一 开天辟地
Jax jul Jax dieed nriangb | 《贾》完《贾》又续, |
lat jous lat dieed jit | 月终月复始。 |
jit Jax jit gongx seid | 续《贾》阐道理, |
jit lil jit daot diangs | 续理断纠纷。 |
Jax jit diot Aob Nriub
[1]
| 《贾》续于纽河, |
lil jit diot aob zaok | 理续于黑水。 |
bub nriub diot Aob Nriub | 冥冥在纽河, |
bens nriens diot aob zaok | 神灵在黑水。 |
aob dloub jouf ot mis | 白水拿洗脸, |
aob dlaib jouf ot khob | 黑水拿浴头。 |
nriangb dail bak Ghab Dab
[2]
| 有嘎达爸爸, |
nriangb dail mens Ghab Lax
[3]
| 有嘎拉妈妈, |
fol zangl ghab daot yud | 起自构树下, |
lol dot mens Boux Yud | 生宝育妈妈, |
fol zangl ghab daot nrees
[4]
| 起自李树下, |
lol dot bak Dlas Nrees | 生夏念爸爸。 |
Lax Dab nriul Dins Lax
[5]
| 拉达生定拉, |
Send Dab nriul Dins Send
[6]
| 圣达生定圣, |
你达生往你, | |
Nrieet Dab
[9]
nriul Dlas Nrieet | 涅达生夏涅, |
Lol Dab nriul Jangb Lol
[10]
| 洛达生姜洛, |
Saif Dab nriul Lol Saif
[11]
| 塞达生洛塞, |
Lieex Dab nriul Ghab Lieex
[12]
| 里达生嘎里, |
Deit Dab nriul Ghab Deit
[13]
| 对达生嘎对, |
Yangx Dab nriul Lol Yangx
[14]
| 养达生洛养, |
Dongs Dab nriul Lol Dongs Youx | 栋达生洛栋友, |
Dongx Dab nriul Lol Dongx Dlaos | 董达生洛董绍, |
Nrab Dab nriul Xangb Jit Nral
[15]
| 南达生香吉南, |
Wongl Dab dot bak ghaot Wongl | 翁达生翁爸爸, |
Heib Dab nriul Boux Heib
[16]
| 嗨达生宝嗨, |
Khod Dab
[17]
nriul Boux Khod | 可达生宝可, |
Daot Dab nriul Naox Daot | 道达生瑙道, |
jouf nriul dot Naox Deid
[18]
| 又生了瑙对…… |
nriul dot yaf saif wix | 生了八天神, |
nas dot yaf saif dab | 生了八地神, |
nriul dot ib songl xeix | 生了群巫神, |
nas dot ib songl xangs | 生了群匠神, |
dongl dongd feeb Aob Nriub | 纽河熙攘攘, |
dal dat khongd aob zaok | 黑水闹腾腾。 |
wix heib dab bal nrial | 世界混沌沌, |
dab heib wix bal nrial | 天地紧相贴, |
liees ab yangx jil bil | 插不进手指, |
dliongk ab yangx dail neel | 钻不进小鼠, |
xud ghoud ab nriangb dlieel | 没有地方住, |
liees ghoud ab nriangb vangl | 没有村寨居。 |
nriangb dail ghaot Nil Wix
[19]
| 有个你宇公, |
nriangb dail ghaot Nrieet Dab | 有个涅达公, |
nib lob nriangb jux sangx | 他有九节脚, |
nib ngangl nriangb xongs ghens | 他有七节腿, |
nib hveib xil soux dent | 他的心智多, |
nib naix xil vas xangs | 他的技艺强。 |
dint dieeb dliok dad dad | 制杆长巨秤, |
dangt dieeb jeik feed feed | 造把宽巨锯, |
dliok feeb wix lol xid | 将青天称量, |
feeb wix nriongd liangl said | 知青天稍重, |
jeik feeb wix gul kud | 咕咕把天锯, |
dliok feeb dab lol nrieet | 将大地称量, |
feeb dab xous liangl diut | 知大地稍轻, |
jeik feeb wix lol qit | 锯天来补上。 |
jouf xongt feeb wix mil | 才撑天上升, |
jouf daif feeb dab gal | 才踏地下降, |
daif jox aob ngal neel | 踏河朝下淌, |
jox aob lieif dliol dliol | 河水滔滔流, |
jouf dot feeb lol xud | 才得地方居, |
jouf dot vangl lol liees | 才得村寨住。 |
xongt feeb wix mil bil | 撑天去广宇, |
feeb wix gut nik nik | 天空颤巍巍。 |
ghob tiab dieed mil nil | 用丫柱去支, |
xil bangb wix lol lioul | 天垮下来冲, |
ghob tiab dieed mil tieet | 用丫柱去撑, |
xil bangb wix lol diut | 天塌下来砸。 |
nriangb dail mens Dongf Niongl
[20]
| 有冬农妈妈, |
mens Fux Weeb
[21]
nriul bil | 府鸳来生山。 |
nriangb dail naos dif dil
[22]
| 有鸟名迪嫡, |
dif dis
[23]
dax dib nral | 迪嫡来捕鱼, |
dat nraof yis Dongf Niongl | 捕鱼送冬农, |
yis Fux Weeb jeex dlieel | 让府鸳长力, |
dot vus yil yix lol | 元气渐渐增, |
dot vus nas veex bil | 好把山岭生。 |
feeb gheeb hvid ngal neel | 转身向下行, |
nriul jeex veex bongl dlongl | 生山一串串, |
feeb gheeb hvid mil jus | 转身朝上走, |
nriul jeex veex ghal vas | 生岭一重重。 |
nriul bil jouf dot dlongs | 有山才有坳, |
nriul wul jouf dot wangs | 有湾才有冲, |
nriul jeex bil jangf nras | 有了峻峭坡, |
jeex diub vib bangl dlangs | 有了石脊岭。 |
veex bil ghaol laod mangs
[24]
| 山岭光秃秃, |
ghaol laod dat guk gangs | 似倒立陶缸, |
jid ab nriangb oud neel | 周身无衣遮, |
dis ab dot xangt mangs | 遍体无裙蔽。 |
nriangb dail bak Wangx Neel | 有往南爸爸, |
nib vas vus fud bil | 数他力气大, |
jouf deit ghab dab zangl | 他才踢碎土, |
jouf nit ghab dab mongl | 他才撒细泥, |
nit diot ghab seeb veex | 撒在成千岭, |
zos diot ghab beet bil | 扬在成百坡。 |
nit nangx dieeb nangx nrieel | 撒有厚有薄, |
xab nangx ngangs nangx faf | 掩有没有露。 |
nriangb dail mens Boux Weel
[25]
| 有宝月妈妈, |
mens Ghab Deit sangx bil | 天上嘎对妻, |
daif jit yol yox lol | 乘风缓缓行, |
lol nit niub veex bil | 播种给坡岭: |
gangf xongs diongx niub xol
[26]
| 七筒紫檀种, |
gangf xongs diongx niub yangl
[27]
| 七筒椿树种, |
xongs diongx daot jeib jil
[28]
| 七筒杉茶种, |
xongs diongx daot fab niul | 七筒楠木种, |
daot meex deib daot lil | 枫树杨梅种, |
daot vax deib daot meil | 梨树柿树种, |
daot gix deib daot diouk | 水竹金竹种, |
daot pab deib daot ful | 盐肤桦槁种, |
xongs diongx daot khab loul | 七筒青种, |
xongs diongx ghab dongb niul | 七筒芭茅种, |
xongs diongx ghaib youb mol | 七筒梭草种, |
xongs diongx vob hvub diuk
[29]
| 七筒蕨菜葺菜种…… |
nit vangb vangb mil neel | 向南把种撒, |
nit vangb vangb mil jus | 朝北把籽抛, |
liees nrox feeb ghenl senl | 遍地青幽幽, |
liees nrox feeb ghenl sens | 遍野绿茵茵。 |
pib oud veex bil neel | 给山穿了衣, |
pib deib veex bil mangs | 给岭着了裙, |
dib wangb veex bil niul | 山也相貌秀, |
diot jof veex bil dlaos | 岭也容颜美。 |
songl nrangx fud songl bul | 草多过荆棘, |
songl bul fud songl daot | 荆棘多过树, |
sax diangl vut bid vud | 同生好满坡, |
sax liees vut bid feeb | 同长好遍地, |
sax sax diangl jouf xud | 同生才繁荗, |
sax sax liees jouf mees | 共长才美好。 |
bak Ghab Lieex jouf jub | 嘎里就指点, |
mens Ghab Deit jouf jus | 嘎对就嘱咐: |
gongl dlil diux zeet liub | 从大岩洞里, |
gongl dlil zad zeet yut | 从小岩洞中, |
nriul lol nrix lol liod | 生水牛黄牛, |
nriul lol dlad lol beet | 生来狗和猪, |
nriul lol gheib lol gas | 生来鸡和鸭, |
dieed nriul lol longl sat | 又生出大象, |
nriul yongx xid meil qent | 生出并蹄羊…… |
nriul geeb nriangb ghab nrangx | 生虫于草丛, |
nriul naos nriangb ghab daot | 生鸟于树林, |
nriul ngeix nriangb ghab bil | 生兽于山上, |
nriul nral nriangb ghab aob | 生鱼于水中。 |
nriul jeex ghab beet niub | 生育成百类, |
xeef jas ghab seeb xongd | 繁衍成千种, |
sax nriul lol jouf xud | 共生才繁荣, |
sax nriangb feeb jouf mees | 共存才美好。 |
naib gheeb hangd jeex naix | 今后人诞生, |
naib gheeb hangd jas bul | 将来人立业, |
ib peid aod lol nenx | 有的捕来食, |
ib peid aod lol yis | 有的拿来养。 |
yis nrix lol keeb lieix | 养牛来犁田, |
yis niat lol seeb nab | 养水牯祭祖, [30] |
yis gheib lol yeel gongl | 养鸡来引路, [31] |
yis lius lol dieed dlioux | 养鸡来招魂。 [32] |
[1] Aob Nriub:河名。Nriub指daot nriub,竹类植物名,喜生于温凉地带,在农历八月生笋,故汉民称之为八月竹。河因竹名,意为岸边长满八月竹的一条河。根据多数苗族研究者对汉文古文献关于苗族的族源与地望的考证和苗族民间口碑资料来分析,Aob Nriub(纽河)当处今中国西北秦岭山脉一带。
[2] Ghab Dab(音“嘎达”,以后所有音译词一般不再加引号)、Ghab Lax(嘎拉):天地初始神。下列众神是其神子神孙。
[3] Ghab Dab(音“嘎达”,以后所有音译词一般不再加引号)、Ghab Lax(嘎拉):天地初始神。下列众神是其神子神孙。
[4] daot nrees(李树):nrees意为“生命”。因为李树脚是生命诞生之肇始处,李树意即“生命树”,故苗族民间在做祈祷病童健康的“制凳”(xongt dangk)、“截凳”(daod dangk)巫术和在丧事活动中举行把生者与死者灵魂分离的“解钩”(beik ghat)巫术时,均须用李树枝做道具。
[5] Dins Lax(定拉)、Dins Send(定圣):司万物万业万艺之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称定拉。一人或一地、一物双名,是《贾》中常见的特殊表现手法。
[6] Dins Lax(定拉)、Dins Send(定圣):司万物万业万艺之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称定拉。一人或一地、一物双名,是《贾》中常见的特殊表现手法。
[7] Nil Dab(你达):又名Nil Wix(你宇),开天辟地之神,身长无比,脚踏大地手可触天。后文有述。
[8] Wangx Nil(往你):刚直不阿之神,遇坏心人必惩罚之。
[9] Nrieet Dab(涅达):亦称ghaot Nrieet(涅公),开天辟地之神。一说与你宇实为同一神,系一人双名。
[10] Jangb Lol(姜洛):亦称Jangb Ghaot Nriangx(姜郜仰),长寿之神,传说可蜕皮返老还童。参见《巫事篇·解钩》。
[11] Lol Saif(洛塞):司历法之神。
[12] Ghab Lieex(嘎里)、Ghab Deit(嘎对):司寿命、财富、人丁等之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称嘎对,系一人双名。苗族认为人的生命是嘎里嘎对给予的,故每一个婴儿诞生后,往往就要用仔猪、公鸡、酒饭等祭之一次,称为zob Ghab Deit(祭嘎对),认为这样婴儿才少病免灾健康成长。参见《巫事篇·祭嘎对》。
[13] Ghab Lieex(嘎里)、Ghab Deit(嘎对):司寿命、财富、人丁等之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称嘎对,系一人双名。苗族认为人的生命是嘎里嘎对给予的,故每一个婴儿诞生后,往往就要用仔猪、公鸡、酒饭等祭之一次,称为zob Ghab Deit(祭嘎对),认为这样婴儿才少病免灾健康成长。参见《巫事篇·祭嘎对》。
[14] Lol Yangx(洛养):射日月之神。后文有述。
[15] Xangb Jit Nral(香吉南):司巫术之神。是苗族巫师的祖师。
[16] Boux Heib(宝嗨):开离婚先例的女神。后文有述。
[17] Khod Dab(可达):保佑庄稼与牲畜平安之神。亦称Ghaot Fub Yis(告夫易)。
[18] Naox Deid(瑙对):即Peik Naox Deid(裴瑙对),最美丽的女神。参见《案件篇·裴瑙对》。
[19] Nil Wix(你宇):即Nil Dab(你达),见注7。
[20] Dongf Niongl(冬农)、Fux Weeb(府鸳):生山女神,一人有两名。
[21] Dongf Niongl(冬农)、Fux Weeb(府鸳):生山女神,一人有两名。
[22] dif dil、dif dis(迪嫡):同一种水鸟,系一鸟双名。
[23] dif dil、dif dis(迪嫡):同一种水鸟,系一鸟双名。
[24] mangs:即mangl(容颜)的变调读音。词语的变调现象,在《贾》及其他苗族歌谣中并非罕见。
[25] Boux Weel(宝月):嘎对神妻子的别名,亦称Boux Wongl(宝瓮)。播种女神。
[26] xol:daot xol(紫檀树)的省称。口语中不能省称。
[27] yangl:daot yangl(椿树)的省称。口语中不能省称。
[28] jeib jil:daot jeib(杉树)daot jil(茶树)的省称。口语中不能省称。
[29] vob hvub diuk:vob hvub(蕨菜)vob diuk(蕺菜,俗称折耳根)的省称。
[30] 养水牯祭祖:指杀水牛祭祀亡人。有“祭生骨”(安葬时杀牛)和“祭枯骨”(吃鼓藏时杀牛)之别。
[31] 养鸡来引路:苗族丧事出殡时,用一只公鸡“引路”,指引亡灵去与祖宗团聚。
[32] 养鸡来招魂:苗巫认为少儿因某种原因“落魂”而生病时,要用鸡禳解,有的亦用鸡蛋代鸡。