搜索
  登录

序贾篇
所属图书:《苗族贾理(第二版)(上)》 出版日期:2015-11-01文章字数:15919字

序贾篇

Opening Chapter

naib nongd ghob naib lieel
hnaib nongd ghongb hnaib lal

今天是好天,

mangt nongd ghob mangt vut
hmangt nongd ghongb hmangt vut

今夜是吉夜。

jeex lat juf zab feex [1]
jangx hlat juf zab fangx

似月十五明,

jas lat juf diut geis
jas hlat juf diut gas

似月十六亮,

nib tob dat niul doul
nenx tob dangf niel dul

明亮如火把,

nib xok dat laib naib
nenx xok dangf laib hnaib

辉煌似太阳。

naib dix xil pangd gox
hnaib dix xil pangd gox

凶日且丢弃,

naib xud xil pangd yongs
hnaib hxed xil pangd yongs

吉日做用场。

deik nongd bib daos naof [2] gox aob ngal [3]
deik nongd bib des nef gux eb ngal

今天咱循祖先经典,

daos naof bongs bil jit [4]
des nef bongs bil jit

遵祖先范例。

daos mens liax lob ngal
des mais liax lob ngal

随母足跟走,

daos bak fend dad jit
des bad hfud dad jit

循父指尖行。

mens niox meib jouf nrongl
mais niox hmib jef nongl

母遗音才哼,

bak niox bongt jouf jongb
bad niox bongt jef jongb

父遗声才吟。

bib nongd Jax jub daib
bib nongd Jax job daib

此是教子《贾》,

bib nongd lil xees vangt
bib nongd lil xangs vangt

此是诲幼理。

jub daib mil fid gil
job daib mongl hfaid genl

教子去互市,

xees vangt mil sos nens
xangs vangt mongl sos nens

诲幼务稼穑。

lol jub daib jouf soux
lol job daib jef sux

教子才聪明,

lol xees vangt jouf benb
lol xangs vangt jef bub

诲幼才懂理。

mouf nrof jouf jeex zad
muf nof jef jangx zaid

弹墨线才造成屋,

benb lil jouf jeex naix
bub lil jef jangx naix

懂贾理才做成人。

sos Jax yab sos seeb [5]
sos Jax vax sos hsab

诵《贾》不空诵,

sos lil yab sos lial [6]
sos lil vax sos lial

诵理不白诵,

sos Jax ghob nenx ngeix
sos Jax ghongb nongx ngi

诵《贾》就吃肉,

sos lil ghob haok joud
sos lil ghongb hek jud

诵理就喝酒。

sos Jax deid yous wix
sos Jax deid yus waix

诵《贾》遇天神,

sos lil deid yous dab
sos lil deid yus dab

诵理遇地神。

yab soux yous wix jub
vax sux yus waix job

不会天神教,

yab benb yous dab xees
vax bub yus dab xangs

不懂地神授。

《苗族贾理》省级传承人王启荣在演唱(王启征 摄)

mens mil yab bol dok
mais mongl vax bal dok

母逝织机在,

bak mil yab bol Jax
bad mongl vax bal Jax

父亡贾理存,

xit weil nriangb dangl sot
xit wil niangb dangl sot

锅甑留灶上,

bongt naf nriangb veex vud
bongt naf niangb vangx ved

汽盖留灶沿,

gib nrix nriangb sangx nrongl
gib ninx niangb sangx nongl

牛角挂仓头,

xik beet nriangb beeb diux
xik bat niangb bab diux

猪骨挂门枋,

gib nrix beel ngees xeed
gib ninx bil ngas hxangd

牛角血未干,

xik beet beel ngees diangx
xik bat bil ngas diangx

猪骨油仍润。

dail yeed laib Jax nid
dail yeed laib Jax nend

《贾》是谁之《贾》,

dail yeed laib lil nid
dail yeed laib lil nend

理是谁之理?

yous wix yous dab Jax
yus waix yus dab Jax

天神地神《贾》,

Dins Lax Dins Send Jax
Dins Lax Dins Send Jax

定拉、定圣 [7] 《贾》,

Ghab Lieex Ghab Deit Jax
Ghab Liangx Ghab Deit Jax

嘎里、嘎对 [8] 《贾》;

Jax dlil Niul Mees Jax
Jax dlil Niel Mangs Jax

祖先努曼 [9] 《贾》,

Saod Ngangx Vib Bod Jax
Hsud Ngangx Vib Bod Jax

韶昂、依播《贾》,

Diul Pangt Nios Lis Jax
Diel Pangt Nios Lis Jax

丢旁、略利《贾》,

Ghongs Gheeb Ghongl Gud Jax
Ghongs Ghangb Ghongl Gud Jax

共该、巩固《贾》,

Niul Nrix Jenb Bod Jax
Niel Ninx Jenb Bod Jax

努尼、金播《贾》,

Ghol Jenb Lieet Feif Jax
Ghol Jenb Lieet Fif Jax

果金、廉费《贾》,

Meil Dab Saod Lieix Jax
Meil Dab Hsud Lix Jax

梅达、韶里《贾》,

Eeet Niul Dliongb beef Jax
Eeet Niel Dliongb bangf Jax

艾努松之《贾》,

Niul Xeix Ghab beef Jax
Niel Xix Ghab bangf Jax

努喜嘎之《贾》,

ghaot Lieix Ghangl beef Jax
ghet Lix Ghangl bangf Jax

里扛公之《贾》,

Ghoub Bod Vax beef Jax
Gheb Bod Vax bangf Jax

戈播雅之《贾》,

Lieix Niul Ghoub beef Jax
Lix Niel Gheb bangf Jax

里努戈 [10] 之《贾》,

Nrongl Lieix Xul beef Jax
Nongl Lix Xul bangf Jax

农里宿 [11] 之《贾》,

ghaot Jeex Ghail beef Jax
ghet Jeex Ghail bangf Jax

简该 [12] 公之《贾》,

ghaot Ghoub Xeed beef Jax
ghet Gheb Xeed bangf Jax

戈宪 [13] 公之《贾》,

ghaot Eeet Laid beef Jax
ghet Eeet Laid bangf Jax

艾莱 [14] 公之《贾》,

ghouk jeex ghab bil Jax [15]
ghuk jangx ghab bil Jax

汇成整部《贾》,

meef jas ghab god xuf [16]
hmat jas ghab ged xuf

述成整套理。

Jax nriangb ab nriangb dol
Jax niangb ax niangb dol

《贾》在不算远,

lil nriangb ab nriangb vit
lil niangb ax niangb vit

理在不算近。

Jax nriangb dlil diux naib
Jax niangb dlil diux hnaib

《贾》在太阳家,

lil nriangb dlil dis lat
lil niangb dlil dis hlat

理在月亮怀。

Jax dlil Ghab Lieex qeib
Jax dlil Ghab Liangx qangb

《贾》在嘎里家,

lil dlil Ghab Deit qut
lil dlil Ghab Deit qut

理在嘎对处。

dail naix mil ab weix
dail naix mongl ax wix

凡人去不到,

dail ghaot mil ab dlouf
dail ghet mongl ax dluf

祖公去不了。

jouf sob neel zol mil
jef sob nangl zol mongl

才叫小鼠去,

jouf xees wouf lif [17] mil
jef xangs wuf lif mongl

才叫耗子去,

nib nrangx jox xeeb nrieix
nenx nangx jox hxangb nix

它攀条银丝,

nib daos jox xeeb jenb
nenx des jox hxangb jenb

它沿条金线,

mil weix Ghab Lieex vangl
mongl wix Ghab Liangx vangl

去到嘎里寨,

mil dlouf Ghab Deit zad
mongl dluf Ghab Deit zaid

去达嘎对家。

mil daod jox xeeb nrieix
mongl ded jox hxangb nix

本去咬银丝,

dieed gos jox xeeb Jax
dad gos jox hxangb Jax

却中束《贾》丝;

mil daod jox xeeb niul
mongl ded jox hxangb niel

本去咬鼓索,

dieed yis jox xeeb lil
dad yens jox hxangb lil

却中拴理索。

bix Jax lol but dongl
baix Jax lol bet dongl

《贾》掉来响“咚”,

los lil lol but vit
los lil lol bet vit

理落来响“噫”。

bix lol gheeb Lieix Liongd [18]
baix lol ghangb Lix Liongd

《贾》掉在里柳,

los lol guf Lieix Fab [19]
los lol guf Lix Fab

理落在里发,

dlaib jul ib jox veex
dlaib jul ib jox vangx

黑了一条岭,

dlaos jul ib laib bil
dles jul ib laib bil

乌了整座山。

daib vud nrix mil jas
daib vud ninx mongl jas

放牛仔去遇,

vangt vud liod mil jas
vangt vud liod mongl jas

牧牛娃去遇,

daib vud nrix yab aod
daib vud ninx vax ed

放牛仔不要,

vangt vud liod yab aod
vangt vud liod vax ed

牧牛娃不要;

daib gheik ghad mil jas
daib gheik ghad mongl jas

捡粪娃去遇,

wad jeet aob mil jas
wid jit eb mongl jas

汲水妇去遇,

daib gheik ghad yab aod
daib gheik ghad vax ed

捡粪娃不要,

wad jeet aob yab aod
wid jit eb vax ed

汲水妇不要;

daib lod nrangx mil jas
daib lod nangx mongl jas

割草娃去遇,

jid xib doul mil jas
jid hxib dul mongl jas

砍柴仔去遇,

daib lod nrangx yab aod
daib lod nangx vax ed

割草娃不要,

jid xib doul yab aod
jid hxib dul vax ed

砍柴仔不要。

ghob Sangd jouf mil jas
ghob Hsangd jef mongl jas

阿尚才去遇,

ghob Vangs jouf mil jas
ghob Vangs jef mongl jas

阿佯才去遇,

ghob Sangd jouf sangd Jax
ghob Hsangd jef hsangd Jax

阿尚才留《贾》,

ghob Vangs jouf vangs lil
ghob Vangs jef vangs lil

阿佯才寻理,

jouf sangd Jax ghab gib [20]
jef hsangd Jax ghab gib

才留住《贾》根底,

jouf vangs lil fend dangl [21]
jef vangs lil hfud dangl

才寻得理缘由,

ghenx lol weix daix niul
ghenx lol wix daix niel

扛到踩鼓坪,

gheet lol leit dais niat
ghangt lol leit dais niat

抬到斗牛场,

ab benb ghenx liees dail dous diux
ax bub ghenx las dail deis diux

不知扛入谁的家

gheet diot dail dous zad
ghangt diot dail deis zaid

抬进谁的门。

ghenx diot Dlas Jeib [22] zad
ghenx diot Dlas Jib zaid

扛进夏基家,

gheet liees Dlas Gheid [23] zad
ghangt las Dlas Gheid zaid

抬入夏改屋,

Dlas Jeib jouf lol vud
Dlas Jib jef lol vud

夏基就来讲,

Dlas Gheid jouf lol jus
Dlas Gheid jef lol jus

夏改就来说:

wil nongd jeib tieid nrongl
wil nongd jib tid nongl

“我是建仓杉,

wil nongd gheid tieid zad
wil nongd gheid tid zaid

我是造房松。

wil diux not jis niul
wil diux nongf jis niel

我家只装鼓,

wil zad not jis ngaf
wil zaid nongf jis niak

我屋只住娃。

wil diux ab yangx Jax
wil diux ax yangx Jax

我家装不了《贾》,

wil zad ab yangx lil
wil zaid ax yangx lil

我屋容不下理。”

ghenx diot Dlas Meex [24] zad
ghenx diot Dlas Mangx zaid

扛进夏满家,

gheet liees Dlas Dod [25] zad
ghangt las Dlas Dod zaid

抬入夏朵屋,

Dlas Meex jouf lol vud
Dlas Mangx jef lol vud

夏满就来讲,

Dlas Dod jouf lol jus
Dlas Dod jef lol jus

夏朵就来说:

wil daot meex ghab diongl
wil det mangx ghab diongl

“我是山冲枫,

wil daot dod ghab wangs
wil det dod ghab wangs

我是山湾枫,

nriangb diot ghab veex bil
niangb diot ghab vangx bil

住在山岭上,

nriangb diot ghab lot dlongs
niangb diot ghab lot dlongs

住在山坳里,

it ghab jil yend sait
ait ghab jil yend sait

枝叶供乘凉,

it ghab daot xab naib
ait ghab det xab hnaib

枝干供遮阳。

wil diux ab aod Jax
wil diux ax ed Jax

我家不要《贾》,

wil zad ab aod lil
wil zaid ax ed lil

我屋不要理。”

ghenx diot Dlas Khab [26] zad
ghenx diot Dlas Khab zaid

扛进夏卡家,

gheet liees Dlas Wos [27] zad
ghangt las Dlas Wos zaid

抬入夏喔屋。

Dlas Khab jouf lol vud
Dlas Khab jef lol vud

夏卡就来讲,

Dlas wos jouf lol jus
Dlas wos jef lol jus

夏喔就来说:

wil nriangb diot ghab veex
wil niangb diot ghab vangx

“我住在山岭,

wil xud diot ghab bil
wil hxet diot ghab bil

我住在坡上,

wil nongd xab ngeix diongx
wil nongd xab ngax diongx

为豪猪遮身,

wil nongd diul ngeix dot
wil nongd dil ngax dot

为山羊隐形,

it ghab jil diod doul [28]
ait ghab jil diod dul

做烧炭原料,

it ghab daot hot geed
ait ghab det hot gad

做煮饭柴薪。

wil diux ab aod Jax
wil diux ax ed Jax

我家不要《贾》,

wil zad ab aod lil
wil zaid ax ed lil

我屋不要理。”

jous hveib dat jous doul
jus hvib dangf jus dul

了心如柴烬,

jous nrid dat jous zot [29]
jus hnid dangf jus zot

了意如火熄,

ax benb ghenx diot dail dous diux
ax bub ghenx diot dail deis diux

不知扛进谁的家,

gheet liees dail dous zad
ghangt las dail deis zaid

抬入谁的屋。

ghenx lol Dlas Vax [30] zad
ghenx lol Dlas Vax zaid

抬来夏雅家,

gheet lol Dlas Meil [31] zad
ghangt lol Dlas Mil zaid

抬来夏梅屋。

Dlas Vax ghoud lol vud
Dlas Vax ghed lol vud

夏雅也来讲,

Dlas Meil ghoud lol jus
Dlas Mil ghed lol jus

夏梅也来说:

wil nongd ghab vax ghongb
wil nongd ghab vax ghongb

“我是嫁接的梨树,

wil nongd ghab meil saik
wil nongd ghab mil hsenk

我是嫁接的柿树,

wil nongd weel haok aob
wil nongd wangl hek eb

我是喝水的池,

wil nongd daot nenx zaid
wil nongd det nongx zend

我是吃果的树,

lol dlab meeb dol daib
lol dlab mangb dol daib

来诓你们孩儿,

lol qut meeb dol vangt
lol qet mangb dol vangt

来哄你们娃崽。

wil diux ab aod Jax
wil diux ax ed Jax

我家不要《贾》,

wil zad ab aod lil
wil zaid ax ed lil

我屋不要理。”

ghenx vongb dail Dlas Vax
ghenx vongb dail Dlas Vax

扛随那夏雅,

gheet vongb dail Dlas Meil
ghangt vongb dail Dlas Mil

抬随那夏梅,

zail dat dlad vongb ngeix
zail dangf dlad vongb ngax

像狗紧追兽,

zail dat nral vongb jab
zail dangf nail vongb jab

像鱼紧跟饵,

ob laix ghoud ab hangd
ob laix ghed ax hangd

他俩也不肯,

ob dail ghoud ab aod
ob dail ghed ax ed

他俩也不要。

ib juf [32] jouf lol vud
ib juf jef lol vud

十二公才讲,

ob ghaot [33] jouf lol xees
ob ghet jef lol xangs

十二老才说:

ghenx diot Dlas Gix [34] diux
ghenx diot Dlas Gix diux

“扛给夏枸家,

gheet liees Dlas Diouk [35] zad
ghangt las Dlas Diuk zaid

抬进夏丢屋。

Dlas Gix Ghab Lieex jil
Dlas Gix Ghab Liangx jenl

水竹嘎里栽,

Dlas Diouk Ghab Deit jangs
Dlas Diuk Ghab Deit jangs

金竹嘎对植。

Ghab Lieex jil xongx nrongl
Ghab Liangx jenl xongx nongl

嘎里栽仓边,

Ghab Deit jangs daos zad
Ghab Deit jangs des zaid

嘎对植屋旁。

ghab jongx xil nenx dab
ghab jongx xil nongx dab

他根食沃土,

ghab gouf xil haok nongs
ghab guf xil hek nongs

他梢喝雨露,

nib ghab naox ghoud niul
nenx ghab nex ghed niel

他的叶也翠,

nib ghab daot ghoud yongs
nenx ghab det ghed yongs

他的干也直。

nib diux ghoud dieeb qongd
nenx diux ghed dab qongd

他房有多间,

nib zad ghoud not sangx
nenx zaid ghed nongf sangx

他屋有多层,

gid diongb zeex weex nrieix
gid diongb zeex weex nix

屋里白银 [36] 饰,

gid gux tieet laot vouf
gid gux hxit hlet vuf

屋外铁箍箍。 [37]

naib veeb ghoud ab dous
hnaib vangb ghed ax dus

日晒也不裂,

jit mouf ghoud ab lod
jent muf ghed ax lod

风摧也不断。

nib diux jouf yangx Jax
nenx diux jef yangx Jax

他家才装《贾》,

nib zad jouf yangx lil
nenx zaid jef yangx lil

他屋才住理。”

ghenx Jax liees nib diux
ghenx Jax las nenx diux

扛《贾》进他家,

gheet lil liees nib zad
ghangt lil las nenx zaid

抬理进他屋,

sos Jax ghob weix bil
sos Jax ghongb wix bil

诵《贾》能登顶, [38]

sos lil ghob leit dlongs
sos lil ghongb leit dlongs

说理能达坳。 [39]

dieed diouk dieed lol daod
dad diuk dad lol ded

拿刀来砍竹,

dieed seet dieed lol peet
dad sat dad lol pat

用刀来破开。

daod lol it daot Jax
ded lol ait det Jax

砍来作贾签,

peet lol it daot lil
pat lol ait det lil

破来作理片,

it daot Jax bangx seid
ait det Jax bangx hseid

作贾签解纠纷,

it daot lil daod diangs
ait det lil ded diangs

作理片断案件。

naib xil juf ob xib
hnaib xil juf ob hxib

日有十二时,

nriut xil juf ob lat
hniut xil juf ob hlat

年有十二月,

Jax xil juf ob jox
Jax xil juf ob jox

《贾》有十二篇,

lil xil juf ob gongl
lil xil juf ob gongl

理有十二路,

juf ob dieeb daot Jax
juf ob diangb det Jax

十二支贾签,

juf ob dieeb daot xuf
juf ob diangb det xuf

十二支理片。

九十一岁(2006年)的顾先和贾师在一九五○年制备使用的贾签(已丢失二支)。(王启征 摄)

一九八二年潘有富贾师授《贾》班上使用的贾签 (王启征 摄)

bib daot [40] jouf lol peet
bib det jef lol pat

咱才把竹破,

bib gas jouf lol dib
bib gas jef lol dib

咱才把鸭杀。 [41]

dieed daot lol jangd Jax
dad det lol jangd Jax

用竹勾贾理,

dieed gas lol niox dab
dad gas lol niox dab

拿鸭祭贾神,

dieeb jangd jouf jangd Jax
diangb jangd jef jangd Jax

贾签来勾贾,

dieeb qouk jouf qouk lil
diangb quk jef quk lil

理片来结理,

jouf jeex Jax ghab gib
jef jangx Jax ghab gib

才明《贾》根底,

jouf jas lil fend dangl
jef jas lil hfud dangl

才彰理缘由。

dail Diul ab niox doud
dail Diel ax niox dud

汉族不离书,

dail Naos [42] ab niox Jax
dail Nes ax niox Jax

苗家不离《贾》。

dieed diot yous nrangx dieed
dad diot yus nangx dad

拿给草夫存,

xil dlib dlias ghab nrangx
xil dlib dlias ghaib nangx

怕丢在草丛;

dieed diot yous doul dieed
dad diot yus dul dad

拿给樵夫存,

xil dlib dlias ghab doul
xil dlib dlias ghaib dul

怕落在林中。

dieed diot yous Jax dieed
dad diot yus Jax dad

才拿贾师掌,

dieed diot yous lil gangf
dad diot yus lil gangf

才由理老握。

ghab niub Jax jouf Jax
ghab hniub Jax jef Jax

有贾缘者才掌《贾》,

ghab xongd lil jouf lil
ghab xongd lil jef lil

有理缘者才握理,

ghab niub aob los zeet [43]
ghab hniub eb los zat

像水才泻入岩洞,

ghab niub beet los dliongb [44]
ghab hniub bat los dliongb

像猪才喂于圈中。

sos Jax diot jox feeb
sos Jax diot jox fangb

诵《贾》给地方,

sos lil diot laix dieed
sos lil diot laix dad

诵理给众传,

贾师潘正云在授《贾》仪式上杀鸭敬祭贾神 (王启征 摄)

jox jul jox ghob ghongb
jox jul jox ghongb ghongb

一篇接一篇,

god jous god ghob seik
ged jus ged ghongb seik

一节接一节,

sos diot zab Mub dieed
sos diot zab Hmub dad

诵给苗家继承,

sos diot diut Naos gangf
sos diot diut Nes gangf

诵给苗族掌握。

dieed Jax yab bib dal
dad Jax vax baib dal

传《贾》勿丢失,

gangf lil yab bib nongb
gangf lil vax baib hniongb

承理勿遗忘,

ghob beeb dat beeb bod
ghongb bab dangf bab bod

牢如身上瘤,

ghob mangs dat mangs bul
ghongb mangs dangf mangs bel

固如肉中刺,

xib [45] lix ghoud yab dal
hxib lix ghed vax dal

跌倒也不掉,

gos baf ghoud yab nongb
gos baf ghed vax hniongb

至死也不落。

bak gos yab leif nriux
bad gos vax leif niux

父逝不更其言传,

mens gos yab daod bil
mais gos vax ded bil

母亡不易其身教;

ab yib bak hvub sod jouk lob
ax yib bad hveb hsod juk lob

不依父教锄伤脚,

ab ment mens seid jub beet bil
ax hmut mais hseid job bangt bil

不遵母训针扎手。

yux dous aob jouf bus
yex dus eb jef bus

竹竿裂隙水渗进,

bak jub daib jouf dieed
bad job daib jef dad

父辈传授子继承,

dieed bak daot sos Jax
dad bad det sos Jax

传承父辈的贾理,

gangf mens dlieid tout mub [46]
gangf mais dlieid tut hmub

接续母辈蜡染笔,

ghob dieed jib ghob benb
ghongb dad jib ghongb bub

传承贾理就明智,

ghob gangf jib ghob soux
ghongb gangf jib ghongb sux

接续技艺就多能。

Jax nriangb sos ghab bil
Jax niangb sos ghab bil

《贾》拿在手中,

lil nriangb sos ghab gangb
lil niangb sos ghab gangb

理存在胸内,

ghab mis vas jeex jub
ghab mais vas jangx jub

眼力如针利,

ghab qenb nrieel jeex doud [47]
ghab qub niangl jangx dud

心智似灯明,

dat naib tob nriux bil
dangf hnaib tob niux bil

明如日出山,

dat lat geis nriux aot
dangf hlat gas niux ent

亮似月出云,

ghab nrax dlob khangd dangt
ghab naix dlob khangd dangt

耳能听四面,

ghab mis dlob fangb feex
ghab mais dlob hfangb fangx

眼能观四方,

it hob lol diul diongl
ait hob lol dil diongl

做雾罩山冲,

it loul [48] lol diul feeb
ait lul lol dil fangb

做老护地方,

ab bib gheeb nriangx fid
ax baib ghangb niangx hfaid

不让船底翻,

ab bib gheeb jul wax
ax baib ghangb jel wix

不让碓窝偏。 [49]

dieed Jax lol bangx seid
dad Jax lol bangx hseid

用《贾》解纠纷,

dieed lil lol daod diangs
dad lil lol ded diangs

用理断案件,

bangx seid ghob bangx lieel [50]
bangx hseid ghongb bangx lal

解纠纷息怨,

daod diangs ghob daod lieet [51]
ded diangs ghongb ded hlangt

断案件释仇。

it jab xil gid bil
ait jab xil gid bil

施饵自岸上,

gos nral xil gid aob
gos nail xil gid eb

获鱼于水中; [52]

it Jax xil dangl diongb
ait Jax xil dangl diongb

施《贾》于人心,

lieel diangs xil peit gux
lal diangs xil pit gux

获益于社会。

ghab bil Jax hvid nid
ghab bil Jax hvid nend

《贾》是这样叙,

ghab god xuf hvid nid
ghab ged xuf hvid nend

理是这样说。

naib vut ib juf wangl [53]
hnaib vut ib juf wangl

吉因十二祖,

mangt vut ob dail qid [54]
hmangt vut ob dail qend

祥缘十二王。 [55]

hous [56]
hes

嗬!


[1] 传统的诵(唱)《贾》、授《贾》活动在农历正月或二月的月初至十五期间内举行,以月由缺至圆日渐明亮,祈望愈诵(唱)愈心明懂理。

[2] naof:即ghaot naof之省称,意为“先人之灵”。受《贾》五言句式文体(亦有很少的三、四、六、七言句)的限制,文本中常出现这类省称词,而在口语中则多不能省称。

[3] aob ngal、bil jit:aob ngal bil jit是一个成语,意为“古老古代”,常用于表述某种事物或事项的起源、根源。根据《贾》文体“对偶”、“对仗”修辞方法的特殊需要及受五言句式的文字限制,《贾》中常常出现将一个由二字或四字组成的合成词或成语分拆在上下两句的情形。

[4] aob ngal、bil jit:aob ngal bil jit是一个成语,意为“古老古代”,常用于表述某种事物或事项的起源、根源。根据《贾》文体“对偶”、“对仗”修辞方法的特殊需要及受五言句式的文字限制,《贾》中常常出现将一个由二字或四字组成的合成词或成语分拆在上下两句的情形。

[5] seeb、lial:seeb lial原是个合成词,意为“无”、“空空如也”,此处为修辞的特殊需要而分拆在上下两句。

[6] seeb、lial:seeb lial原是个合成词,意为“无”、“空空如也”,此处为修辞的特殊需要而分拆在上下两句。

[7] 定拉(Dins Lax)、定圣(Dins Send):是苗族观念中万物万业万艺之神,一说实是一人二名,常称定拉。这种一人(或一地、一物)二名的现象在《贾》中多有。这既与《贾》所体现的苗族人民的审美观有关,也与《贾》“对偶”、“对仗”的修辞方法有关。此句是说《贾》是定拉定圣首创的。把《贾》的产生附会于最推崇的神所授,反映了它在苗族人心目中的权威性。

[8] 嘎里(Ghab Lieex)、嘎对(Ghab Deit):是苗族观念中主司寿命、人丁、疾病之神,一说实是一人二名,常称嘎对。传说《贾》原住在嘎里嘎对屋旁的竹林里,故有此说。

[9] 努曼(Niul Mees)及以下诸人,是早期编创或传承《贾》的贾师。贾师诵《贾》时,要将历代贾师(直至自己师承的贾师)名一一诵到,因系口传心记,代远年渊,音误难免,忘佚更多,故多见列至十二人则止。

[10] 里努戈(Lieix Niul Ghoub):丹寨县扬武乡干河村(指2008年末前的行政建制乡、村,下同)人,清乾隆时期著名贾师。

[11] 农里宿(Nrongl Lieix Xul):丹寨县扬武乡干改村人,清晚期著名贾师。

[12] 简该(Jeex Ghail):丹寨县扬武乡干改村人,清晚期著名贾师。

[13] 戈宪(Ghoub Xeed):丹寨县扬武乡雄期村人,清末至民国初年间的著名贾师。

[14] 艾莱(Eeet Laid):丹寨县扬武乡五一村人,清末民初时期的著名贾师。

[15] 此处Jax指ghab daot Jax,意为“贾签”。

[16] xuf:daot xuf(竹名)的省称,此处亦代指“贾签”。均喻《贾》及其所体现的贾理。

[17] wouf lif:鼠类的一种,其成鼠只有人脚趾大。

[18] Lieix Liongd(里柳)、Lieix Fab(里发):地名,有田的地方。Lieix Liongd一读为Lieix Longd(里陇)、Lieix Liod(里略)。Lieix Fab(里发)一读为Lieix Feeb(里藩)。

[19] Lieix Liongd(里柳)、Lieix Fab(里发):地名,有田的地方。Lieix Liongd一读为Lieix Longd(里陇)、Lieix Liod(里略)。Lieix Fab(里发)一读为Lieix Feeb(里藩)。

[20] ghab gib、fend dangl:ghab gib fend dangl原是个合成词,意为“根底缘由”、“前因后果”,此处为修辞的特殊需要而分拆在上下两句,不可按分开的情形分别释义为“角落”、“一头儿”。

[21] ghab gib、fend dangl:ghab gib fend dangl原是个合成词,意为“根底缘由”、“前因后果”,此处为修辞的特殊需要而分拆在上下两句,不可按分开的情形分别释义为“角落”、“一头儿”。

[22] Dlas Jeib(夏基):是杉树(daot jeib)的拟人化名字,Dlas 意为“富”,Jeib即daot jeib的省称。《贾》中常用Wangx(汉义“王”)、Dlas(汉义“富”)、Boux(指女子)等作自然物的拟人名,其中前二者为男子名,后者为女子名。

[23] Dlas Gheid(夏改):松树(daot gheid)的拟人名,Gheid即daot gheid的省称。在本对偶句中,上一句的杉树是实指,下一句的松树是虚说,实亦指杉树。下文中述及的其他树也多是这样。《贾》中此类情形甚多。

[24] Dlas Meex(夏满):枫树(daot meex)的拟人名。Meex即daot meex的省称。

[25] Dlas Dod(夏朵):“朵”树的拟人名。“朵”树是枫属乔木中的一个品种。

[26] Dlas Khab(夏卡):岩青树(daot khab)的拟人名。Khab即daot khab的省称。

[27] Dlas Wos(夏喔):另一种青树(daot wos)的拟人名。Wos即daot wos的省称。

[28] doul(火):指炭火,过去苗家人烤炭火取暖,最喜欢用青树干烧成的木炭,其热量大,燃时久。

[29] zof(油柴):过去山区苗家用不起火柴和油灯,常常把松树中富含松脂的部分劈成小片,晒干,用来引火、照明,称之为油柴。

[30] Dlas Vax(夏雅):梨树(daot vax)的拟人名)。Vax即daot vax的省称。

[31] Dlas Meil(夏梅):柿树(daot meil)的拟人名。Meil即daot meil的省称。

[32] ib juf(一十)、ob ghaot(二公):此二句的ib juf、ob ghaot是将词组jufob ghaot(十二个公)分拆在上下两句的特殊表达方式。《贾》中常把双音节或四音节的词或词组、成语分拆在上下对偶句的对称位置,应按原词(词组、成语)理解才准确,如此处上下两句均应理解为十二个老人,指的是定拉、定圣等十二个天神地神。

[33] ib juf(一十)、ob ghaot(二公):此二句的ib juf、ob ghaot是将词组jufob ghaot(十二个公)分拆在上下两句的特殊表达方式。《贾》中常把双音节或四音节的词或词组、成语分拆在上下对偶句的对称位置,应按原词(词组、成语)理解才准确,如此处上下两句均应理解为十二个老人,指的是定拉、定圣等十二个天神地神。

[34] Dlas Gix(夏枸):水竹(daot gix)的拟人名。实际上并不用水竹来做“贾签”,这里是为对仗需要而虚说其名,下句的金竹才是实指。Gix即daot gix的省称。

[35] Dlas Diouk(夏丢):金竹(daot diouk)的拟人名。Diouk即daot diouk的省称。

[36] 白银:喻竹筒内的白色竹膜。

[37] 铁箍:喻凸出的竹节。

[38] 登顶、达坳:喻用《贾》说理处理纠纷、评判案件,能获得成功。

[39] 登顶、达坳:喻用《贾》说理处理纠纷、评判案件,能获得成功。

[40] 此处daot(树)是daot diouk(金竹)的省称。下面第二句的daot义同。

[41] 把竹破、把鸭杀:《贾》文化习俗之一——在授贾学贾时要杀一只鸭祭贾神(有的地方亦演变为用鸡祭),并砍来金竹,破开制成一尺二寸(40厘米)长的竹片,称为“贾签(ghab daot Jax)”,每人一套十二支(有的地方亦演变为一套八支等),其中二支(有的演变为一支)的一头弯为钩状。

[42] Naos:即Ghab Naos(苗族自称之一)的省称。这部《贾》主要从该自称的苗族人中搜集到。

[43] zeet:khangd zeet(岩洞)的省称。

[44] dliongb:dliongb ghaif(猪食槽)的省称。此处代指猪圈。

[45] xib:音“希”,一类邪煞的总称。苗族民间认为,人跌倒在坡上路上以致伤亡,是该类邪煞作祟的结果。详见《创世篇·宝瑙妈妈》注52。

[46] dlieid tout mub(蜡染笔):由扇形铜笔头和竹木笔杆制成,用于蘸取蜂蜡液在蜡染布坯上点画图案。蜡染是苗族悠久的传统技艺,其中就有享誉中外的国家级非物质文化遗产丹寨苗族蜡染。

[47] doud(纸):此处指从前糊在灯笼外面的那层白纸,薄而透光。

[48] loul(老):泛指理老寨老。

[49] 从前苗家多有碓,用于加工粮食或饲料。碓身为木制,碓窝用石凿成,安装时碓嘴与碓窝必须非常吻合,否则会影响加工效率和质量。以上这两句喻理老寨老处理问题很公正。

[50] lieel、lieet:是个被分拆在上下句的合成词lieel lieet,表示事件或案件处理得十分妥当、完美。

[51] lieel、lieet:是个被分拆在上下句的合成词lieel lieet,表示事件或案件处理得十分妥当、完美。

[52] 施饵自岸上/获鱼于水中:苗家人用草药闹鱼时,从溪河岸边把捣碎的药抛入水中,待见鱼中毒漂浮到水面时,再下河捞起。

[53] ib juf wangl、ob dail qid:意为jufob wangl qid(直译意“十二王开创”)。wangl即wangx(意为“王”)的变调读音;词的变声(声母)、变调(声调)现象在《贾》中多有。此处“十二王”不是指十二个古代帝王,而是对古代创编《贾》的十二位苗族部落王或苗族先贤的褒称。

[54] ib juf wangl、ob dail qid:意为jufob wangl qid(直译意“十二王开创”)。wangl即wangx(意为“王”)的变调读音;词的变声(声母)、变调(声调)现象在《贾》中多有。此处“十二王”不是指十二个古代帝王,而是对古代创编《贾》的十二位苗族部落王或苗族先贤的褒称。

[55] 吉因十二祖/祥缘十二王:这是两句程式性的语句,在全《贾》中常可见到,多用于篇、章、节、段的结尾处,表示此前所述之事之所以能有个吉祥如意的结局或效果,皆仰赖于创造了《贾》的十二位苗族部落王或苗族先贤,亦即皆缘于这神圣权威的苗族“贾理”。

[56] hous(嗬):是个独词句(语气词),表示应答肯定与同意、服从的意思,在唱贾时才出现,诵贾则无。

苗族贾理(第二版)(上)