搜索
  登录

开天辟地
所属图书:《苗族贾理(第二版)(上)》 出版日期:2015-11-01文章字数:8987字

一 开天辟地

Jax jul Jax dieed nriangb
Jax jul Jax dad niangb

《贾》完《贾》又续,

lat jous lat dieed jit
hlat jus hlat dad jit

月终月复始。

jit Jax jit gongx seid
jit Jax jit gongx hseid

续《贾》阐道理,

jit lil jit daot diangs
jit lil jit det diangs

续理断纠纷。

Jax jit diot Aob Nriub [1]
Jax jit diot Eb Hniub

《贾》续于纽河,

lil jit diot aob zaok
lil jit diot eb zek

理续于黑水。

bub nriub diot Aob Nriub
bub hniub diot Eb Hniub

冥冥在纽河,

bens nriens diot aob zaok
bens nins diot eb zek

神灵在黑水。

aob dloub jouf ot mis
eb dlub jef wof mais

白水拿洗脸,

aob dlaib jouf ot khob
eb dlaib jef wof khob

黑水拿浴头。

nriangb dail bak Ghab Dab [2]
niangb dail bad Ghab Dab

有嘎达爸爸,

nriangb dail mens Ghab Lax [3]
niangb dail mais Ghab Lax

有嘎拉妈妈,

fol zangl ghab daot yud
fal zangl ghaib det yud

起自构树下,

lol dot mens Boux Yud
lol dot mais Bex Yud

生宝育妈妈,

fol zangl ghab daot nrees [4]
fal zangl ghaib det nangs

起自李树下,

lol dot bak Dlas Nrees
lol dot bad Dlas Nangs

生夏念爸爸。

Lax Dab nriul Dins Lax [5]
Lax Dab niel Dins Lax

拉达生定拉,

Send Dab nriul Dins Send [6]
Send Dab niel Dins Send

圣达生定圣,

Nil Dab [7] nriul Wangx Nil [8]
Nil Dab niel Wangx Nil

你达生往你,

Nrieet Dab [9] nriul Dlas Nrieet
Ngit Dab niel Dlas Ngit

涅达生夏涅,

Lol Dab nriul Jangb Lol [10]
Lol Dab niel Jangb Lol

洛达生姜洛,

Saif Dab nriul Lol Saif [11]
Saif Dab niel Lol Saif

塞达生洛塞,

Lieex Dab nriul Ghab Lieex [12]
Liangx Dab niel Ghab Liangx

里达生嘎里,

Deit Dab nriul Ghab Deit [13]
Deit Dab niel Ghab Deit

对达生嘎对,

Yangx Dab nriul Lol Yangx [14]
Yangx Dab niel Lol Yangx

养达生洛养,

Dongs Dab nriul Lol Dongs Youx
Dongs Dab niel Lol Dongs Yex

栋达生洛栋友,

Dongx Dab nriul Lol Dongx Dlaos
Dongx Dab niel Lol Dongx Dles

董达生洛董绍,

Nrab Dab nriul Xangb Jit Nral [15]
Nail Dab niel Xangb Jit Nail

南达生香吉南,

Wongl Dab dot bak ghaot Wongl
Wongl Dab dot bad ghet Wongl

翁达生翁爸爸,

Heib Dab nriul Boux Heib [16]
Heib Dab niel Bex Heib

嗨达生宝嗨,

Khod Dab [17] nriul Boux Khod
Khod Dab niel Bex Khod

可达生宝可,

Daot Dab nriul Naox Daot
Det Dab niel Nex Det

道达生瑙道,

jouf nriul dot Naox Deid [18]
jef niel dot Nex Deid

又生了瑙对……

nriul dot yaf saif wix
niel dot yaf saif waix

生了八天神,

nas dot yaf saif dab
nas dot yaf saif dab

生了八地神,

nriul dot ib songl xeix
niel dot ib songl xix

生了群巫神,

nas dot ib songl xangs
nas dot ib songl xangs

生了群匠神,

dongl dongd feeb Aob Nriub
dongl dongd fangb Eb Hniub

纽河熙攘攘,

dal dat khongd aob zaok
dal dat khongd eb zek

黑水闹腾腾。

wix heib dab bal nrial
waix heib dab bal nial

世界混沌沌,

dab heib wix bal nrial
dab heib waix bal nial

天地紧相贴,

liees ab yangx jil bil
las ax yangx jil bil

插不进手指,

dliongk ab yangx dail neel
dliongk ax yangx dail nangl

钻不进小鼠,

xud ghoud ab nriangb dlieel
hxet ghed ax niangb dlangl

没有地方住,

liees ghoud ab nriangb vangl
las ghed ax niangb vangl

没有村寨居。

nriangb dail ghaot Nil Wix [19]
niangb dail ghet Nil Waix

有个你宇公,

nriangb dail ghaot Nrieet Dab
niangb dail ghet Ngit Dab

有个涅达公,

nib lob nriangb jux sangx
nenx lob niangb jex sangx

他有九节脚,

nib ngangl nriangb xongs ghens
nenx ngangl niangb xongs ghens

他有七节腿,

nib hveib xil soux dent
nenx hvib xil sux dent

他的心智多,

nib naix xil vas xangs
nenx naix xil vas xangs

他的技艺强。

dint dieeb dliok dad dad
dint diangb dliok dad dad

制杆长巨秤,

dangt dieeb jeik feed feed
dangt diangb jik fangd fangd

造把宽巨锯,

dliok feeb wix lol xid
dliok fangb waix lol hxid

将青天称量,

feeb wix nriongd liangl said
fangb waix hniongd liangl hsaid

知青天稍重,

jeik feeb wix gul kud
jik fangb waix gul kud

咕咕把天锯,

dliok feeb dab lol nrieet
dliok fangb dab lol ngit

将大地称量,

feeb dab xous liangl diut
fangb dab xus liangl diut

知大地稍轻,

jeik feeb wix lol qit
jik fangb waix lol qit

锯天来补上。

jouf xongt feeb wix mil
jef xongt fangb waix mongl

才撑天上升,

jouf daif feeb dab gal
jef denf fangb dab gal

才踏地下降,

daif jox aob ngal neel
denf jox eb ngal nangl

踏河朝下淌,

jox aob lieif dliol dliol
jox eb lif dliol dliol

河水滔滔流,

jouf dot feeb lol xud
jef dot fangb lol hxet

才得地方居,

jouf dot vangl lol liees
jef dot vangl lol las

才得村寨住。

xongt feeb wix mil bil
xongt fangb waix mongl bil

撑天去广宇,

feeb wix gut nik nik
fangb waix gut nik nik

天空颤巍巍。

ghob tiab dieed mil nil
ghob tiab dad mongl nil

用丫柱去支,

xil bangb wix lol lioul
xil bangb waix lol liul

天垮下来冲,

ghob tiab dieed mil tieet
ghob tiab dad mongl tiangt

用丫柱去撑,

xil bangb wix lol diut
xil bangb waix lol diut

天塌下来砸。

nriangb dail mens Dongf Niongl [20]
niangb dail mais Dongf Niongl

有冬农妈妈,

mens Fux Weeb [21] nriul bil
mais Fux Wangb niel bil

府鸳来生山。

nriangb dail naos dif dil [22]
niangb dail nes dif dil

有鸟名迪嫡,

dif dis [23] dax dib nral
dif dis dax dib nail

迪嫡来捕鱼,

dat nraof yis Dongf Niongl
dat nef yis Dongf Niongl

捕鱼送冬农,

yis Fux Weeb jeex dlieel
yis Fux Wangb jangx dliangl

让府鸳长力,

dot vus yil yix lol
dot ves yil yix lol

元气渐渐增,

dot vus nas veex bil
dot ves nas vangx bil

好把山岭生。

feeb gheeb hvid ngal neel
hfab ghangb hvid ngal nangl

转身向下行,

nriul jeex veex bongl dlongl
niel jangx vangx bongl dlongl

生山一串串,

feeb gheeb hvid mil jus
hfab ghangb hvid mongl jes

转身朝上走,

nriul jeex veex ghal vas
niel jangx vangx ghal vas

生岭一重重。

nriul bil jouf dot dlongs
niel bil jef dot dlongs

有山才有坳,

nriul wul jouf dot wangs
niel wul jef dot wangs

有湾才有冲,

nriul jeex bil jangf nras
niel jangx bil jangf nais

有了峻峭坡,

jeex diub vib bangl dlangs
jangx diub vib bangl dlangs

有了石脊岭。

veex bil ghaol laod mangs [24]
vangx bil ghel led mangs

山岭光秃秃,

ghaol laod dat guk gangs
ghel led dangf guk gangs

似倒立陶缸,

jid ab nriangb oud neel
jid ax niangb ud nangl

周身无衣遮,

dis ab dot xangt mangs
dis ax dot hxangt mangs

遍体无裙蔽。

nriangb dail bak Wangx Neel
niangb dail bad Wangx Nangl

有往南爸爸,

nib vas vus fud bil
nenx vas ves hfed bil

数他力气大,

jouf deit ghab dab zangl
jef deit ghab dab zangl

他才踢碎土,

jouf nit ghab dab mongl
jef hnit ghab dab mongl

他才撒细泥,

nit diot ghab seeb veex
hnit diot ghab hsangb vangx

撒在成千岭,

zos diot ghab beet bil
zas diot ghab bat bil

扬在成百坡。

nit nangx dieeb nangx nrieel
hnit nangx dab nangx niangl

撒有厚有薄,

xab nangx ngangs nangx faf
xab nangx ngangs nangx faf

掩有没有露。

nriangb dail mens Boux Weel [25]
niangb dail mais Bex Wangl

有宝月妈妈,

mens Ghab Deit sangx bil
mais Ghab Deit sangx bil

天上嘎对妻,

daif jit yol yox lol
denf jent yol yox lol

乘风缓缓行,

lol nit niub veex bil
lol hnit hniub vangx bil

播种给坡岭:

gangf xongs diongx niub xol [26]
gangf xongs diongx hniub xol

七筒紫檀种,

gangf xongs diongx niub yangl [27]
gangf xongs diongx hniub yangl

七筒椿树种,

xongs diongx daot jeib jil [28]
xongs diongx det jib jenl

七筒杉茶种,

xongs diongx daot fab niul
xongs diongx det hfab niel

七筒楠木种,

daot meex deib daot lil
det mangx deib det lil

枫树杨梅种,

daot vax deib daot meil
det vax deib det mil

梨树柿树种,

daot gix deib daot diouk
det gix deib det diuk

水竹金竹种,

daot pab deib daot ful
det pab deib det ful

盐肤桦槁种,

xongs diongx daot khab loul
xongs diongx det khab lul

七筒青种,

xongs diongx ghab dongb niul
xongs diongx ghab dongb niel

七筒芭茅种,

xongs diongx ghaib youb mol
xongs diongx ghaib yeb mal

七筒梭草种,

xongs diongx vob hvub diuk [29]
xongs diongx vob hveb diuk

七筒蕨菜葺菜种……

nit vangb vangb mil neel
hnit vangb vangb mongl nangl

向南把种撒,

nit vangb vangb mil jus
hnit vangb vangb mongl jes

朝北把籽抛,

liees nrox feeb ghenl senl
liangs nox fangb ghenl senl

遍地青幽幽,

liees nrox feeb ghenl sens
liangs nox fangb ghenl sens

遍野绿茵茵。

pib oud veex bil neel
paib ud vangx bil nangl

给山穿了衣,

pib deib veex bil mangs
paib deib vangx bil mangs

给岭着了裙,

dib wangb veex bil niul
dib wangb vangx bil niel

山也相貌秀,

diot jof veex bil dlaos
diot jof vangx bil dles

岭也容颜美。

songl nrangx fud songl bul
songl nangx hfed songl bel

草多过荆棘,

songl bul fud songl daot
songl bel hfed songl det

荆棘多过树,

sax diangl vut bid vud
seix diangl vut baid vud

同生好满坡,

sax liees vut bid feeb
seix liangs vut baid fangb

同长好遍地,

sax sax diangl jouf xud
seix seix diangl jef hxed

同生才繁荗,

sax sax liees jouf mees
seix seix liangs jef mangs

共长才美好。

bak Ghab Lieex jouf jub
bad Ghab Liangx jef job

嘎里就指点,

mens Ghab Deit jouf jus
mais Ghab Deit jef jus

嘎对就嘱咐:

gongl dlil diux zeet liub
gangl dlil diux zat hlieb

从大岩洞里,

gongl dlil zad zeet yut
gangl dlil zaid zat yut

从小岩洞中,

nriul lol nrix lol liod
niel lol ninx lol liod

生水牛黄牛,

nriul lol dlad lol beet
niel lol dlad lol bat

生来狗和猪,

nriul lol gheib lol gas
niel lol gheib lol gas

生来鸡和鸭,

dieed nriul lol longl sat
dad niel lol longl hsangt

又生出大象,

nriul yongx xid meil qent
niel yongx xit mil qut

生出并蹄羊……

nriul geeb nriangb ghab nrangx
niel gangb niangb ghaib nangx

生虫于草丛,

nriul naos nriangb ghab daot
niel nes niangb ghaib det

生鸟于树林,

nriul ngeix nriangb ghab bil
niel ngax niangb ghaib bil

生兽于山上,

nriul nral nriangb ghab aob
niel nail niangb ghaib eb

生鱼于水中。

nriul jeex ghab beet niub
niel jangx ghab bat hniub

生育成百类,

xeef jas ghab seeb xongd
xangf jas ghab hsangb xongd

繁衍成千种,

sax nriul lol jouf xud
seix niel lol jef hxed

共生才繁荣,

sax nriangb feeb jouf mees
seix niangb fangb jef mangs

共存才美好。

naib gheeb hangd jeex naix
hnaib ghangb hangd jangx naix

今后人诞生,

naib gheeb hangd jas bul
hnaib ghangb hangd jas bul

将来人立业,

ib peid aod lol nenx
ib pid ed lol nongx

有的捕来食,

ib peid aod lol yis
ib pid ed lol yis

有的拿来养。

yis nrix lol keeb lieix
yis ninx lol kab lix

养牛来犁田,

yis niat lol seeb nab
yis niat lol sangb naib

养水牯祭祖, [30]

yis gheib lol yeel gongl
yis gheib lol yangl gongl

养鸡来引路, [31]

yis lius lol dieed dlioux
yis lius lol dad dliux

养鸡来招魂。 [32]


[1] Aob Nriub:河名。Nriub指daot nriub,竹类植物名,喜生于温凉地带,在农历八月生笋,故汉民称之为八月竹。河因竹名,意为岸边长满八月竹的一条河。根据多数苗族研究者对汉文古文献关于苗族的族源与地望的考证和苗族民间口碑资料来分析,Aob Nriub(纽河)当处今中国西北秦岭山脉一带。

[2] Ghab Dab(音“嘎达”,以后所有音译词一般不再加引号)、Ghab Lax(嘎拉):天地初始神。下列众神是其神子神孙。

[3] Ghab Dab(音“嘎达”,以后所有音译词一般不再加引号)、Ghab Lax(嘎拉):天地初始神。下列众神是其神子神孙。

[4] daot nrees(李树):nrees意为“生命”。因为李树脚是生命诞生之肇始处,李树意即“生命树”,故苗族民间在做祈祷病童健康的“制凳”(xongt dangk)、“截凳”(daod dangk)巫术和在丧事活动中举行把生者与死者灵魂分离的“解钩”(beik ghat)巫术时,均须用李树枝做道具。

[5] Dins Lax(定拉)、Dins Send(定圣):司万物万业万艺之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称定拉。一人或一地、一物双名,是《贾》中常见的特殊表现手法。

[6] Dins Lax(定拉)、Dins Send(定圣):司万物万业万艺之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称定拉。一人或一地、一物双名,是《贾》中常见的特殊表现手法。

[7] Nil Dab(你达):又名Nil Wix(你宇),开天辟地之神,身长无比,脚踏大地手可触天。后文有述。

[8] Wangx Nil(往你):刚直不阿之神,遇坏心人必惩罚之。

[9] Nrieet Dab(涅达):亦称ghaot Nrieet(涅公),开天辟地之神。一说与你宇实为同一神,系一人双名。

[10] Jangb Lol(姜洛):亦称Jangb Ghaot Nriangx(姜郜仰),长寿之神,传说可蜕皮返老还童。参见《巫事篇·解钩》。

[11] Lol Saif(洛塞):司历法之神。

[12] Ghab Lieex(嘎里)、Ghab Deit(嘎对):司寿命、财富、人丁等之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称嘎对,系一人双名。苗族认为人的生命是嘎里嘎对给予的,故每一个婴儿诞生后,往往就要用仔猪、公鸡、酒饭等祭之一次,称为zob Ghab Deit(祭嘎对),认为这样婴儿才少病免灾健康成长。参见《巫事篇·祭嘎对》。

[13] Ghab Lieex(嘎里)、Ghab Deit(嘎对):司寿命、财富、人丁等之神,是苗族民间最崇拜的神之一。后文多处有述。一说二者实为同一人,常称嘎对,系一人双名。苗族认为人的生命是嘎里嘎对给予的,故每一个婴儿诞生后,往往就要用仔猪、公鸡、酒饭等祭之一次,称为zob Ghab Deit(祭嘎对),认为这样婴儿才少病免灾健康成长。参见《巫事篇·祭嘎对》。

[14] Lol Yangx(洛养):射日月之神。后文有述。

[15] Xangb Jit Nral(香吉南):司巫术之神。是苗族巫师的祖师。

[16] Boux Heib(宝嗨):开离婚先例的女神。后文有述。

[17] Khod Dab(可达):保佑庄稼与牲畜平安之神。亦称Ghaot Fub Yis(告夫易)。

[18] Naox Deid(瑙对):即Peik Naox Deid(裴瑙对),最美丽的女神。参见《案件篇·裴瑙对》。

[19] Nil Wix(你宇):即Nil Dab(你达),见注7。

[20] Dongf Niongl(冬农)、Fux Weeb(府鸳):生山女神,一人有两名。

[21] Dongf Niongl(冬农)、Fux Weeb(府鸳):生山女神,一人有两名。

[22] dif dil、dif dis(迪嫡):同一种水鸟,系一鸟双名。

[23] dif dil、dif dis(迪嫡):同一种水鸟,系一鸟双名。

[24] mangs:即mangl(容颜)的变调读音。词语的变调现象,在《贾》及其他苗族歌谣中并非罕见。

[25] Boux Weel(宝月):嘎对神妻子的别名,亦称Boux Wongl(宝瓮)。播种女神。

[26] xol:daot xol(紫檀树)的省称。口语中不能省称。

[27] yangl:daot yangl(椿树)的省称。口语中不能省称。

[28] jeib jil:daot jeib(杉树)daot jil(茶树)的省称。口语中不能省称。

[29] vob hvub diuk:vob hvub(蕨菜)vob diuk(蕺菜,俗称折耳根)的省称。

[30] 养水牯祭祖:指杀水牛祭祀亡人。有“祭生骨”(安葬时杀牛)和“祭枯骨”(吃鼓藏时杀牛)之别。

[31] 养鸡来引路:苗族丧事出殡时,用一只公鸡“引路”,指引亡灵去与祖宗团聚。

[32] 养鸡来招魂:苗巫认为少儿因某种原因“落魂”而生病时,要用鸡禳解,有的亦用鸡蛋代鸡。

苗族贾理(第二版)(上)