dlioud jouf vud | 寿公公就说: |
wil ab dod mob jid | “我不推你呀孩子, |
aob xend dod mob jid
[10]
| 碱汤推你呀孩子! |
wil ab tout mob jid | 我不指你呀孩子, |
ngeix gas tout mob jid | 鸭肉指你呀孩子! |
dail daib deix mob nriul | 此孩是你生, |
dail vangt dios mob nas | 此婴是你产, |
dios xil ab dios jid | 是不是呀孩子?” |
laib nongd dios henk ghaot | “这事是我了爷爷! |
dail daib deix wil nriul | 这孩是我生, |
dail vangt deix wil nas | 这婴是我产。 |
wil vud ab dax xenk | 我本说不来了, |
wil ghaot vud jix mil | 我公公说去吧; |
wil vud ab dax hol | 我本说不来罢, |
wil wouk vud jix mil | 我婆婆说去吧。 |
ab dax xil mat gix | 不来又惜错过笙, |
ab lol xil mat niul | 不来又惜错过鼓, |
jouf dax zouk mob gix | 才来跳您笙舞, |
jouf lol zouk mob niul | 才来跳您鼓舞, |
nriul daib mob ghab diux | 才生孩在您家, |
nas vangt mob zad niul | 才产子在您屋。” |
bak ghaot Dlioud jouf vud | 寿公公便说: |
laib nid ghoud nris xud | “那样也算妥, |
but nid ghoud nris vut | 那样也算吉。 |
mob lol dlaox wil yeel | 你来给我养, |
mob nriangb daos wil dieed | 你在帮我带, |
yeel leit nrieex gid diangd | 养到一岁再回家, |
dieed bid nriut gid tok | 带满周岁再归屋。” |
laib nid wil beed ab yeel | “那样我恐养不了, |
laib nid wil beed ab dieed | 那样我恐带不了, |
wil zeef saib niox qeed mongl | 我丢下棉花在篾篮, |
wil zeef mub niox xud vul | 我丢下纱线在纺车, |
wil xob jox ghab dad neel | 我收拾好鼠尾巴, [11] |
wil ghob mil wil zad mil | 我就回我家去啦。 |
daos mob nriangb nongd yeel | 给您在此奶小儿, |
aod bid bab juf naib aob seil | 在满三十天冷水, |
aod fat bab juf mangt aob xud | 在满三十夜热水。 [12] |
mob diux nriangb jeeb mongl | 您家有蜂蜜, |
mob zad nriangb jeeb wab | 您屋有蜂糖, |
gid dieed jeeb mongl lil | 您拿蜂蜜喂, |
gid xangt jeeb wab yis | 您用蜂糖养, |
nib not liub dax ghaot | 他自会长大的,爷爷!” |
bak ghaot Dlioud jouf vud | 寿公公就说: |
mob daos wil yeel daib ab yeel seeb | “你给我养孩不空养, |
dieed vangt ab dieed lial | 带娃不白带。 |
bib mob nrix ghaob dlieel | 送你点牛工价, |
bib mob mol ghaob vus | 送你点马工钱。” |
jouf bib jox ghoub geeb jongb | 就送蚯蚓形项圈, |
bib nriouf nrax vob diuk | 送蕺叶形耳环, |
bib qout deib yaf lieel | 送八飘带褶裙, |
jouf bib dieed mangl leib | 送猴面纹马刀, |
jouf bib seet nral liat | 送鱼鳞纹砍刀, |
bib nriouf heeb doud mol | 送双马革皮鞋, |
bib diub ghof ngeix mongb | 送包果子狸肉, |
bib mab nriaf nax beel | 送一团摘糯饭, |
it nib nrix ghaob dlieel | 作为她的牛工价, |
it nib mol ghaob vus | 作为她的马工钱。 |
Aob Yeeb daib Boux Boul | 乌耶女宝褒, |
Hveet Neel daib Dlas Jox | 赫南子夏觉, |
yeel bid bab juf naib aob seil | 哺满三十天冷水, |
dieed bid bab juf mangt aob xud | 养满三十夜热水, |
nib lob ghob diangd mil diux | 她脚就返家, |
nib dout ghob tok mil zad | 她踵就回屋。 |
diangd weix feeb Veex Tiab | 返至也它岭, |
tok sos khongd Bil Dlias | 回到排峡坡, |
mil jus dol nrinx xub | 向女客炫耀, |
mil jus dol wad vangl | 对众妇卖弄: |
meeb liax gix liax seeb | “你们跳笙舞白跳, |
meeb zouk niul zouk lial | 你们跳鼓舞空跳。 |
wil liax gix nriangb nrix ghaob | 我跳笙舞有工价, |
zouk niul nriangb mol vus | 我跳鼓舞有工钱, |
nrix ghaob dlieel jouf lol | 得了代价才回, |
mol ghaob vus jouf lol | 得了工钱才返。” |
ghob xangx bil weix naib | 就对日舞手, |
ghob diuk dias jas lat | 就向月笑傲。 |
jus dail bak ghaot Dlioud | 且说寿公公, |
jus dail mens wouk Wous | 且说娥奶奶, |
yeel jeex juf bab nrieex | 养了十三年, |
dieed jeex juf bab nriut | 育至十三岁, |
ghob Nriux
[13]
liub dliab lol | 阿纽长大来, |
ghob Nriux tiad tiud lol | 阿纽成长来, |
ghob Nriux hvel hved nriux | 阿纽唇丰满, |
ghob Nriux nongd vut nios | 阿纽容貌俊。 |
nib yeel daib ghob Gox | 他有亲儿阿果, |
nib nas jid ghob Gaf | 他有亲子阿戛, |
nib yeel daib ghob Vib | 他有亲儿阿依, |
nib nas jid ghob Dongf | 他有亲子阿栋。 [14] |
ghob Gox liub dliab lol | 阿果长大来, |
ghob Gaf tiad tiud lol | 阿戛长大来, |
ghob Vib liub dliab lol | 阿依长大来, |
ghob Dongf tiad tiud lol | 阿栋长大来, |
ghob Gox jouf gal nrax | 阿果耳下垂, |
ghob Gaf jouf gif mis | 阿戛眼深陷, |
ghob Gox ab nriangb vangx | 阿果容不雅, |
ghob Gaf ab vut nios | 阿戛貌不俊。 |
meeb daod diongx Dangx Ongd | 党瓮寨制筒, |
meeb leit niul Vangl Langf | 羊郎寨祭鼓, |
bangb feeb jouf dax fud | 村村来吹笙, |
los vangl jouf dax zouk | 寨寨来跳鼓。 |
daib ghob Gox jouf mil | 阿果也前去, |
jid ghob Gaf jouf mil | 阿戛也前去, |
ghab wad Dangx Ongd xid | 党瓮姑娘一看, |
ghab wad Vangl Langf nrieet | 羊郎姑娘一瞧, |
cob gix meeb ab zouk | 吹笙她们不跳, |
it xos meeb ab diuk | 谈情她们不笑, |
dlak lieet meeb ab bib | 讨花带她们不送, |
ib naib dot ib jil | 一天只得一只手圈, |
ib mangt dot ib nriouf | 一夜只得一双花带。 |
ghab wad Dangx Ongd vud | 党瓮姑娘讲, |
ghab wad Vangl Langf nais | 羊郎姑娘问: |
mob nriangb bud xil dot | “你有哥哥否? |
mob nriangb yil xil dot | 你有弟弟否?” |
ghob Gox jouf lol vud | 阿果就答道, |
ghob Gaf jouf lol meef | 阿戛就应道: |
bib bud ghoud nis nriangb | “我哥哥也有, |
bib yil ghoud nis nriangb | 我弟弟也有。” |
mil ghab meeb bud dax | “去喊你们哥来, |
mil gol meeb yil dax | 去叫你们弟来, |
cob gix bib vut zouk | 吹笙我们好跳, |
it xos bib vut diuk | 谈情我们好笑, |
dlak lieet bib vut bib | 讨花带我们好送。” |
xal lias feeb Gab Dliub | 忽拉回到甘苏, |
xal lias khongd Jad Faf | 忽拉返至贾发, |
lol ghab ghob Nriux mil | 来叫阿纽去, |
lol gol ghob nios mil | 来喊阿弟去。 |
mil weix feeb Dangx Ongd | 去到党瓮地方, |
mil sos khongd Vangl Langf | 去到羊郎处所。 |
mil weix ghab guf vangl | 走到寨上边, |
mil deit bab zas naox | 吹三首木叶, |
mil gol bab zas xak | 唱三首飞歌, |
ghab wad dax vouk xid | 后边的姑娘追着看, |
liend mis ghoud dax nrieet | 前边的姑娘调脸瞧。 |
cob mil wix ghob xid mil wix | 在上坪吹就去上坪看, |
fud mil dab ghob vongb mil dab | 在下坪吹就去下坪追, |
cob gix meeb ghoud zouk | 吹笙她们就跳, |
it xos meeb ghoud diuk | 谈情她们就笑, |
dlak lieet meeb ghoud bib | 讨花带她们就送, |
ib naib jux juf jil | 一天得九十只手圈, |
ib mangt xongs juf nriouf | 一夜得七十双花带, |
zos cat bid pangb lend | 一撒铺满竹席, |
youf cat bid pangb bab | 一收装满背带。 |
diangd hvub nais ghob Gox | 纽回问阿果, |
diangd seid nais ghob Gaf | 纽回问阿戛: |
mob dot not xous Gox | “你得多少呀果, |
mob dot not xous Gaf | 你得多少呀戛?” |
ghob Gox jouf laid xeed | 阿果就咆哮, |
ghob Gaf jouf leit qit | 阿戛就怒吼: |
mob daib ghab longd dlad | “你这狗窝里捡的野崽, |
mob jid ghab longd beet | 你这猪圈里拾的野孩! |
mob louf bib gix fud | 你抢我们的笙场吹, |
mob louf bib niul zouk | 你抢我们的鼓场跳, |
mob louf bib sangx tid | 你抢我们的女友玩, |
mob louf bib ghot nios | 你夺我们的旧交耍!” |
meeb ghob lol diot daix | 他俩就先返回, |
meeb ghob lol dangl fend | 他们就先归家。 |
lol weix feeb dangl gongl | 返回到半路, |
lol sos khongd daot gid | 归来到中途, |
lol xoud ghad diongb gongl | 屙屎在路中, |
lol said xangt
[15]
diot gid | 安刺在道上。 |
ghob Nriux ghob bol vangx | 阿纽就大羞, |
ghob Nriux ghob xad nrieet | 阿纽就深耻, |
ghob Nriux lol dangl gheeb | 阿纽来后头, |
ghob Nriux lol sait mis | 纽归暮色浓。 |
lol weix feeb dangl gongl | 来到那半路, |
lol sos khongd daot gid | 走到那中途, |
lol sab lal ghad dliangd | 踩中屎滑倒, |
lol mib xangt daot nriul | 踏中刺受伤。 |
laib nongd ghob dios ghob Gox diangf | “这招定是果哥了, |
laib nongd ghob dios ghob Gaf diangf | 此计定是戛哥啦!” |
ghob bol hveib jeex mongl | 心如遭蜂螫, |
ghob bol nrid jeex geeb | 意似被虫咬, |
lob ghob ab lol diux | 脚就不回家, |
dout ghob ab lol zad | 踵就不回屋。 |
lol weix diongb xib liub | 来到个大村边, |
lol sos diongb vangl dad | 回到个大寨里, |
ab mil bus diux liub | 不去进大户人家, |
ab mil bus zad feed | 不去进宽敞房屋, |
mil dlil ghab gib xeeb | 去那村边边, |
mil dlil ghab but vangl | 去那寨角角, |
mil bus diux heib heeb | 进编草鞋的人家, |
mil bus zad jik yas | 钻编撮箕的人户, [16] |
mil bus diux wad xid | 进寡妇之家, |
mil bus zad wouk nras | 钻孤婆之屋。 |
jus dail mens wouk Wous | 且说娥奶奶, |
jus dal bak ghaot Dlioud | 且说寿公公, |
dieed hvub nais ghob Gox | 拿话问阿果, |
dieed seid nais ghob Gaf | 拿语问阿戛: |
mob lol nongd neid
[17]
Gox | “你回来了呀果, |
mob lol nongd neid Gaf | 你回来了呀戛, |
ghob Nriux gid ab lol | 阿纽咋不同回, |
ghob nios gid ab lol | 小弟咋不同归?” |
ghob Gox jouf lol vud | 阿果才说道, |
ghob Gaf jouf lol meef | 阿戛才说道: |
ob mil ob not mil | “我们各自去, |
ob lol ob not lol | 我们各自回, |
gheel benb mob daib ghab longd dlad | 谁知你那狗窝里捡的野崽, |
gheel benb mob jid ghab longd beet | 谁晓你那猪圈里拾的野孩! |
nib louf bib gix fud | 他抢我们的笙场吹, |
nib louf bib niul zouk | 他抢我们的鼓场跳, |
dot lieet dib wul bid pangb lend | 得花带一撒满竹席, |
youk wul bid pangb bab | 一收满背带。” |
mens wouk Wous jouf vud | 娥奶奶就说, |
bak ghaot Dlioud jouf jus | 寿公公就说: |
hab laib vud nid Gox | “别那样说呀果, |
hab laib jus nid Gaf | 别那样说呀戛。 |
daib nriul ghoud dios daib | 亲子也是崽, |
daib lil ghoud dios daib | 养子也是崽, |
daib nriul dieed vut nriul | 亲子还好养, |
daib lil dieed xad lil | 养子更难育啊!” |
jus dail mens wouk Wous | 且说娥奶奶, |
jus dail bak ghaot Dlioud | 且说寿公公, |
mil ghangd gheeb vangl dad | 去村边边喊, |
mil gol fend xeeb liub | 去寨角角唤, |
hos Nriux gheel hos Nriux | “纽哇”又“纽哇”, |
hos nios gheel hos nios | “娃啊”又“娃啊”, |
wil ab tat mob Nriux | “我不骂你呀纽, |
wil ab jus mob nios | 我不吼你呀娃, |
mob it dous lob ab lol diux | 你为啥脚不回家, |
mob it dous dout ab lol zad | 你为何踵不回屋?” |
ghob Nriux jouf lol dab | 阿纽才答道, |
dab diot dlil gib xeeb | 答自村边边, |
dab diot dlil but vangl | 答自寨角角, |
dab diot diux heib heeb | 答于编草鞋的人家, |
dab diot zad jik yas | 答于编撮箕的人户, |
dab diot diux wad xid | 答于寡妇之家, |
dab diot zad wouk nras | 答于孤婆之屋: |
mob vud xid nid nab | “爸你是那样讲, |
mob jus xid nid mens | 妈你是那样说。 |
wil ab benb wil niub nral | 我不知我是何鱼之种, |
wil ab xangk wil xongd naos | 我不晓我是何鸟之裔。 |
hangd jus deix wil nab | 若真是我父, |
hangd jus dios wil mens | 若真是我母, |
ghob Gox dieed tat wil | 果哥却骂我, |
ghob Gaf dieed tat wil | 戛哥却骂我, |
tat wil daib ghab longd dlad | 骂我是狗窝里捡来的崽, |
tat wil jid ghab longd beet | 骂我是猪圈里拾来的孩, |
tat wil daib neel aob lal | 骂我是河下游流来的崽, |
tat wil jid jus aob lout | 骂我是河上游捞来的孩。 |
wil niub nral dlil dous | 我是何处鱼的种, |
wil xongd naos dlil dous | 我是何方鸟的裔? |
wil aob dait ab lot jus | 流水断了源头未干, |
wil naix das ab jul niub | 父母死了亲族未绝, |
wil daos wil niub nral mil | 我要去跟我同种的鱼, |
wil daos wil xongd naos mil | 我要去跟我同裔的鸟。” |
mens wouk Wous jouf vud | 娥奶奶就讲, |
bak ghaot Dlioud jouf jus | 寿公公就说: |
laib nid hvub od lot | “那种话恶心, |
dol nid seid xad ment | 那种话难听。 |
daib nriul dieed vut nriul | 亲子还好养, |
daib lil dieed xad lil | 养子更难育; |
daib nriul gid lib xous | 亲子还疼爱少, |
daib lil gid lib not | 养子还疼爱多。 |
ab dios deix wil nriul | 不是我亲生, |
ghoud dios dat wil nas | 胜似我亲生! |
lol ob lob mil diux | 来咱同脚回家去, |
lol ob dout mil zad | 来咱同踵回屋去。” |
xid dieed lol weix diux | 相携回到家, |
xid dieed lol leit zad | 相携回到屋。 |
jus dail mens wouk Wous | 且说娥奶奶, |
nib ghob menb ib qenb | 她就气满肚, |
nib ghob angt ib ghongd | 她就胀痛颈, |
tad fend lol ghab dlieeb | 散发来喊鬼, |
tat hvub lol ghab jouk | 出言来念咒: |
weil ghob Gox jul niub | “叫果儿绝种, |
weil ghob Gaf jul xongd | 让戛儿无嗣。 |
wil aod daib ghob Nriux | 我只要纽儿, |
wil hat jid ghob nios diangf | 只祈佑此娃。” |
bak ghaot Dlioud jouf vud | 寿公公就说: |
ab vud xid nid wouk | “别那样说奶! |
dol nid dol hvub eib | 那是恶毒话, |
dol nid dol seid nraf | 那是厉辣言, |
zeef diot diub nrix lod | 丢给牛背牛脊断, |
zeef diot diub mol gheit | 丟给马驮马脊折。 |
meeb dangb gheet ab doux | 他俩承不住, |
meeb meis gheet ab dot | 他俩担不起。 |
dail dous ghoud dail daib | 何崽都是崽, |
laib dous ghoud laib git | 何蛋都是蛋。 |
benb jib doul dous xud | 谁知哪个火塘暖, |
benb dail daib dous vut | 谁知哪个孩儿贤? |
dail dous diot yis nab | 何崽才孝父, |
dail dous diot yis mens | 何儿才养娘? |
mees wil mil xid nrieet | 待我去卜看。” |
bak ghaot Dlioud mil xid | 寿公公卜过, |
mil tat daib ghob Gox | 去责那果儿, |
mil tat jid ghob Gaf | 去责那戛儿: |
bol vut ghoud wil nriul | “好歹皆是我所生, |
bol vut ghoud wil nas | 好坏皆是我所育。 |
mob dail daib ghob Gox | 你这果儿呀, |
mob dail jid ghob Gaf | 你这戛儿呀, |
meeb ghab nrieex ab zeeb | 你俩命不济, |
meeb ghab nriut ab vut | 你俩命不好。 |
mob dail daib ghob Gox | 你这果儿呀, |
mil aod mens wouk Nioul | 去得妻名妞, |
mees nib ghob lol nriangb nioul nioul | 她为人做事慢吞吞, |
nib ghaob ghoud ab mil | 她事情做不成, |
nib gid ghoud ab sos | 她活路做不就, |
mees mob it mif it khaod | 让你因散慢倒霉, |
mees mob it mif it xat | 让你因散慢穷困。 |
mob dail daib ghob Gaf | 你这戛儿呀, |
mil aod mens wouk Mas | 去得妻名曼, |
mees nib ghob lol nriangb sad mas | 她为人做事疲沓沓, |
nib ghaob ghoud ab mil | 她事情做不成, |
nib gid ghoud ab sos | 她活路做不就, |
mees mob it mif it khaod | 让你因疲沓倒霉, |
mees mob it mif it xat | 让你因疲沓穷困。 |
naib seeb hangd jeex naix | 将来若成家, |
naib seeb hangd jas bul | 今后若立业, |
ghob Nriux dlas xongs beet | 纽儿有银七百两, |
meeb ghob dlas xongs juf | 你们只有七十两; |
ghob Nriux xeef xongs juf | 纽儿儿女七十个, |
meeb ghob xeef xongs laix | 你们只有七个, |
ab bib gheib jul mongl | 不让鸡断嗣, |
ab bib nax jul niub | 不让稻绝种而已。” |
ghob Gox ghob seil hveib | 阿果冷了心, |
ghob Gaf ghob seil nrid | 阿戛凉了意, |
ghob seil hveib jeex mongl | 心如遭蜂螫, |
ghob seil nrid jeex geeb | 意似被虫咬。 |
mil diot deif veex vud | 去山野安套, |
gos dail gheib niongx bongl | 逮得只锦鸡, |
tob bak ghaot Dlioud hveib | 来慰寿公心, |
qut mens wouk Wous dliud | 来赔娥奶忿。 |
tob aob ghoud not xud | 冷水也还能烧温, |
dib doul ghoud not nongk | 熄柴也还能引燃。 [18] |
bak ghaot Dlioud lol vud | 寿公公说道: |
hvub daix ab hvub gheeb | “要前言不要后语, |
fud ghangl nriux jub xenk | 鹅已鸣叫过了, |
fat ok lot fangs xenk | 鸭已默哼过了, |
aob mil aob ab diangd | 水流下不可返, |
seid mil seid ab tok | 话出口不可追。” |
jouf mil yax ngeix lol | 就去端肉来, |
jouf mil xouk joud lol | 就去提酒来, |
xid dous aob jid dax | 吃了兄弟分迁, |
xid dous bil jid ad | 喝了姐妹分离。 |
ghob Gox jouf yab nriangb | 阿果才不居, |
ghob Gaf jouf yab nriangb | 阿戛才不住, |
yab vud feeb Ghab Dliub | 不再居甘苏, |
yab vud khongd Jad Faf | 不再住贾发。 |
ghob Gox mil Feeb Gox
[19]
| 阿果去方果, |
ghob Gaf mil Bil Gaf
[20]
| 阿戛去排戛, |
ghob Gox nriangb zad gob | 阿果住杉木皮房, |
ghob Gaf nriangb zad ghaib | 阿戛住茅草棚屋, |
mil nriangb diux vud nrix | 住如守牛棚, |
mil nriangb zad vud liod | 住如关牛屋, |
naib naib mil heib dib | 天天去编竹腰箩, |
mangt mangt mil heib laf | 夜夜去编篾饭盒, |
yab benb mil jeex fib | 不闻他发财, |
yab benb mil jas dlas | 不闻他发富。 |
jus dail bak ghaot Gox | 且说这果公, |
aod dail mens wouk Nioul | 娶了妻妞奶, |
nriul Zangx sos Zangx Gox | 生有子掌果, |
nriul Vangl sos Vangl Zangx | 掌果生扬掌, |
nriul Aob sos Aob Vangl | 扬掌生乌扬, |
nriul Keeb sos Keeb Aob | 乌扬生科乌, |
nriul Vil sos Vil Keeb | 科乌生夷科, |
nriul Lieet sos Lieet Vil | 夷科生列夷, |
nriul Jox sos Jox Lieet | 列夷生觉列, |
mil ghoud not zab daib | 子孙也繁衍, |
mil ghoud not tat dius | 后代也延续。 |
jus dail bak ghaot Gaf | 且说这戛公, |
aod dail mens wouk Mas | 娶了妻曼奶, |
nriul Gib sos Gib Gaf | 生有子哥戛, |
nriul Kad sos Kad Gib | 哥戛生卡哥, |
mil ghoud not zab daib | 子孙也繁衍, |
mil ghoud not tat dius | 后代也延续。 |
ghob Vib jouf yab nriangb | 阿依才不居, |
yab nriangb feeb Ghab Dliub | 不再居甘苏, |
yab vud khongd Jad Faf | 不再住贾发。 |
diux taid bus Aob Dliab
[21]
| 跋山去乌暇, |
dieik diangf bus Deil Wees
[22]
| 涉水去堆月, |
nib vib jouf mil jil | 他石才去插, |
nib daot jouf mil lof | 他树才去栽, |
nib vongx mil vud jid | 像龙卧深潭, |
nib xud mil vud veex | 像虎踞高山。 |
jus dail bak ghaot Vib | 且说这依公, |
jus dail mens wouk Naos | 娶了妻闹奶, |
nriul Xongb sos Xongb Vib | 生有子匈依, |
nriul Kheet sos Kheet Xongb | 生有孙克匈, |
nriul Dlees sos Dlees Xongb | 生有孙舍匈。 [23] |
jus dail bak ghaot Dlees | 且说这舍公, |
mil aod mengs wouk Naos | 将娶妻闹奶, |
aod dliul Veex Jenb lol | 娶自也金来, |
aod dliul Bil Loul lol | 娶自排路来。 |
sob ghob Kheet mil dieed | 叫克去接亲, |
ghob Kheet dieed mil aod | 克却去娶亲; |
sob ghob Kheet mil daos | 叫克去迎嫂, |
ghob Kheet dieed mil nriees | 克却偷娶了。 [24] |
mens wouk Naos jouf nais | 闹奶当时问: |
ghob Dlees jeex hvid dous | “阿舍人如何?” |
ghob Dlees gos gheel dlees | “阿舍歪偏偏, |
dat dail bad beet diul | 像头大公猪, |
ghol dlol dat laib weil | 臃肿像口锅, |
dat laib dlox peib jil | 像个煨茶罐, |
vas yous jous laix wil | 俊男独有我。” |
mens wouk Naos jouf jus | 闹奶就说道: |
laib id wil aod mob niox bud Kheet | “那我嫁你吧克哥。” |
dieed weix qeib jeex nrieeb | 接到家成媳, |
aod weix zad jeex wad | 娶到屋成妻。 |
lol jeex deil dieeb naib | 来成了多天, |
lol jas deil not mangt | 来成了多夜, |
lol jeex deil dieeb dongd | 来成了多季, |
lol jas deil not lat | 来成了多月。 |
jouf nriangb mens wouk Naos | 且说那闹奶, |
nib dax zouk niul gheeb Neel Nriax | 她来南安跳鼓舞, |
zouk gix fend Neel Jens | 来南敬跳笙舞, |
jouf benf bak ghaot Dlees | 才见那舍公, |
dout soul ghab dad gheib | 脚踵飘鸡羽, |
mangs ghoub juf yaf liangl | 颈戴大项圈, [25] |
jil bil gangf naos jub | 手提画眉鸟笼, |
tiut bad nrix yil aob | 牵牯牛来洗澡。 |
dail yous gheel yid ib | “那是谁人呀, |
soux lieel jid dat ib | 身材真潇洒!” |
mil nais dail nrinx xub | 去询问女客, |
mil nais dail wad vangl | 去询问村妇, |
dail nrinx xub jouf jus | 女客才说道, |
dail wad vangl jouf jus | 村妇才说道: |
nib dios mob diongb nrid | “他是你原所想, |
nib dios mob yous ghot | 他是你旧夫君。” |
jouf nriangb mens wouk Naos | 且说那闹奶, |
kod liod mil beel dlangs | 急急靠上前, |
lioul nib guf daos daos | 捶他背咚咚。 |
bak ghaot Dlees jouf jus | 舍公就说道: |
mob wat aob nriux bud | “你沾哥口水, |
dat wat ghad meid xud | 似沾虎唾沫, |
dat qab ghaob ab xeed | 恐劳作无收, |
dat dat ghongd ab gheeb | 恐生产无获。” |
mens wouk Naos jouf jus | 闹奶就说道: |
meeb gid diongb sax xeed nriul “ | 你们同血来孕育, |
gid gux sax woul dloub | 同乳来喂养。 [26] |
jil woul ghoud nriangb aod | 同母乳养也要, |
jil yas ghoud nriangb aod | 同摇篮育也要, |
aod lol it goux gib | 要做角共用, |
aod lol it bongs wad | 要做妻共有。” |
jouf dieel gux gib lol | 闹起共角案, |
jouf dieel bongs wad lol | 闹起夺妻案。 |
xid vaf aob jeex seid | 争水起口舌, |
xid vaf bil dous diangs | 争山起纠纷。 |
jouf daod lieix dongx xol diot | 才割安有拦鱼架的田, |
jouf daod las dib beib diot | 才割安有捕鸟弓的地, |
jouf daod ongd ghab wul diot | 才割山湾的池塘, |
jouf bux nib goux gib | 赔偿共角案, |
jouf qit nib bongs wad | 赔偿夺妻案。 |
dib aob jouf lieel nral | 渔河鱼才尽, |
dat vud jouf lieel naos | 赶山鸟才光。 |
ghob Kheet jouf bol vangx | 阿克才羞愧, |
ghob Kheet jouf xid sas | 阿克才羞涩, |
diux taid bus Dlib Nriangx | 跋山往西仰, |
dieik diangf bus Dlib Xongt | 涉水往西熊, |
nib vib jouf mil jil | 他石才去立, |
nib daot jouf mil lof | 他树才去栽, |
nib vongx mil vud jid | 像龙卧深潭, |
nib xud mil vud veex | 像虎踞大山。 |
ghob Dongf mil Feeb Dongf
[27]
| 阿栋去方栋。 |
ab nriangb feeb Ghab Dliub | 不再居甘苏, |
ab xud khongd Jad Faf | 不再住贾发。 |
jus dail bak ghaot Nriux | 且说这纽公, |
jus dail mens wouk Dlad | 娶了妻陕奶, |
yab vud feeb Ghab Dliub | 不再居甘苏, |
yab vud khongd Jad Faf | 不再住贾发。 |
diux taid feeb Veex Tiab | 跋山到也滩, |
dieik diangf khongd Bil Xas | 涉水到排夏, |
nib mil jas diux mens | 去见他生母, |
nib mil jas zad bak | 去见他生父。 |
diux mens jouf lol jus | 生母才说道, |
zad bak jouf lol jus | 生父才说道: |
diangd xid bak ghaot Dlioud | “转去赡养寿公, |
tok nrieet mens wouk Wous | 返回侍奉娥奶。 |
xid nib lob diot khangd | 赡养到脚入穴, |
xid nib fend diot lab | 侍奉到头入棺。” |
bak ghaot Dlioud yab nriangb | 寿公不在了, [28] |
mens wouk Wous yab nriangb | 娥奶不在了, |
nrangx veex ghab lail mil | 已沿官岭去, |
jit bil wangx jit mil | 已爬皇坡去。 [29] |
liub nib lieix Ghab Dliub | 他甘苏田多, |
liub nib ongd Jad Faf | 他贾发塘众, |
jouf mis tiongb ghaot Dlioud | 卖来厚葬寿公, |
jouf mis tiongb wouk Wous | 卖来厚葬娥奶。 |
ghob Nriux bus Dlox Liub
[30]
| 阿纽迁所溜, |
ghob Nriux bus Ghod Yul
[31]
| 阿纽迁果尤, |
ghob Nriux nriangb zad vib | 阿纽住瓦房, |
ghob Nriux vud nrix tiab | 阿纽多水牛, |
ghob Nriux dib niul ghod | 阿纽有铜鼓, |
jux seeb qid wul wees | 有田九千坵, |
xongs beet dlox ghab wul | 有田七百处。 |
ghab bil Jax xid nid | 《贾》是那样说, |
ghab god xuf xid nid | 理是那样传。 |
naib vut ib juf wangl | 吉因十二祖, |
mangt vut ob dail qid | 祥缘十二王。 |
hous
[32]
| 嗬! |
[1] Dlioud(寿):人名。亦说为Dliud(书),系方言差别。据流传下来的相关谱牒资料,其全名叫Dlioud Nrix Lioub(寿尼溜),是自称Ghab Naos(嘎闹)今主要分布在雷山、丹寨等县的一支苗族距今至少第二十七代祖公。本文述及的弃婴Nriux(纽)及Gox(果)、Dongf(栋)等,应是其孙子。参见《祭鼓篇·鼓社世系》。
[2] Ghab Dliub、Jad Faf(甘苏、贾发):地名,一说在三都水族自治县都江镇羊甲村境,一说在今丹寨县雅灰乡排路一带。
[3] Ghab Dliub、Jad Faf(甘苏、贾发):地名,一说在三都水族自治县都江镇羊甲村境,一说在今丹寨县雅灰乡排路一带。
[4] 指请蒙面巫师来吞点燃的蜂蜡作法卜鬼。
[5] 指需举办吃鼓藏活动祭祀已亡故的父母。
[6] 赫南子夏觉:夏觉为宝褒的丈夫。“赫南”及上句的“乌耶”,均为地名。
[7] 银棍、金棍:对粪夹的隐语式说法。从前苗族农家喜捡粪积肥,清早常有老农肩挎粪箕、手拿“U”形竹粪夹,游走村寨附近的道路、田坎等处捡狗屎及牛粪。
[8] wuf(陀螺):喻阴囊。这两句是含蓄地说,见到的是一个男婴。
[9] 苗族民间认为,产妇不能吃鸭肉、喝灰碱水煮的菜汤,否则会导致“缩肠症”损害生殖能力。此处寿公则用此方法来找出生孩子在他家的女子。
[10] jid:本义为“孙子”,这里不是指孙子,而是长辈对晚辈的一种爱称。
[11] 鼠尾巴:喻婴儿脐带。
[12] 三十天冷水、三十夜热水:按苗族生育习俗,产妇要“坐月”三十天,在此期间忌接触冷水,忌操厨为家人做饭菜,称为jif aob doul(忌水火)。
[13] Nriux(纽):弃婴之名,意为“嘴”。据说其嘴唇有点伤痕(也许因此其亲生父母才遗弃他),因以名之。下文述其长得俊、嘴丰满,可能是避讳的说法。苗族习俗:客人来看望评价新生儿时应说反语,如貌美要说成丑,性情乖要说成坏,认为这样才不被“孤婆鬼”喜欢上而来作祟。此类避讳的现象在苗族社会生活中多有。
[14] 这四个亲生孩子之名,多份异说资料中除了Gox(果)、Dongf(栋)相同且其迁徙地也一致外,其他二人之名,有Gaf(戛)、Yul(尤)、Zouf(奏)、Vib(依)等异说,且其迁徙地也异。而谱牒资料中只述及有果、栋、依三个亲生孩子。
[15] xangt:bul daot xangt(花椒树刺)的省称。口语中不能省称。
[16] 从前在苗寨里,一些赤贫人家往往靠编草鞋、撮箕等出售维持生活。
[17] neid:苗族老年人对少年、儿童的一种爱称,相当于“好孩子”、“乖孩子”的意思。
[18] 这两句喻家人又恢复了和谐的关系。dib doul(打火),指用打火镰击擦打火石,打出火星来引燃艾绒,再吹艾绒出火苗来点燃他物。doul即vib doul(打火石)的省称。过去乡间苗族买不起或买不到火柴,常采用这种世代相传的点火方法。
[19] Feeb Gox(方果):地名,在今三都水族自治县高洞乡高屯村。
[20] Bil Gaf(排戛):地名,在今丹寨县扬武乡老冬村境。一说在长青乡境。异说所述的孩子Yul(尤)迁居的Feeb Yul(方尤),亦是指今丹寨县扬武乡、长青乡、龙泉镇等一带地方。
[21] Aob Dliab(乌暇)、Deil Wees(堆月):地名,汉语称牛打角坪,在今三都水族自治县羊福乡境。一说在今雷山县达地水族乡境。据谱牒资料,Vib(依)是先迁Gox Nrix Neel Pid(果尼南配),后又才迁此地,并在此举办了一届吃鼓藏的祭祖活动。地名一说为 Veex Vib(也依)、Bil Ghat(排噶)。
[22] Aob Dliab(乌暇)、Deil Wees(堆月):地名,汉语称牛打角坪,在今三都水族自治县羊福乡境。一说在今雷山县达地水族乡境。据谱牒资料,Vib(依)是先迁Gox Nrix Neel Pid(果尼南配),后又才迁此地,并在此举办了一届吃鼓藏的祭祖活动。地名一说为 Veex Vib(也依)、Bil Ghat(排噶)。
[23] 依公生有子匈依,匈依有子克匈、舍匈的记述,与《祭鼓篇》记述的耶公(即依公)生有子克耶、舍耶互有出入。后者属祭祖念的谱牒,准确度应较高,此处且保留原说待考。参见《祭鼓篇·鼓社世系》。
[24] 传说克代表哥哥舍去接亲迎娶嫂子闹当荣,见她非常美丽,心动不已,便说谎哥哥很丑陋,骗她嫁给了自己,带往他乡(今丹寨县排调镇方胜村一带)居住。后来住在今排调镇岔河村一带的苗家吃鼓藏,克带妻来吹笙跳舞,闹当荣遇见前未婚夫舍,骗娶事大白,克只好再携她远迁今雷山县丹江镇羊排村一带居住。参见《祭鼓篇·鼓社世系》。
[25] 过去这一带的苗族吃鼓藏时,参与仪式者穿的长至脚踵的鼓藏衣下摆缀有白鸡羽,颈戴银项圈。在鼓场跳舞时,鸡羽随舞步飞飘,故说“脚踵飘鸡羽”。这种服装便是有名的苗族“百鸟衣”,已于二○○七年入选贵州省非物质文化遗产名录。
[26] 这两句是说,阿克和阿舍是同胞兄弟。
[27] Feeb Dongf(方栋):地名,在今三都水族自治县高洞乡高洞村。今该村仍是苗族聚居。
[28] “不在了”、“已沿官岭去,已爬皇坡去”,均是苗族对成人死亡的避讳说法。
[29] “不在了”、“已沿官岭去,已爬皇坡去”,均是苗族对成人死亡的避讳说法。
[30] Dlox Liub、Ghod Yul(所溜、果尤):地名,在今三都水族自治县都江镇境。谱牒资料略述纽的这次迁徙,而述到他的六个儿子后来分迁丹寨县的雅灰、送陇,三都水族自治县的下从、羊福以及雷山县的达地等处。参见《祭鼓篇·鼓社世系》。
[31] Dlox Liub、Ghod Yul(所溜、果尤):地名,在今三都水族自治县都江镇境。谱牒资料略述纽的这次迁徙,而述到他的六个儿子后来分迁丹寨县的雅灰、送陇,三都水族自治县的下从、羊福以及雷山县的达地等处。参见《祭鼓篇·鼓社世系》。
[32] hous(嗬):表示应答的语气词。只出现于唱《贾》的场合,诵《贾》时无。