十一 荣独荣先
jouf nriangb deil ib juf | 有那十二群, |
jouf nriangb deil ob dol | 有那十二伙, |
ab nriangb diot Vongl Dlieed | 不住荣显崖, |
ab vuf diot Vongl Naos | 不栖荣闹崖, |
diux taid diux taid taid | 跋山又跋山, |
dieik diangf dieik diangf diangf | 涉水又涉水, |
diux taid diot Vongl Diul
[1]
| 走进荣独崖, |
dieik diangf diot Vongl Dlieeb
[2]
| 行至荣先崖。 |
lol deid dail wouk Diul
[3]
| 来遇荣独婆, |
lol jas dail wouk Dlieeb
[4]
| 来遇怪异妇, |
wouk Diul wouk dad meid | 荣独婆牙长, |
wouk Diul wouk sab songb | 怪异妇发粗, |
seeb lol seeb liangl jeix | 千来千断肢, |
beet lol beet liangl gof | 百来百断根, [5] |
seeb lol ghoud seeb meeb | 千来千遭损, |
beet lol ghoud beet xis | 百来百蒙羞。 |
dib wouk Diul niox yad | “打荣独婆呀, |
dat wouk Dlieeb niox yad | 揍怪异妇呀!” |
dieed mongb nrox it oud | 拿绿藤做衣, |
dieed mongb dab it khout | 拿红藤做裳, |
daot nriub it ghab dlad | 八月竹做腰巾, |
daot dad it ghab tiub | 四方竹做裹腿, |
zab hab aob dox beet | 三瓢猪潲水, |
bab diof zaid ghaik hxub | 三瓢酸桔汁, |
dieed diot wouk Diul nenx | 给荣独婆饮, |
neif diot wouk Dlieeb haok | 灌怪异妇喝, |
dib jouf gos wouk Diul | 才搞倒荣独婆, |
dat jouf gos wouk Dlieeb | 才整倒怪异妇。 [6] |
wouk Diul jouf lol jus | 荣独婆就说, |
wouk Dlieeb jouf lol jus | 怪异妇就说: |
wil gos wil nongd dail | “我要醉死啦。 |
zaid git nriangb guf pangb | 酒药在被头, |
laol saod
[7]
nriangb ghab fangf | 醪曲在寝室, [8] |
laib dad ghob laib bad | 长形是公曲, |
laib zeef ghob laib meif | 圆形是母曲, |
meeb gid aod mil bid joud nenx | 你们拿去酿酒吃, [9] |
meeb gid aod mil it bas haok | 你们要去酿醪喝。” |
dot wouk Diul beef meib | 得荣独婆之骚, |
dot wouk Diul beef mongs | 得怪异妇之味, [10] |
dieed lol bid joud nenx | 拿来酿酒吃, |
dieed lol it bas haok | 拿来酿醪喝。 |
bid joud diot nriux xenb | 酿酒在坛里, |
sos bas diot lot gangs | 酿醪在缸中, |
bab naib ghob dax meib | 三天传酒味, |
bab mangt ghob dongs mongs | 三日出酒香, |
ghob jeex joud aob nrieix | 酿成了玉液, |
ghob jeex bas aob jenb | 酿成了琼浆。 |
laix laix ghoud xeib nenx | 人人也怕吃, |
dail dail ghoud xeib haok | 个个也怕喝, |
xeib nenx xil yeex jid | 怕吃了丧生, |
xeib haok xil niouk dis | 怕喝了丢命。 |
sob ghob niad lol jongx | 叫傻瓜来尝, |
sob ghob niad lol haok | 叫愚人来喝, |
niad gos mil jib niox | “他喝死则罢, |
niad gos diangd bib aod | 他醉醒咱要。” |
ghob niad jouf lol nenx | 傻瓜来就吃, |
ghob niad jout lol haok | 愚人来就喝, |
dieed nenx dieed soux hveib | 吃了反不傻, |
dieed nenx dieed vas xent | 喝了反不笨, |
dieed haok dieed soux jax | 吃了反能说, |
dieed haok dieed soux jus | 喝了反会道, |
dieed sos xak liab lil | 唱歌如蝉鸣, |
dieed dib niul denl wub | 欢声如鼓响, |
dieed xangx bil weix naib | 对太阳舞手, |
dieed diuk dias jas lat | 朝月亮欢声。 |
jux laix ghoud dax nenx | 九个也来吃, |
juf dail ghoud dax haok | 十个也来喝, |
ghob nenx ghob gheeb hveib | 越吃越兴奋, |
ghob haok ghob daol nrid | 越喝越倾心: |
naib gheeb hangd jeex naix | “日后若成家, |
deik gheeb hangd jas bul | 今后若立业, |
ghoud dieed lol zangb xub | 也拿来宴亲, |
ghoud dieed lol qut kheet | 也拿来待客, |
nrangx xub ghob jeex xub | 开亲定成亲, |
qangb kheet ghob jeex kheet | 结戚定成戚, |
bid qad ghob jeex qad | 交朋定成朋, |
sos hvit ghob jeex hvit | 结友定成友。” |
jouf nriangb deil ib juf | 有那十二群, |
jouf nriangb deil ob dol | 有那十二伙, |
lol weix diux Vongl Diul | 来到荣独崖, |
lol dlouf zad Vongl Dlieeb | 来到荣先崖, |
dongl dongt diux Vongl Diul | 住满荣独房, |
dal dat zad Vongl Dlieeb | 挤满荣先屋, |
lol xid bib bak jux xeix
[11]
| 来瓜分父钱财, |
lol xid bib mens jux mub
[12]
| 来瓜分母衣布, |
xid dous aob jid dax | 兄弟分迁五水, |
xid dous bil jid ad | 姐妹分迁三山, |
mil qab feeb nenx ghongd | 去寻足食地方, |
mil qab qout neel mub | 去觅丰衣处所。 |
daib Diul bus fangk
[13]
liub | 汉人到大卧室, |
dot lial bab lial lit | 得喇叭唢呐, |
dot niul daox niul laot | 得铜鼓铁鼓, |
dot geeb jub bax liouf | 得旗幡旗帜, |
dot jus nriangb jus gheet | 得轿车轿子, [14] |
ngal mil it ghab lail
[15]
| 下就当流官, |
jit mil it wangx jit | 上就做帝王, |
mil nriangb bil bik nrieix | 去住在银宫, |
mil xud bil bik jenb | 去住在金殿。 |
xib mil nriul yaol yenl
[16]
| 先是有徭人, |
hous mil nriul taof tinb
[17]
| 后才有朝廷, |
nriul wangx ob sangx ghangx | 才有双下巴的皇帝, |
nriul Diul ob laib qenb | 才有两个肚的汉官。 [18] |
daib Gud
[19]
bus fangf yut | 固人到小卧室, |
mil dot benf linf send | 去得“本领圣”, |
mil dot heib gid gongf | 去得“黑给共”, |
dot doud ghaob doud gid | 得农事通书, |
dot doud yal doud langf | 得祈禳巫书, |
dot doud xib doud xif | 得时辰历书, |
dot Dins Lax vouk gongl | 得出行通书。 [20] |
固人(水族)《水书》中的占卜用书[选页](潘朝霖收藏。引自《中国民间美术遗产普查集成·贵州卷》,华夏出版社,2010年9月出版)
dail Dlib bus diux diongb | 西人进中门, |
mil dot songx dok liub | 去得大织机, |
mil dot songx dok yut | 去得小织机, |
dot vees lol xak fud | 得梳理经纱, |
dot saot lol beik mis | 得筘开经线, |
dot ngangl lol it dok | 得梭来织布。 [21] |
daib Yul bus nriux taob | 尤人到木缸处, |
daib Yul bus lot gangs | 尤人到土坛处, |
mil dot jux jangb daol | 得九匹青布, |
mil dot xongs put dloub | 得七匹白布, |
mil dot vob lax
[22]
jil | 得蓝菜去栽, |
mil dot vob gil
[23]
jangs | 得蓝菜去种。 |
daib Doux bus fend jul | 嘎斗到碓旁, |
daib Doux dot vangd loul | 嘎斗得酸菜, |
Doux mil dot ghangf ghot | 嘎斗得酸糟, |
mil dot geeb lix ad | 得桑蚕去养。 |
daib Kad
[24]
bus gheeb nrongl jeib | 卡人到谷仓脚, |
daib Kad bus gheeb langs gheid | 卡人到楼底层, |
dot diox nib mil khad | 得铁锤来捶, |
dot juk nib mil dib | 得铁砧来用, |
xeed xeix ghab nriux diox | 找钱靠铁锤, |
youf nens ghab but juk | 找吃靠铁砧。 |
daib Yat bus veel zaob
[25]
| 亚人到屋边竹园, |
daib Yat bus fend yees | 亚人到房侧晒台, |
mil jas bad yongx zaob | 遇竹编的羊, |
mil jas lol ghol lieid | 得竹编技艺, [26] |
mil heib lend bat dlaib | 编睡觉竹席, |
mil heib lous nenx geed | 编盛饭竹盒, |
mil heib xeeb lix said | 编量米竹升。 |
dieed gongb gib lix said | 用蚌壳量米, |
gongb gib xil wax wid | 蚌壳又歪偏; |
dieed lint git lix said | 用蛋壳量米, |
lint git soux dob heid | 蛋壳又深了; |
dieed xeeb zaob lix said | 用竹升量米, |
xeeb zaob jouf zeex caid | 竹升量平准, |
juf xeeb it ib geef | 十升为一斗, |
juf geef it ib dliongb | 十斗为一石, |
jouf jeex hangd liangx lieel | 才成那赋粮, |
jouf jas hangd dieet gheet | 才成那役米。 |
nib mil bus Louf Benb | 他迁入陆滨, |
nib mil bus Louf Xenb | 他去居陆兴, |
nib vib ghoud mil jil | 在那里立石, |
nib daot ghoud mil lof | 在那儿栽树, |
nib vib mil dad sal | 他石根基深, |
nib daot mil dad jongx | 他树根须长, |
nib mil xob ghob Nangl | 去生育了囊, |
nib mil dot ghob Henf | 去繁衍了恒。 |
daib Mub
[27]
bus qib liub | 蒙人到大房, |
Ghab Naos
[28]
bus zad feed | 嘎闹到宽屋, |
mil dot nrix diox tiab | 得宽角水牯, |
mil dot niul daox laot | 得铜鼓铁鼓, [29] |
dot gix zab ghouk vangl | 得芦笙邀寨邻, |
dot niul dlieel ghab feeb | 得木鼓唤地方, [30] |
ghob xob diongx seeb nab | 得祭父之笙, |
ghob dot niul but mens | 得悼母之鼓, |
ghob dieed lol seeb nab | 今后拿来祭父, |
ghob dieed lol but mens | 将来用来祀母, |
seeb nab ghoud leit bil | 祭祀才完美, |
but mens ghoud leit wix | 祭奠才完善。 |
fenb jul bak jux xeix | 分完父之物, |
xid bib mens jux mub | 来瓜分母布, |
ib peid xil dot dloub | 一些得白布, |
ib peid xil dot dlaib | 一些得黑布, |
ib peid xil dot nrab | 一些得绿布, |
ib peid xil dot pub | 一些得蓝布, |
ib peid xil dot feex | 一些得黄布, |
ib peid xil dot xeet | 一些得红布。 |
daib Diul lol dangl gheeb | 汉人来最后, |
gheel xid bib jul diub | 大家已分完, |
daib Diul jouf lol jus | 汉人就说道: |
meeb laix bib ib dleif | “你们一人送一块, |
meeb dail bib ib lieel | 你们一个送一片, |
xid dout pib wil neel | 凑起缝我穿。 |
pib feex wil ghoud neel | 缝黄的也穿, |
pib xeet wil ghoud neel | 缝红的也穿, |
pib dloub wil ghoud neel | 缝白的也穿, |
pib dlaib wil ghoud neel | 缝黑的也穿。” |
Diul neel oud nrab xeet | 汉人穿彩衣, |
Diul neel xangt nios waf | 汉人穿花服, |
pib oud liub ghol dlial | 缝衣大尺寸, |
pib mos liub ghol fend | 缝帽大样子, |
ghob jeex oud ghab lail | 就成了官服, |
ghob jeex mos wangx jit | 就成了王冠。 |
fenb jul bak jux xeix | 分完父之物, |
dous jul mens jux mub | 分完母之布, |
dieed dal bab yas nrieix | 还剩三撮银, |
dieed dal bab yas dab | 还余三撮土。 |
daib Diul daib soux hveib | 汉人仔聪明, |
daib Diul daib vas xent | 汉人仔智多, |
daib Diul jouf lol jus | 汉人仔就问: |
meeb aod bab yas nrieix | “你们要三撮银, |
xil aod bab yas dab | 或要三撮土?” |
jouf nriangb dail daib Mub | 有那蒙人仔, |
jouf nriangb dail daib Naos
[31]
| 有那嘎闹仔, |
jouf nriangb dail daib Gud | 有那固人仔, |
jouf nriangb dail daib Yat | 有那亚人仔, |
jouf nriangb dail daib Dlib | 有那西人仔, |
jouf nriangb dail daib Dlieex | 有那显人仔, |
benf nrieix ghob kib mis | 见银就眼热, |
benf geed ghob kib qenb | 见饭就肚馋, |
not aod bab yas nrieix | 宁要三撮银, |
ab aod bab yas dab | 不要三撮土。 |
dail Diul jouf soux hveib | 汉人真聪明, |
dail Diul jouf vas xent | 汉人真智多, |
nib dot bab yas dab | 他得三撮土, |
nit bab mab mil wix | 撒三把朝天, |
nit bab mab mil dab | 撒三把朝地, |
nit bab mab mil neel | 撒三把往南, |
nit bab mab mil jus | 撒三把往北, |
daib Diul jouf lol jus | 汉人才来说: |
meeb aod bab yas nrieix | “你们要三撮银, |
meeb khad bab yas dab | 你们弃三撮土, |
dieed mis ghob dot nenx | 拿卖能得吃, |
dieed aod ghob dot haok | 拿买能得喝。 |
wil khad bab yas nrieix | 我弃三撮银, |
wil aod bab yas dab | 我要三撮土, |
nit mil bees feeb wix | 撒遍了苍天, |
nit mil bees feeb dab | 撒遍了大地, |
nit mil bees jox veex | 撒遍了山岭, |
nit mil bees jox wangs | 撒遍了山谷, |
feeb dab dios wil beef | 地成我的地, |
feeb wix ghoud wil beef | 天成我的天, |
jox feeb jent wil feeb | 版图尽归我所有, |
songl vangl jent wil vangl | 村寨尽归我所辖, |
wil ghob jeex ghab lail | 我就成嘎来, |
wil ghob jas wangx jit | 我就成皇帝。 |
naib gheeb meeb jeex naix | 日后你们成家, |
deik gheeb meeb jas bul | 今后你们立业, |
khangd songb jouk wil las | 陡处挖的是我地, |
khangd beis kak wil lieix | 平处垦的是我田, |
nenx geed nenx wil ngeix | 吃的饭皆我脂, |
haok aob haok wil xeed | 喝的水皆我膏, |
naib gheeb wil fud neel | 日后我巡南, |
deik gheeb wil fat jus | 今后我幸北, |
ngal neel meeb ghob xob liangx | 巡南你们纳粮, |
jit jus meeb ghob gheet dieet | 幸北你们服役, |
meeb benf meeb ghob xeib | 你们见面就怕, |
meeb xangf meeb ghob zouk | 你们识相就溜, |
meeb ghob kib dat dongk nral | 发抖像那鱼羹冻, |
meeb ghob lieif dat dongk nrix | 颤栗似那牛皮冻。 [32] |
ghob ghab it ghab lail | 这就叫做嘎来, |
ghob gol it wangx jit | 这就叫做皇帝。” |
[1] Vongl Diul(荣独):地名,意为坡面陡峭、崖壁高耸甚至凸出罩住崖脚的山崖。这应是江南地区广泛分布的丹霞地貌。
[2] Vongl Dlieeb(荣先):地名,意为有鬼神的山崖。与上句“荣独”对仗,实亦指荣独崖。也许是来此遇到具有神奇技能行为怪异的妇人wouk Dlieeb(意为神婆鬼妇,见注4),故如此称呼。
[3] wouk Diul、wouk Dlieeb:直译义“荣独奶”、“荣先婆”,意为荣独荣先地方的妇人。此处Diul、Dlieeb是Vongl Diul、Vongl Dlieeb 即荣独崖荣先崖的省称。苗族人名用字很少很集中,同名的人特多而且普遍,为了区别,便有以某人本名连上其居住地名(或寨名)来称呼其人的非正式名字。上述两个称谓即属此类。
[4] wouk Diul、wouk Dlieeb:直译义“荣独奶”、“荣先婆”,意为荣独荣先地方的妇人。此处Diul、Dlieeb是Vongl Diul、Vongl Dlieeb 即荣独崖荣先崖的省称。苗族人名用字很少很集中,同名的人特多而且普遍,为了区别,便有以某人本名连上其居住地名(或寨名)来称呼其人的非正式名字。上述两个称谓即属此类。
[5] 根:即男根(阴茎)。
[6] 一说是用米糠塞进怪异婆腹内,整死了她。
[7] laol saod:“酒药”(zaid git)的别称。
[8] 酒药在被头/醪曲在寝室:苗族喜饮酒,待客、祭祀、节日更少不了酒。制酒曲更是妇女们熟练掌握的本领,她们在夏天到坡上釆挖来vob zaid git(酒药菜)、vob gil、vob geeb、vob liof(野辣蓼)、vob jab coub等十多种植物的全株或叶,捣烂,与大米粉共舂搅和,捏成丸,放于垫有稻草的竹箩、竹筐或竹席上,盖上稻草,再用棉被严密包捂发酵,为了其保温和便于看管,一般都置于相对封闭的寝室之一角。过了三五天,待酒药丸表面长满了一层白色的酶菌丝,即除去棉被,取出散放晾晒至干透,即成了可以用于酿酒的酒曲。苗妇还可以根据酿造甜酒(醪糟酒)或辣酒(蒸馏酒)的不同用途,调整配方造出不同的酒曲。
[9] 酿酒吃:传说古时苗家先会酿造泡酒(甜酒),是连糟连酒汁一起“吃”下肚的。后来会酿造蒸馏酒了才是“喝”。
[10] 荣独婆之骚、怪异妇之味:喻酒曲。因是该妇所造,故如此说。
[11] bak jux xeix、mens jux mub:jux xeix直译为“九种财产、钱物”,jux mub 直译为“九种布料、衣物”,这里是泛指多种财产物品。这里的bak(爸)、mens(妈)不是指亲生父母,而是荣独地方的汉子妇女。
[12] bak jux xeix、mens jux mub:jux xeix直译为“九种财产、钱物”,jux mub 直译为“九种布料、衣物”,这里是泛指多种财产物品。这里的bak(爸)、mens(妈)不是指亲生父母,而是荣独地方的汉子妇女。
[13] fangk:ghab fangf(内室、寝室)的省称。
[14] 以上四句之喇叭唢呐、铜鼓铁鼓、旗幡旗帜、轿车轿子,是指封建王朝皇帝及大官们的仪仗用品。
[15] ghab lail(嘎来):意为“长官”。有的《贾》文本说“lail mil gheel lail mil/ghob mil it ghab lail /jit mil gheel jit mil /ghob mil it wangx jit”(流去又流去/就去做“嘎来”/上去又上去/就去做皇上),可见ghab lail本义是“流官”。在苗族民间,把各级官员、甚至社会上有钱有势或有威望的人,都泛称为“嘎来”。
[16] xib(先)、yaol yenl(徭人)、hous(后)、taof tinb(朝廷):均为汉语借词,“徭人”即服役纳赋税的平民百姓。此处两句话中连续出现四个汉语借词,这在全《贾》中极为罕见。
[17] xib(先)、yaol yenl(徭人)、hous(后)、taof tinb(朝廷):均为汉语借词,“徭人”即服役纳赋税的平民百姓。此处两句话中连续出现四个汉语借词,这在全《贾》中极为罕见。
[18] 双下巴、两个肚:形容人肥胖的体貌。苗人认为皇帝、大官锦衣玉食、养尊处优,才会长得脑满肠肥,形成双下巴、两个肚(上腹和小腹)。
[19] Gud(固人):联系下文内容及其他文本资料直述其去得doud Gud(《水书》)的描述,此处的“固人”是指水族。
[20] 下述固人四种书,实际上都是《水书》的组成部分。《水书》已于2006年入选中国第一批国家级非物质文化遗产名录。
[21] 一说西人是得戥、秤。
[22] vob lax:daot vob lax(一种其叶可用来喂蚕的树,不是桑树)的省称,这种树的枝上长有小刺儿。
[23] vob gil:一种其叶可用来制取蓝靛的草本植物(不是蓝靛菜),株高数十厘米,叶细小。
[24] Kad(卡):木佬人,参见本篇第八章之注27。
[25] zaob:daot zaob(绵竹)的省称,其柔韧,折叠不断,是编竹睡席、竹饭盒等的上佳原料。
[26] mil jas bad yongx zaob/mil jas lol ghol lieid:直译义为“去遇只绵竹篾编的公羊,去遇只大羊子”,喻亚人得了竹编技艺。一说是亚人得织机,显人(Dlieex)得竹编技艺。
[27] Mub(蒙)、Ghab Naos(嘎闹):黔东南苗族的两种自称。
[28] Mub(蒙)、Ghab Naos(嘎闹):黔东南苗族的两种自称。
[29] 铜鼓铁鼓:苗族祭祖不仅使用铜鼓,也使用一种制型与铜鼓基本相同的镏金铁鼓,其光彩更辉煌,声音更响亮。丹寨县某苗村就曾经隐秘珍藏有这样一只镏金铁鼓。
[30] 得芦笙邀寨邻/得木鼓唤地方:苗族在吃鼓藏(又译祭鼓节)、翻鼓节、春节、吊唁等场合,都要吹笙敲鼓,跳芦笙舞木鼓(或铜鼓)舞。四方八村的人们听到笙鼓一响,都会自动前往参加或观看活动。黔东南苗族至今仍在传承的这些芦笙舞、木鼓舞、铜鼓舞,均已先后入选中国第一、二批国家级非物质文化遗产名录。
[31] Naos:Ghab Naos(嘎闹)的省称。
[32] 鱼羹冻、牛皮冻:两种苗族民间名小吃。将整条去除苦胆的鲜鲤鱼,配以猪排骨、猪蹄、豆腐、花椒等辅料、香料清炖,炖好后,将鱼取出或剔除鱼刺留下鱼肉在羹中,自然冷却后就会形成鱼羹冻,舀于大碗或土钵中,以筷挑食,口感鲜香凉爽。将鲜水牛皮烧去毛,刮洗干净,入鼎罐清炖,炖时配以牛排骨、野山药、花椒等辅料、香料,待牛皮熟软后,取出切成小条,复放入汤中煮一会,即可端出让其自然冷却成牛皮冻。食时舀于土钵或大碗中,撒上一些细香葱或辣椒面,味亦绝佳。有的在炖快好时加入适量的蕨粑粉,使牛皮冻更添绵韧嚼头。